docSzugar Frik
download 
Reklamacja Transkrypt
Szugar Frik
Szugarfrik Szukaj Frika na Facebooku Szugar Frik Szugar Frik jest psotnikiem i rozrabiaką, jest też bohaterem komiksu w magazynie Szugarfrik. Wszyscy twoi znajomi to lubią! został zatrudniony jako bohater komiksu w magazynie Szugarfrik. Jednak sztywne ramki, w które redakcja próbuje go wtłoczyć, nie do końca mu odpowiadają. Jeśli chcesz dowiedzieć się, co naprawdę myśli Szugar Frik, wejdź na Facebooka Wszyscy to lubią! Wszyscy to lubią! Wszyscy napisali: Tak zrobimy!! Wszyscy to lubią! Wszyscy napisali: Huraaaaaaa!! Szugarfrik nr 3/2011 Spis treści 4 Misz │Glukomed│ 8 Czy da się wyleczyć cukrzycę? 10 Insulina na miarę 12 Diabetyk w salonie piękności 14 Nie-złe ziółka? 18 Zagrożone okolice │Mellitum│ 20 Weź stopy w swoje ręce 22 Zabójcza sylwetka │Zastrzyk kultury│ 28 Recenzje 29 Polska miszczem Polski │Rentgen│ 30 Żegnaj, Kleopatro 32 Serduszko pod opieką │Frik│ 33 Słodkie chciejstwo – felieton 34 Rewolucja na plecach 36 Co w Tubie piszczy? 37 Gabinet nr 3 – opowiadanie 38 Cukrzyca na sportowo – poradnik aktywnej mamy 40 Diabetes song 41 Uzależnieni od C H O │Aktif│ 12 22 11 42 Kraina wąwozów i beretów │Zagotowani│ 46 Podstawa kuchni wielkanocnej │Słodzik│ 48 Z pogranicza grafomaństwa 49 Komiks od redakcji od redakcji od redakcji od redakcji od Energetyczny niewypał Nasza redakcja aż pęka od nadmiaru energii. Powód? Powód jest prosty – wiosna! Wszyscy jakby powariowali, frikowy nastrój panuje od kilku dni i nie wygląda na to, żeby zamierzał szybko opuścić naszą siedzibę. Na krótką metę to bardzo pozytywne zjawisko, ale jeśli się utrzyma, grozi nam eksplozja. Dlatego postanowiliśmy nad tą energią zapanować i metodę tę wszystkim polecamy. Aktywność. To najlepszy sposób na wykorzystanie energetycznych nadwyżek – może być samba, mogą być konie albo pływanie. Co kto lubi i w czym dobrze się czuje. Korzyści co niemiara – lepsze samopoczucie, lepsza kondycja, mniej kilogramów. Z tym ostatnim jednak ostrożnie, bo łatwo popaść w skrajność, a mam tu na myśli dramatyczny paradoks dzisiejszych czasów – skrajne wycieńczenie organizmu prowadzące do śmierci głodowej. I nie chodzi tu o kraje trzeciego świata… w samym środku cywilizowanej Europy ludzie umierają z głodu – bulimia, anoreksja – to plaga naszych czasów. Kult wychudzonej sylwetki, o której media każą myśleć „piękna”, niezwykle szybko przenika do krajów, w których do niedawna ideałem kobiecości była Wenus z Willendorfu. Trudno się dziwić, że diabetycy, którzy mają do dyspozycji dodatkowe możliwości, jakie daje manipulacja insuliną, często nie potrafią oprzeć się pokusie… uwierzcie! Nie warto. No cóż zaczęło się od pozytywnej energii, a skończyło się jak zwykle. Trudno mi teraz wymyślić jakąś optymistyczną puentę… ale podobno i tak nikt wstępniaków nie czyta… …ale jeśli ktoś dobrnął do końca (a jednak tli się we mnie taka nadzieja) niech napisze o tym na adres [email protected] – optymistyczna puenta leży w Twoich Czytelniku rękach! Anna Michnikowska W naukowym labiryncie Operacja zmniejszenia żołądka korzystnie wpływa nie tylko na wagę, ale pomaga pozbyć się bólów głowy – wynika z najnowszych badań przeprowadzonych przez Amerykanów Badania dotyczyły osób, które na skutek przeprowadzenia operacji zmniejszenia żołądka straciły średnio ok. 30 kg. Jak się okazało połowa pacjentów zaobserwowała, że występujące u nich wcześniej migreny, po spadku masy ciała, pojawiają się rzadziej i są mniej intensywne. Z badań nie wynika, czy jest to efekt utraty wagi czy może ćwiczeń fizycznych i zdrowej diety. Oczywiście autorzy tych doniesień zastrzegają, że nikt nie będzie przeprowadzał operacji beriatrycznych w celu zminimalizowania bólów głowy, ale jest to z pewnością znakomity punkt wyjścia do… kolejnych badań… No cóż, na opisanie zależności między dietą a bólami głowy zużyto już zapewne tony papieru i stron internetowych. Na przykład norwescy naukowcy badali młodzież w wieku 13–18 lat – okazało się że osoby z nadwagą i unikające aktywności uskarżały się częściej na bóle głowy niż ich aktywni i szczupli rówieśnicy. Z innych z kolei badań wynika, że przyczyną aż 40% migren jest głód… Hmm…przeciętnego obywatela z nadwagą lub bez, takie doniesienia mogą przyprawić o jedno… Poradnik młodego diabetyka Autorką książki jest Monika Chrzanowski, prezes Fundacji CUD (Cukrzyca u Dzieci) i mama 14-letniej córki z cukrzycą. Swoje doświadczenia zebrała w książce, która zawiera praktyczne rady i wskazówki. Poradnik skierowany jest do mam słodkich pociech, ale to także lektura, która zainteresuje dzieci i młodzież. Barwne ilustracje, przejrzyste tabele wymiennikowe, a także informacje dla nauczycieli i opiekunów – to wszystko sprawia, że poradnik jest przyjazny dla każdego. Książka dostępna jest w salonach Empik w całym kraju i w księgarniach. Zamówienia można też składać pod adresem: [email protected], – cena 59 zł, 240 stron, twarda oprawa. Swoimi doświadczeniami z cukrzycą Monika Chrzanowski dzieli się na łamach Szugarfika. Czytaj na stronie 38. Siła natury przeciw cukrzycy Nasiona drzewa Sterculia foetida, rosnącego m.in. w Azji zwiększają wrażliwość na insulinę i mogą zmniejszać ryzyko zachorowania na cukrzycę W niektórych kulturach osoby z nadwagą uznawane są za piękne. Ba, nawet w Europie nadwaga była swego czasu znakiem dostatku i bogactwa, a otyłość u kobiety świadczyła o jej płodności. Niestety jak wynika z badań przeprowadzonych przez naukowców z Arizony kraje, w których do niedawna taka opinia była powszechna również zaczynają ulegać kultowi szczupłej sylwetki. Samoa, Portoryko i Tanzania, czyli społeczeństwa, które preferowały pełniejsze ciała, teraz osobom otyłym nadają negatywne cechy. Najbardziej krytyczni są mieszkańcy Meksyku i Paragwaju. Badacze przypuszczają że tak drastyczna zmiana w poglądach (jeszcze w latach 90. nie oceniano negatywnie osób z nadwagą) to efekt ogólnoświatowych kampanii zdrowotnych. Sterculia foetida to drzewo osiągające wysokość nawet 40 m. Jego kwiaty wydzielają specyficzny zapach – stąd też nazwa foetida, która wywodzi się z łacińskiego słowa oznaczającego „śmierdzieć”. Nasiona tego drzewa zawierają kwas sterkuliowy, który jak odkryli naukowcy Uniwersytetu w Missouri obniża stężenie enzymu związanego z insulinoopornością. Dotychczas badania prowadzono jedynie na szczurach, dlatego właściwości kwasu sterkuliowego będzie jeszcze trzeba przetestować na ludziach, aby sprawdzić czy nie powoduje on żadnych skutków ubocznych. Z nasion drzewa sterculia foetida produkuje się olej i to on, ma szansę stać się nieodłącznym elementem diety diabetyka. Zdjęcia: Stock.XCHNG, serwisy prasowe Szkolenie młodych liderów PSD 8–10 kwietnia to termin pierwszego szkolenia organizowanego w Pałacu Łochów pod Warszawą w ramach konkursu Młodzi Liderzy Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków. Konkurs ma na celu wyłonienie 25 liderów, którzy zrealizują zgłoszone przez siebie projekty edukacyjne mające na celu zwiększenie świadomości na temat cukrzycy wśród diabetyków. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków dziękuje sponsorom za umożliwienie tego wydarzenia: Organizator: Patronat: 5 misz Nadwaga jest passè Greckie rarytasy Tradycyjna kuchnia grecka, oryginalne greckie produkty i Teo Vafidis – kulinarny mistrz we własnej osobie. 23 marca odbył się VI Festiwal Kuchni Greckiej Festiwal odbył się na terenie Targów EuroGastro 2011 w Centrum MT Polska. Jego celem jest promowanie kuchni greckiej wśród hotelarzy, restauratorów, szefów kuchni, kucharzy oraz konsumentów. Uroczystego otwarcia festiwalu, na którym gościł także Szugarfrik, dokonał Ambasador Grecji. Impreza była znakomitą okazją do poznania nowych talentów gastronomicznych. Polscy kucharze mieli okazję zaprezentować swoje umiejętności w Konkursie Kulinarnym, w którym zadanie polegało na przygotowaniu dania z wykorzystaniem oryginalnych greckich produktów. A są one wyśmienite. Przede wszystkim oliwa, która nieodłącznie kojarzy się z Grecją. Jej systematyczne spożywanie pomaga obniżyć poziom cukru we krwi, reguluje wydzielanie soków żołądkowych oraz korzystnie wypływa na serce. misz 6 Razem pokonujemy przeszkody W ostatni weekend marca na warszawskim Torwarze odbył się finał eliminacji do Pucharu Świata w Skokach przez Przeszkody i w Ujeżdżaniu – X Warsaw Horse Days Swoje stoisko na Torwarze miała Fundacja CUD, która pod hasłem „Razem pokonujemy przeszkody” promuje jazdę konną wśród osób z cukrzycą. Na stoisku zlokalizowanym na parterze w halu głównym można było bezpłatnie zmierzyć sobie poziom cukru oraz otrzymać egzemplarz magazynu Szugarfrik. Dlaczego akurat jazda konna? Jak wynika z badań, jest to sport szczególnie zalecany diabetykom, ponieważ w naturalny sposób masuje trzustkę, prowokując ją do wydzielania insuliny u osób z cukrzycą typu 2, natomiast u diabetyków z typem 1 – niweluje stany zapalne i zmniejsza insulinooporność. – Cukrzycę można porównać do skoków przez przeszkody – mówi Monika Chrzanowski prezes Fundacji CUD. – Aby uniknąć upadku, trzeba ją dobrze prowadzić, nawigować między niskimi i wysokimi cukrami. Rewelacje na temat akupunktury Do takich wniosków doszli naukowcy z Korei. I choć jak sami przyznają skutki uboczne stanowią niewielki odsetek, to jest to i tak za dużo. Komplikacje będące efektem zastosowania akupunktury nie wynikają ze szkodliwości samej metody, lecz z braku umiejętności osób, które ją stosują. Problem ten można zminimalizować inwestując w szkolenie osób zajmujących się tą metodą leczenia – dowodzą badacze. Pytanie jakie się nasuwa, to wiarygodność nie tyle akupunktury, co badań, które przeprowadzili Koreańczycy – mianowicie wysnuli oni powyższe wnioski na podstawie analizy 266 artykułów, z których tylko 56 zakwalifikowali jako „odpowiednie w zakresie jakości naukowej”. Jaką więc wiarygodność mogą mieć badania przeprowadzane na bazie niewiarygodnych materiałów? Zdjęcia: Stock.XCHNG Akupunktura może wywołać infekcje i urazy, a jej działanie jest porównywalne do placebo. Szugarfrik wkracza do akcji… Ambulans poradę lekarza lub pielęgniarki, a także otrzymać magazyn Szugarfrik. W 2010 r. w ramach Akcji Ambulans w ciągu dwóch tygodni przebadano 2500 osób! Szczegółowy program kwietniowej akcji znajduje się w tabeli poniżej. dzień data godziny Pt 1.04.2011 9:00-13:00 Al. Niepodległości 32, Częstochowa Pt 1.04.2011 14:00-18:00 ul. Marii Konopnickiej 245, Kamienica Polska Sob 2.04.2011 9:00-14:00 ul. Przedborska 47, Radomsko Pon 4.04.2011 9:00-13:00 ul. Dzieci Warszawy 44, Warszawa Pon 4.04.2011 14:00-18:00 ul. Armii Krajowej 44, Pruszków Wt 5.04.2011 9:00-13:00 ul. Szlenkierów 1, Warszawa Wt 5.04.2011 14:00-18:00 ul. Elektoralna 24, Warszawa Śr 6.04.2011 9:00-13:00 ul. Warszawska 10, Kobyłka Śr 6.04.2011 14:00-18:00 ul. Kobyłkowska 15, Wołomin Czw 7.04.2011 9:00-13:00 ul. Żelazna 56/62, Warszawa Czw 7.04.2011 14:00-18:00 ul. Marii Dąbrowskiej 13A, Warszawa Pt 8.04.2011 9:00-13:00 ul. Przy Agorze 6, Warszawa Pt 8.04.2011 14:00-18:00 ul. Olbrachta 36/42, Warszawa Sob 9.04.2011 10:00-14:00 ul. Kolejowa 9, Zielonka Pon 11.04.2011 9:00-13:00 Pl. Hallera 4, Warszawa Pon 11.04.2011 14:00-18:00 Al. Wilanowska 363, Warszawa Wt 12.04.2011 9:00-13:00 ul. Fieldorfa 10A, Warszawa Wt 12.04.2011 14:00-18:00 ul. Baleya 9, Warszawa Śr 13.04.2011 9:00-13:00 ul. Matejki 1C, Sierpc Śr 13.04.2011 14:00-18:00 ul. Grunwaldzka 24B, Płońsk Rzut za 3 punkty Po raz pierwszy w Polsce zostanie w tym roku zorganizowany obóz koszykarski dla diabetyków Propozycji letniego wypoczynku dla dzieci i młodzieży z cukrzycą jest nie tak mało, o czym pisaliśmy w poprzednim numerze Szugarfrika („Lato czeka”, Szugarfrik nr 2/2011, s. 34), ale obóz sportowy o profilu koszykarskim to nowość na skalę krajową. Obóz odbędzie się w terminie 5–18 lipca 2011 r. w Zawoi u podnóża Babiej Góry, koszt wyjazdu to 1480 zł. Organizatorem wypoczynku jest Uczniowski Klub Rekreacji Ruchowej dla Diabetyków „Trzymaj Poziom”, który przez ostatnie 5 lat organizował wyjazdy rehabilitacyjne we współpracy z jednym z łódzkich biur podróży. Jednak w tym roku klub zdecydował się na samodzielne działanie z uwagi na możliwość obniżenia kosztów i dofinansowania z innych źródeł. A dlaczego akurat koszykówka? – pytamy organizatorkę wyjazdu miejsce Dorotę Karło. – Kierując się wyborem dyscypliny wiodącej, braliśmy pod uwagę kształtowanie umiejętności technicznych, z którymi nasi podopieczni mieli dotąd najmniejszy kontakt, poprawę sprawności ogólnej, ze szczególnym uwzględnieniem układu krążenia i oddechowego oraz nasze własne możliwości szkoleniowe. Nie oznacza to, że na naszym obozie nie będzie siatkówki ani piłki nożnej. Wszystko uzależniamy od kondycji uczestników – mówi Dorota Karło. W programie obozu jest m.in. półtoragodzinny trening ze szkolenia koszykarskiego oraz wycieczki kondycyjne, ponadto przewidziano warsztaty z reedukacji cukrzycowej, wycieczki autokarowe oraz takie atrakcje, jak dyskoteki, karaoke i malowanie na szkle. W dniu zamykania kwietniowego numeru Szugarfrika było jeszcze 12 wolnych miejsc, zainteresowane udziałem osoby mogą się skontaktować z organizatorami dzwoniąc pod numer: (42) 646 56 31. 7 misz Ambulans to akcja, która obejmuje cykl bezpłatnych badań. Do 13 kwietnia pod aptekami patronackimi Centrali Farmaceutycznej CEFARM SA w całej Polsce będzie zatrzymywał się Ambulans, w którym można bezpłatnie zmierzyć poziom cukru, uzyskać Prof. Ewa Otto-Buczkowska Słodkie vademecum część III Czy da się wyleczyć cukrzycę? glukomed 8 Zarówno pacjenci, jak i lekarze są zarzucani doniesieniami o możliwościach wyleczenia cukrzycy. Jaki jest stan faktyczny? Jakimi realnymi metodami dysponuje współczesna medycyna? B adania nad wyleczeniem cukrzycy rozwijają się w różnych kierunkach. Jedną z metod, która budzi pewne nadzieje, jest transplantacja. Przeszczep trzustki Przeszczepy wykonywano już w latach 60. XX wieku. Transplantacje przeprowadza się głównie u chorych na cukrzycę z krańcową niewydolnością nerek, przeszczepu trzustki dokonuje się zwykle równocześnie z przeszczepem nerki. Zabieg ten jest skomplikowany z wielu powodów. Pierwsze trudności pojawiają się już podczas starań o uzyskanie nadającego się do przeszczepu narządu. Ponadto przeszczep trzustki jest stosunkowo trudny technicznie, ze względu na jej budowę i położenie oraz konieczność stosowania kosztownej i agresywnej immunosupresji, która zmniejsza ryzyko odrzucenia przeszczepu. W związku z tym, że transplantacja jest obciążona wysokim ryzykiem, nie można jej szerzej stosować. Przeszczep izolowanych wysp trzustki lub komórek ß Alternatywą dla trudnej i kosztownej transplantacji trzustki jest znacznie mniej kosztowna i prostsza metoda przeszczepienia izolowanych wysp trzustki lub komórek ß. Jej ograniczeniem jest konieczność posiadania dużej liczby komórek pobranych ze zwłok, a także konieczność stosowania agresywnej immunosupresji. Podjęto więc próby zamykania transplantowanych komórek w specjal- Przeszczep komórek macierzystych Wykazano, że źródłem komórek macierzystych mogą być między innymi komórki zawarte w szpiku, które mogą się różnicować w komórki innych narządów. Coraz więcej uwagi poświęca się możliwości transplantacji komórek macierzystych, wyizolowanych z krwi pępowinowej niespokrewnionego dawcy. Trwają również badania nad wykorzystaniem jako źródła komórek macierzystych komórek zewnątrzwydzielniczych trzustki. Trwają prace nad metodami przygotowania takich komórek do przeszczepów. Istnieje jednak wiele problemów, które wymagają rozwiązania. Komórki macierzyste w związku ze swymi możliwościami nieograniczonego podziału i niezróżnicowaniem, łatwo mogą przeobrazić się nie tylko w komórki ß, ale również w komórki nowotworowe. Tak więc zastosowanie takich przeszczepów wiąże się ze wzrostem ryzyka rozwoju nowotworu u biorcy. Pamiętać również należy, że zastosowanie terapii komórkowej nie eliminuje przyczyny cukrzycy typu 1, a jedynie wpływa na zlikwidowanie nieprawidłowego metabolizmu glukozy i zwalnia pacjenta z konieczności wykonywania iniekcji insuliny. Należy się więc liczyć z możliwością wznowienia choroby na skutek ponownej destrukcji wszczepionych komórek. Konieczne są więc dalsze badania, które pozwoliłyby znaleźć metody zapobiegania tym niekorzystnym skutkom. Prewencja wystąpienia cukrzycy typu 1 Obok poszukiwania sposobów coraz lepszego leczenia cukrzycy typu 1 trwają prace nad metodami zapobiegania jej wystąpieniu. Pod uwagę brane są możliwości prewencji pierwotnej oraz prewencji wtórnej. Prewencja pierwotna prowadzona w okresie, kiedy nie rozpoczął się jeszcze proces autoagresji przeciwko komórkom ß, jest obecnie jeszcze nierealna, ponieważ nie znamy czynników sprawczych prowadzących do uruchomienia procesów autoimmunizacji. Dotychczas podejmowane próby nie dały zadowalających