Vademecum Ratownika

Transkrypt

Vademecum Ratownika

Vademecum Ratownika Górniczego 2014r.
KGHM PM S.A. O/Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego w Lubinie
Strona 1
10.03.2014 Spis treści zostanie uzupełniony po poprawkach (naniesione hiperłącza do DTR-ek sprzętu)
WSTĘP 5
I.
HISTORIA RATOWNICTWA GÓRNICZEGO.............................................................6
II. WARUNKI GEOLOGICZNO-GÓRNICZE W KOPALNIACH ............................................15
LGOM 15
1.
GEOLOGIA I GEOTEKA ZŁOŻA.....................................................................................15
2.
HYDROGEOLOGIA ...........................................................................................................19
II.
ZAGROŻENIA NATURALNE .....................................Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
1.
ZAGROŻENIE POŻAROWE ........................................ Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
2.
ZAGROŻENIE TĄPANIAMI ........................................ Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
3.
ZAGROŻENIE METANOWE ....................................... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
4.
ZAGROŻENIE KLIMATYCZNE ......................................................................................30
5.
ZAGROŻENIE PYŁOWE.............................................. Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
6.
ZAGROŻENIE
RADIACYJNE
NATURALNYMI
SUBSTANCJAMI
PROMIENIOTWÓRCZYMI.......................................... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
III.
PRZEPISY RATOWNICZE ............................................................................................35
1.
PRAWO GEOLOGICZNO-GÓRNICZE ....................... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
2.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI ...........................................................36
IV.
JRGH-LUBIN – ZADANIA, ORGANIZACJA. ............................................................37
1.
ZADANIA I ORGANIZACJA ............................................................................................37
V.
KOPALNIANA STACJA RATOWNICTWA GÓRNICZEGO ...................................46
1.
WYMAGANIA I OBOWIĄZKI: ........................................................................................46
1.1. RATOWNIKA GÓRNICZEGO ..........................................................................................46
1.2. ZASTĘPOWEGO ................................................................................................................47
1.3. MECHANIKA SPRZĘTU RATOWNICZEGO..................................................................47
1.4. KIEROWNIKA STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO ...........................................48
2.
PLAN RATOWNICTWA ...................................................................................................49
VI.
ZASADY PROWADZENIA AKCJI RATOWNICZYCH ............................................49
1.
OBOWIĄZKI ZGŁASZAJĄCEGO ZAGROŻENIE ..........................................................49
2.
OBOWIĄZKI DYSPOZYTORA RUCHU ZAKŁADU GÓRNICZEGO ..........................50
OBOWIĄZKI KIEROWNIKA AKCJI ...............................................................................50
3.
4.
ZADANIA SZTABU AKCJI ..............................................................................................51
5.
OBOWIĄZKI KIEROWNIKA AKCJI DÓŁ ......................................................................52
6.
OBOWIĄZKI KIEROWNIKA BAZY RATOWNICZEJ...................................................53
8.
BAZA RATOWNICZA .......................................................................................................55
7.
ZASTĘP RATOWNICZY W AKCJI ..................................................................................59
8.
AKCJE RATOWNICZE PRZECIWPOŻAROWE .............................................................59
9.
INNE AKCJE RATOWNICZE: ..........................................................................................63
9.1. AKCJE RATOWNICZE ZWIĄZANE Z TĄPNIĘCIAMI I ZAWAŁAMI
SKAŁDFO
WYROBISK ........................................................................................................................63
9.2. AKCJE RATOWNICZE ZWIĄZANE Z WDARCIEM SIĘ DO
WYROBISK WODY
LUB WODY Z LUŹNYM MATERIAŁEM SKALNYM ..................................................64
9.3. AKCJE RATOWNICZE PROWADZONE W TRUDNYCH
WARUNKACH
MIKROKLIMATU ..............................................................................................................66
Nie
9.4. AKCJE ZWIĄZANE Z AWARIAMI ENERGOMECHANICZNYMIBłąd!
zdefiniowano zakładki.
VII.
SPRZĘT RATOWNICZY ................................................................................................72
1.
PRZYRZĄDY POMIAROWE ............................................................................................72
1.1.
MX6 iBRID .................................................................................................................72
1.2.
DETEKTOR iTX ........................................................................................................75
DETEKTOR WIELOGAZOWY OLDHAM MX 2100 ..................................................................77
1.3.
PRZENOŚNY DETEKTOR GAZU OX / TX 2000....................................................79
Strona 2
1.4.
MINI WARM...............................................................................................................81
1.4.1.
TERMOMETR GÓRNICZY .......................................................................................88
1.4.2.
PIROMETR .................................................................................................................89
1.4.3.
PSYCHROMETR ASSMANNA ................................................................................90
1.4.4.
ANEMOMETR skrzydełkowy Kestrel 4500 ...............................................................91
2.
SPRZĘT OCHRONY DRÓG ODDECHOWYCH: ............................................................93
2.1. APARATY REGENERACYJNE ........................................................................................93
2.2. APARATY POWIETRZNE ................................................................................................96
2.3. APARATY EWAKUACYJNE: ..........................................................................................98
2.3.1. APARAT OXY K 50S .........................................................................................................98
2.3.2. APARAT UPT-1 ............................................................. Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
2.3.3. APARAT EBA 6.5............................................................................................................100
3.
SPRZĘT ŁĄCZNOŚCI......................................................................................................106
4.
SPRZĘT OŚWIETLENIOWY ..........................................................................................109
4.1.
LAMPA NACHEŁMNA SMARTLIGHT – 05/M2..................................................109
Przenośny maszt oświetleniowy Peli RALS 9460 .........................................................................113
Led Lenser X21R ...........................................................................................................................114
Źródło światła:7 x High End Power LED ......................................................................................114
Siła światła:1600 lumenów ............................................................................................................114
Zasięg światła:500m Zasilanie:akumulatorki ................................................................................114
Rodzaj baterii:R20/D NiMh Czas pracy:do 7h ..............................................................................114
Rodzaj ładowania:230V AC ..........................................................................................................114
Wymiary:412mm Masa:1440 g .....................................................................................................114
Materiał obudowy:aluminium........................................................................................................114
Kolor obudowy:czarny...................................................................................................................114
AGREGATY PRĄDOTWÓRCZE ................................................................................................115
4.2.
AGREGAT PRĄDOTWÓRCZY KNURTZ 8 kW D+E BVF ..................................115
AGREGAT PRĄDOTWÓRCZY HONDA EG – 1900 XBłąd! Nie zdefiniowano
4.3.
zakładki.
5.
SPRZĘT DO PROWADZENIA AKCJI POŻAROWYCH ..............................................118
GAŚNICE ..................................................................................................................118
5.1.
5.2.
HYDRANTY NAWIERTOWE.................................................................................122
5.2.1.
HYDRANT NAWIEROTWY THEUKE ............... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
5.2.2.
HYDRANT NAWIERTOWY - Gaertig ....................................................................126
6.
SPRZĘT DO PROWADZENIA AKCJI ZAWAŁOWYCH .............................................127
6.1. ODBIORNIK SYGNAŁÓW NAMIAROWYCH „OSN”-2Błąd!
Nie
zdefiniowano
zakładki.