rezultatów. Prewencja wtórna dotyczy okresu przedklinicznego, kiedy obecne są immunologiczne wskaźniki świadczące o rozpoczętym procesie autoagresji, lub okresu bezpośrednio po ujawnieniu się choroby, jeśli stwierdza się jeszcze resztkowe wydzielanie własnej insuliny. W okresie przedklinicznym podejmowane są próby hamowania destrukcji komórek ß, indukowania tolerancji na autoantygeny trzustkowe, czyli immunosupresji i immunomodulacji oraz próby stymulacji namnażania obecnych jeszcze własnych komórek. To są bardzo interesujące badania, znajdują się jednak na razie w sferze prób klinicznych i na ostateczną ocenę ich wyników trzeba jeszcze poczekać. Terapia genowa Terapia genowa stanowi kolejną próbę alternatywnego leczenia i prewencji cukrzycy typu 1. Prace nad terapią genową w cukrzycy typu 1 polegają na wprowadzaniu do komórek genów lub ich fragmentów w celu blokowania autoagresji i ochrony komórek ß przed destrukcją. Zasadniczy problem polega na znalezieniu metod bezpiecznego transferu leczniczych genów do komórek. Realne, ale jeszcze nie teraz Na zakończenie pragnę jeszcze raz przypomnieć, że cukrzyca typu 1 w chwili obecnej pozostaje nadal chorobą nieuleczalną. Prowadzone są bardzo intensywne i wielokierunkowe badania nad znalezieniem leku na tę chorobę. Wydaje się, że jest to realne, ale jeszcze nie teraz. W świetle tego, co obecnie wiemy na temat roli „pamięci hiperglikemicznej” w uruchamianiu procesów prowadzących do rozwoju powikłań przewlekłych i wynikającego z tego kalectwa, cały wysiłek zarówno pacjentów i ich opiekunów, jak i lekarzy winien być skierowany na maksymalne wykorzystanie obecnych możliwości utrzymania homeostazy metabolicznej organizmu. Bardzo dobre preparaty insuliny, coraz szerzej wprowadzane leki wspomagające terapię insulinową, a także coraz doskonalsze metody monitorowania glikemii pozwalają na uniknięcie rozwoju powikłań przewlekłych, a tym samym skorzystanie w przyszłości z możliwości wyleczenia cukrzycy! Piśmiennictwo na prośbę dostępne w redakcji Przeszczepy w leczeniu cukrzycy metoda ograniczenia Przeszczep trzustki ograniczenia związane z pozyskaniem odpowiedniego narządu trudności techniczne wynikające z budowy i położenia trzustki kosztowna i agresywna immunosupresja konieczna jest duża liczba komórek pobranych ze zwłok agresywna immunosupresja wzrost ryzyka rozwoju nowotworu nie likwiduje przyczyny cukrzycy typu 1, zatem trzeba się liczyć z możliwością nawrotu Przeszczep izolowanych wysp trzustki lub komórek β Przeszczep komórek macierzystych 9 glukomed nie spreparowanych mikrokapsułkach, których ściany pozwalają na przechodzenie glukozy do wnętrza oraz przechodzenie wyprodukowanej insuliny na zewnątrz, ale uniemożliwiają wydostawanie się z wnętrza mikrokapsuły białka komórkowego stanowiącego antygen, aby zapobiegać wytwarzaniu przeciwciał przeszczepionym komórkom. Kapsuły takie udało się wytworzyć, ale niestety z czasem ulegają one opłaszczeniu przez inne białka organizmu, co znacznie pogarsza ich przepuszczalność. Rozpoczęto więc poszukiwania alternatywnych źródeł komórek do przeszczepów. Insulina na miarę Prof. Anna Noczyńska Zapotrzebowanie na insulinę zależy od wieku, pory dnia, wykonywanych zajęć i wielu innych czynników, na które możemy, choć nie zawsze, wpływać. Warto jednak zdawać sobie sprawę z ich istnienia glukomed 10 Zalecane stężenie glukozy w ciągu dnia Rano: 70-110 mg/dl Przed posiłkiem: poniżej 120 mg/dl 2 godziny po posiłku: poniżej 140 mg/dl Przyczyny hiperglikemii dzieci przed południem: • wielogodzinne siedzenie w ławce • stres związany z klasówkami, odpytywaniem • podjadanie słodyczy J edynym lekiem w leczeniu cukrzycy jest insulina, którą podajemy wyłącznie pozajelitowo przy pomocy penów lub osobistej pompy insulinowej, ale zapotrzebowanie na insulinę w poszczególnych okresach życia znacznie się różni. Na dawkę insuliny wpływają także takie czynniki jak: choroba, okres dojrzewania, stres, wysiłek fizyczny. Każda osoba z cukrzycą podaje insulinę w bazie oraz w bolusach przed posiłkami. U małych dzieci U dzieci i młodzieży częściej niż u osób dorosłych występuje skłonność do hipo- i hiperglikemii insulinę w bolusie prostym na WW oraz wydłużonym w okresie kilku godzin na białka i tłuszcze (WBT). Każdy nieprawidłowy poziom glukozy, zarówno na czczo, jak i przed posiłkiem i po nim, powinien być jak najszybciej obniżony – skorygowany przy pomocy insuliny krótko działającej lub szybko działającego analogu. Dawkę insuliny korekcyjnej (podanej na wysoki poziom glukozy) oraz podanej w bazie i do posiłku ustala się każdemu choremu indywidualnie. Uwaga na lekcje WF-u U dzieci i młodzieży częściej niż u osób dorosłych występuje skłonność do hipo- i hiperglikemii. W godzinach przedpołudniowych stężenie glukozy zwykle jest wyższe, na co wpływają: kilkugodzinne siedzenie w ławce szkolnej, stres związany ze sprawdzianami, niekontrolowane jedzenie słodyczy (często w szkole). Istotnym problemem są lekcje wychowania fizycznego. Osoba, która nie kontroluje poziomu glukozy lub jest niedostatecznie wyedukowana, częściej po wysiłku fizycznym jest narażona na niedocukrzenie, a także na hiperglikemię. Przyczynami wysokiego stężenia glukozy są najczęściej jej wysokie wartości przed zajęciami wychowania fizycznego oraz nierozpoznane niedocukrzenie podczas wysiłku. Natomiast przyczynami niedocukrzenia: niski poziom glukozy przed wysiłkiem oraz brak lub niedostateczne uzupełnienia węglowodanów (brak przekąski) przed wysiłkiem i w jego trakcie. Podczas wysiłku mięśnie zużywają znacznie więcej glukozy niż podczas spoczynku, dlatego jej deficyt powinien być na bieżąco uzupełniany. Błąd w obliczeniach Przyczyną wysokiego poziomu glukozy w ciągu doby może być nieprawidłowo obliczona dawka insuliny (przed posiłkiem oraz w bazie). Brak lub niedobór insuliny znacznie ogranicza transport glukozy do wnętrza komórek mięśniowych, czego efektem jest jej wysoki poziom w surowicy krwi. Przyczyną wysokiego poziomu glukozy w ciągu dnia są również błędy dietetyczne, czyli niekontrolowane podjadanie bez podania insuliny, niewłaściwe oszacowanie kaloryczne posiłków – podawanie insuliny na oko lub opuszczenie jej podania. W godzinach popołudniowych szczególnie u dziecka bardzo aktywnego (np. chętnie grającego w piłkę) istnieje większe zagrożenie niedocukrzeniem, czemu można zapobiec, podając przed wysiłkiem, a także w trakcie jego trwania szybko wchłaniający się węglowodan (czyli węglowodan o wysokim indeksie glikemicznym) oraz kontrolując poziom glukozy przed wysiłkiem. Nie wolno uprawiać żadnych ćwiczeń fizycznych po niedocukrzeniu oraz wówczas, kiedy poziom glukozy jest niższy niż 70 mg/dl. Nocne skoki cukru Ważnym problemem jest hipoglikemia występująca w I połowie oraz hiperglikemia w II połowie nocy. Przyczynami niedocukrzenia w I połowie nocy są najczęściej: zbyt duża dawka insuliny podanej w bazie przed snem oraz do kolacji, duży wysiłek fizyczny w godzinach popołudniowych (późne niedocukrzenie), a także remisja cukrzycy, w której zapotrzebowanie na insulinę gwałtownie się obniża. Niedocukrzenie może występować o każdej porze dnia, ale najbardziej niebezpieczne jest niedocukrzenie występujące w nocy. Jest ono zagrożeniem dla pracy komórek mózgowych, dla których glukoza jest jedynym źródłem energii. Utrzymujący się niedobór glukozy może powodować trwałe uszkodzenie komórki mózgowej. Osoba nieprzytomna wymaga natychmiastowej pomocy, a lekiem z wyboru jest glukagon. Osobie, z którą mamy kontakt, można podać glukozę w żelu, napój wysokoenergetyczny lub galaretkę owocową. Hiperglikemia w II połowie nocy najczęściej wynika z działania hormonów brzasku (kortyzol, hormon wzrostu, progesteron, prolaktyna) oraz hipoglikemii w I połowie nocy (zjawisko kontrregulacji, tzw. odbicia). Przyczyną może być również niedobór lub niewłaściwa dawka insuliny podanej w bazie. Każdy wysoki poziom glukozy, szczególnie w godzinach nocnych, należy obniżać bardzo ostrożnie i powoli. Szybciej i bezpieczniej obniżają cukier małe dawki insuliny (około 1-2 jednostek) podawane w 2-3 wstrzyknięciach co 1-2 godziny. W osobistej pompie insulinowej pacjent ma możliwość podania minimalnej dawki insuliny (od 0,01 jednostki), a także rozłożenia jej przepływu w czasie (30-60 minut). Zbyt szybkie obniżanie poziomu glukozy we krwi może pogorszyć samopoczucie, ale przede wszystkim pogarsza funkcję wątroby. Należy pamiętać, że zanim zdecydujemy się na zmianę dawki insuliny, powinniśmy wykluczyć inne przyczyny nieprawidłowego poziomu glukozy. ►Dr hab. med Anna Noczyńska prof. nadzwyczajny, pediatra-diabetolog, Akademia Medyczna oraz Państwowy Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu 11 glukomed insulina podawana w bazie stanowi około 20%, ale już u 12–13-latka – około 50% dobowego zapotrzebowania. Insuliny podawane przed posiłkami różnią się od insulin podawanych w bazie krótkim okresem działania, czyli obniżania poziomu glukozy poposiłkowej. Do insulin podawanych przed posiłkami należą insuliny krótko działające oraz szybko działające analogi. Dawka insuliny przedposiłkowej u osoby dobrze wyedukowanej, leczonej metodą intensywnej insulinoterapii, jest ustalana samodzielnie przez pacjenta, w oparciu o stężenie glukozy przed posiłkami oraz ilość węglowodanów (WW) oraz białek i tłuszczów (WBT) w danym posiłku. Osoba leczona przy pomocy osobistej pompy insulinowej ma możliwość bardziej precyzyjnego podawania insuliny, a mianowicie może podać Diabetyk w salonie piękności Barbara Włudyka◄ Wiosna skłania do dbania o urodę. Jednak do niektórych zabiegów wykonywanych w salonie kosmetycznym diabetyk powinien podejść z ostrożnością K glukomed 12 osmetyczka, wyszkolona w zakresie zmian cukrzycowych, może okazać się osobą, która jako pierwsza rozpozna cukrzycę i zasugeruje wizytę u specjalisty, mimo że klient nie ma świadomości choroby. Na cukrzycę mogą wskazywać zmiany płytki paznokciowej lub stan skóry. Jednak wszystkie osoby z cukrzycą świadome swojej choroby powinny podczas wizyty u kosmetyczki poinformować o niej dla własnego bezpieczeństwa. Dzięki temu w trakcie wykonywania np. pedicuru zostanie użyta frezarka z odpowiednimi końcówkami umożliwiającymi bezinwazyjne wykonanie zabiegu (stosowanie nożyków i skalpeli nie jest właściwym rozwiązaniem, a przy użyciu cążek i pilników trzeba zachować szczególną ostrożność ze wzglę- du na możliwość zranienia). Informacja o cukrzycy jest o tyle istotna, że nie wszystkie zabiegi, które większość gabinetów kosmetycznych ma w swojej ofercie, są zalecane diabetykom. Powody tego są różne. Ostrożnie z peelingami Po pierwsze, skóra diabetyka gorzej radzi sobie z gojeniem się zranień, jest też bardziej wrażliwa na działanie termiczne i fizyczne. Trzeba zatem pamiętać o tym, że takie zabiegi, jak makijaż permanentny, depilacja, epilacja (włoski podczas tego zabiegu usuwane są razem z cebulkami), a nawet regulacja brwi umożliwiają powstawanie drobnych uszkodzeń skóry, podczas których dochodzi do naruszenia naskórka z wszelkimi tego konsekwencjami. Inną grupą zabiegów, do której należy podejść z ostrożnością, są peelingi. Słowo peel znaczy po angielskieku obierać, złuszczać, zedrzeć, a dzieje się to w obrębie naskórka lub głębiej w skórze właściwej. Ze względu na głębokość działania wyróżniamy zabiegi działające powierzchownie, średnio i głęboko. Jeśli zaś chodzi o rodzaj, dzielimy je na: chemiczne (chemabrazja), fizyczne (dermabrazja, z wykorzystaniem lasera, Pielęgnacja z pomocą fachowców Diabetyk powinien dodatkowo specjalnie zadbać o stopy i przestrzenie między palcami. Uzupełnieniem podstawowych, domowych zabiegów są wizyty w salonie kosmetycznym. Właściwie wykonany pedicure i manicure w gabinecie kosmetycznym ułatwia codzienne borykanie się z niedogodnościami, odsuwa zagrożenia. Jeśli powstaną modzele lub nagniotki, nie należy usuwać ich samodzielnie. Ze względu na ryzyko powikłań nie należy także samodzielnie wycinać wrastających paznokci, a skracanie ograniczać tylko do spiłowania. Bez odpowiedniego przeszkolenia podologicznego pedicure może przyczynić się do poważnych powikłań. Zdjęcie: www.biarbeauty.com Pielęgnacja paznokci Diabetykom polecany jest manicure biologiczny i pedicure leczniczy. Pedicure leczniczy to podstawowy pedicure połączony z usuwaniem modzeli, nagniotków i zgrubień na pękających piętach, a także wycinanie wrastających paznokci. Manicure biologiczny to podstawowy manicure bez stosowania ostrych narzędzi typu cążki, w jego trakcie skórki wokół paznokci są tylko odpychane lub usuwane specjalnymi płynami, a nie wycinane. Przed rozpoczęciem zabiegu trzeba odkazić narzędzia i skórę, by zapobiec zakażeniu. Zabiegi są znacznie trudniejsze ze względu na neuropatię, która powoduje zmniejszone odczuwanie bólu i temperatury u klienta. Dlatego zranienia mogą pozostać niezauważone i rozwijać się wraz z owrzodzeniem, w konsekwencji mogą powstać zmiany ropne lub martwicze. Cukrzyka należy podczas zabiegu chronić przed skrajnymi temperaturami, dlatego nie ma wskazań do zabiegów ciepłoleczniczych oraz do stosowania produktów rozgrzewających. Dostosowanie zabiegów do choroby pozwoli ograniczyć dolegliwości i rozwój stopy cukrzycowej. Pękające pięty i wrastające paznokcie Skóra diabetyków jest sucha i mało elastyczna. Tworzą się małe rysy, które pod wpływem obciążeń tworzą liniowe pęknięcia. Powodują ból i krwawienie utrudnia- Zabieg Accent XL wykorzystując zjawisko RadioFrekwencji, ujędrnia skórę, redukuje zmarszczki i modeluje sylwetkę, www.esteticmed.pl Icoone – mikrostymulacyjny masaż modelujący ciało, www.skinclinic.pl 13 Nouveau Lashes to zabieg wydłużający i pogrubiający rzęsy, www.biarbeauty.com jące chodzenie. Problemy z chodzeniem mogą powstać z powodu wrastających paznokci oraz narośli. Mimo że paznokieć rośnie prosto, to jego narożniki wchodzą w otaczającą skórę, co grozi zapaleniem wału paznokciowego. Dlatego paznokcie powinny być obcinane do linii prostej, bez wycinania boków. Przyczyną wrastania może być niewłaściwa pielęgnacja, złe obcinanie, zaburzony wzrost płytki, a także niewłaściwie dobrane buty. Deformacje płytki zaleca się korygować papierowymi pilnikami lub frezarkami. Jeżeli wrastająca płytka paznokciowa jest elastyczna i nie przerośnięta, można założyć klamry. Te korygują tor wzrostu paznokcia i redukują ryzyko zranienia. Klamra podnosi wrastające brzegi paznokcia. Założenie jej wymaga stałej kontroli i wizyt u podologa. W specjalistycznych gabinetach pacjenci uzyskują porady dotyczące profilaktyki, higieny i pielęgnacji, a także adresy przychodni, poradni i centrów diabetologicznych. Kompleksowe potraktowanie problemu może zapobiec powikłaniom i przynieść dużą ulgę. ► mgr Barbara Włudyka, konsultant ds. badań i rozwoju branży kosmetycznej, biolog, kosmetolog, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego glukomed ciekłego azotu, podtlenku azotu) oraz mechaniczne, czyli ścieranie naskórka przy użyciu tarcz korundowych, diamentowych lub kryształków korundu (mikrodermabrazja). Zabiegi te stosowane są m.in. w celu likwidacji drobnych zmarszczek, przebarwień i innych skaz na skórze. Są one jednak szczególnie niekorzystne dla osób z niewyrównaną cukrzycą, ponieważ w rankach może dojść do zakażenia. Częstym problemem są popękane naczynka i tutaj też diabetyk napotka pewne ograniczenia. W zamykaniu naczyń krwionośnych przeszkadza ewentualna angiopatia cukrzycowa, czyli zmiany naczyniowe, które mogą dotyczyć mniejszych i większych naczyń. Nadmiar cukru we krwi prowadzi do zmian zwyrodnieniowych w naczyniach włosowatych, tętniczkach i żyłach, czego skutkiem jest upośledzenie układu naczyniowego i tu ingerencja nie wydaje się wskazana. Nie należy wykonywać zabiegów z użyciem światła IPL ani poddawać się zabiegom fotoodmładzania. Nie-złe ziółka? Edyta Ramotowska Które zioła mogą nam pomóc w leczeniu cukrzycy? Jak je stosować? Czy każdy może z nich korzystać? P rzekonanie, że zioła nie szkodzą, jest dość powszechne. Jednak zanim zaczniemy je stosować, powinniśmy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub diabetologiem. Ziół nie powinny przyjmować kobiety w ciąży, matki karmiące oraz osoby z poważnymi chorobami nerek i wątroby. Trzeba również pamiętać, że zioła mają działanie wielowymiarowe i niewinna z pozoru herbatka może, obniżając poziom cukru, podnieść nam ciśnienie. Od niektórych ziół można się też uzależnić. glukomed 14 Pamiętaj! Stosowanie ziół nie zwalnia Cię z obowiązku brania lekarstw, insuliny i mierzenia cukru! Jeśli poziom cukru jest za niski, nie reguluj go dodatkowo ziołami! Lek z ogródka Zioła można kupić w sklepach zielarskich i aptekach, ale można też część z nich wyhodować w przydomowych ogródkach lub zebrać na niezanieczyszczonych łąkach. Zbierając zioła, trzeba ściśle stosować się do zaleceń, pamiętać o miesiącu zbioru, właściwym przygotowaniu i odpowiednim przechowywaniu. Dobrze jest także podpisywać je i oznaczać datę zbioru, gdyż wbrew obiegowym opiniom – zioła i preparaty ziołowe też mają swój termin przydatności do spożycia. Zioła powinniśmy zużyć w ciągu dwóch, trzech lat. Jeśli nie dysponujemy kawałkiem ziemi – nie mamy działki ani ogródka z dala od miasta – możemy skorzystać z gotowych preparatów. Na rynku dostępnych jest obecnie wiele produktów, zarówno jedno-, jak i wieloskładnikowych. Zioła i ziółka Do stabilizacji poziomu glukozy wykorzystywane są najczęściej: Liść morwy białej – obniża poziom glukozy w surowicy poprzez hamowanie wchłaniania węglowodanów z jelit. Zapobiega także poposiłkowemu wzrostowi poziomu glukozy w surowicy krwi. Liść morwy zwiększa ilość wydzielanej insuliny. Podawany jako napar łącznie z liściem borówki czarnej i owocni fasoli obniża zarówno poziom glukozy w surowicy krwi, jak i poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c. główny składnik ilość producent cena Cynamon cynamon 50 kaps. Colfarm ok. 11 zł Diabecol morwa biała i cynamon 30 tabl. Colfarm ok. 10 zł Diabetex strąki fasoli, pokrzywa, kłącze perzu, ziele mniszka 20 sasz. Herbapol Kraków ok. 4,50 zł Diabetofort owocnia fasoli, liść brzozy, kłącze perzu, liść jeżyny fałdowanej, owoc róży 100 g Leki Natury ok. 12 zł Diabetopol strąki fasoli, korzeń mniszka, korzeń podróżnika, liść borówki brusznicy 100 ml Herbapol Kraków ok. 9 zł GlucosCare Gymnema Sylvestre 12 sasz. GlucosCare ok. 12 zł Glukobonisan morwa, owocnia fasoli, pokrzywa, znamiona kukurydzy, kora cynamonowca, mieszanka ziołowa 20 sasz. Bonimed ok. 12 zł Herbatka z liścia morwy białej morwa biała 20 sasz. Venter Herbal Products ok. 7 zł Humavit® Diabeto-Var 180 morwa biała, pokrzywa zwyczajna, kora cynamonowca wonnego 180 tab. Varia ok. 19 zł Memobon miłorząb japoński, żeń-szeń 60 kaps. Bonimed ok. 32 zł Morwa biała morwa biała 30 tab. 60 tab. Colfarm ok. 11 zł ok. 21 zł Na poziom cukru cynamon, chrom, cynk 30 kaps. Doppelherz.pl www.doppelherz.pl ok. 22 zł Nopalin opuncja (nopal) 200 tab. CaliVita® International ok. 74 zł Oculobon owoc borówki czarnej 30 kaps. Bonimed ok. 25 zł Topinulin Diabetes morwa biała 60 tab. Farmapol www.farmapol.pl 25 zł Zioła Mnicha, Na poziom cukru herbata zielona Sen-Cha, pokrzywa, korzeń cykorii, chlorek chromu 20 sasz. Bio-Active ok. 5 zł Zuccarin morwa biała 60 tab. 120 tab. New Nordic ok. 60 zł ok.120 zł Zuccero Gold morwa biała 60 tab. 120 tab. Langsteiner ok. 40 zł ok. 70 zł 15 glukomed nazwa glukomed 16 Liść pokrzywy – podobnie jak liść morwy hamuje wchłanianie się węglowodanów w jelitach i ten mechanizm jest prawdopodobnie odpowiedzialny za jego nieznaczne hipoglikemizujące działanie na organizm. Nie należy podawać naparu jednocześnie z lekami. Liść pokrzywy jest pomocny w utrzymaniu w prawidłowym stanie dróg moczowych, gdyż wykazuje nieznaczne działanie moczopędne. Liście można zbierać od maja do września. Najbardziej cenne są przed kwitnieniem. Pokrzywę zrywamy w rękawiczkach w pogodne dni. Zostawiamy na kilka godzin, aby zwiędła, gdyż wtedy traci swoje parzące właściwości. Przechowujemy w papierowych lub płóciennych torebkach w suchym miejscu. Młode liście możemy też dodać do sałatki lub zupy. Liść borówki czernicy – należy je zbierać w czasie kwitnienia w maju i czerwcu i suszyć w ocienionych miejscach, w temperaturze nie wyższej niż 35 °C. Napar z liści działa korzystnie zwłaszcza w łagodniejszych i wczesnych okresach choroby. Owocnia fasoli – pobudza wydzielanie insuliny z wysp trzustkowych. Zwiększa także ilość wydalanego moczu, co ma znaczenie przy zapobieganiu powikłaniom cukrzycy. Niektórzy zielarze porównują siłę działania jednej filiżanki naparu z surowca z trzema jednostkami insuliny. Uwaga – fasola spożywana w nadmiarze może sprzyjać rozwojowi wola tarczycy, stąd trzeba ją gotować w osolonej wodzie. Dziewanna wielokwiatowa – żółte kwiaty, które wyrastają w drugim roku życia rośliny, zbiera się w lipcu lub sierpniu, ale bez kielicha. Po wysuszeniu mają zapach miodu. Trzeba je przechowywać w szczelnie zamkniętym pudełku. Nawrot lekarski – przez Indian był uważany za lek antykoncepcyjny. Nie należy mylić nawrotu lekarskiego o zielonkawoniebieskich kwiatach z nawrotem polnym, kwitnącym na biało. Obniża poziom cukru i blokuje wydzielanie hormonów kory nadnerczy i adrenaliny. Rdest ptasi – oprócz działania przeciwcukrzycowego, zapobiega powstawaniu kamieni moczowych, a także zmniejsza łamliwość ścian naczyniowych. Stosowany zewnętrznie przyspiesza gojenie ran i owrzodzeń. Na początku kwitnienia w sierpniu i wrześniu ścina się ulistnione, niezdrewniałe szczyty pędów. Pokryte białymi plamami nie nadają się do użytku. Miłorząb japoński (ginko biloba) – przeciwdziała powikłaniom naczyniowym cukrzycy. Pomoże w stanach niedokrwiennych kończyn dolnych, którym towarzyszy dokuczliwy ból przy chodzeniu, obrzęk kończyn, uczucie zimna w stopach, a także w chorobach oczu na tle naczyniowym (nadciśnieniu wewnątrzgałkowym, retinopatii cukrzycowej). Ze względu na silne działanie przeciwzakrzepowe należy kontrolować gęstość krwi. Kora cynamonowca – ta popularna przyprawa pobudza komórki do pobierania glukozy z krwi i jej przekształcania w tłuszcz lub glikogen. Zalecana jest osobom z cukrzycą typu 2. Nasiona kozieradki – usprawniają wchłanianie pokarmów, pobudzają wydzielanie soku trzustkowego, żołądkowego i jelitowego. Mogą obniżać poziom cholesterolu i cukru we krwi. Pomocne są także w stanach zapalnych skóry. Korzeń żeń-szenia – wpływa na metabolizm glukozy poprzez stymulację z przewodu pokarmowego, takie jak np. liść morwy białej lub pokrzywy, łączyć z ziołami zwiększającym wydzielanie insuliny, np. owocnią fasoli i korzeniem żeń-szenia. Zapobiegawczo Zioła nie tylko pomagają stabilizować poziom cukru we krwi, ale również, co bardzo istotne, zapobiegać powikłaniom cukrzycowym. Diabetykom szczególnie zalecane są zioła poprawiające ukrwienie i działające antyoksydacyjnie, takie jak np. liść miłorzębu japońskiego (nie powinny go jednak przyjmować osoby ze zmniejszoną krzepliwością krwi). Aby zminimalizować zagrożenie cukrzycowego uszkodzenia siatkówki oka, warto też stosować preparaty z czarną borówką. nazwa zioła działanie Liść morwy białej wspomagające odchudzanie Nasiona kozieradki żółciopędne, w chorobie wrzodowej żołądka, rozkurczowe, poprawiające samopoczucie, pobudzające regenerację wszystkich tkanek, mlekopędne, moczopędne, przeciwalergiczne Kora cynamonowca przy braku apetytu, dolegliwościach dyspeptycznych, kolkowych bólach brzucha Liść borówki czernicy przeciwbiegunkowe; owoce – przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, poprawiające wzrok Dziewanna wielokwiatowa wykrztuśne, przeciwskurczowe (w kolce jelitowej i wątrobowej), dezynfekujące skórę, przeciwbólowe na stawy Nawrot lekarski wspomagające antykoncepcję, hamujące krwawienia z dróg rodnych Liść pokrzywy moczopędne, hamujące krwawienia, poprawiające przemianę materii, przeciwłojotokowe, w niedoborach żelaza Rdest ptasi moczopędne, poprawiające przemianę materii, przeciwzapalne w infekcjach dróg oddechowych, przyspieszające gojenie ran, przeciwdziałające demineralizacji kości; wyciągi alkoholowe zwiększają krzepliwość krwi i obniżają ciśnienie Strąki fasoli zwyczajnej moczopędne, przeciwobrzękowe, w kamicy moczanowej; sproszkowane: na rany i zmiany po chorobie zwanej różą Korzeń żeń-szenia poprawiające koncentrację i pamięć, zwiększające odporność na stres; wykazuje działanie przeciwnowotworowe Gymnema sylvestre poprawiające trawienie, przeciwkaszlowe, przeciwmalaryczne Opuncja (nopal) wspomagające trawienie 17 glukomed wydzielania insuliny oraz zwiększenie magazynowania glukozy w postaci glikogenu w wątrobie. Powoduje on także redukcję wchłaniania się glukozy z przewodu pokarmowego do krwi. Właściwości żeń-szenia znajdują odzwierciedlenie w badaniach poziomu glukozy i stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) we krwi. Oba te parametry w wyniku stosowania korzenia żeń-szenia ulegały obniżeniu. Żeń-szenia nie powinny stosować osoby z nadciśnieniem tętniczym, kołataniem serca, nerwowe, cierpiące na bezsenność oraz kobiety w ciąży. Nie zaleca się go także przy stosowaniu preparatów hormonalnych. Opuncja – to rodzaj kaktusa, który występuje m.in. w Meksyku i Stanach Zjednoczonych. Roślina ma błonnik wspomagający obniżenie poziomu glukozy we krwi, wpływający korzystnie na poziom cholesterolu. Gymnema sylvestre – żucie liści tej dalekowschodniej rośliny powoduje utratę zdolności wychwytywania słodkiego smaku. Zauważono też pozytywny wpływ na parametry krwi: poziom cukru na czczo i po posiłku, poziom lipidów, hemoglobiny glikowanej, obniżenie oporności insulinowej, poprawę wychwytu glukozy. Zioła możemy stosować pojedynczo albo je łączyć. Jednak warto stosować się do pewnej zasady i zioła zmniejszające wchłanianie cukru e n o O ż K o r O g l a ice Z dr glukomed 18 Cukrzyca, schorzenie ogólnoustrojowe, nie oszczędza także narządu wzroku, a retinopatia cukrzycowa jako jedno z najcięższych powikłań okulistycznych może niekiedy prowadzić do całkowitej i nieodwracalnej utraty widzenia J ednym z podstawowych cukrzycowych mechanizmów patologicznych jest proces uszkadzający ścianę naczyń krwionośnych oraz ich zawartość, a dokładnie niektóre komórki krwi. Czas – sojusznik retinopatii Retinopatia cukrzycowa, czyli cukrzycowe uszkodzenie siatkówki może rozwinąć się w każdym typie cukrzycy, jednak głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia jest czas trwania choroby podstawowej. Jak wynika z amerykańskich wieloletnich badań epidemiologicznych, po 20 latach trwania cukrzycy cechy retinopatii występują u ok. 90% osób z cukrzycą typu 1 i u ok. 60% z cukrzycą typu 2. Mogą to być zarówno zmiany początkowe, jak i ciężkie, nieodwracalnie uszkadzające siatkówkę. Do uszkodzeń naczyniowych w cukrzycy dochodzi bardzo powoli. Zmiany dotyczące elementów składowych krwi to przede wszystkim utrata elastyczności, zniekształcenie i zrolowanie krwinek czerwonych, czyli erytrocytów, przez co istotnie zmniejsza się zdolność transportowania przez nie tlenu. Równocześnie inne elementy ►Dr n. med. Alicja Barwicka, specjalista w zakresie chorób oczu Al icj aB ar wi ck a◄ morfotyczne krwi, tzw. płytki krwi, łączą się w większe skupiska, powodując zwiększenie lepkości krwi, co z kolei sprzyja powstawaniu zakrzepów. Równolegle dochodzi do zmian patologicznych w ścianach naczyń (zob. ramka). Kiedy naczynia tracą wydolność, siatkówka w związku z ciągłym niedostatkiem tlenu zaczyna się „dusić”, a jej obszary pozbawione efektywnego mikrokrążenia stają się coraz bardziej rozległe – zaczyna dochodzić do tworzenia sieci nowych naczyń. Niestety mają one charakter patologiczny, są zupełnie nieefektywne i to z nich do siatkówki i sąsiadującego ciała szklistego następują Wykaz usterek Ściana naczynia włosowatego pełni szereg bardzo ważnych funkcji transportowych. Niestety proces cukrzycowy uszkadza wszystkie jej warstwy, prowadząc do: • osłabienia i utraty elastyczności – jako rezultat powstaje odcinkowe rozdęcie uszkodzonego naczynia i tworzą się mikrotętniaki, co sprzyja tworzeniu się zakrzepów, • odcinkowego pogrubienia – z czasem skutkuje to zwężeniem, a następnie wręcz zamknięciem światła naczyń, a więc wyłączeniem dopływu krwi do konkretnych obszarów siatkówki, • s topniowej utraty szczelności – przez uszkodzone naczynie jak przez sito uciekają do okolicznych tkanek niektóre składniki krwi. Tworzą się bardzo groźne dla procesu widzenia ogniska obrzęku siatkówki, a także mniejsze i większe krwotoczki. Wszystkie te zmiany prowadzą do narastającego niedokrwienia siatkówki. kolejne krwawienia. Co gorsza, dla tych nowych naczyń zostaje dodatkowo utworzony rodzaj rusztowania z bardzo kurczliwej tkanki włóknistej, która rozrastając się, razem z patologicznymi naczyniami może pociągać za sobą siatkówkę i powodować jej odwarstwienie. Jednak najbardziej niebezpiecznym powikłaniem retinopatii cukrzycowej jest zajęcie okolicy plamkowej siatkówki, tj. okolicy odpowiedzialnej za widzenie centralne. Im większe zmiany naczyniowe występują w tym obszarze, tym większy problem z utrzymaniem użytecznej ostrości widzenia. Profilaktyka i leczenie Ponieważ u każdej osoby chorującej wiele lat na cukrzycę istnieje ryzyko wystąpienia retinopatii cukrzycowej, bezwzględną koniecznością jest okresowa (przynajmniej raz w roku) kontrola okulistyczna oraz profilaktyka. Trzeba mieć świadomość, że początkowe zmiany cukrzycowe w narządzie wzroku najczęściej nie powodują zauważalnych objawów, ale badanie okulistyczne umożliwia wykrycie nawet tych najwcześniejszych i najmniejszych uszkodzeń. Niezwykle ważne są także okresowe konsultacje z prowadzącym podstawowe leczenie diabetologiem, gdyż od jego decyzji zależy ewentualna korekta leczenia cukrzycy. Leczenie okulistyczne retinopatii cukrzycowej jest zawsze zależne od stopnia zaawansowania zmian, przy czym najważniejsze jest zamknięcie patologicznych naczyń oraz likwidacja ognisk krwotocznych. Służy temu stosowanie fotokoagulacji laserowej. W rezultacie można uzyskać znaczącą (chociaż nieraz przejściową) poprawę stanu miejscowego. W ciężkich powikłaniach stosuje się zabieg witrektomii, tj. chirurgiczne usunięcie części patologicznie zmienionego ciała szklistego i zastąpienie go sztuczną substancją o zbliżonych właściwościach fizyko-chemicznych. Pewne nadzieje wiąże się z wynikami podawania bezpośrednio do ciała szklistego leków hamujących nowotworzenie naczyń często w połączeniu z laserokoagulacją. Zależnie od czasu trwania i przebiegu choroby oraz stosowanego wcześniej (lub nie) leczenia uzyskiwane wyniki różnią się od siebie. W większości przypadków następuje jednak długotrwała poprawa ostrości wzroku. Jak w każdym innym ciężkim schorzeniu, oprócz prac nad udoskonaleniem metod leczenia, intensywnie poszukuje się sposobów profilaktyki. Ostatnie badania jednoznacznie wskazują na rolę monitorowania poziomu cukru we krwi. Wynika z nich, że prawidłowe wartości i brak dobowych wahań mają istotny wpływ na zmniejszenie ryzyka rozwoju retinopatii cukrzycowej. Jednym z kluczowych elementów jest także odpowiednia dieta. Powinna ona uwzględnić odpowiednie ilości składników niezbędnych dla prawidłowego widzenia i funkcjonowania siatkówki oka, w tym także wzmacniających naczynia krwionośne i poprawiających mikrokrążenie: kwasy tłuszczowe Omega-3 (EPA i DHA), resweratrol, luteinę i zeaksantynę, antyoksydanty. W celu uzupełnienia diety w niezbędne dla oka składniki można sięgnąć po okulistyczne suplementy diety. Zastępujmy więc lek profilaktyką, właściwym stosowaniem leków i przestrzeganiem diety! 19 WSZYSTKO DLA PRAWIDOWEGO WIDZENIA jeszcze wiÚcej resweratrolu, cennego dla dobrego mikrokrÈĝenia w oku, witaminy, mineraïy oraz luteina i zeaksantyna o dziaïaniu ochronnym, kwasy Omega-3 wpierajÈce prawidïowÈ budowÚ siatkówki oraz funkcjonowanie naczyñ krwionoĂnych oka. Jeĝeli chcesz wiedzieÊ wiÚcej – przystÈp do Programu „DBAM O OCZY”. Kaĝdy uczestnik bÚdzie miaï dostÚp do najnowszych informacji jak dbaÊ o oczy, atrakcyjnych ofert cenowych oraz ciekawych akcji. Czytaj wiÚcej na www.dbamooczy.pl. Weź stopy w swoje ręce Izabella Piotrowska◄ Amputacji stopy dokonuje się średnio u co 10 diabetyka, mimo to problem stopy cukrzycowej wciąż jest bagatelizowany. Co zrobić by zapobiec czarnemu scenariuszowi? J ednym z najważniejszych i najczęstszych powodów stopy cukrzycowej (lub zespołu stopy cukrzycowej) jest związane z cukrzycą uszkodzenie nerwów. O neuropatii mówimy, gdy uszkodzeniu uległy nerwy jednego rodzaju, o polineuropatii, gdy uszkodzeniu uległy nerwy kilku rodzajów i nie otrzymujemy informacji o drażnieniu powierzchownym (tarcie, ucisk), drażnieniu głębokim (skaleczenie, ból) czy zmianach temperatury. Przyczyny stopy cukrzycowej glukomed 20 U osób chorych na cukrzycę ryzyko powstania chronicznej rany na kończynach dolnych jest od 20 do 50 razy większe niż u osób zdrowych Drugim bardzo istotnym czynnikiem powodującym rozwój stopy cukrzycowej jest uszkodzenie naczyń krwionośnych, które prowadzi do poważnych zaburzeń ukrwienia kończyn dolnych, a szczególnie stóp (makro- lub mikroangiopatia). Trzecim czynnikiem ryzyka są zmiany deformacyjne zachodzące w stopach w ciągu życia (dotyczy to nie tylko u diabetyków). Zmiany w szkielecie stopy prowadzą do całego łańcucha następstw: wadliwe ustawienie kości powoduje zmiany w obciążeniu punktów na stopach, czyli przeciążenie miejsc, które nie są na to przygotowane. Czynniki zewnętrzne tj.: źle dopasowane obuwie, nadwaga, rodzaj wykonywanej pracy (np. praca wymagająca wielogodzinnego stania) zamykają listę najważniejszych przyczyn stopy cukrzycowej. U zdrowych ludzi nadmierne obciążenie na stopach powoduje odczucia bólowe. Chorzy na cukrzycę z neuropatią mają wyłączony sygnał alarmu (bólu), ponieważ nerwy przewodzące informacje o bólu zostały porażone. Z tego powodu ból i ucisk nie jest rejestrowany wystarczająco szybko. Powstające w efekcie rany czy uszkodzenia nie bolą, a infekcje spowodowane bakteriami znajdującymi sie na powierzchni skóry rozpoznawane są zbyt późno. Czego robić nie wolno? 