6.2. ODBIORNIK LOKACYJNY MinSersch-09 ....................................................................127
KAMERA UCF 9000 Drager ........................................................................................................128
7.4. KAMERA TERMOWIZYJNA BULLARD......................................................................129
7.5. KAMERA TERMOWIZYJNA BULLARD S2 ................................................................130
7.6. SPRZĘT HYDRAULICZNY ............................................................................................134
7.6.1.
ROZPIERAKI HOLMATRO ....................................................................................134
7.6.2.
NOŻYCE HOLMATRO ............................................................................................136
7.6.3.
KLINY HOLMATRO ...............................................................................................138
7.6.4.
PRZECINAKI HOLMATRO ....................................................................................138
7.6.5.
POMPY HYDRAULICZNE HOLMATRO ..............................................................139
7.7. SPRZĘT PNEUMATYCZNY ...........................................................................................141
7.7.1.
PODUSZKI PNEUMATYCZNE HOLMATRO ......................................................141
7.7.2.
KORKI USZCZELNIAJACE PNEUMATYCZNE HOLMATRO ..........................142
7.8. SPRZĘT URABIAJĄCO – WIERCĄCY ...................... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
7.8.1.
STACJE NAPĘDOWE LIFTON ...............................................................................144
Strona 3
7.8.2.
7.9.
7.9.1.
7.9.2.
8.
8.1.
8.1.1.
8.1.2.
8.1.3.
8.1.4.
8.1.5.
8.1.6.
9.
9.1.
9.1.1.
9.2.
10.
VIII.
1.
2.
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
2.9.
2.9.1.
2.9.2.
2.10.
2.11.
2.12.
2.13.
2.14.
2.15.
2.16.
2.17.
2.18.
2.19.
2.20.
2.21.
2.22.
2.23.
2.24.
2.25.
2.26.
2.27.
IX.
NARZĘDZIA LIFTON .............................................................................................146
URZADZENIA TNĄCE ...................................................................................................149
URZĄDZENIE TNĄCE PARTNER K3600 .............................................................150
PARTNER K2500 .....................................................................................................152
SPRZĘT DO PROWADZENIA AKCJI WODNYCH ......................................................153
POMPY WODNE ..............................................................................................................156
POMPA WODNA PŁYWAJĄCA MAXCIMUM ....................................................156
POMPA WODNA Z SILNIKIEM HONDA .............................................................158
POMPA WODNA FLYGT (BIBO) ..........................................................................159
POMPA GOODWIN .............................................. Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
POMPA PŁYWAJĄCA M5/3 typu MEWA .......... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
POMPA SPALINOWA STHIL P840 ........................................................................160
SPRZĘT DO TŁOCZENIA BUTLI ..................................................................................163
PRZETŁACZARKI ................................................ Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
PRZETŁACZARKA TLENU TYPU SP-2 ............ Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
KOMPRESOR Z SERII VERTICUS 5 .....................................................................164
SPRZĘT DO PROWADZENIA AKCJI Z UŻYCIEM SPRZĘTU WYSOKOŚCIOWEGO
166
WIADOMOŚCI MEDYCZNE .......................................................................................169
ZADANIA SŁUŻBY MEDYCZNEJ ................................................................................169
PIERWSZA POMOC MEDYCZNA .................................................................................170
ZANIM ZACZNIESZ RATOWAĆ - ZACHOWANIE NA MIEJSCU WYPADKU ......171
ABC POSTĘPOWANIA RATUNKOWEGO ...................................................................175
PODSUMOWANIE ...........................................................................................................178
PIERWSZA POMOC PSYCHOLOGICZNA ...................................................................179
WZYWANIE POMOCY ...................................................................................................180
ATAK SERCA - ZAWAŁ .................................................................................................182
ZABURZENIA ODDYCHANIA ......................................................................................183
UDAR MÓZGU.................................................................................................................185
RANY ................................................................................................................................187
RANY POSTRZAŁOWE ..................................................................................................188
KRWOTOK .......................................................................................................................191
CIAŁO OBCE ....................................................................................................................193
UDŁAWIENIA ..................................................................................................................195
ZATRUCIE ........................................................................................................................198
ZŁAMANIA KOŚCI .........................................................................................................200
WSTRZĄS .........................................................................................................................202
UTRATA PRZYTOMNOŚCI ...........................................................................................204
PORAŻENIE I UDAR CIEPLNY .....................................................................................205
PRZECHŁODZENIE I ODMROŻENIE ...........................................................................206
USZKODZENIA CZASZKOWO - MÓZGOWE .............................................................207
USZKODZENIA KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA .................................................209
PORAŻENIE PRĄDEM ELEKTRYCZNYM ..................................................................210
OPARZENIA TERMICZNE .............................................................................................213
OPARZENIA CHEMICZNE.............................................................................................215
ŚRODKI ODURZAJĄCE .................................................................................................215
UTONIĘCIE ......................................................................................................................217
UŁOŻENIA .......................................................................................................................219
WYPADEK DROGOWY ..................................................................................................222
SŁOWNIK RATOWNIKA ...............................................................................................224
PODSUMOWANIE.........................................................................................................225
Strona 4
WSTĘP
Od ratowników dla ratowników
Wiedza z zakresu ratownictwa górniczego jest niezbędna pracownikom rozpoczynającym
pracę w kopalni, ponieważ decyduje o możliwości samoratowania się w sytuacji zagrożenia.
Oczywiście, każdy nowo przyjęty do pracy w kopalni musi przejść stosowne przeszkolenia, które
obejmują również te zagadnienia i jeśli tylko spełnia wymogi zawarte w Rozporządzenie Ministra
Gospodarki z dnia 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa górniczego, może zostać ratownikiem
górniczym i przystąpić do kopalnianej drużyny ratowniczej.
Przynależność do niej zawsze była traktowana przez górników jako honor i wielkie
wyróżnienie. Wszyscy bowiem zdają sobie sprawę z tego, że bez ratownictwa górniczego nie
może być mowy o bezpiecznej pracy w górnictwie, zwłaszcza teraz, kiedy ujawniają się
ponownie zagrożenia naturalne, które wydawać by się mogło, że zostały już zażegnane.
W kopalni mówi się, że ratownik zaczyna pracę wtedy, gdy zwykły górnik kończy swoją.
Celem niniejszej książki jest dostarczenie podstawowej wiedzy o ratownictwie górniczym w
Polsce, o jego organizacji i obowiązujących w tym zakresie przepisach, a także o sprzęcie
stosowanym aktualnie w ratownictwie górniczym. Słowo „aktualnie" jest tutaj istotne, gdyż
przemysł pracujący na rzecz ratownictwa górniczego bardzo szybko się rozwija, proponując
nowe rozwiązania. Te nowinki techniczne dotyczą raczej aparatury pomiarowej i narzędzi
używanych w akcjach ratowniczych, rzadziej aparatów oddechowych, chociaż można
zauważyć, że w dobie dzisiejszego rozwoju i w tej dziedzinie pojawiają się nowe myśli,
które co raz odważniej wdrażane są do rzeczywistości polskiego i światowego ratownictwa.
Sporo uwagi poświęcono również omówieniu zagrożeń występujących w kopalniach,
zwłaszcza zagrożeń naturalnych. Każdy górnik powinien wiedzieć, że akcja ratownicza
zaczyna się od uaktywnienia zagrożenia. Znając więc zagrożenie i sposób jego od działywania na otoczenie, można w wielu przypadkach, stosując odpowiednią profilaktykę,
zapobiec przykrym konsekwencjom tych zdarzeń.
Wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób przyczynili się do wydania tej książki, ratownicy
składają bardzo serdeczne podziękowania.
„BY INNI MOGLI ŻYĆ”
Strona 5
HISTORIA RATOWNICTWA GÓRNICZEGO
Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego KGHM Polska Miedź S.A.
Pierwszą komórką organizacyjną ratownictwa górniczego w starym zagłębiu miedziowym
obejmującym kopalnie Konrad, Grodziec, Lena i Nowy Kościół, był Punkt Ratownictwa
Górniczego w ZG „Lena” w Wilkowie – powołany w 1950 r., a podlegający OSRG
Wałbrzych.
W dniu 20 października 1966 r. rozpoczęła działalność Kopalniana Stacja Ratownictwa
Górniczego ZG „Lubin”, której ratownicy zabezpieczali Legnicko Głogowski Okręg
Miedziowy. Wraz z uruchamianiem kolejnych kopalń oraz pojawiających się zagrożeń życia
i zdrowia górników powstawały nowe jednostki. W tych okolicznościach 31 grudnia 1970 r.
powołano Okręgową Stację Ratownictwa Górniczego.
Drużyna ratownicza OSRG Sobin lata 70-te
Strona 6
W dniu 1 stycznia 1997 roku na bazie OSRG powołano Oddział Jednostka Ratownictwa
Górniczo-Hutniczego w Lubinie, w którego w skład weszła:
─ Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego wraz ze Specjalistycznym Ośrodkiem Badań
Lekarskich w Sobinie,
─ Zakładowa Zawodowa Straż Pożarna przy ZG „Lubin”,
─ Zakładowa Straż Pożarna przy HM „Głogów” w Żukowicach.
Na bazie tych podmiotów w JRGH powstały nw. wydziały:
Wydział I –z siedzibą przy HM „Głogów”,
O/JRGH Lubin Wydział I przy Hucie Miedzi Głogów
Wydział II – z siedzibą przy szybach głównych ZG „Lubin” i przy HM „Legnica”,
O/JRGH Lubin Wydział II przy Szybach Głównych O/ZG Lubin
Strona 7
O/JRGH Lubin Wydział II przy Szybach Głównych O/ZG Lubin
Wydział III – Górnicze Pogotowie Ratownicze z siedzibą w Sobinie.
O/JRGH w Lubinie Wydział III Górnicze Pogotowie Ratownicze obiekt w Sobinie
Strona 8
Kadra JRGH Lubin to 115 pracowników w tym 12 zawodowych ratowników górniczych,
79 ratowników strażaków oraz 404 ratowników górniczych pozostających w gotowości do działania
w oddziałach KGHM Polska Miedź S.A. (stan na: 01.05.2009r.)
Zakres działań Oddziału obejmuje ratownictwo górnicze, chemiczne, ekologiczne,
techniczne i pożarowe.
Strona 9
Zadania związane z ochroną przeciwpożarową, likwidacją zagrożeń chemicznych,
ekologicznych i pożarowych realizowane są przez Kompleks Straży Pożarnej. Natomiast do prac
pod wodą, oraz w wyrobiskach pionowych i o dużym nachyleniu przez odpowiednio przeszkolonych
ratowników wydziału III Górnicze Pogotowie Ratownicze i dwa Wydziały Zawodowej Straży
Pożarnej pełnią dyżur w sposób ciągły. Daje to gwarancję udzielenia niezbędnej pomocy załogom
górniczym i hutniczym przez 24 h na dobę.
Wóz bojowy Wydz. II
Górnicze Pogotowie Ratownicze oraz jednostki Straży Pożarnej są wyposażone w
nowoczesny sprzęt ratowniczy, spełniający standardy europejskie.
Ratownikiem górniczym może zostać osoba, która spełnia następujące warunki:
─ ukończyła 21 lat,
─ ma co najmniej roczny staż pracy pod ziemią w zakładzie górniczym,
─ ma odpowiedni stan zdrowia oraz odpowiednie predyspozycje psychiczne, potwierdzone
specjalistycznymi badaniami,
─ ukończyła kurs podstawowy dla ratowników górniczych i zdała egzamin z wynikiem
pozytywnym,
─ włada językiem polskim w mowie i piśmie, w stopniu niezbędnym do sprawowania
czynności ratownika górniczego,
zgłosiła akces o dobrowolnym przystąpieniu do ratownictwa górniczego.
Strona 10
Dopisać wstępniaczek
Ratownicy z Polskiej Miedzi łącznie wzięli udział w ponad 200 akcjach ratowniczych, w tym
także podczas trzęsienia ziemi w Armenii w 1988 r. oraz dwa razy w Turcji w 1999 r.
─
Ratownicy Górniczy Polskiej Miedzi podczas akcji ratowniczej po trzęsieniu ziemi w Turcji
Zawody Ratownicze
Ratownicy Oddziału Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego biorą udział także w
licznych zawodach ratowniczych :
W 2000 r. ratownicy z JRGH zajęli pierwsze miejsce na Międzynarodowych Zawodach
Ratownictwa Górniczego w Las Vegas w Stanach Zjednoczonych. W 2004 roku obronili tytuł
mistrzowski na zawodach zorganizowanych w Głogowie.
Dyr. O/JRGH w Lubinie Piotr Walczak na tle pucharów zdobytych przez ratowniczych
Strona 11
1999 Louisville, Kentucky USA
1. USA
2. Ukraina
3. Rosja
2002 Reno, Nevada USA
1. USA
2. Polska
3. Peru
2000 Las Vegas, Nevada USA
1. Polska
2. USA
3. Peru
2004 Głogów, Dolny Śląsk, Polska
1. Polska
2. Chiny
3. USA
2006 Pingdingshan, Chiny
2008 Reno, Nevada USA
III miejsce drużyna KGHM Polska Miedź
S.A.
Radosław Stach
Sebastian Rakowiecki
Edward Byczek
Jarosław Kowalik
Piotr Kaleta
Roman Glapski
Artur Błaszczyk
Andrzej Rodzik
Wiesław Różański
Piotr Budziłowicz
Jakub Lewicki
Konkurs mechaników:
Aparat BG-4 - I miejsce - Ireneusz Dachtera
Aparat BioPac - III miejsce - Krzysztof Mirowski
Zawody paramedyczne:
III miejsce drużyna KGHM Polska Miedź S.A.
Sebastian Rakowiecki
Edward Byczek
Wiesław Różański
2010 Woollogong, Australia
Główna nagroda w konkurecji
prowadzenia wirtualnej akcji ratowniczej
2012 Donieck, Ukraina
III miejsce w konkurencji
mechaników obsługa aparatów
regeneracyjnych BG4
Wyniki Międzynarodowych Zawodów Ratowniczych w
latach 1999- 2012
Strona 12
Drużyna ratowników KGHM PM S.A podczas Międzynarodowych
Zawodów Ratowniczych
USA – Reno 2008r.