1. Nigdy sami nie używajcie ostrych instrumentów (żyletek, skalpeli) przy codziennej pielęgnacji stóp. 2. Nie obcinajcie, ani nie skracajcie skórek paznokci – chronią one macierz paznokcia przed mikroorganizmami. 3. Nie chodźcie na bosaka ani w otwartych butach, gdyż stopa narażona jest na skaleczenia otarcia. 4. Nie róbcie zbyt gorącej kąpieli stóp (powyżej 37°C). 5. Nie używajcie ani podgrzewanych kołder, ani butelek z ciepłą wodą do rozgrzania zimnych stóp – niebezpieczeństwo związane ze szkodami wynikłymi z przegrzania jest zbyt duże. Dopuszczalne są wełniane skarpetki lub kołdry. 6. Nie stosujcie bez konsultacji plastrów na odciski – środki złuszczające wchodzące w skład tych plastrów mogą ze względu na zaburzenia czuciowe cukrzyka przysporzyć wielu szkód. W wielu przypadkach zbyt długo pozostawione plastry przeciw odciskom są powodem głębokich i przewlekłych owrzodzeń. wygodne ustępują, a organizm szybko radzi sobie sam z powstałymi uszkodzeniami skóry. Jeżeli została stwierdzona cukrzyca i jej konsekwencją jest neuropatia/polineuropatia i dodatkowo angiopatia, z każdego banalnego zadrapania mogą powstać głębokie, podobne do dziur wrzody (ulcus, l.mn ulcera), które jeżeli ulegną zainfekowaniu bakteriami przetrwalnikowymi, uniemożliwiają normalne zamknięcie i zagojenie rany. W ten sposób dochodzi do permanentnego zagrożenia sepsą, czyli zatruciem krwi. Przykład niemiecki Ponieważ zagrożenie konsekwencjami syndromu stopy cukrzycowej od dłuższego czasu stanowi poważny problem społeczny i ze względu na lawinowy wzrost liczby chorych na cukrzycę w krajach wysoko rozwiniętych, w 1989 r. w St. Vincent spotkali się przedstawiciele medycyny z różnych krajów, w tym członkowie takich organizacji jak WHO. Podczas tego spotkania postawiono sobie za cel zmniejszenie liczby amputacji o 50% (deklaracja St.Vincent). Utworzono międzynarodową Grupę Roboczą ds. Stopy Cukrzycowej, która opracowała wspólne stanowisko dotyczące stopy cukrzycowej do szerokiego rozpowszechnienia na świecie. Dokument uzgodnień został przyjęty również przez Polskę i w ramach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego powołano sekcję do spraw stopy cukrzycowej. W Niemczech już widać efekty tego spotkania. W 2002 r. wprowadzono zawód medyczny – podologa, powstały specjalistyczne szkoły i wykształcono już sporą grupę fachowców podologów. Dzięki temu liczba amputacji wśród diabetyków w tym kraju znacznie spadła. Należy jednak zaznaczyć, że w Niemczech systematyczne kontrole i zabiegi podologiczne są refundowane przez tamtejszą kasę chorych. Jak zapobiegać stopie cukrzycowej? Należy systematycznie i szczegółowo oglądać swoje stopy, można to robić przy pomocy lusterka. Szczególną uwagę należy zwracać na zaczerwienienia, miejsca ucisku, opuchnięcia i pęknięcia na skórze. Bardzo ważne jest obserwowanie skóry między palcami. Opuchlizny należy dokładnie obmacywać dłońmi w celu ustalenia, czy ich przyczyną nie są jakieś ciała obce. Taką kontrolę należy przeprowadzać również po dłuższych wędrówkach lub noszeniu nowych butów. Raz tygodniu należy dokładnie opiłować paznokcie wydezynfekowanym pilniczkiem metalowym lub pilnikiem jednorazowym. Jeżeli konieczne jest użycie nożyczek to tylko z zaokrąglonymi czubkami. Do przeprowadzenia pedicuru – skracania paznokci czy usuwania nagniotków i modzeli, chorzy, jak również pedicurzystki nie powinni używać ostrych instrumentów, a jedynie pilników do paznokci oraz pumeksów. Skórę stóp raz do dwóch razy dziennie smarujemy odpowiednio dobranym kremem w celu utrzymania jej w elastyczności. Ten prosty zabieg zapobiegnie pęknięciom naskórka oraz rozpadlinom. Krem powinien 70% wszystkich amputacji wykonywanych rocznie w Polsce, to amputacje wśród chorych na cukrzycę. Statystyki są alarmujące! Warto zaznaczyć, że w 85% przypadków amputacji można było zapobiec dobrze wchłonąć się w skórę i nie pozostawiać na niej tzw. „płaszcza tłuszczowego”. Najodpowiedniejsze są kosmetyki zawierające mocznik w stężeniu od 5 do 10%. Uwaga! Nie smarujemy przestrzeni pomiędzy palcami. Wskazana jest codzienna kąpiel stóp trwająca 3 do 5 minut. Temperatura nie powinna przekraczać 37°C. ►mgr Izabella Piotrowska, właściciel Satin SGK www.satin.pl 21 glukomed Jeśli chory cierpi również na angiopatię, czyli zaburzenia ukrwienia, rany nie goją się przez długi czas, szczególnie, jeśli powody ich powstawania (drażnienie, ucisk) nie zostały zlikwidowane. Rany na stopach mogą powstać podczas banalnych stłuczeń, skaleczeń, czy zadrapań naskórka, o które bardzo łatwo, wystarczy, np. drobina ciała obcego w bucie np. piasek. U zdrowego człowieka występują ból, lub uczucie dyskomfortu, które po zmianie obuwia na Prof. dr hab. med. Ewa Otto-Buczkowska◄ mgr Jolanta Czechura ◄ Zabójcza sylwetka mellitum 22 Zaburzenia w przyjmowaniu pożywienia mogą być groźne dla osób „zdrowych”, tzn. niewykazujących żadnych poważnych schorzeń organicznych, ale szczególnie niebezpieczne są dla osób z cukrzycą, zwłaszcza tych leczonych insuliną U chorych tych wszelkie zaburzenia homeostazy metabolicznej organizmu mogą prowadzić do wystąpienia groźnych dla życia ostrych powikłań cukrzycy, a także przyspieszają występowanie powikłań przewlekłych. Niebezpieczne manipulowanie insuliną Chorzy na cukrzycę mają w swoich rękach dodatkową metodę kontroli masy ciała, jaką jest zmniejszanie dawek insuliny. U osób tych często główną przyczyną zaburzeń przyjmowania pożywienia jest szybki przyrost masy ciała po rozpoczęciu insulinoterapii. Tendencję do nadmiernego przyrostu masy ciała wykazują zwłaszcza dziewczęta w okresie dojrzewania, leczone insuliną. Zaburzenia przyjmowania pożywienia u osób z cukrzycą noszą nazwę diabetes eating problems survey (DEPS) W ostatnich latach pojawiło się wiele doniesień na temat występowania zaburzeń przyjmowania pożywienia u chorych na cukrzycę typu 1. Opracowanych zostało wiele programów badawczych, co świadczy o powadze tego zagadnienia. Ponieważ zaburzenia te często mają utajony przebieg, mogą być trudne do uchwycenia przy nie dość starannej obserwacji. Rozpoznanie utrudnia fakt, że – jak już wspomniano – znacznie częściej niż klasyczne zaburzenia, takie jak anoreksja i bulimia, u młodocianych chorych na cukrzycę występują zaburzenia niespecyficzne (eating disorders not otherwise specified, EDNOS). Pojawiają się one zwykle wcześniej i występują również u chłopców. Diaborexia to termin ►Jolanta Czechura, dietetyk, Poradnia Diabetologiczna Bona-Med w Gliwicach Jak rozpoznać pierwsze sygnały U osób z cukrzycą objawy zaburzeń są nieco odmienne niż u osób bez cukrzycy. Zaburzenia uważane za typowe występują stosunkowo rzadko, natomiast znacznie częściej mają one nietypową postać lub przebiegają subklinicznie, czyli bezobjawowo. Na taki nietypowy przebieg niemały wpływ mają narzędzia, które do kontroli masy ciała wykorzystują chorzy leczeni insuliną. Obok „zwykłych” zabiegów, takich jak restrykcyjne ograniczenie przyjmowania pożywienia czy/i prowokowanie wymiotów, biegunek itp., chorzy na cukrzycę manipulują dawkami insuliny, opuszczając je lub nadmiernie obniżając po to, aby doprowadzić do kwasicy ketonowej, a tym samym zwiększyć utratę cukru z moczem. Uwagę zwracać powinna więc szczególna chwiejność przebiegu cukrzycy bez uchwytnej przyczyny, w tym także skłonność do naprzemiennego Zdjęcie: iStockphoto/Nick White Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa – AN) Jest to zaburzenie szczególnie niebezpieczne. Szczyt ujawniania się choroby przypada między 14. a 18. rokiem życia, a częstość jej występowania oceniana jest na 1-2%. Dotyka głównie dziewcząt i młodych kobiet, ale obecnie coraz częściej występuje także u mężczyzn. Charakterystyczne dla AN objawy to zdecydowana odmowa przyjmowania pokarmu, obniżenie masy ciała poniżej 85% masy należnej lub BMI poniżej 17,5, opóźnienie dojrzewania lub zatrzymanie miesiączkowania na okres dłuższy niż 3 miesiące. Anoreksja jest chorobą obciążoną bardzo poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, które według statystyk w ok. 5-6% mogą skończyć się zgonem. Paradoks tej sytuacji polega na tym, że w społeczeństwie „dobrobytu” pojawia się problem śmierci z zagłodzenia. występowania kwasicy ketonowej i ciężkich hipoglikemii (brittle diebetes) w wyniku manipulowania dawkami insuliny. Zwracać uwagę powinna również rozbieżność pomiędzy bardzo dobrymi stężeniami glukozy zapisywanymi, zwykle bardzo starannie, w zeszycie samokontroli, a wysokimi poziomami HbA1c. Obecnie dysponujemy glukometrami z pamięcią, które pozwalają na analizę wykonywanych oznaczeń. Przydatne do kontroli młodocianych chorych przez opiekunów są urządzenia pozwalające na graficzną analizę tych oznaczeń przy użyciu programów komputerowych. Dość charakterystyczna jest też niechęć chorych do kontroli masy ciała w czasie wizyt w gabinecie lekarskim i w ogóle w obecności świadków. Zaburzenia przyjmowania pożywienia winny być zawsze traktowane poważnie, bowiem niosą z sobą poważne zagrożenie zdrowia, a nawet życia młodocianych pacjentów, a wydłużanie czasu do chwili ich rozpoznania i wdrożenia właściwego leczenia, w tym psychiatrycznego, bardzo pogarsza rokowanie. U chorych na cukrzycę wczesna diagnostyka tych zaburzeń ma szczególne znaczenie z uwagi na zagrożenia związane z rozregulowaniem cukrzycy i występowaniem powikłań przewlekłych. Rola diety Leczenie zaburzeń przyjmowania pożywienia u chorych na cukrzycę jest szczególnie trudne. U chorych bez cukrzycy zasadniczym zadaniem dietetyka jest ►Ewa Otto-Buczkowska, prof. dr hab. med., Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach 23 mellitum zaproponowany dla określenia zaburzeń przyjmowania pożywienia na podłożu emocjonalnym u młodzieży chorej na cukrzycę. Nie jest znana skala występowania tego zjawiska w Polsce, bardzo liczne doniesienia, jakie ukazały się w ostatnich latach w prasie zagranicznej, nakazują jednak zwrócenie uwagi na możliwość występowania niepełnoobjawowych postaci zaburzeń. Postępujące zmiany sposobu odżywiania się i stylu życia, niestety często niekorzystne, oraz popularyzowanie sylwetki prezentowanej przez wychudzone modelki i innych negatywnych wzorców mogą przynieść w niezbyt odległym czasie wzrost tego typu zaburzeń, co prawdopodobnie niekorzystnie odbije się na zdrowiu, zwłaszcza chorych na cukrzycę dziewcząt. Na razie problemem jest coraz częściej występująca nadwaga, ale reakcją może być ucieczka w restrykcyjne diety, a także manipulacja dawkami insuliny. Bardzo starannej analizie należy więc poddać chorych, u których bez wyraźnej przyczyny występują nawracające stany kwasicy ketonowej, mogące być skutkiem celowego opuszczania lub zmniejszania dawek insuliny. Wśród innych zaburzeń opisywany jest zespół określany mianem kompulsywnego objadania się (binge eating disorder). Występuje on wówczas, gdy dana osoba je wbrew sobie (nie odczuwa głodu, ale ma przymus jedzenia). Jedzenie jest dla takich osób tym, czym dla narkomana jest narkotyk. Może dotyczyć to osób z nadwagą, ale nie musi. Często są to osoby, które nie odpoczywają, a jedyny czas, który przeznaczają na odpoczynek, to czas jedzenia. Podłożem takich zaburzeń są także problemy natury psychologicznej. Uwagę powinna zwracać skłonność do naprzemiennego występowania kwasicy ketonowej i ciężkich hipoglikemii taka konstrukcja jadłospisu, aby dostarczał on odpowiedniej liczby kalorii potrzebnych do przyrostu masy ciała i jednocześnie był zaakceptowany przez pacjenta. U osób z cukrzycą konieczne jest jeszcze zapewnienie kontroli metabolicznej. Jednym z czynników prowadzących do zaburzeń przyjmowania pożywienia u diabetyków może być nadmierna perfekcja w obliczaniu kaloryczności posiłków. Osoby chore czasem drastycznie ograniczają jedzenie, a cała ich uwaga i myśli koncentrują się na obliczaniu kaloryczności posiłków i ilości, na jaką mogą sobie pozwolić. Często prowadzi to do rozwoju depresji. Żywność dla osób z zaburzeniami jedzenia i cukrzycą nie mellitum 24 Bulimia (bulimia nervosa) Określana też jest mianem żarłoczności psychicznej. Większość pacjentów dotkniętych tą chorobą to dziewczęta i młode kobiety między 15. a 24. rokiem życia, ale coraz częściej, podobnie jak w przypadku anoreksji, opisywane jest występowanie tego zespołu u młodych mężczyzn. Występuje ona u ok. 2-3% dorosłych kobiet, czyli częściej niż anoreksja. Przez długi czas może być trudna do wykrycia, bowiem nie prowadzi do takiego dramatycznego zmniejszenia masy ciała jak anoreksja. Pewną odmianą bulimii jest zespół nocnodzienny (night-eating syndrome, NES). Chorzy w nocy przyjmują nadmierne ilości pożywienia, a w dzień odmawiają jedzenia. Osoby takie zwykle zjadają 25% dziennej racji kalorycznej w ciągu dnia, 25% wieczorem, a 50% w nocy, między 23 a 5. jest już postrzegana tylko jako pożywienie, ale niejednokrotnie, jako coś zakazanego lub niebezpiecznego. Leczenie przeprowadza się zarówno za pomocą zmiany sposobu żywienia, jak i psychoterapii. W skrajnych przypadkach konieczne jest rozpoczęcie leczenia od żywienia pozajelitowego. Jednak jeśli leczenie nie zostało rozpoczęte zbyt późno, udaje się stosować podawanie pożywienia drogą doustną. Realimentację, czyli powrót od odżywiania doustnego, należy rozpoczynać bardzo ostrożnie, aby nie spowodować tak zwanego zespołu realimentacyjnego (refeeding syndrome). Podaż kalorii zwiększać należy ostrożnie. Rozpoczyna się zwykle od ok. 500 kcal, zwiększając powoli w kolejnych dniach tak, aby uzy- Kwasica ketonowa Kwasica ketonowa należy do kwasic metabolicznych. Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebna jest glukoza. Deficyt glukozy w komórkach może być wynikiem zaburzeń przechodzenia glukozy do komórek jak to ma miejsce np. w cukrzycy na skutek niedoboru insuliny (cukrzyca typu 1), bądź oporności na jej działanie (cukrzyca typu 2). Stan taki może też być wynikiem braku glukozy w organizmie np. w następstwie głodzenia. Mogą też być jeszcze inne przyczyny niedoboru glukozy w organizmie. Kiedy w komórkach brak jest glukozy uruchamiane zostają inne źródła energii – dochodzi do zwiększenia lipolizy tłuszczów, a w dalszej kolejności do katabolizmu białek. Zwiększenie lipolizy i oksydacji kwasów tłuszczowych w wątrobie nasila ketogenezę, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia stężenia ketonów we krwi (ketonemia) z kwasicą metaboliczną. W moczu pojawia się aceton (ketonuria), w powietrzu wydechowym wyczuwalny jest zapach acetonu. U osób, u których przyczyną zwiększonej ketogenezy jest głodzenie, mówimy o obecności acetonu głodowego. Ciężka kwasica ketonowa jest stanem zagrażającym życiu. skać stopniowy przyrost masy ciała. Posiłki powinny być urozmaicone i atrakcyjne w wyglądzie, zachęcające do jedzenia. Program posiłków powinien być układany przy udziale chorego i uwzględniając jego preferencje dietetyczne. Posiłki podawane powinny być 5–6 razy dzienne. Do tego dostosować należy rytm insulinoterapii. W przypadku chorych leczonych metodą ciągłego podskórnego wlewu insuliny konieczne jest zaplanowanie programu podstawowego wlewu insuliny oraz podawanych bolusów (bolus prosty – standardowy, bolus przedłużony, bolus złożony – wielofalowy). Przy planowaniu realimentacji u tych osób konieczne jest również uwzględnienie systemu wymienników pokarmowych (WW i WBT). Zalecana jest dieta wysokoenergetyczna oraz wysokobiałkowa. Węglowodany, jako główne źródło energii powinny pokrywać nie mniej niż 50% pożywienia, a produkty białkowe powinny być w większości pochodzenia zwierzęcego. Celem leczenia nie Żywność dla osób z zaburzeniami jedzenia i cukrzycą jest często postrzegana jako coś zakazanego lub niebezpiecznego jest tylko uzyskanie należnej wagi ciała i wyrównanie metaboliczne cukrzycy, ale także normalizacja i przywrócenie wzorców prawidłowego odżywiania. Pogodzenie tych wszystkich zaleceń dietetycznych z właściwym zaplanowaniem insulinoterapii dla utrzymania dobrego metabolicznego wyrównania wymaga pomocy bardzo doświadczonego dietetyka, który jest ważnym członkiem zespołu terapeutycznego. Pytamy psychologa Jakie psychologiczne czynniki mogą wpływać na występowanie zaburzeń odżywiania się (bulimia, anoreksja) u osób z cukrzycą? mellitum 26 • Specyficzny model rodziny (nadopiekuńczy rodzice, starający się, by dziecko przestrzegało zasad leczenia cukrzycy. Wysokie oczekiwania względem idealnych wyników pomiarów cukru, chłód emocjonalny. Niechęć do tego, by dziecko było samodzielne z