Drużyna ratowników KGHM PM S.A podczas Międzynarodowych Zawodów Ratowniczych
w Chinach
W dniach 30 czerwca – 2 lipca 2006 r. w Mistrzostwach Polski w Ratownictwie Medycznym
i Drogowym Podmiotów Tworzących i Wspierających Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy w
Suchej Beskidzkiej ratownicy z Jednostki Ratownictwa Górniczo-Hutniczego KGHM Polska
Miedzi S.A. zdobyli pierwsze miejsce w składzie: Edward Byczek, Sebastian Rakowiecki,
Wiesław Różański i Ernest Szaszczak.
Mistrzostwa Polski w Ratownictwie Medycznym i Drogowym Podmiotów Tworzących i
Wspierających Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy
Strona 13
W mistrzostwach wzięło udział 37 zastępów z całej Polski reprezentujących m.in. Państwową
i Ochotniczą Straż Pożarną, Ratownictwo Górskie, Policję, Brygady Antyterrorystyczne,
Zawodowych Ratowników Medycznych.
Ratownicy O/JRGH w okresach zimowych podnoszą swoje kwalifikacje ćwicząc
z ratownikami TOPR-u i GOPR-u
Aktualne zadania JRGH to niesienie niezbędnej pomocy wszystkim Oddziałom KGHM Polska
Miedź S.A. w zakresie zagrożenia życia lub zdrowia pracowników oraz innych osób znajdujących
się w oddziałach, a także w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa ruchu zakładów powstałego
wskutek pożarów, tąpań i zawałów, wdarcia się wody, awarii energomechanicznych, awarii
technicznych, chemicznych i ekologicznych, jak również zabezpieczanie bezawaryjnej produkcji w
ciągu technologicznym poprzez wykonywanie szeregu prac profilaktycznych. Do zadań jednostki
należy również likwidacja skutków tych zagrożeń.
KGHM PM S.A. O/Jednostka Ratownictwa
w Lubinie
RatownicyGórniczo-Hutniczego
górniczy wykonujący prace
profilaktyczne w zbiorniku urobku
Strona 14
II. WARUNKI GEOLOGICZNO-GÓRNICZE W KOPALNIACH
LGOM
Złoża rud miedzi obszaru lubińsko-głogowskiego zaliczane są do typu stratoidalnego. Występują
one przede wszystkim w spągowej części utworów cechsztynu oraz lokalnie w osadach czerwonego
spągowca.
1. GEOLOGIA I GEOTEKA ZŁOŻA
CHARAKTERYSTYKA GEOLOGICZNA OBSZARU
Złoże rudy miedzi występuje na obszarze południowo-zachodniej części monokliny
przedsudeckiej. W budowie geologicznej obszaru biorą udział trzy odrębne kompleksy skalne:
skały krystaliczne (utwory paleozoiczne i proterozoiczne) stanowiące głębokie podłoże
monokliny przedsudeckiej,
osadowe skały permu i triasu tworzące właściwą strukturę monokliny,
osadowe skały kenozoiczne stanowiące pokrywę monokliny.
Poszczególne kompleksy zalegają na sobie dyskordantnie i przedzielone są lukami tratygraficznymi.
Stratygrafia i litologia
Perm
Utwory permu, reprezentowane przez osady czerwonego spągowca i cechsztynu, zalegają
niezgodnie na skałach starszego paleozoiku.
Czerwony spągowiec. Osady czerwonego spągowca są szeroko rozprzestrzenione na całym
obszarze monokliny przedsudeckiej. Ich miąższość w omawianym obszarze wynosi około 300m.
Wykształcone są w postaci piaskowców różnoziarnistych kwarcowych i arkozowych oraz
zlepieńców kwarcowych barwy ceglastoczerwonej, czerwonobrunatnej, słabozwięzłych o spoiwie
głównie ilastym.
Ponad piaskowcami czerwonego spągowca na całym obszarze monokliny przedsudeckiej
występują jasnoszare piaskowce drobno – średnioziarniste tzw. białego spągowca, (czyli
odbarwionej serii czerwonego spągowca), których miąższość wynosi zazwyczaj od kilkudziesięciu
cm do kilku, a nawet kilkudziesięciu m (Błaszczyk 1981; Nemec, Porębski 1981). Miejscami
piaskowce te są okruszcowane bilansowo minerałami miedzi.
Cechsztyn. Stratygrafia cechsztynu jest trudna do określenia ze względu na małą ilość
skamieniałości przewodnich. Obecny podział utworów został dokonany na podstawie różnic
Strona 15
sedymentacyjno-klimatycznych i sedymentacyjno-diastroficznych wprowadzonych przez
G. Richtera-Bernburga. Stosowany jest na całym obszarze zbiornika cechsztyńskiego.
Pierwsze informacje o budowie cechsztynu uzyskano z wierceń wykonanych w latach
pięćdziesiątych i na początku lat sześćdziesiątych (Zwierzycki 1951; Kłapciński 1964, 1971).
Pozwoliły one stwierdzić, że utwory cechsztynu zbudowane są z 4 cyklotemów: Werra (Z1),
Stassfurt (Z2), Leine (Z3), Aller (Z4).
Tabela 1 Podział litostratygraficzny cechsztynu na monoklinie przedsuseckiej (Kłapciński 1971, Peryt 1981)
Cyklotem Werra (Z1)
Anhydryt górny
sól kamienna
najstarsza
Anhydryt dolny
Cyklotem Stassfurt (Z2)
anhydryt kryjący
sól kamienna starsza
kryjąca
sól starsza potasowa
Wapień cechsztyński
sól starsza kamienna
Łupek miedzionośny
Wapień podstawowy
i dolomit graniczny
anhydryt podstawowy
Cyklotem Leine (Z3)
sól kamienna młodsza
(z młodszą solą
potasową)
anhydryt główny
szary ił solny i dolomit
płytowy
Cyklotem Aller (Z4)
iłołupek brunatny górny
sól kamienna najmłodsza
anhydryt pegmatytowy
iłołupek brunatny dolny
dolomit główny
Trias
W opisywanym obszarze występuje jedynie dolne piętro pstrego piaskowca. Utwory górnego
pstrego piaskowca, wapienia muszlowego i kajpru występują w NE części monokliny
przedsudeckiej. Wykształcony jest w postaci piaskowców drobno– i średnioziarnistych arkozowych
rzadziej kwarcowych, z przewastwieniami brunatnych łupków ilastych z wkładkami gipsów.
Trzeciorzęd
Reprezentowany jest przez osady paleogenu (eocenu i oligocenu) oraz neogenu (miocenu
i pliocenu). Utwory te zalegają niezgodnie na osadach starszych permu i triasu, z którymi kontaktują
się bezpośrednio w strefie ich wychodni. Utwory trzeciorzędu reprezentowane się przez piaski
z wkładki wapieni i iły. W utworach miocenu występują trzy pokłady węgla brunatnego, począwszy
od dołu: pokład ścinawski, łużycki i pokład Henryk.
Czwartorzęd
W obrębie utworów czwartorzędowych wyróżnia się osady plejstocenu i holocenu.
Lodowcowe i fluwioglacjalne osady plejstocenu tworzą pokrywę o zmiennej miąższości. Osady
holocenu rozwinięte są przeważnie w obniżeniach cieków wodnych.