jednoczesną nauką perfekcjonizmu w cukrzycy, straszenie powikłaniami). • Silna koncentracja na własnym wyglądzie, społeczne oczekiwanie atrakcyjności, czyli szczupłości. Poczucie, że jest się na straconej pozycji z racji cukrzycy i w związku z tym próba bycia lepszym choćby przez kontrolę jedzenia (wreszcie mogę coś kontrolować, w czymś jestem dobra). Oczekiwania utrzymywania prawidłowej wagi przez rodziców, lekarzy. Szczupła sylwetka jako przejaw samokontroli, panowania nad chorobą. • Depresja, lęki, stres, niska samoocena związana z funkcjonowaniem w cukrzycy. Czy osoby z cukrzycą są bardziej narażone na pojawienie się zaburzeń odżywiania się? Magdalena Chomka, psycholog Tak, różnego rodzaju zaburzenia odżywiania się są często spotykane u osób z cukrzycą, szczególnie u dziewcząt. Bulimia i anoreksja są częstsze w populacji osób z cukrzycą (7–14%) w porównaniu do osób zdrowych (1,5–4%). Zaburzeniom odżywiania się może sprzyjać przyrost masy ciała, który jest charakterystyczny w początkowym okresie insulinoterapii, nacisk na dietę, samokontrolę, poczucie winy często związane z jedzeniem słodyczy lub innymi błędami dietetycznymi. Bycie diabetykiem sprzyja też objadaniu się (binge eating). Szczególnie dotyczy to kobiet, które nie są zadowolone ze swojej wagi. Napady objadania się są sposobem na utrzymanie prawidłowej wagi. Często po nich następuje kilka dni głodówki połączonych z ominięciem dawek insuliny. Objadanie się daje możliwość zjedzenia tego, co jest zabronione przez lekarza, zmniejsza napięcie emocjonalne, które często towarzyszy przestrzeganiu zaleceń cukrzycowych (podawanie insuliny, dieta). Jak bliscy mogą pomóc osobie, która przejawia zaburzenia w odżywianiu się? Niewyrównanie cukrzycy, częste hospitalizacje i nadmierne skupienie na swojej wadze może być pierwszym sygnałem zaburzeń odżywiania się. Bliscy powinni starać się rozmawiać z dzieckiem, wyrażać wsparcie uczuciowe i pozwalać na autonomię. Nie stawiać nierealistycznej poprzeczki w dbaniu o cukrzycę. Doceniać starania i zapewniać wsparcie emocjonalne, bez nadmiernej ingerencji. Pokazywać diabetykowi jego pozytywne cechy, umiejętności i zdolności. Zauważać, jak reaguje emocjonalnie w różnych sytuacjach. Nie unikać konfliktów, ale otwarcie rozmawiać o problemach. Jeśli bliska ci osoba czymś zawiniła, nie daj jej odczuć, że jest odrzucona przez ciebie. Zaburzenia odżywiania się często są zabieganiem o miłość. To, że rodzic zarabia i daje dziecku „wszystko” pod innym niż emocjonalnym względem, nie wystarcza. Osoba, która zauważy u siebie lub innych bliskich osób objawy problemów z odżywianiem się, powinna postarać się delikatne poruszyć ten temat. Warto skorzystać z pomocy psychologa. Potrzebujesz pomocy psychologa? Magdalena Chomka Centrum CBT, ul. Piękna 68, Warszawa; tel. (22) 621 96 83 Centrum Zdrowia Psychicznego, ul. Ogrodowa 8, Warszawa, tel. (22) 890 90 46 maja The Streets „Computers and Blues” Jeśli wierzyć deklaracjom Mike’s Skinnera, powołany przez niego projekt The Streets swoim najnowszym albumem „Computers and Blues” kończy swój żywot, a jego frontman zabiera się za karierę filmowca. Znając jednak życie i podstępne chwyty promocyjne różnych muzyków, można jednak spodziewać się kontynuacji (są tacy, którzy swój „ostatni album” nagrywają bez przerwy od ponad dwudziestu lat). I na to mam wielką nadzieję! Płyty The Streets zawsze stanowiły świeżą falę wśród zalewu hiphopowej produkcji amerykańskiej i amerykańskopodobnej. Skinner ma swój styl, konsekwentnie go rozwija, nikogo przy tym nie udając. Nie inaczej jest tym razem. Jego muzyka to udana mieszanka hip-hopu, punk rocka, funku, elektroniki (tym razem w wersji rave, przywodzącej na myśl klubowy początek lat dziewięćdziesiątych), garażowej produkcji oraz mocno szyderczych tekstów. Gorąco polecam, tym bardziej żałuję odwołanego koncertu w Gdyni. (ło) Nouvelle Vague „Couleurs Sur Paris” zastrzyk kultury 28 Francuski Nouvelle Vague to projekt specyficzny – cover band, biorący na tapetę najlepsze dokonania alternatywnej muzyki z przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, ale przerabiający je na sposób całkowicie popowy. Jednak nie dajcie się zmylić, pisząc „pop”, mam tu na myśli absolutnie najwyższą półkę tego gatunku. Nouvelle Vague to fenomenalni muzycy proponujący bogate i stylowe aranże, zaprawione elementami bossa novy i samby, wspierający się tym razem pomocą czołowych francuskich wokalistów (takich jak Vanessa Paradis, Olivia Ruiz i Soko). Na „Couleurs Sur Paris” proponują nam przeróbki głównie francuskich nowofalowych artystów (lub, tak jak Mano Negra, we Francji tworzących). Wybór repertuaru, poza doznaniami płynącymi z zetknięcia się z typowymi dla tego zespołu miękkimi brzmieniami, owocuje dodatkowym atutem – język Woltera brzmi, w połączeniu z muzyką Nouvelle Vague, niezwykle ujmująco. (ło) Jestem bogiem, reż. Neil Burger Co by było, gdyby? Co by było, gdybym wpadł na ten pomysł pierwszy? Co by było, gdybym ja to wymyślił? Gdybym myślał szybciej, efektywniej, lepiej? Na tego typu pytania postanowili sobie odpowiedzieć twórcy filmu „Jestem bogiem” (reżyseria Neil Burger, scenariusz Leslie Dixon). Film opowiada o pisarzu w ciężkiej sytuacji, życiowej, pisarskiej, miłosnej, który popada w depresję. Okazuje się, że jest jedno wyjście z tej sytuacji – tabletka pewnego specyfiku, który sprawia, że umysł pracuje na najwyższych obrotach, a wszystkie niepowodzenia znikają w mig. Bohater analizuje świat niczym najnowszej generacji komputer, który potrafi w jednej sekundzie przedstawić gotowe rozwiązania. Oczywiście bez takiej pigułki znów staje się nieudacznikiem. Nieszczęśliwym przypadkiem okazuje się tłumaczenie tytułu na język polski (jakże często tak się dzieje...) - w oryginale „Limitless” oznacza kogoś bez ograniczeń, ale Bogiem bohater nie jest. Nie tworzy, lecz przetwarza. Film składa się z bardzo poprawnych elementów filmu, takich jak akcja, tempo, napięcie itd. Ogląda się... przyjemnie. A później się już nie ogląda i też jest... przyjemnie. (rm) Skala ocen Zdjęcie: Monolith.pl Polska miszczem Polski „Jeż Jerzy” to animowany film, który powstał na podstawie jednego z najpopularniejszych komiksów w Polsce. Głosów rysunkowym bohaterom użyczyli m.in. Borys Szyc (Jeż Jerzy), Maciej Maleńczuk oraz Maria Peszek [11:35:41] Ancymoniusz Plaff: Polska miszczem Polski! (to cytat z filmu – przyp. red.) [11:36:24] Zenon Zenon: Tak można powiedzieć, ale w tym wszystkim powstaje pytanie. Czy to pochlebne czy nie? Mianowicie mamy polską kinową animację dla dużych widzów, pierwszą od nie wiadomo ilu lat. Mamy film, z jednej strony ciekawy, nowy, wróżący zmianę w polskiej kinematografii, a z drugiej – chamski, propagujący żarty o ekstrementach. [11:43:42] A.P.: Możemy mówić o miejscu tej animacji w polskiej kinematografii – tu się wyróżnia i wypada lepiej niż dobrze. Ale jak odnieść ten film do kina na świecie? Kto i jak go zrozumie? [11:49:48] Z.Z.: Nie wiem jak Pan, ale ja bym się nie doszukiwał w tym filmie zbyt wielu zawoalowanych treści – myślę, że zrozumie go każdy bez względu na kraj pochodzenia. Nie ma tam nic na tyle osobliwego, co by uniemożliwiło zrozumienie tego filmu na świecie. Może z wyjątkiem kilku nawiązań do postaci polskiego show-biznesu. Mówi Pan o miejscu Jeża w polskiej kinematografii – zachwyt krytyków to w dużej mierze zasługa propagandy. [11:51:06] A.P.: No i oczywiście fakt, że to adaptacja jednego z najbardziej uznanych w swoich czasach komiksów... Ale pomijając znaczenie dla populacji, czy jego brak, jest to film dość atrakcyjny, ponieważ nieco inny... [11:55:29] Z.Z.: Nie porównywałbym komiksu do filmu... weźmy na przykład dialog. W komiksie się sprawdzał – w filmie nie. I tu muszę powiedzieć, że bardzo przeszkadzała mi nierówność w owym dialogu właśnie – od świetnie brzmiących kwestii po nieudolne skrzeki… jak to Pan wytłumaczy? [12:02:07] A.P.: Absolutnie nie upieram się, proszę pana, i nie próbuję porównywać. A na kwestie dialogu też bardzo uwagę zwrócić chciałem. Otóż uważam, że to zdecydowanie najgorszy element tego filmu. Nie dość, że rzeczywiście teksty są nierówne, to kwestie samego dźwięku mnie raziły najmocniej... [12:04:55] Z.Z.: Dźwięku? Co ma Pan na myśli? [12:13:45] A.P.: Dźwięku, mowy i tak dalej. Dubbingu samych postaci. Jakoś mi tu nie pasowały. Kwestie były na moje ucho wypowiadane „po aktorsku”, nie pasowały do obrazu (szczególnie raziły głosy Stefana i samego Jeża. To tak jakbym słuchał audycji radiowej, oglądając obraz. Jakoś się nie składało. Jedynie przy piosenkach to nie przeszkadzało. [12:15:43] Z.Z.: Wie pan co... zaskoczył mnie Pan. Ja nie odniosłem takiego wrażenia, a wręcz przeciwnie miałem zamiar ogłosić, że dźwięk był nagrany jak na polski film wyjątkowo dobrze. I słuchało, i oglądało mi się przyjemnie... mam zarzut jedynie do strony merytorycznej, nie technicznej. Ale jak widać to kwestia podejścia. [12:25:25] A.P.: Podchodzę od strony technicznej, ponieważ oceniam ten film jako coś do obejrzenia, coś dość rozrywkowego, dość ciekawego... Oceniam tak, ponieważ merytoryki widzę w tym niewiele. [12:26:11] Z.Z.: Ja oceniam ten film jako pierwszy krok w kierunku... [12:29:14] A.P.: I w ten sposób, zgadzając się, żegnam ja i Pan. [12:29:50] Z.Z.: Pan i Ja. 29 zastrzyk kultury J eż Jerzy to niezwykły zwierz, choćby z tego względu, że porzucił życie wśród jeży na rzecz ludzkiego towarzystwa. Jego atrybutem jest deskorolka, z którą się nie rozstaje. Jerzy jest jeżem bardzo wyluzowanym i choć ma powodzenie u kobiet, w związki się nie angażuje. Film to niepoprawna politycznie komedia społeczno-obyczajowa, która wyśmiewa głupotę, hipokryzję i fanatyzm. O „Jeżu Jerzym” rozmawiają nasi eksperci. Żegnaj, Kleopatro Michał Krygier 23 marca świat filmu pogrążył się w żałobie. Po długiej i ciężkiej walce z chorobą odeszła Elizabeth Taylor – jedna z ikon złotej ery Hollywood. Od wielu lat prasa informowała o pogarszającym się stanie zdrowia aktorki, która cierpiała na wiele schorzeń i była także diabetyczką E lizabeth Taylor Rosemond Dame, bo tak brzmiało jej pełne nazwisko była Amerykanką, choć urodziła się 27 lutego 1932 r. w Hampstead w Anglii. Jej ojciec handlował dziełami sztuki, a mama była aktorką. Elizabeth od najmłodszych lat chciała zostać artystką – już w wieku 3 lat zaczęła chodzić na lekcje baletu. Rok przed wybuchem II wojny światowej rodzina Taylorów wróciła do USA i osiedliła się w Los Angeles. Czy przyszła gwiazda kina mogła trafić lepiej niż do Hollywood? Cudowne dziecko szklanego ekranu rentgen 30 Bardzo szybko wpadła w orbitę zainteresowań świata filmowego. Jej matka, choć sama była aktorką, początkowo sprzeciwiała się występom córki. Właśnie dlatego Elizabeth przepadła rola córki Scarlett w Przeminęło z wiatrem. Złośliwi mówią, że owszem była piękna, ale miała w sobie coś „posągowego”, wyrażały to smutne oczy dojrzałej kobiety i oszczędna mimika twarzy. To, co w późniejszych latach było tak cenione przez krytyków filmowych, reżyserów i widzów, nie pasowało do wizerunku dziecka. To dlatego popularniejsze w dzieciństwie były bardziej radosne i dziecięco urocze Shirley Temple i Judy Garland. Jednakże stale nasilające się zainteresowanie osobą Elizabeth dwóch wielkich wytwórni: MGM i Universal sprawiło, że jej matka w końcu przestała blokować córce drogę do kariery aktorskiej. Na pierwszą rolę w filmie nie trzeba było długo czekać, bowiem już w 1942 r. w wieku 10 lat zagrała w filmie There's One Born Every Minute. Prawdziwą sławę przyniósł jej film Lassie, wróć, który wszedł na ekrany rok później. Od tego momentu jej kariera filmowa nabrała tempa, Elizabeth stała się nie tylko rozpoznawana, ale była już gwiazdą. Zagrała w wielu filmach jako dziecko, ale na szczególną uwagę zasługuje film National Velvet, który przyniósł niezwykły sukces kasowy i ugruntował pozycję Taylor. Ten film miał także duży wpływ na jej życie prywatne – podczas zdjęć tak niefortunnie spadła z konia, że uszkodziła kręgosłup, który dawał o sobie znać przez wiele lat. Dwa Oscary Tymczasem Taylor dorastała na oczach widzów, ale w przeciwieństwie do innych dziecięcych gwiazd kina nie tylko nie miała problemów z odnalezieniem się w życiu dorosłej aktorki, ale wręcz przyćmiła Charyzma i ekstrawagancja był zarówno poważny senator John Warner, jak i aktor Richard Burton, a o tym, że aktorka w miłości nie kierowała się żadnymi normami i robiła dokładnie to, na co miała ochotę, niech świadczy fakt, że Eddie Fisher – jej czwarty mąż, był najlepszym przyjacielem jej trzeciego męża – Michaela Todda, który Często pisano o niej jako o jedynym jasnym punkcie filmu, a jej szmaragdowe oczy ratowały nie jeden słaby scenariusz zginął w katastrofie lotniczej. Elizabeth miała czworo dzieci: dwóch synów z drugim mężem – Michaelem Wildinem, córkę z trzecim mężem Michaelem Toddem oraz adoptowaną córkę z Richardem Burtonem, którego nawet zdarzyło jej się publicznie nazwać miłością swojego życia. Niejako na drugim biegunie działalności charytatywnej Elizabeth Taylor znajdowała się jej pasja do biżuterii. Aktorka była właścicielką niesamowitej kolekcji jubilerskiej o trudnej do oszacowania wartości. Była też pionierem w umiejętnym zdyskontowaniu swojej pozycji i popularności. W czasach, gdy nikt nie słyszał o marketingu, Elizabeth firmowała swoim wizerunkiem i nazwiskiem stworzone specjalnie dla niej perfumy: „Pasja", „White Diamonds" i „Black Pearls", które razem zarabiają około 200 mln dolarów rocznie. O tym, jak wielką była postacią, świadczy jej udział Kłopoty zdrowotne w życiu publicznym. W 2003 r. odmówiła udziału Życie Elizabeth pełne było sprzeczności, nie braw 75. rocznicy Akademii Filmowej w ramach protekowało w nim blichtru, sławy, bogactwa, sukcesu stu przeciwko polityce George’a W. Busha i wojnie w Hollywood, ale także problemów, w szczególnow Iraku. Na to mogą pozwolić sobie tylko najwięksi. ści zdrowotnych. Poza wspomnianą już kontuzją Elizabeth Taylor stała się także ikoną działalności kręgosłupa przeszła wiele chorób, a nagłówki gazet charytatywnej. Nie sposób nieraz już wieszczyły jej zliczyć wszystkich akcji, rychłą śmierć. W 1975 r. Honorarium dla Elizabeth Taylor w które się angażowała, chorowała na raka płuc za rolę „Kleopatry” było jak na owe ale do najważniejszych spowodowanego paleniem czasy niebotyczne i wyniosło milion na pewno należała walka papierosów, któremu to dolarów. Podobno Taylor chciała z AIDS. Od 1984 r., gdy nałogowi namiętnie się odrzucić rolę, a gaża w wysokości pierwsze gwiazdy przyoddawała. Przezwyciężyła znały się do choroby, raka skóry i łagodnego miliona dolarów miała być żartem… aktorka założyła fundację guza mózgu, a będąc producenci żartu nie zrozumieli na rzecz walki z AIDS, u szczytu sławy w 1961 i milion zapłacili. szerzenia świadomości r. przeszła tracheotomię i przeciwdziałania pandepo powikłaniach związamii. Bill Clinton, były prezydent USA, powiedział nych z zapaleniem płuc. Od lat zmagała się z cukrzycą po jej śmierci, że jej dziedzictwo będzie żyć w wielu typu 2, która w dużej mierze była efektem trybu jej ludziach na całym świecie, którym pomogła i których życia. W 1980 r. leczyła się z uzależnienia od alkoholu życie jest dzięki niej dłuższe i lepsze. Jak przystało i narkotyków. W 2004 r. poinformowała publicznie na prawdziwą hollywoodzką gwiazdę, Elizabeth o zastoinowej niewydolności serca, która ostateczTaylor budziła także wiele kontrowersji. Miała aż 7 nie w bardzo ostrej formie była przyczyną jej zgonu mężów, ale ślub brała 8 razy (dwa razy z Richardem 23 marca 2011 r. Została pochowana w obrządku Burtonem). Kolejne małżeństwa były przejawem dość żydowskim, któremu przewodniczył rabin Jerry Cutler. dużej charyzmy i ekstrawagancji, bowiem jej mężem Żegnaj, Kleopatro współczesnego kina. 31 rentgen aktorskimi dokonaniami swoje dziecięce sukcesy. Między 1949 a 1955 rokiem zagrała w wielu filmach dla wytwórni MGM. Nie wszystkie z nich stały się klasykami kina, ba, wiele z nich okazało się filmami słabymi, jednak krytycy dostrzegali Elizabeth. Często pisano o niej jako o jedynym jasnym punkcie filmu, a jej szmaragdowe oczy ratowały nie jeden słaby scenariusz. W tym czasie zagrała m.in. w Konspiratorze, Ivanhoe jako Rebecca, Dziewczynie, która miała wszystko, czy wreszcie w Rapsodii. Aktorka nie była zadowolona z ról, w jakich ją obsadzano. Coraz więcej było także spięć pomiędzy Elisabeth a wytwórnią, która zmuszała ciężarną aktorkę do grania w kilku filmach naraz. Sama Taylor czuła, że grozi jej zaszufladkowanie, bo role, które otrzymywała, były podobne – bazowały na jej urodzie. Wreszcie los się odwrócił i Taylor zagrała w filmach, które przeszły do historii kina. Zaczęło się od Olbrzyma z 1956 r., dwa lata później był film Kotka na gorącym blaszanym dachu, aż wreszcie 3 filmy, które dały jej nieśmiertelną sławę: Butterfield 8 z 1960 r. i Kto się boi Virginii Woolf? z 1966 r., za które otrzymała Oscary za najlepszą pierwszoplanową rolę żeńską oraz Kleopatra z 1963 r. W trakcie kręcenia Kleopatry wdała się w romans z późniejszym dwukrotnym mężem – Richardem Burtonem, z którym stworzyli jedną z najbardziej pamiętnych par Hollywood. To były najlepsze lata Elizabeth Taylor, choć grała w filmach aż do 2001 r., a z życia publicznego wycofała się zaledwie parę lat temu. Młodsi kinomani mogą pamiętać ją z roli w filmie Flinstonowie z 1994 r. lub z epizodów w serialach np. General Hospital. Serduszko pod opieką Ciąża powikłana cukrzycą typu 1 jest monitorowana w szczególny sposób. Bardzo ważnym badaniem, które kobietom z cukrzycą przedciążową opłaca NFZ, jest echo serca płodu. O jego zasadność pytamy dr hab. n. med. Joannę Szymkiewicz-Dangel Dlaczego przy cukrzycy typu 1 kobiety w ciąży kierowane są na echo serca płodu? dr hab. Joanna Szymkiewicz-Dangel: U kobiet z cukrzycą przedciążową występuje większe ryzyko urodzenia dziecka z wadą serca. W badaniu echokardiograficznym płodu możliwe jest wykluczenie nieprawidłowości w budowie układu krążenia, występowania zmian czynnościowych, przerostu mięśnia sercowego (tzw. kardiomiopatii przerostowej) lub innych nieprawidłowości rozwojowych. W którym tygodniu ciąży powinno być ono wykonane? rentgen 32 J. Sz.-D.: W naszym ośrodku ocena układu krążenia u pacjentki z cukrzycą przedciążową może być przeprowadzona już w I trymestrze ciąży, czyli między 11. a 13,6 tygodniem. Rozpoznanie patologii w tym okresie umożliwia poszerzenie diagnostyki o badania cytogenetyczne (ocena kariotypu płodu), o ile są ku temu wskazania. Pełne badanie echokardiograficzne płodu powinno być wykonane w 20.–22. tygodniu ciąży, gdyż w tym okresie najlepiej można ocenić rozwój wszystkich narządów płodu. Czy cukrzyca typu 2, MODY lub ciążowa również mogą być wskazaniem do tego badania? J. Sz.-D.: Badanie echokardiograficzne płodu powinno być wykonane u każdej ciężarnej z cukrzycą przedciążową. U pacjentek z cukrzycą ciążową serce płodu powinno być najpierw ocenione przez lekarza położnika w czasie rutynowego badania ultrasonograficznego około 20.–22. tygodnia ciąży, a następnie po 30. tygodniu. Dopiero w przypadku podejrzenia patologii układu krążenia płodu kobieta ciężarna powinna być skierowana do ośrodka kardiologii prenatalnej na badanie echokardiograficzne. Należy podkreślić, że przerost mięśnia sercowego płodu może pojawić się dopiero w III trymestrze ciąży. Jakie wady serca dziecka, powodowane cukrzycą matki, pozwala wykryć to badanie? J. Sz.-D.: U płodów matek z cukrzycą przedciążową występują różne wady układu krążenia, najczęściej ubytek w przegrodzie międzykomorowej, wady stożka tętniczego (takie jak zespół Fallota, odejście obu naczyń z prawej komory) lub wady bardziej złożone, np. pojedyncza komora. U matek ze źle wyrównaną cukrzycą częściej obserwuje się zarówno wady wrodzone, jak i kardiomiopatię przerostową u płodów. Dalsze postępowanie z pacjentką uzależnione jest od charakteru wady serca płodu. Wykrycie nieprawidłowości w budowie układu krążenia płodu umożliwia zapewnienie optymalnej opieki matce i dziecku w okresie okołoporodowym. dr hab. Joanna Szymkiewicz-Dangel Kierownik Poradni Perinatologii i Kardiologii Perinatalnej przy II Klinice Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Poradni USG Fundacji „Warszawskie Hospicjum dla Dzieci” Jakie okołoporodowe komplikacje mogą się pojawić u noworodka i starszego dziecka na skutek kardiomiopatii powodowanej cukrzycą matki? J. Sz.-D.: Kardiomiopatia przerostowa występuje u 10–50% noworodków matek chorych na cukrzycę. Najczęściej przebiega bezobjawowo, ale może prowadzić do niewydolności krążenia. Noworodek matki z cukrzycą musi mieć wykonane badanie echokardiograficzne i na tej podstawie podejmowane są decyzje odnośnie dalszej opieki kardiologicznej. Czy wady serca płodu kobiet z cukrzycą typu 1 to częste przypadki? J. Sz.-D.: Wady układu sercowo-naczyniowego u płodów kobiet z cukrzycą typu 1 występują od 5 do 8 razy częściej niż w populacji ogólnej. Rozmawiała Marta Kicińska Słodkie chciejstwo Mariusz Masiarek ◄ Technika pcha wszystko naprzód. W leczeniu cukrzycy ostatnie lata przyniosły wiele rozwiązań, które pozwalają zdecydowanie lepiej panować nad chorobą nie chodzi tu o doniesienia naukowe, Icudownych komórek które co jakiś czas docierają do nas, prezentując kolejne rewelacje na temat szczepionek na cukrzycę, czy też uzdrawiających operacji i szalenie skutecznej diety. Mam tu na myśli rozwiązania, które realnie możemy na co dzień wykorzystywać w terapii cukrzycy. Oczywiście jeśli chcemy… Weźmy choćby samo glikemii. Oprócz tradycyjnych już glukometrów, zmieniających co jakiś czas opakowania, są także mniej dostępne ze względu na koszty, ale możliwe do wykorzystania, systemy ciągłego badania . Najbardziej sprawdzają się u „pompiarzy”. Same pompy insulinowe są obecnie coraz bardziej „inteligentne” i wyposażone w narzędzia, dzięki którym chory na cukrzycę może realnie . Do tego nowoczesne insuliny (pomińmy tym razem kwestię refundacji) oraz coraz bardziej dostępne sposoby analizy dostarczanych przez wspomniane urządzenia danych. I to niekoniecznie w gabinecie lekarskim, ale także na ekranie własnego komputera. Niebawem dołożymy też nowoczesne aplikacje na coraz popularniejsze I świetnie! Mamy supernarzędzia, o których jeszcze dwadzieścia lat temu nikt nie śmiałby śnić. Jest jednak coś, co nie zmienia się mimo galopujących rozwiązań technicznych. To nastawienie pacjenta i jego . A właściwie jej brak, żeby nie powiedzieć lenistwo. No i trafiamy w . Niech każdy z czytających ten felieton cukrzyków uderzy się w piersi i spojrzy sam na siebie. Dlaczego nie wykorzystujemy tego, co mamy? Dlaczego wpisywać wyników, prowadzić zeszytu samokontroli w jakiejkolwiek formie, wyciągać wniosków z zebranych danych? Po co nam te wszystkie cudeńka, jeśli nie wykorzystujemy ich możliwości? Albo też my, rodzice, dlaczego nie jesteśmy w stanie przekonać naszych , szczególnie tych starszych, do tego, aby zechcieli tak robić? 33 frik monitorowanie poziomu cukru okiełznać chorobę smartphony i tablety. chęć do leczenia własnej choroby sedno sprawy nam się nie chce „słodziaków” dietą . Dlaczego osoby chore Podobnie jest z na cukrzycę, pomimo że mają świadomość zdrowego odżywiania się i jego wpływu na wyrównanie choroby, nie stosują go na co dzień? I nie można zrzucać winy na brak czasu i zabieganie w dzisiejszych czasach. Á propos biegania. Przyszła wiosna, a z nią coraz więcej możliwości warto je wykorzystać! Wracając do techniki. Większość wynalazków powstała z lenistwa człowieka i chęci do upraszczania i ułatwiania sobie życia. Jednak jak mawiał Albert Einstein: „Wszystko powinno być tak proste, jak to tylko możliwe, ale nie prostsze.” Aby nie zostać posądzonym o zbytnie moralizatorstwo, nie pozostaje mi nic innego, jak życzyć Czytelnikom „Szugarfrika” wiosennego przypływu energii! czasu... aktywnego spędzania ►Mariusz Masiarek, prezes Towarzystwa Pomocy Dzieciom i Młodzieży z Cukrzycą, tata dziecka z cukrzycą pytania Sugestie Pomysły Masz ? ? ? Napisz do autora: [email protected] Rewolucja a sk aK art M ń ici frik 34 Wszystko na miejscu, gotowi, start! Kiedyś płócienny worek przerzucało się przez ramię, ale pomysł ewoluował. Dziś plecak to najwygodniejszy sposób zabrania niezbędnych rzeczy na wyprawę. Ważne, żeby był nie tylko pojemny, ale też poręczny, żeby nie trzeba było zbyt długo dokopywać się do prowiantu, szukać mapy lub przeciwdeszczowej kurtki, gdy spadną pierwsze krople zwiastujące oberwanie chmury. Diabetykom może być pilno dostać się do zestawu pierwszej pomocy. Glukoza i kostki cukru (dla wybrednych krówki), zapasowe igły, paski i wkłucia do pomp – wszystko to musi mieć swoją specjalną kieszeń (ze względu na temperaturę, zimą lepiej glukometr i glukagon nosić blisko ciała). Poniżej kilka propozycji plecaków – wygodnych, estetycznych i zawsze gotowych do drogi. Wiosenne szlaki czekają! na plecach frik 35 Climber Extreme │Pojemność: 40 l │Cena: 379 zł │www.wisport.com.pl Campus Semon │Pojemność: 40 l │cena: 189 zł │www.campus.pl Mosquito Max │Pojemność: 90 l │Cena: 419 zł │www.wisport.com.pl Quark 40 │Pojemność: 40 l │Cena: 349 zł │www.wisport.com.pl Summit 26 │Pojemność: 26 l │Cena: 269,90 zł │www.skalnik.pl Himalaya 70+10 │Pojemność: 80 l │Cena: 299 zł │www.skalnik.pl Guide 90 │Pojemność: 90 l │Cena: 599,90 zł │www.skalnik.pl Co w Tubie piszczy? Jakub Kowalski W zeszłym roku najpopularniejsza internetowa platforma video YouTube obchodziła swoje piąte urodziny. Sprawdźmy, co w jej przepastnych archiwach znajdziemy na temat cukrzycy C iężko dziś sobie wyobrazić użytkownika internetu, który nigdy nie widział filmiku z YouTube. To w zasadzie niemożliwe. Ten największy na świecie portal video ma obecnie 34 wersje językowe i kumuluje ponad 90 mln wejść dziennie, a najpopularniejszy amatorski klip Charlie bit my finger – again! obejrzało już ponad 297 mln internautów (choć rekord absolutny należy do teledysku Justina Biebera Baby, który odtworzono ponad 501,5 mln razy). Inspirująca impreza frik 36 Pomysł na You Tuba narodził się w sposób dosyć banalny. Ot, trzech dwudziestoparolatków podczas imprezy doszło do wniosku, że miło by było stworzyć w końcu jakąś platformę, która znacznie uprościłaby procedury wrzucania klipów video do internetu i uczyniłaby tę czynność dostępną każdemu przeciętnemu posiadaczowi komputera. Strona ruszyła w lutym 2005 r. (pierwszym filmikiem była relacja z wizyty w zoo jednego z założycieli), a już półtora roku później notowała 100 mln wejść dziennie, zapełniając się gęsto filmami fabularnymi i fragmentami programów telewizyjnych po prywatne nagrania i wszelakiego rodzaju bezwartościowe video- Piosenkarz Nick Jonas, idol nastolatków, o tym, że ma cukrzycę dowiedział się podczas trasy koncertowej w 2005 r. Zdjęcie: Garry Knight śmieci. Obojętnie wobec tak poważnych liczb i siły społecznego impaktu nie mogli przejść internetowi giganci i już w październiku 2006 r. YouTube weszło w skład imperium Google. Wartość transakcji: 1,65 mld dolarów. Cukier w tubce No dobrze, ale co You Tube ma do powiedzenia o cukrzycy? Nawet pomijając takie rodzynki, jak choćby „Przesłanie prawdy apostoła Mojżesza Bogusława Gas. Cukrzyca 130", nauczającego, że choroba ta to „przypadłość związana z brakiem miłości duchowej ziemskiego człowieka", wartościowych cukrzycowych video-wrzutek jest na You Tubie mnóstwo. Znajdziemy tu zarówno programy edukacyjne i wypowiedzi lekarzy (nawet rapujących), jak i leczniczą jogę, tai chi dla diabetyków, a nawet filmy dokumentalne, jak choćby Simply Raw (polski tytuł Po prostu na surowo – Cofanie cukrzycy w 30 dni), mówiący o spisku koncernów farmaceutycznych w sprawie leczenia cukrzycy typu 2 i odwracaniu skutków choroby jedynie za pomocą metod naturalnych. Wcale nie mniej obejrzymy spotów organizacji (World Diabetes Day, Diabetes Hands Foundation) i akcji (Walk to Cure Diabetes, Dribble to Stop Diabetes, Policz się z cukrzycą) promujących świadomość oraz relacji samych cukrzyków, także tych bardziej znanych: rodzimej Mandaryny czy Nicka Jonasa – piosenkarza, ulubieńca nastolatek, który o cukrzycy dowiedział się, będąc u szczytu popularności. Coś dla zabawy? Proszę bardzo. Są i filmy animowane i piosenki, jest także Wilford Brimley, czyli swoisty Chuck Norris cukrzycy, a nawet parodia filmu Crank z Jasonem Stathamem, w której główny bohater – najlepszy na świecie płatny zabójca – tym razem budzi się z poważnym deficytem cukru. Jaki jednak z tego wszystkiego pożytek? W czasach prymatu komunikacji obrazkowej i medialnej dominacji internetu platforma ta stała się kanałem informacji niemal równie poważnym jak telewizja i prasa. To w takich miejscach jak YouTube właśnie młodzież szuka nie tylko rozrywki, ale i wiedzy. Czy znajdzie tu dużo śmieci? Zapewne. Cały internet jest ich pełen. Zawsze jednak można rozpocząć poszukiwania od wiarygodnych źródeł i w przypadku You Tuba podobnie – znajdziemy tu autorskie kanały organizacji zajmujących się cukrzycą, na których rzetelność możemy liczyć w stu procentach, a które pokażą nam zarówno mechanizmy działania choroby, jak i przykłady uśmiechniętych ludzi żyjących z nią na co dzień. Pamiętajmy – zobaczyć znaczy uwierzyć. Marta Kicińska P Był sobie kiedyś człowiek, który już w bardzo wczesnej młodości marzył, by zostać „wielkim” pisarzem – Ja to się już nawet czasem zastanawiam, kto jeszcze kupuje gazety w kiosku. Na portalach świeże wiadomości wysypują co chwilę. Jak świeże kajzerki. Jeśli zależy panu na świeżości i żeby być na bieżąco, to jednak portal wyprzedza papier. Jak czasem już mi wpadnie w ręce papierowa gazeta i czytam jakiś artykuł to automatycznie już szukam pod nim pojawiających się komentarzy innych czytających. Drzewko dyskusyjne się rozrasta z każdym odświeżeniem strony. Na papierze tego nie ma, a jednak podświadomie za tym się rozglądam. Albo list papierowy proszę pana. Czasem jak zostawiam komuś wiadomość na kartce czy wysyłam pocztówkę z wakacji, bo jeszcze mi się zdarza, to wraz z ostatnią kropką odnoszę wrażenie, że „już poszło”. Pan rozumie? – Chyba nie do końca wiem, o czym pan mówi – uśmiechnął się starszy jegomość i chciał coś jeszcze dodać, ale w tym momencie został wywołany do gabinetu. – Moja kolej – rzekł wstając z miejsca – mimo wszystko zostawię panu gazetę. Jegomość zniknął za drzwiami gabinetu nr 3, a student rozłożył płachtę na chybił trafił i wzrok mu padł na kącik humoru. Akurat była seria o informatykach. „Był sobie kiedyś człowiek, który już w bardzo wczesnej młodości marzył, by zostać „wielkim” pisarzem. Gdy spytano go, co dla niego oznacza „wielki”, odpowiedział: – Chciałbym pisać teksty, które cały świat będzie czytał, teksty, na które ludzie będą reagować czysto emocjonalnie, które będą doprowadzać ich do łez, bólu, gniewu, krzyku i desperacji! Człowiek ten zrealizował swoje dziecięce marzenie. Obecnie pracuje w Microsoft i pisze komunikaty o błędach.” „Stare, ale dobre…” – uśmiechnął się pod nosem słodki informatyk. 37 frik od gabinetem nr 3 tłumu nie było. To niezwykle rzadkie zjawisko, jakie zastał w poczekalni słodki student informatyki było miłą niespodzianką. Trzy miejsca były zajęte tylko dlatego, że jeden starszy jegomość rozłożył swobodnie płachtę gazety na całą szerokość. – Dzień dobry – ozwał się student. – Dzień dobry, młodzieńcze. – Nie drętwieją panu ręce? Czytanie gazet musi być bardzo męczące dla ramion. – Przywykłem – odparł starszy jegomość. – Pan nie czytuje codziennej prasy, młody człowieku? – Zaglądam na portale internetowe. Wie pan. To samo tylko w wersji elektronicznej. Wygodne i nie szeleści. – Nie umiałbym się, prawdę mówiąc, odzwyczaić od codziennego zapachu prawdziwej, świeżej gazety. Tego szelestu wiadomości by mi jednak brakowało. Student informatyki wyczuwając, że ma z rozmówcą mimo różnicy wieku i poglądów wspólny język, pociągnął temat: Cukrzyca na sportowo Monika Chrzanowski◄ – poradnik aktywnej mamy Wiosna sprzyja uprawianiu sportów, dni są dłuższe i cieplejsze, więc wszyscy bez względu na wiek rozpoczynają aktywniejszy tryb życia. Rowery, deskorolki, piłki i wrotki urastają do rangi podstawowych akcesoriów, bez których rzadko ruszamy się z domu N iektórzy uprawiają sport wyczynowo inni zaś rekreacyjnie, ale każdy czasem ma problem z utrzymaniem normoglikemii. Jest to trudne w terapii penowej, a bywa jeszcze trudniejsze w przypadku stosowania osobistej pompy insulinowej. Urządzenie frik 38 to niesamowicie ułatwia normalne życie z cukrzycą, ale gdy dołączymy wysiłek fizyczny, to okazuje się, że korzystanie z niego wcale nie jest takie proste. Sport jest integralnym elementem leczenia cukrzycy zarówno typu 1, jak i typu 2. Ruch i wysiłek fizyczny to jedna z metod samokontroli w cukrzycy, pozostałe to insulinoterapia lub leki doustne oraz dieta. Dowiedziono, że diabetycy z cukrzycą typu 1 dzięki regularnemu wysiłkowi i sportowemu trybowi życia utrzymują niskie zapotrzebowanie organizmu na insulinę, eliminując niebezpieczną w przyszłości insulinooporność, zaś w cukrzycy typu 2 ruch jest podstawą formą leczenia schorzenia. Decydując się na aktywny i sportowy tryb życia diabetyk powinien pamiętać o: • c zęstszych niż zwykle pomiarach glikemii ponieważ „uaktywniony” organizm potrzebuje mniejszej ilości insuliny, a to naraża diabetyka na niekontrolowane i niebezpieczne hipoglikemie. Wiosną lekarze we wszystkich ośrodkach odnotowują wzrost liczby młodych pacjentów trafiających na izby przyjęć z objawami ciężkiej hipoglikemii i nie ma z tym żartów; • g lukometrze, paskach i cukrze lub soku, które należy mieć zawsze przy sobie; • z naczaniu glikemii nocą, najlepiej około godziny 3 nad ranem, aby przypadkiem