Tektonika
W opisywanym obszarze i jego otoczeniu wyróżnić można cztery jednostki strukturalne:
─ wał przedsudecki
─ krystaliczne podłoże monokliny przedsudeckiej
─ monoklina przedsudecka
─ kenozoiczna pokrywa monokliny przedsudeckiej.
Wał przedsudecki graniczy z monokliną przedsudecką od południowego zachodu, a od samej
monokliny i jej krystalicznego podłoża oddziela go strefa uskokowa środkowej Odry. Strefa
ta ma ogólny kierunek tektoniczny tzw. sudecki (NW-SE) i stanowi system uskoków w
przybliżeniu równoległych.
O tektonicznej budowie wału przedsudeckiego i krystalicznego podłoża mono kliny
przedsudeckiej niewiele wiadomo, należy przypuszczać, że ich tektonika jest dość złożona i
składa się z kilku, nałożonych na siebie systemów orogenicznych różnego wieku.
Strona 16
Najmłodsza jednostka, pokrywa kenozoiczna, pozbawiona jest w zasadzie odkształce ń
tektonicznych, wyjątek stanowią lokalnie zaznaczone zjawiska glacitektoniczne
(Konstantynowicz, red. 1971).
Osady permu i triasu budujące monoklinę mają rozciągłość NW -SE i zapadają płasko pod
kątem 2-6o na NE i NNE. Na tę monoklinalną budowę nałożyła się późniejsza tektonika
dysjunktywna (faza laramijska) z szeregiem uskoków układających się niekiedy w rozległe
strefy deformacji tektonicznych i przemieszczeń (system dyslokacyjny środkowej Odry).
Pierwotnie płasko zapadające serie skalne monokliny rozcięte zostały uskokami na szereg różnej
wielkości bloków wzajemnie poprzesuwanych. Tworzą one obecnie różnorodne formy typu rowów,
zrębów i systemów schodowych. Biegi uskoków naśladują generalnie trzy kierunki: NW-SE, N-S
i W-E, przy czym przeważają uskoki o biegu NW-SE (zgodnie z kierunkiem sudeckim)
(Piestrzyński, red. 1996). Strefom uskokowym towarzyszą liczne spękania pionowe lub płasko
nachylone o kierunkach zbliżonych do kierunków głównych dyslokacji. Wiek uskoków jest trudny
do określenia. Z pewnością są one starsze od utworów oligocenu w obrębie, których te dyslokacje
nie występują.
Forma i budowa złoża.
Złoża rud miedzi obszaru lubińsko-głogowskiego zaliczane są do typu stratoidalnego.
Złoże to występuje przede wszystkim w spągowej części utworów cechsztynu (cyklotem Werra
(Z1)) oraz w stropowej części osadów białego spągowca.
Seria złożowa obejmuje następujące odmiany litologiczne:
─ piaskowce szare, bardzo zwięzłe o spoiwie węglanowym i siarczanowym oraz zwięzłe
i słabo-zwięzłe o spoiwie ilasto-węglanowym,
─ łupek miedzionośny czarny, ilasty, smolisty, dolomityczno-ilasty, kruchy, spękany,
miejscami rozsypliwy,
─ dolomit ilasty czarny, zwięzły, spękany. Obecność dolomitu ilastego w profilu złoża
stwierdza się tylko lokalnie, szczególnie tam gdzie miąższość złoża przekracza 1,8m,
a łupku miedzionośnego 0,2 m,
─ dolomit smugowany ciemnoszary, zwięzły, słabo spękany, zawierający znaczną domieszkę
substancji ilastej. Charakteryzuje się budową ławicową i słabo zaznaczoną podzielnością.
W jego obrębie miejscami występują spękania zabliźnione gipsemi kalcytem,
─ dolomit wapnisty szary i szaro-beżowy, zwięzły i silnie zwięzły, spękany, mający wyraźną
podzielność ławicową. W obrębie dolomitu wapnistego obserwuje się liczne spękania,
podobnie jak w dolomicie smugowanym, często zabliźnione gipsem i kalcytem. Cechą
charakterystyczną jest występowanie gniazd anhydrytowych.
Można wyróżnić 6 typów wykształcenia złoża w zależności od położenia złoża w profilu serii
rudonośnej:
─ w utworach węglanowych, łupku i piaskowcu;
─ w rudzie węglanowej i piaskowcowej;
─ wyłącznie w utworach węglanowych w miejscach, gdzie nie występuje w profilu łupek
miedzionośny;
─ w utworach węglanowych i lokalnie w łupku, który występuje jako element profilu złoża, ale
jest okruszcowany słabo, a nawet pozbawiony okruszcowania;
─ w utworach węglanowych i łupku.
Strona 17
Mineralizacja kruszcowa złoża.
Nagromadzenia miedzi występuje generalnie w trzech głównych typach skał: piaskowcu,
łupkach i dolomitach. Złoże rud miedzi charakteryzuje się zmiennym okruszcowaniem pod
względem rodzaju minerałów kruszcowych, form ich skupienia jak również intensywności.
Najważniejsze formy występowania złoża to:
─ stratoidalne jednopoziomowe;
─ stratoidalne dwupoziomowe;
─ gniazdowo-soczewowe;
─ rozproszone;
─ i inne.
Występujące minerały kruszcowe to w przeważającej mierze siarczki. Okruszcowanie typu
rozproszonego jest najbardziej rozpowszechnione w złożu. Laminy kruszcowe obserwowane
są wyłącznie w piaskowcu. Typ okruszcowania żyłkowy i soczewkowy charakterystyczny
jest dla łupków miedzionośnych. Natomiast okruszcowanie gniazdowe występuje głównie w
dolomitach.
W strefie złożowej ilościowo przeważa chalkozyn nad bornitem, digenitem, chalkopirytem
i kowelinem. Minerały te występują we wszystkich litologicznych odmianach rudy.
Chalkozyn jest minerałem dominującym we wszystkich trzech typach rudy. W dolomicie
granicznym zawartości chalkozynu są zróżnicowane. W łupkach najbogatszy w chalkozyn
jest łupek smolisty. W kierunku stropu ilość chalkozynu gwałtownie maleje. Wiąże się to z
ogólną tendencją spadku intensywności okruszcowania w kierunku stropu. W dolomitach
zawartość chalkozynu jest na ogół niska. Podwyższone zawartości obserwuje się w dolomicie
ilastym, rzadziej smugowanym. Na ogół w profilu pionowym w miejscu zaniku
okruszcowania chalkozynowego zaczyna pojawiać się w większych ilościach bornit. Jego
najmniejsze zawartości występują w tych łupkach miedzionośnych, w których minerałem
dominującym jest chalkozyn.
Digenit w profilu pionowym rozmieszczony jest równomiernie, podobnie jak c halkozyn.
Pojawia się z chalkozynem i zanika stopniowo wraz z nim i bornitem.
Chalkopiryt maksymalne jego koncentracje stwierdzono tam, gdzie maleje intensywność
okruszcowania miedziowego (chalkozynowo-bornitowego) w skałach dolomitowych i w
piaskowcu. W strefie chalkozynowej chalkopiryt stwierdzany jest sporadycznie. Największe
koncentracje kowelinu spotykane są w piaskowcu. W złożu występuje w dużym rozproszeniu
(Piestrzyński, red. 1996).