nie stracić przytomności, szykując się do szkoły lub pracy; •w ykonaniu pomiaru cukru przed wstaniem rano z łóżka (glukometr należy mieć zawsze przy sobie). Po aktywnym dniu spadek glikemii może objawić się nawet kilka godzin później. Przykładem tego jest moja córka, która poszła spać o 23 z glikemią 130 mg/dl, rano wzięła prysznic i rozpoczęła poszukiwania w szafie, wtedy nagle upadła. Nie oznaczyła glikemii przed podniesieniem się z łóżka. Gdyby w tym czasie nie było mnie w domu, ona sama nie byłaby w stanie sobie pomóc. Jej hipoglikemia wymagała natychmiastowego podania glukagenu. Lisa nic z tego poranka nie pamięta, pomimo że wykonywała moje polecenia i sprawiała wrażenie świadomej. Aktywność obniża poziom cukru we krwi, należy zawsze brać to pod uwagę planując wypad na rower albo trening sportowy. Lekarze rekomendują, aby godzinę przed sesją obniżyć bazę (wlew podstawowy) o 50% i tak pozostawić jeszcze przez 60 minut po wysiłku. Jeżeli natomiast sport, który uprawiacie, podnosi adrenalinę, a adrenalina powoduje wzrost glikemii, to może być odwrotnie. Po wysiłku glikemia jest podwyższona, ale później następuje jej gwałtowny spadek. Lekarze sportowi zalecają, by zbyt szybko nie podawać sobie korekty, lecz odczekać 60–90 minut i ponownie wykonać pomiar cukru. Przed ćwiczeniami nie należy jeść posiłów wymagających podania bolusa wielofalowego, bo to jeszcze bardziej naraża na niskie cukry. Najlepiej spożywać węglowodany. Kanapki, spaghetti bolognese, jogurty, banany albo zupy z ziemniakami bądź makaronem są dobrymi źródłami energii i nie wymagają zastosowania Sport jest integralnym elementem leczenia cukrzycy zarówno typu 1, jak i typu 2 bolusa przedłużonego. Na świeże powietrze należy zabierać ze sobą źródło glukozy (cukierki, cukier, sok, glukoza w żelu) oraz przekąski łatwe do przeliczenia, najlepiej w formie pojedynczych WW. ►Monika Chrzanowski prezes fundacji CUD (Cukrzyca u Dzieci), mama 14- letniej córki z cukrzycą, autorka książki „Poradnik Młodego Diabetyka” Perfekcyjny wzrok Klarin® Perfekt pomaga uzupełnić niedobory witamin, mikro- i makroelementów oraz innych składników o działaniu antyoksydacyjnym, neutralizujących negatywny wpływ wolnych rodników na tkankę oka. Polecany szczególnie osobom pracującym przy komputerze, za kierownicą, w złym oświetleniu, zmuszonym do długotrwałej koncentracji wzroku oraz osobom starszym. Zwiększenie podaży antyoksydantów jest korzystne również dla osób, u których występują takie schorzenia oczu, jak AMD, retinopatia cukrzycowa, zaćma. Średnia cena detaliczna: 32 zł. www.klarin.pl Topinulin® Diabetes Pielęgnacja skóry bardzo wrażliwej Innowacja: Prosensil woda micelarna do oczyszczania twarzy została stworzona z myślą o skórze bardzo wrażliwej. Nie zawiera substancji zapachowych, parabenu, fenoksyetanolu i EDTA. Zawiera wyciąg z wąkrotki azjatyckiej (Centella asiatica), echium, kakaowca oraz system P.E.S.® o działaniu łagodzącym i kojącym podrażnienia oraz zapewnia długotrwałą ochronę skóry bardzo wrażliwej. Preparat jest bogaty w saponiny i polifenole, dzięki czemu bardzo skutecznie nawilża, regeneruje barierę ochronną skóry, stymuluje produkcję kolagenu oraz ma naturalne właściwości przeciwrodnikowe. www.infoplus24.pl Nivelazione krem na pięty Krem dermatologiczny na pękające pięty Nivelazione usuwa zgrubienia, zapobiega rogowaceniu i pękaniu skóry. Likwiduje podrażnienia, poprawia elastyczność i odporność naskórka. Zawiera naturalne składniki przeciwgrzybicze i antybakteryjne zmniejszające podatność na infekcje i stany zapalne. Zalecany diabetykom. Sugerowana cena detaliczna: 8 zł www.farmona.pl Na poziom cukru Suplement diety dla diabetyków Zawiera ekstrakt z cynamonowca, witaminy z grupy B, cynk i chrom. Wpływa stabilizująco na poziom cukru we krwi. Produkt zalecany osobom z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów (cukrzycą typu 2). Zawiera wyciąg z kory cynamonowca zalecany do stosowania w ramach diety cukrzycowej. Wykazano, że wyciąg z cynamonowca jako uzupełnienie całościowej diety cukrzycowej może mieć korzystny wpływ na metabolizm węglowodanów i na obniżenie poziomu cukru we krwi. www.doppelherz.pl 39 targowisko różności Suplement diety dla diabetyków i osób z tendencją do cukrzycy. Bogaty w substancje odżywcze zmniejszające przyswajanie cukrów: sproszkowana bulwa Topinamburu, wyciąg z liści morwy białej, kwas alfa-liponowy, biotyna i chrom. Dla kogo Topinulin® Diabetes? Dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, diabetyków i osób zagrożonych cukrzycą. Dla osób z nadwagą i odchudzających się. Topinulin® Diabetes zawiera składniki wpływające korzystnie na regulację poziomu cukru we krwi, układ odpornościowy oraz wspomagające odchudzanie. Średnia cena detaliczna: 25 zł. www.topinulin.pl Diabetes song Jakub Kowalski W annałach historii muzyki znajdziemy oczywiście mnóstwo piosenek, które spokojnie można zinterpretować jako piosenki o cukrzycy. Ich długie, fantazyjne listy z pewnością znajdziecie na każdym internetowym forum dla diabetyków. Drobny ułamek tego zbioru stanowią jednak utwory, które faktycznie mówią o cukrzycy i to na nie rzucimy dziś okiem frik 40 O cukrzycy śpiewają przede wszystkim diabetycy – zarówno ci świeżo porażeni diagnozą, jak i ci żyjący z chorobą już od dłuższego czasu. Mr. Positive Najbardziej znanym przykładem diabetes song jest z całą pewnością piosenka zatytułowana A little bit longer wykonywana przez bożyszcze nastolatków Nicka Jonasa. Kiedy ów młodzieniec podczas trasy koncertowej w 2005 r. dowiedział się o swojej chorobie, przeżył prawdziwy szok. Popadł w depresję, a jej wyrazem stała się kompozycja wprawdzie nieco smutna, niosąca jednak ze sobą światełko nadziei i refren „jeszcze trochę i poczuję się lepiej”. Jej premiera miała miejsce dopiero dwa lata po postawieniu diagnozy, gdy już cały świat wiedział o problemach piosenkarza. Do tego czasu Nick zdążył wziąć się w garść, a nawet zyskać sobie przydomek Mr. Positive. Afryka walcząca Z okazji ubiegłorocznego Światowego Dnia Walki z Cukrzycą swoje cegiełki do audioteki diabetyków dorzucili także artyści z Afryki, gdzie cukrzyca poczyna sobie coraz odważniej. – Rząd i media nie poświęcają temu problemowi tyle uwagi, ile powinny – mówił wtedy kenijski rapper Nascent, który wraz z partnerem z grupy Boomba Boiz skomponował utwór Sukari Kali. Swoją własną edukacyjną misję ma też południowoafrykański raper i aktor Howza (tak naprawdę Tshepo Mosese), który w pełnym optymizmu utworze I choose to live razem z Omenem i Soweto Gospel Choir śpiewa: „Chcę być głośniejszy od cichego zabójcy... wybieram życie”. – Moim celem jest informowanie ludzi o tej chorobie, jednym z największych zabójców na świecie – zwierza się artysta. – Chciałbym dokonać zmiany w życiu ludzi, zwiększając świadomość na temat choroby i pokazując im jak zdrowo żyć. U Howzy cukrzycę zdiagnozowano ponad osiem lat temu: – Kiedy pojawiły się u mnie pierwsze symptomy, ani ja, ani moi rodzice nie myśleliśmy, że to cukrzyca może być ich przyczyną. Żyliśmy w przekonaniu, że na cukrzycę chorują tylko ludzie starsi i otyli. Dlatego właśnie budzenie świadomości i edukacja są tak ważne. Ta choroba może dosięgnąć ludzi w każdym wieku, każdej rasy i płci. Żyliśmy w przekonaniu, że na cukrzycę chorują tylko ludzie starsi i otyli Z przymrużeniem oka Z pewnością zaskoczony swoją diagnozą był Andy Stuckey, połowa satyrycznego amerykańskiego duetu Stuckey And Murray. Choroba zaskoczyła Andey’ego w wigilię. Jako że specjalnością obu panów są rubaszne piosenki, także i cukrzyca została potraktowana przez nich z przymrużeniem oka, a Andy w utworze Santa Claus gave me diabetes wypomina świętemu Mikołajowi, że w prezencie nie przyniósł mu choćby latawca, tylko cukrzycę. Wszystkie powyższe piosenki znaleźć można, rzecz jasna, w internecie. Wpisując w wyszukiwarkę You Tube np. hasło „diabetes song” otrzymamy długą listę amatorskich kompozycji, raz smutniejszych, raz weselszych, folkowych, rapowanych, remiksowanych, chóralnych, nawet musicalowych, przede wszystkim jednak osobistych wyznań ludzi, którzy swoimi doświadczeniami pragną dzielić się z innymi, by pokazać, że nikt na świecie w swoich rozterkach nie musi czuć się samotny. Uzależnieni od C12H22O11 Michał Krygier A merykańskim naukowcom z Princeton University udało się (choć może nie jest to najbardziej odpowiednie słowo) uzależnić laboratoryjne szczury od cukru, karmiąc je regularnie obfitymi jego porcjami. Niewiele upłynęło czasu, nim szczury zaczęły zachowywać się tak, jak narkoman na głodzie, co naukowo nazywane jest objawami zespołu abstynenckiego. Wyścig szczurów Prowadzący badania Bart Hoebel wyjaśnił, że cukier spowodował wzrost stężenia dopaminy w mózgu, silnie stymulując ośrodek przyjemności. Jednak po upływie miesiąca szczury przyzwyczaiły się do podwyższonego stężenia dopaminy i w efekcie potrzebowały coraz to większych dawek cukru do osiągnięcia tego samego stanu przyjemności. Ponadto w okresach abstynencji doświadczalne zwierzęta robiły wszystko, aby w inny sposób stymulować ośrodek przyjemności, np. spożywały więcej alkoholu, reagowały niezwykłą wrażliwością na środki pobudzające. Zdaniem naukowców są to typowe objawy trwałych zmian w mózgu, zaobserwowane również u szczurów uzależnionych od kokainy i heroiny. Niemniej jednak naukowcy podkreślają, że za wcześnie jest, by mówić o niebezpieczeństwie uzależnienia człowieka od cukru. Teorie spiskowe Mimo że badacze są ostrożni w wyciąganiu ostatecznych wniosków, takich oporów nie mają autorzy bestsellerów. William Dufty w wydanej w 1975 r. książce Sugar Blues wysuwa spiskową teorię, w myśl której producenci dodają cukier do produktów, które teoretycznie nie powinny go zawierać, takich jak: pasta do zębów, sól, a nawet papierosy. Wszystko po to, by nas uzależnić. Dufty, powołując się na badania, stara się udowodnić, że cukier, czyli C12H22O11, jest niszczącą substancją chemiczną, uzależniającą niczym opium, morfina lub heroina. Sam nazywa siebie uzależnionym od sacharozy, któremu udało się wyjść z nałogu, gdyż w ciągu 5 miesięcy przeistoczył się z grubego, chorego i leniwego człowieka, w pełnego wigoru, szczupłego i pozbawionego bólu głowy mężczyznę z piękną cerą. Jego życiową partnerką była aktorka Gloria Swanson, z którą wspólnie toczył krucjatę przeciw cukrowi. Dzieło jego życia, czyli wspomniany już Sugar Blues, piętnujący przemysł spożywczy, w tym uosobienie tego, co amerykańskie – Coca-Colę, zdobył pochlebne opinie prasy i z miejsca stał się bestsellerem, rozchodząc się w ponad półtora milionowym nakładzie. Wniosek nasuwa się co najmniej jeden – warto zachować umiar, zarówno jeśli chodzi o spożywanie cukru, jak i bezkrytyczne przyjmowanie sensacyjnych teorii. Zdaniem dietetyka Jagoda Podkowska, dietetyk i specjalista ds. suplementacji, Nutrizone: Cukier uzależnia co najmniej z trzech powodów. Po pierwsze: osoba, której posiłki składają się głównie z cukrów prostych odczuwa silną potrzebę ich ciągłego spożywania, natomiast ich „odstawienie” powoduje złe samopoczucie, rozdrażnienie, problemy z koncentracją i ciągłe myślenie o zjedzeniu czegoś słodkiego. Po drugie: nasza wola słabnie i albo całkowicie rezygnujemy z pomysłu odstawienia słodkości, albo powtarzamy sobie, że to już ostatni raz, albo że zaczniemy od jutra…, albo że to tylko kawałeczek i na pewno nie zaszkodzi itp. Po trzecie: im więcej cukrów prostych spożywamy, tym organizm gorzej sobie z nimi radzi i często ich spożycie przestaje dawać tak pozytywne odczucia, jak na początku. Cały proces rozregulowuje się, a gospodarka hormonalna zostaje zaburzona, co powoduje, że po spożyciu cukru zamiast czuć się lepiej, czujemy się gorzej. 41 frik Ludzkość zna – niestety – uzależnienie od alkoholu, narkotyków, pracy, seksu, władzy, hazardu i internetu. Okazuje się, że można uzależnić się także od cukru Kraina wąwozów i aktif 42 Z okien pociągu roztacza się panorama na poszarpane, wapienne szczyty Gór Kantabryjskich. Tu śnieg utrzymuje się jeszcze w kwietniu. Zdjęcie: El Expreso de La Robla Północna Hiszpania – poza Santiago de Compostela – nie jest celem masowej turystyki, choć tereny to niezwykle malownicze. Można się o tym przekonać podczas podróży pociągiem kolei wąskotorowej El Expreso de La Robla. 500-kilometrowa trasa wiedzie przez Kraj Basków, Kantabrię, Kastylię i León P odróż zaczyna się w Bilbao. Jednym kojarzy się z bojownikami ETA, innym z przemysłem i upadłą stocznią albo ze słynnym klubem piłkarskim. Ale to przede wszystkim piękne miasto z bogatą przeszłością i unikatową architekturą: okazały stary rynek, gotyckie kościoły, secesyjne budowle, futurystyczna siedziba ministerstwa zdrowia, nowatorski Pałac Kongresów i Muzyki, oryginalne mosty, nowoczesne metro, tętniąca dniem i nocą Gran Via i niezwykłe muzea na czele z najsłynniejszym – Guggenheima, utożsamianym z ikoną współczesnej architektury światowej. Stąd już kilka minut spacerem do zabytkowej stacji La Concordia, skąd wyrusza El Expreso de La Robla. Między nami jaskiniowcami Przedmieścia Bilbao, widziane z okien pociągu, przypominają, że jeszcze niedawno koncentrował się tu przemysł północnej Hiszpanii: budowle fabryczne, magazyny, rury, bloki komunalne. Po kilkunastu minutach krajobraz staje się bardziej sielankowy, dookoła rozciągają się ogromne pastwiska poprzetykane kamiennymi domkami, a na horyzoncie widać szczyty Gór Kantabryjskich. Pierwszy przystanek w Espinosa de los Monteros – miejscu słynnej bitwy wojsk hiszpańskich z francuskimi w 1808 r. Pamiątką po tamtych wydarzeniach jest nieco zdewastowany XVI-wieczny pałac Chiloeches, zamieniony w koszary przez triumfujących żołnierzy francuskich. Po sąsiedzku stoją stare domostwa, kościoły, wieże, strażnice i kręte uliczki, wijące się raz w górę, raz w dół. Pasażerowie przesiadają się do autokaru i dojeżdżają do największej na Półwyspie Iberyjskim jaskini. To Ojo Guareña, czyli oko rzeki Guareña. Jaskiniowe korytarze i komory wiją się na przestrzeni ponad 100 km, trasa wycieczkowa wiedzie tylko przez 3 km, ale i te dają pojęcie o ogromie i tajemnicach podziemi. Kończy ją wizyta w jaskiniowej pustelni św. Barnaby z cudownym źródełkiem, starymi posągami i XVII-wieczną galerią malowideł naskalnych. Na hutniczym szlaku W północnym pasie regionu Kastylia i León górski wiatr spotyka się z bryzą znad Morza Kantabryjskiego, wolnej przestrzeni jest pod dostatkiem, pejzaże oczarowują, a sposób życia i tradycje nie uległy komercjalizacji. Podziw budzą serpentynowe drogi wijące się wśród imponujących koron wapieni, wysuszone słońcem wzgórza, wartkie rzeki, strome skały upstrzone kępkami traw, połacie nagich stromych skał. Z surowego pejzażu co jakiś czas wyłaniają się hałdy węgielne, szyby, kominy, opuszczone fabryki. W kilku z nich stworzono oryginalne muzea i sale wystawowe. Uczestnicy wycieczki odwiedzają muzeum metalurgiczne w Sabero. Zabytkowy sprzęt hutniczy, wagoniki, cylindry, lampy górnicze, nowoczesne makiety, stare fotografie, kamienne i marmurowe rzeźby stanowią nie lada atrakcję nie tylko dla miłośników Podróż diabetyka Śniadania w pociągu (bufet): wędliny, sery, miody, dżemy, jogurty, płatki, jajecznica, tosty, bułeczki, różnorodne pieczywo, soki – również świeżo wyciskane, kawa, herbata, mleko. Obiady i kolacje jada się w lokalnych restauracjach. Nie ma problemu z zamówieniem diety dla diabetyka, restauracje przygotują menu na indywidualne życzenie. W mijanych miasteczkach są apteki, przychodnie i szpitale, ale ze względów organizacyjnych (grupa porusza się razem) lepiej zabrać ze sobą niezbędne leki. techniki. Zachwyca sam budynek przypominający neogotycką świątynię, a to przecież XIX-wieczna nieczynna walcownia. Tego dnia pasażerowie odwiedzają jeszcze muzeum fauny Salvaje, jedzą obiad z dziczyzny w górskiej posadzie nad jeziorem Porma i zwiedzają León. To stolica dawnego królestwa z piękną gotycką katedrą, kolegiatą św. Izydora, pałacykiem (dziś siedziba władz prowincji) i budynkiem Casa de los Botines, zaprojektowanym przez mistrza Gaudiego. Wieczorem kolejna atrakcja: przejazd do Valdevimbre. Wieś wygląda jak dekoracja do filmu fantasy z kopcami i kominami, ale w podziemnych tunelach nie ma teleskopów tylko beczki z dojrzewającym winem. Mieszczą się tu też hurtownie, bary i restauracje. Kolacja w jaskiniowej knajpce przeciąga się do późnych godzin nocnych. Na szczęście nie trzeba się spieszyć, pociąg czeka na bocznicy, nie odjeżdża nocą. Muzeum Guggenheima zadziwia formą i kształtami. Do jego budowy użyto blachy tytanowej i szkła. Zdjęcie: Alina Woźniak 43 aktif beretów Alina Woźniak Szlakiem orlich gniazd aktif 44 Skalne wąwozy wokół rzeki Torio i wapienne wzgórza przypominają nieco Jurę Krakowsko-Częstochowską. Zresztą to nie jedyne tego typu skojarzenie. Na średniowiecznej bramie u wrót miasta Aguilar