Złoże rud miedzi należy do złóż polimetalicznych. We wszystkich t ypach litologicznych rud
z minerałami siarczkowymi współwystępują metale towarzyszące m. in. srebro i ołów, a
także Zn, Co, V, Mo, Ni i wiele innych.
Srebro występuje głównie w minerałach miedzionośnych. Maksimum zawartości Ag
obserwuje się w łupku miedzionośnym. Największe koncentracje Ag lokalizują się w łupkach
o małej miąższości.
Praktycznie jedynym, istotnym minerałem Pb (ołów) występującym w złożu miedzi jest
galena. Minerał ten jest obecny we wszystkich typach litologicznych rudy, w różnych
ilościach. Maksymalna mineralizacja ołowiowa lokalizuje się generalnie w górnych
częściach złoża oraz tuż ponad złożem miedzi. Wysokie zawartości Pb obserwuje się także w
łupku, zwłaszcza w miejscach, gdzie złoże rud miedzi jest cienkie – w miejscach takich
horyzont ołowionośny obniża się w profilu i „dotyka” łupka. Mineralizacją ołowiową
najsłabiej zaznacza się piaskowiec.
Strona 18
2. HYDROGEOLOGIA
Na obszarze monokliny przedsudeckiej wyraźnie zarysowują się na dwa kompleksy
hydrogeologiczne:
- kenozoiczny obejmujący luźne utwory trzeciorzędu i czwartorzędu występujący w obrębie
luźnych skałach. Są to wody porowe. Mają one połączenie poprzez tzw. okna
hydrogeologiczne ze skałami złożowymi poprzez szczeliny i uskoki w obrębie wychodni,
czyli w SW granicy zagłębia miedziowego. Charakteryzują się bardzo dużymi dopływami i
niską mineralizacją wód. Mineralizacja ogólna waha się od 0,2 do 2,0 g/dm3.
- triasowo-permski występujący w zwięzłych skałach pstrego piaskowca, cechsztynu i
czerwonego spągowca. Wody w obrębie warstw cechsztyńskich są typu SO4–Ca a w części
północnej obszaru miedzionośnego Cl–Na o mineralizacji od 1,5 do około 250 g/dm3. Są to
wody głębokiego krążenia i zalegające.
ZAGROŻENIA NATURALNE W PODZIEMNYCH ZAKŁADACH
GÓRNICZYCH WYDOBYWAJĄCYCH RUDY MIEDZI
Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca
2002 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych.
1. ZAGROŻENIE TĄPANIAMI
Przepisy górnicze ściśle opisują zagadnienia zagrożenia tąpaniami definiując jednocześnie
podstawowe pojęcia:
Zagrożenie tąpaniami – jest to możliwość wystąpienia tąpnięcia w rezultacie niekorzystnych
warunków górniczo – geologicznych w wyrobisku lub jego otoczeniu.
Wstrząs górotworu – jest to wyładowanie energii nagromadzonej w górotworze, objawiające się
drganiem górotworu i zjawiskami akustycznymi, niepowodujące pogorszenia funkcjonalności
wyrobisk i bezpieczeństwa ich użytkowania.
Tąpnięcie – zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego
wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu, w następstwie czego
nastąpiła całkowita lub częściowa utrata jego funkcjonalności lub bezpieczeństwa jego użytkowania.
Zawał – jest to niezamierzone, grawitacyjne przemieszczenie się do wyrobiska mas skalnych na
skutek opadu skał stropowych na wysokość równą lub większą od długości kotwi obudowy
podstawowej , powodujące całkowitą, lub częściową utratę funkcjonalności lub bezpieczeństwa
użytkowania wyrobiska. UWAGA!: Zagrożenia zawałowego nie należy klasyfikować jako
zagrożenia naturalnego. Jest to zagrożenie techniczno – ruchowe, które powstaje w wyniku
przemieszczania się frontu eksploatacyjnego. Jest to zagrożenie jednolite, nie podlega stopniowaniu
ani kategoryzacji.
Ustala się trzy stopnie zagrożenia tąpaniami dla podziemnych zakładów górniczych
wydobywających rudy miedzi ( I, II, III STOPIEŃ zagrożenia tąpaniami).
Do pierwszego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się część złoża zbudowaną ze skał
skłonnych do tąpań, jeżeli:
─ w stropie występują skały pierwszej lub drugiej klasy stropu, a w spągu — skały pierwszej
klasy spągu, lub przy jego nieprzerwanej eksploatacji w niezmienionych warunkach
geologiczno-górniczych nie wystąpiło tąpnięcie lub wystąpił wstrząs o energii nie
przekraczającej 106 J, zlokalizowany w rejonie frontu eksploatacyjnego lub przed tym
frontem.
Strona 19
Do drugiego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się część złoża zbudowaną ze skał skłonnych
do tąpań, jeżeli:
─ w stropie występują skały drugiej lub trzeciej klasy stropu, a w spągu — skały pierwszej lub
drugiej klasy spągu, lub przy jego nieprzerwanej eksploatacji w niezmienionych warunkach
geologiczno-górniczych w ostatnich dwóch latach nie wystąpiło tąpnięcie, lecz wystąpił
wstrząs o energii przekraczającej 106 J, zlokalizowany w rejonie frontu eksploatacyjnego lub
przed tym frontem.
Do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się część złoża zbudowaną ze skał skłonnych
do tąpań, jeżeli:
─ w stropie występują skały trzeciej lub czwartej klasy stropu, a w spągu — skały drugiej lub
trzeciej klasy spągu, lub przy jego eksploatacji w ostatnich dwóch latach wystąpiło tąpnięcie.
W zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi stan zagrożenia tąpaniami ocenia się na
podstawie analizy wyników:
─ geologicznego rozpoznania możliwości wystąpienia tąpnięcia ze względu na własności złoża
i skał otaczających,
─ metody sejsmologii górniczej,
─ rozeznania sytuacji górniczej w rejonie prowadzonych robót, szczególnie frontów
eksploatacyjnych, uwzględniającego między innymi geometrię pól, stosowaną technologię,
sąsiedztwo zrobów,
─ pomiarów przejawów ciśnienia górotworu i obserwacji dołowych.
Poza metodami wymienionymi powyżej mogą być stosowane inne metody oceny stanu
zagrożenia tąpaniami, w szczególności:
─ wzbudzonej aktywności sejsmoakustycznej po strzelaniach grupowych,
─ sejsmoakustyczna w skałach otaczających,
─ sejsmiczne, w tym geotomografia sejsmiczna aktywna i pasywna,
─ konwergencji,
─ pomiaru deformacji stropu i spągu,
analityczne.
Strona 20
2. ZAGROŻENIE METANOWE (GAZOWE)
Zakłady górnicze ze względu na naturalne wydzielanie się metanu do wyrobisk górniczych dzieli się
na metanowe i niemetanowe.
Niemetanowy zakład górniczy – jest to taki zakład, w którym w żadnym z wyrobisk górniczych,
nawet po zaprzestaniu przewietrzania, koncentracja metanu nie przekracza 0,1 %.
Metanowy zakład górniczy – jest to taki zakład, w którym chociażby w jednym z wyrobisk
górniczych stwierdzono występowanie metanu o koncentracji przekraczającej 0,1%.