de Campoo widnieje płaskorzeźba orła i to w koronie! Wizytę zaczyna się od obiadu w murach dawnego klasztoru Santa Maria la Real. To jeden z najbardziej renomowanych obiektów hotelowo-restauracyjnych w rejonie. A później spacer po nieco sennym, ale czarującym mieście. Sporo w nim starych domów z galeriami i podcieniami, zabytkowych świątyń, pałaców, mostów. A dookoła unosi się słodki zapach herbatników. Te najsmaczniejsze powstają w klasztorze Santa Clara. Oprócz cudów małomiasteczkowej architektury są w okolicy jeszcze cuda natury. Takimi są niewątpliwie komnaty jaskini Valporquero, w której zachwycają fantazyjne rzeźby, jeziorko, las stalagmitów i stalaktytów, rzeka, strumyki, huczący wodospad, wielopoziomowe stawy wypełnione osadami i wysokie na 30–40 m ściany, stykające się ze sobą niczym łuki. Wrażenia niezwykłe, z pogranicza snu i jawy, niczym Podróż do wnętrza ziemi J. Verne’a. Wieczorem pociąg dojeżdża po raz drugi do Espinosa de los Monteros, tym razem na kolację w tradycyjnej knajpce La Montequiera. Jej pierwsza część to typowy lokalny bar, gdzie przy stolikach przesiadują okoliczni mężczyźni, popijając wino, grając w karty i oglądając rozgrywki ligowe hiszpańskich drużyn piłkarskich, w głębi kryje się sala reprezentacyjna, gdzie uczestnicy pociągowej wycieczki zasiadają do kolacji. Menu typowe dla północy: pieczony prosiak, gulasz mięsno-warzywny, wędliny, ciepła kaszanka, wina kastylijskie i oczywiście nieodłączny likier orujo na rozgrzewkę. Kwiecień na północy Hiszpanii przynosi czasem przymrozki. Północne przysmaki Podczas wycieczki pasażerowie mają okazję do poznania lokalnych tradycji kulinarnych. Kuchnia północnej Hiszpanii różni się od południowej. Ostrzejszy klimat i zajęcia ludności (rolnictwo, pasterstwo, przemysł ciężki) sprawiły, że popularne jest tu tzw. chłopskie jadło (ogromny wybór mięs, wędlin, dziczyzna, sery). Wyjątkowo smaczne są dania na bazie fasoli, soczewicy, szparagów i cieciorki – zawierają sporo błonnika, obniżają stężenie cholesterolu, zmniejszają poziom glukozy. Połyskujące draperie i rzeźby krasowe w jaskini Valporquero. Zdjęcie: Alina Woźniak Berety i automobile W niedzielny poranek pociąg przybywa do Medina de Pomar, uroczo położonej na zboczach gór Tesla, między dwiema rzekami i lasem sosnowym. Miasteczko ma iście pocztówkowy wygląd: kolorowe kamieniczki, ozdobne detale na ich fasadach, reprezentacyjny plac z tarasem, stare uliczki, żeliwne lampy, kręte schody, mostki, łuki, średniowieczne kościoły, klasztory. Jak na bajkę przystało – najważniejszą budowlą jest tutejszy majestatyczny zamek zbudowany przez pierwszego władcę – Fernandeza de Velasco w 1370 r. Niedawno budowla została wyremontowana i dziś w jej zabytkowych wnętrzach mieści się muzeum historyczne. Wizyta kończy się krótkim wypoczynkiem na tarasie zamkowym łączącym dwie wieże. Widok stąd jest niezapomniany. Dalsza podróż wiedzie do stuletniej fabryki beretów pod Balmasedą. Zaprzestano już produkcji, a wnętrza stały się czymś w rodzaju muzeum techniki. Ogromne hale produkcyjne ze starymi maszynami włókienniczymi, wystawa i biuro oraz eleganckie służbowe mieszkanie właściciela są Pociąg El Expreso de La Robla przejeżdża przez wydrążone w skalach tunele i zbudowane na jeziorach mosty. To wyjątkowe spotkanie z naturą północnej Hiszpanii. Zdjęcie: El Expreso de La Robla Ceny Przelot do Bilbao i z powrotem to wydatek rzędu 1200–1800 zł (w zależności od przewoźnika i daty). Lotnisko znajduje się 13 km od centrum. Dojazd autobusem co pół godziny (2 euro) lub taxi – ok. 20 euro. pamiątką po latach prosperity przedsiębiorstwa, z którym związana jest historia niejednej baskijskiej rodziny. Wzruszające są opowieści najstarszych niegdysiejszych pracowników, uwiecznione na filmie dokumentalnym wyświetlanym w sali kinowej. Końcowym akcentem wizyty jest obiad w tutejszej restauracji, którą zamieniono z jadłodajni pracowniczej. Menu też jest tradycyjne; podają tu wyśmienitą putxerę (gulasz z żeberek, kiełbasek, fasoli, pomidorów, papryki, cebuli) gotowaną na zewnątrz w garach połączonych z miechami doprowadzającymi powietrze i z podstawką na węgiel drzewny. Po obiedzie czas na relaks w przyfabrycznym ogrodzie: drzewa, kwiaty, ścieżki, rzeka, mocna kawa na trawie. Sielanka. Jej kontynuacją jest podróż po krętej górskiej drodze, której uwieńczenie stanowi niezwykła prywatna rezydencja w średniowiecznym zamku, otoczona ogrodem z cyprysami i 600-letnimi drzewami oliwnymi. A na włościach niepozorne pawilony z bezcenną kolekcją 75 starych zabytkowych samochodów, w tym aż 45 rolls-royców. To tylko część majątku, jaki pozostawił po sobie zmarły w ubiegłym roku Miguel de La Via – jeden z najbogatszych baskijskich przed- El Expreso de La Robla ma 2 wagony restauracyjne, salon wypoczynkowy (TV sat, komputer, internet), 4 wagony z przedziałami sypialnymi (łóżko, łazienka, szafa, radio, klimatyzacja, ogrzewanie). Obsługa pociągu składa się z maszynisty, pomocnika, kelnerów, bagażowych i wielojęzycznych pilotówprzewodników. Informacje: www.elexpresodelarobla.com siębiorców, który dorobił się fortuny na surowcach naturalnych. Torre de Loizaga z automobilami jest ostatnim przystankiem, stąd pociąg wraca do Bilbao. Warto zatrzymać się w tu kilka dni, a potem jechać dalej. Ja wybrałam pociąg do pobliskiego San Sebastian. 45 aktif Kolej wąskotorowa Feve oferuje wycieczki pociągami turystycznymi, które pełnią rolę hoteli na szynach. Zdjęcie: El Expreso de La Robla. Podróż El Expreso de La Robla – od 650 euro w przedziale dwuosobowym, dopłata do tzw. jedynki – 200 euro. Rezerwacji można dokonywać on-line lub za pośrednictwem biura podróży Ideatour (jedyny przedstawiciel w Polsce). Cena obejmuje wszystkie świadczenia (przejazdy, noclegi, zwiedzanie, bilety wstępów, opiekę przewodników, posiłki). Po podróży warto zostać kilka dni w Bilbao (dobrze zorganizowane punkty informacji turystycznej, świetna komunikacja miejska, dużo hoteli na każdą kieszeń – od 20 euro za nocleg). Od kwietnia do czerwca liczne promocje cenowe. Podstawa kuchni wielkanocnej Marta Kicińska Jemy je przez cały rok, doceniając smak ich samych lub dań, ciast i deserów, które bez nich by nie powstały. Na Wielkanoc przyjmują rolę szczególną. Są podstawą świątecznych dań na polskim stole, jedną z głównych ozdób wielkanocnych i symbolem budzącego się życia N zagotowani 46 a miękko, na twardo, sadzone, po wiedeńsku lub kogel-mogel – jajko nie jedno ma imię. Na Wielkanoc spożywamy je głównie na twardo. Tym ze święconki dzielimy się przy świątecznym stole, składając sobie życzenia. Dekorowane na liściach sałaty pięknie i apetycznie prezentują się wśród świątecznych dań. A wymalowane jak marzenie lub przynajmniej ufarbowane w wywarze z łupinek cebuli to tradycja i miłe dla oka wielkanocne ozdoby. Choć ostatnimi czasy również jajka przepiórcze pojawiają się w naszych domach w wymienionych rolach, to jednak zwykłe jajka kurze nadal królują. Piszemy o nich przy okazji zbliżających się świąt i prezentujemy kilka smakowitych dań z ich udziałem w odświętnym wydaniu. Jednak o wartości odżywczej jajek nie należy zapominać także przez resztę roku. Zdaniem dietetyka Anna Hinburg, specjalista w kwestii żywienia, rekomenduje jajka jako główne źródło podstawowych składników mineralnych i witamin. Białko jajka określane jest mianem „wzorcowe”, gdyż charakteryzuje się kompletnym składem aminokwasów egzogennych. Jajko jest źródłem lecytyny, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, naturalnych barwników, które wpływają m.in. na przemiany cholesterolu i trójglicerydów w organizmie (zapobiegając odkładaniu się blaszki miażdżycowej), na usuwanie wolnych rodników i na zapobieganie uszkadzaniu delikatnych naczyń włosowatych siatkówki oka i fotoreceptorów, co ważne jest dla organizmu diabetyka. Charakteryzuje się zerowym indeksem glikemicznym (IG), dlatego bezpośrednio nie wpływa na podwyższanie stężenia glukozy we krwi. Oprócz walorów odżywczych posiada niską wartość energetyczną, gdyż jedna sztuka jaja (ok. 50 g) ma zaledwie 71 kcal. Jajko jajku nierówne Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej na opakowaniach jajek znajduje się szczegółowy opis produktu. Jaja faszerowane 1porcja: 290 kca; 1,3 WW; 1,7 WBT 4 jajka (200g) cebula dymka ze szczypiorem (20 g) 4 łyżki bułki tartej (32 g) jedna duża łyżka masła (do smażenia) (30 g) 1 łyżka śmietany/jogurtu naturalnego (20 g) sól, pieprz Ugotować jaja na twardo, ostudzić. Nie obierać – zdecydowanym ruchem przeciąć wzdłuż skorupki przez całe jajo. Z połówek skorupki wyjąć łyżeczką wnętrze, skorupkę odłożyć. Białko i żółtko posiekać i wrzucić do naczynia. Dodać drobno posiekaną dymkę, bułkę tartą, śmietanę lub jogurt, doprawić wedle uznania. Wszystko zgrabnie wymieszać i nałożyć do skorupek. Na patelni roztopić masło. Połówki smażyć na małym ogniu skorupką do góry ok. 5–7 minut (aż wierzch zbrązowieje). Świąteczna zupa chrzanowa 1 porcja: 110 kcal; 0,5 WW; 1,5 WBT 70 dag białej kiełbasy lub szynki 1 korzeń chrzanu (15 dag) 1 cebula 2 łyżki mąki sok z 1 cytryny 1 szklanka kwaśnej śmietany 5 jajek na twardo 1 listek laurowy 5 ziarenek pieprzu 5 ziarenek ziela angielskiego sól, pieprz mielony Konsultacja przepisów: Anna Hinburg, dietetyk Warto zwrócić uwagę nie tylko na oznakowanie ich wielkości, klasy czy daty zniesienia i ważności, ale także na to, z jakiego chowu pochodzą. W jedenastoznakowym kodzie, jako pierwszą mamy podaną informację właśnie o nim. Chów oznacza się cyframi od 0 do 3. 0 oznacza, że jajka pochodzą od kur z hodowli ekologicznej. Oznacza to wolny wybieg dla drobiu i naturalne metody kamienia; 1 oznacza, że jaja pochodzą z chowu wolnowybiegowego. Takie kury znoszą jaja na grzędach, ale mają stały dostęp do wyjścia na świeże powietrze; 2 oznacza chów ściółkowy. Takie kury zamknięte są w kurnikach hodowlanych i nie mają wybiegu na świeżym powietrzu, ale przesiadują i poruszają się po słomianej ściółce. 3 oznacza, że jaja pochodzą od kur z chowu klatkowego. To najtańsza i drastyczna metoda hodowli. Kury hodowane metodą klatkową są ściśnięte, nie mają nawet tyle przestrzeni, aby się obrócić, żeby się nie pokaleczyły obcina im się dzioby i pazury. Jedzenie dostają z automatów. Przykre, ale zdecydowana większość jaj w naszych sklepach pochodzi z takich właśnie hodowli. Eksperci odkładając na bok współczucie dla kur z chowu klatkowego, podkreślają, że istotne dla wartości i smaku jajka jest to, co kurom podaje się do jedzenia, a nie to, czy biegają swobodnie po podwórku. Mimo wszystko z doświadczenia naszych kubków smakowych można śmiało stwierdzić, że nie ma to jak jajka ze wsi „prosto od gospodarza”. 47 zagotowani Zagotować 2,5 litra wody, listek, ziele, pieprz i obraną cebulę. Dodać kiełbasę i gotować 1 godzinę na małym ogniu. Chrzan obrać, opłukać, zetrzeć na drobnej tarce, dodać do wrzącego wywaru i gotować 5–10 minut, wywar przecedzić przez sito. Mąkę rozmieszać z 2 łyżkami zimnej wody, wlać do zupy i zagotować. Po zdjęciu z ognia doprawić sokiem z cytryny i wlać śmietanę. Obrane ze skorupek jajka drobno posiekać, posypać jajkami zupę, do zupy wrzucić białą kiełbasę pokrojona w półplasterki. Z pogranicza grafomaństwa Radek Szaraniec DZIEŃ 104 słodzik 48 Byłem dziś w Urzędzie Pracy – i tutaj zrymuję – wyszykowałem się na cacy. Zęby umyłem, uszy wyczyściłem – koniec rymowania. W urzędzie jak zwykle panowała nadobna cisza, ludzie z wręcz religijnym uniesieniem wyczekiwali w niekończących się kolejkach na swój numerek. Na tę jedną na milion szansę – na dobre, uczciwe zatrudnienie. Ja także, jak co miesiąc odmawiałem swoją kolejkową litanię. Z poważną miną wpatrzony w dal, czekałem. Jednak wśród ludzi uczciwych, ludzi skromnych i bez jednego wyjątku bezrobotnych znalazł się on. Żartowniś i lekkoduch – wysłannik studenckiej braci. Sekty zatruwającej normalnym ludziom życie. Bumelanci – bezrobotni, jak to często podkreślali, dla fanu. Oto rozmowa, którą wspomniany niewierny przeprowadził z urzędnikiem Urzędu zatrudnienia. W ramach wprowadzenia dodam jeszcze, że było to przy okienku! Urzędnik Urzędu Zatrudnienia (zwany dalej UUZ): Urodzony? Bumelant i Lekkoduch (zwany dalej BiL) – Tak, tak, urodzony. Dziękuje, żyję i mam się świetnie. UUZ: Kiedy się pytam? BiL: No... Przed chwilą się pan pytał. UUZ: Pytam, kiedy się pan urodził? BiL: Aaa... dziewiąty czternasty osiemdziesiąty czwarty, piąty.. nie jednak czwarty. UUZ: (UUZ popatrzył na BiL-a spode łba) Aha. Zamieszkały? BiL: Obecnie mieszkam z matką, ale czasami też z ojcem. Różnie. Właściwie to planuję znaleźć sobie własne mieszkanie, ale kiedy to będzie... UUZ: (powoli tracąc spokój) Gdzie zamieszkały? BiL: (czujny jak ważka, na złość urzędnika, zareagował znanym najprawdopodobniej każdemu z autopsji – rozdrażnieniem petenta) Mógł pan tak od razu, skąd ja mogłem wiedzieć. To pan tu jest urzędnikiem, nie ja... pan! UUZ: (przerwał BiL-owi, wciąż zwracając się do niego grzecznie. Była to jedna z tych chwil, gdy usta kadzą, oczy mordują – co za wspaniały człowiek z tego UUZ) Proszę pana, gdzie pan mieszka? BiL: W Warszawie, a pan? UUZ: Ja mieszkam… (wyprowadzony na chwilę w pole, szybko się opamiętał) Dokładniej proszę, bez żartów! BiL: Mieszkam na ulicy. UUZ: Jak to na ulicy? BiL: (uśmiechnięty od ucha do ucha) A no tak. Mieszkam na ulicy... Zachodzącego słońca, to jest na Bemowie. Warszawa Bemowo! Co za dzielnica! UUZ: (wiedziony wrodzonym instynktem urzędniczym zmienił temat) Prawo jazdy ma? BiL: (BiL się nie dał – nie lada przeciwnik, co za rozgrywka!) Kto? UUZ: Pan. BiL: Nie. UUZ: Niedobrze, niedobrze (zamaszyście odznacza coś na leżącym przed nim formularzu). Co umie? BiL: (BiL poczuł się wyraźnie znudzony prowadzoną rozgrywką) W jakim sensie? UUZ: (UUZ odetchnął, powracając do ukochanej rutyny) Szkoły skończył? BiL: Tak skończyłem. I studia też UUZ: (cały czas pieczołowicie notując) Szkoły skończył… studia.. a jakie? BiL: (BiL z dumą) Uniwersytet Warszawski, Archeologia. UUZ: (UUZ uśmiechnął się z lekkim zadowoleniem, kreśląc czerwone wykaligrafowane litery na formularzu petenta) Niedobrze, niedobrze... I tu odejść musiałem, niestety więcej już nie słyszałem, moja kolejka, której kurs przez chwilę zbieżnym był z kolejką Bumelanta, skręciła, pozwalając mi jedynie domyślać się dalszego ciągu jakże wspaniale zapowiadającej się konwersacji. Na zewnątrz rugałem, piekliłem się i wspierałem dzielnego UUZ, w głębi zaś duszy chciałem być studentem. Może oni nie kierują się uprzedzeniami. rys., kolor: Maciek ‘Czajnik’ Perkowski oprawa graficzna: Janek Roguski ' n i n un way r tor high o ur m the And w o Get y out on d He a Wnuczek już pół godziny czeka! Wstydziłby się pan! Jeszcze minutka Lookin' for adv en hatever comes our w ture ay Zamów redakcja: prenumeratę Szugarfrik ul. Zwycięzców 20 lok. 2, 03-938 Warszawa e-mail: [email protected] nakład 15 000 egz. Szugarfrika z dostawą do domu! Jak to zrobić? redaktor naczelna: Anna Michnikowska wyślij e-mail na adres: dyrektor ds. sprzedaży i marketingu: [email protected] lub wytnij kupon Sylwia Banaszewska tel. 533 500 855 e-mail: [email protected] ► wypełnij i wyślij na adres: Szugarfrik ul. Zwycięzców 20 lok. 2 03-938 Warszawa z dopiskiem „prenumerata”. Pierwsze 20 osób, które zamówi roczną prenumeratę, otrzyma zestaw kosmetyków firmy Oceanic z serii AA dla diabetyków DANE DO REALIZACJI ZAMÓWIENIA: imię ................................................................... nazwisko ........................................................... ulica .................................................................. numer domu ..................................................... miejscowość ...................................................... kod pocztowy ..................................................... tel. kontaktowy ................................................... e-mail ................................................................ 50,01 zł 12 numerów Szugarfrika tylko (dwa numery otrzymujesz w prezencie!) Wpłat prosimy dokonywać na konto: ING Bank nr konta: 12 1050 1054 1000 0090 7645 1229 współpracownicy: 50 prof. Anna Noczyńska prof. Ewa Otto-Buczkowska dr Alicja Barwicka dr Andrzej Marcinkiewicz dr Krystyna Knypl Anna Hinburg (dietetyk) Marta Kicińska Jakub Kowalski Michał Krygier Robert Mańkowski Łukasz Olszewski Maciek „Czajnik” Perkowski Kinga Suwała Radek Szaraniec Alina Woźniak Adam Unrug Karina Zielonka opracowanie graficzne (layout), skład i łamanie: Stanisław Kozioł, Jan Roguski korekta: Marta Piasecka Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych dla celów promocyjnych i marketingowych i przez wydawnictwo Frikfrik ul. Zwycięzców 20 lok. 2; 03-938 Warszawa. przygotowanie do druku: podpis ............................................................... wydawca: Boldem Wydawnictwo Frikfrik