Dla zakładów górniczych wydobywających rudy metali nieżelaznych ustalono dwie kategorie
zagrożenia metanowego:
I kategoria zagrożenia metanowego – jeżeli stwierdzono w powietrzu występowanie metanu o
zawartości powyżej 0,1%.
II kategoria zagrożenia metanowego – jeżeli występuje możliwość wzmożonego wydzielania lub
nagłego wypływu metanu z górotworu do wyrobisk.
Kategoria III i IV zagrożenia metanowego jest ustalona dla kopalń węgla kamiennego.
3. ZAGROŻENIE WYRZUTAMI GAZÓW I SKAŁ (GAZOGEODYNAMICZNE)
Zagrożenie to występuje w formie gwałtownego wydzielenia się do wyrobisk górniczych np.
metanu, dwutlenku węgla, przy czym wydzielaniu temu może towarzyszyć dynamiczne
przemieszczenie znacznych ilości rozdrobnionych skał. Gwałtownemu wyrzutowi gazów towarzyszą
efekty akustyczne, podmuch powietrza powodujący uszkodzenie, zniszczenie, bądź przemieszczenie
infrastruktury technicznej wyrobiska, zaburzenia w jego przewietrzaniu i powstanie atmosfery nie
nadającej się do oddychania. W miejscu wyrzutu powstaje w górotworze kawerna, której wielkość
będzie uzależniona od ilości rozdrobnionych skał.
Ustala się dwie kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał dla podziemnych zakładów górniczych
(I i II kategoria zagrożenia wyrzutami gazów i skał). Natomiast dla podziemnych zakładów
górniczych wydobywających sól ustala się trzy kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał (I, II,
III kategoria zagrożenia wyrzutami gazów i skał).
4. ZAGROŻENIE WODNE
Woda występuje w kopalni w formie przepływu naturalnego oraz może być pochodzenia
technologicznego. Naturalna woda będzie się wykraplać z górotworu lub pojawi się w wyrobisku w
formie wycieku skoncentrowanego. Stopień zanieczyszczenia wody zawiesinami stałymi,
wypłukiwanymi ze skał górotworu lub cząsteczkami soli, jest w kopalniach mocno zróżnicowany.
Przy wypływach ze szczelin uskokowych, zanieczyszczeń ilastych bywa najwięcej i wtedy mamy do
czynienia z tzw. kurzawką.
Ustala się trzy stopnie zagrożenia wodnego (I, II, III stopień zagrożenia wodnego)
Do pierwszego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli:
1) zbiorniki i cieki wodne na powierzchni są izolowane warstwą skał nieprzepuszczalnych od części
górotworu, w obrębie której wykonano lub planuje się wykonanie wyrobisk, lub
2) poziomy wodonośne są izolowane od istniejących oraz projektowanych wyrobisk warstwą skał o
wystarczającej miąższości i ciągłości lub z poziomów wodonośnych odprowadzono zasoby
statyczne wód, a dopływ z zasobów dynamicznych ma stałe natężenie umożliwiające bieżące
odwadnianie wyrobisk lub
3) zbiorniki wodne w nieczynnych wyrobiskach są izolowane od istniejących oraz projektowanych
wyrobisk warstwą skał o wystarczającej miąższości i ciągłości lub zostały odwodnione.
Do drugiego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli:
1) zbiorniki i cieki wodne na powierzchni oraz podziemne zbiorniki wodne mogą w sposób
pośredni, w szczególności przez infiltrację lub przeciekanie, spowodować zawodnienie wyrobisk lub
Strona 21
2) w stropie lub spągu złoża albo części górotworu, w której są wykonane lub przewidziane do
drążenia wyrobiska, istnieje poziom wodonośny typu porowego, nieoddzielony wystarczającą pod
względem miąższości i ciągłą warstwą izolującą od złoża albo wyrobisk, lub
3) występują uskoki wodonośne rozpoznane pod względem zawodnienia i lokalizacji, lub
4) występują otwory wiertnicze niezlikwidowane prawidłowo albo nie ma danych o sposobie ich
likwidacji, jeżeli otwory te stwarzają możliwość przepływu wód z powierzchniowych lub
podziemnych zbiorników wodnych oraz poziomów wodonośnych.
Do trzeciego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli:
1) zbiorniki lub cieki wodne na powierzchni stwarzają możliwość bezpośredniego wdarcia się wody
do wyrobisk lub
2) w stropie lub spągu złoża albo części górotworu, w której są wykonywane lub przewidywane do
drążenia wyrobiska, istnieje poziom wodonośny typu szczelinowego lub szczelinowo-kawernistego,
nieoddzielony wystarczającą pod względem miąższości i ciągłą warstwą izolującą od złoża albo
wyrobisk, lub
3) w części górotworu, w której wykonano lub planuje się wykonanie wyrobisk, albo w ich
bezpośrednim sąsiedztwie występują zbiorniki wodne zawierające wodę pod ciśnieniem w stosunku
do spągu tych wyrobisk, lub
4) występują uskoki wodonośne o niedostatecznie rozpoznanym zawodnieniu bądź lokalizacji, lub
5) istnieje możliwość wdarcia się wody lub wody z luźnym materiałem z innych źródeł niż
określone w pkt 1-4.
5. ZAGROŻENIE RADIACYJNE NATURALNYMI SUBSTANCJAMI
PROMIENIOTWÓRCZYMI
Wartość graniczna narażenia pracowników na promieniowanie naturalne, wyrażona jako dawka
skuteczna (efektywna) wynosi 20 milisivertów (mSv). Wartość ta może być przekroczona w danym
roku do wartości 50 mSv, pod warunkiem, że w ciągu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej
sumaryczna wartość nie przekroczy 100 mSv.
Ustala się dwie klasy wyrobisk zagrożonych radiacyjnie naturalnymi substancjami
promieniotwórczymi w podziemnych zakładach górniczych.
Do klasy A zagrożenia radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi zalicza się
wyrobiska, w których pracownicy mogą być narażeni na dawkę skuteczną przekraczającą 6 mSv w
ciągu roku. W wyrobiskach takich należy prowadzić stałą kontrolę środowiska pracy oraz kontrolę
dawek indywidualnych.
Do klasy B zagrożenia radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi zalicza się
wyrobiska, w których pracownicy mogą być narażeni na dawkę skuteczną przekraczającą 1 mSv w
ciągu roku. Pracownicy podlegają ocenie narażenia prowadzonej na podstawie pomiarów
dozymetrycznych środowisku pracy w sposób pozwalający stwierdzić prawidłowość zaliczenia do
tej kategorii.
6. ZAGROŻENIE DZIALANIEM PYŁÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA
Jednym z podstawowych elementów kształtujących warunki pracy w kopalni jest zapylenie
powietrza kopalnianego. Najgroźniejszy jest pył o rozmiarach cząsteczek od 0,1 µm do 5 µm
(frakcja wdychana). Cząsteczki pyłu o rozmiarach większych niż 5 µm osadzają się w górnych
drogach oddechowych i mogą być wydalane np. przy kaszlnięciu. Cząsteczki pyłu o rozmiarach
mniejszych niż 0,1 µm są wdychane do płuc, lecz w większości od razu są wydalane na zewnątrz
przy wydechu. Cząsteczki frakcji wdychanej przedostają się z powietrzem do pęcherzyków płucnych
i osadzają się na ich ściankach, co z czasem może doprowadzić do powstania choroby zwanej pylicą.
Ustalono trzy kategorie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia w podziemnych
zakładach górniczych.
Strona 22
Do kategorii A zaliczamy stanowiska pracy w wyrobiskach, na których występują stężenia pyłów o
wartości wymagającej stosowania sprzętu filtrującego ochronnego 1klasy ochronnej (przekroczone
najwyższe dopuszczalne stężenie, a nie przekroczona czterokrotność tego stężenia).
Do kategorii B zaliczamy stanowiska pracy w wyrobiskach na których występują stężenia pyłów o
wartości wymagającej stosowania sprzętu filtrującego ochronnego 2 lub 3 klasy ochronnej.
Do kategorii C zaliczamy stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie filtrujący sprzęt ochrony układu
oddechowego 1, 2 lub 3 klasy, nie zapewnia skutecznej ochrony pracowników.
ZAGROŻENIA TECHNICZNO-RUCHOWE W PODZIEMNYCH
GÓRNICZYCH WYDOBYWAJĄCYCH RUDY MIEDZI
ZAKŁADACH
ZAGROŻENIE POŻAROWE
Podstawowe definicje.
Przez pożar podziemny należy rozumieć wystąpienie w wyrobisku podziemnym otwartego
ognia tj. żarzącej lub palącej się płomieniem otwartym substancji, jak również utrzymywanie
się w powietrzu kopalnianym dymów lub utrzymywanie się w przepływowym prądzie
powietrza stężenia tlenku węgla powyżej 0,0026 % (26 ppm)
Pojawienie się w powietrzu kopalnianym dymów lub tlenków węgla w ilości powyżej
0,0026 % w wyniku stosowania dopuszczalnych procesów technologicznych (np. robót
strzałowych, prac spawalniczych, pracy maszyn górniczych z napędem spalinowym lub
wydzielania się tlenku węgla wskutek urabiania) nie podlega zgłoszeniu i rejestrowaniu jako
pożar podziemny.
Do powstania pożaru niezbędne są trzy czynniki:
─ materiał palny,
─ źródło inicjacji czyli dostatecznie wysokiej temperatury działającej przez wystarczająco długi
okres czasu na materiał palny,
─ doprowadzenie do miejsca zapalenia się materiału palnego, czyli do tzw. ogniska pożaru
dostatecznej ilości tlenu.
Przy braku nawet jednego z tych czynników pożar nie może powstać ani się rozwijać!!
Zależnie od przyczyny powstania wyróżnia się dwa rodzaje pożarów:
pożary egzogeniczne - powstałe wskutek przyczyn zewnętrznych tj:
zetknięcie się materiału palnego z otwartym płomieniem (np. podczas spawania),
wadliwe działanie urządzeń mechanicznych, elektrycznych
(nieumiejętne) obchodzenie się z tymi urządzeniami,
lub
nieostrożne
wybuch metanu lub innego gazu wybuchowego
─ pożary endogeniczne - powstałe wskutek samozapalenia się materiału palnego.
Zaburzenia w sieci wentylacyjnej w czasie pożarów.
W pierwszej chwili powstania pożaru w kopalni powietrze świeże i wydzielające się gazowe
produkty palenia materiałów palnych, płyną tymi samymi drogami i w tym samym kierunku, jak
płynęło powietrze przed powstaniem pożaru. W miarę rozwoju pożaru wzrasta temperatura w jego
otoczeniu, wskutek czego wytworzona zostaje dodatkowa depresja cieplna, zwana depresją pożaru.
Strona 23
Powstanie dodatkowego źródła depresji w sieci wentylacyjnej, wzrost temperatury i objętości
powietrza, związanej z wydzielaniem się gazów pożarowych z palącej się substancji, płynącego od
ogniska pożaru do szybu wydechowego oraz zawartość w tym powietrzu składników palnych (tlenek
węgla, węglowodory) mogą spowodować zaburzenia w dotychczasowym stanie przewietrzania
kopalni.
W czasie pożaru podziemnego prądy powietrza dzieli się na główne oraz boczne:
prąd główny - prąd powietrza płynący od zrębu szybu wdechowego poprzez ognisko pożaru do
wylotu z szybu wydechowego,
prąd boczny - wszystkie inne prądy powietrza.
Najgroźniejszymi zaburzeniami w czasie pożaru są:
─ odwracanie się prądów powietrza - przepływ powietrza z gazami pożarowymi całym
przekrojem wyrobiska w kierunku przeciwnym do normalnego kierunku (tj. przed
zaistnieniem pożaru). Gdy kierunek działania depresji pożaru jest zgodny z kierunkiem
depresji wentylatorów głównych (prąd wznoszący) wówczas ulegają odwróceniu prądy
boczne łączące dwa węzły prądu głównego przed i za ogniskiem pożaru. W przypadku
niezgodnego kierunku depresji pożaru z depresją wentylatorów głównych (prąd schodzący)
odwróceniu ulega prąd główny (lub zatrzymaniu w zależności od wielkości depresji pożaru)
natomiast prądy boczne odwróceniu nie ulegają lecz także będą zadymione.
─ cofanie się prądu głównego - przepływ gazów pożarowych od ogniska pożaru całym
przekrojem wyrobiska do najbliższego nie zadymionego węzła sieci wentylacyjnej,
przy czym część gazów pożarowych przepływa również od ogniska pożaru w kierunku szybu
wydechowego. Cofanie się prądów występuje zwłaszcza wtedy, gdy w ognisku pożaru
i jego sąsiedztwie zachodzi duży przyrost ilości gazów a na drodze odpływu w kierunku
szybu wydechowego występują duże opory spowodowane np. istnieniem tamy regulacyjnej,
powstaniem obwału, itp.
─ prądy wsteczne dymów - polegają na tym, że w określonym poprzecznym przekroju
wyrobiska odbywa się równocześnie przepływ dymów i powietrza w dwóch przeciwnych
kierunkach, tj. powietrze dopływa dolną częścią wyrobiska do ogniska pożaru natomiast
górną częścią wyrobiska dymy płyną przeciwnie do dopływającego powietrza.
Występowanie tych prądów związane jest ze zróżnicowanym rozkładem prędkości powietrza
wskutek warunków termicznych. Zjawisko prądów wstecznych jest z reguły początkową fazą
cofania się prądu głównego. Im mniejsza jest prędkość dymów oraz im większa jest ich
temperatura, tym większy jest zasięg prądów wstecznych.
─ wtórne ogniska pożaru - są ogniskami położonymi na drodze przepływu dostatecznie
gorących gazów pożarowych, płynących przez odpowiednio długi okres czasu z pierwotnego
ogniska pożaru.
Ogniska te mogą powstać w następujących okolicznościach:
─ jeżeli gazy pożarowe zawierają składniki palne, a nie zawierają dostatecznej ilości tlenu do
ich zapalenia, to po doprowadzeniu do nich powietrza świeżego, przy równocześnie wysokiej
temperaturze tych gazów, nastąpi ponowne ich zapalenie. Od zapalonych gazów może
nastąpić zapalenie materiałów palnych istniejących na drodze przepływu tych gazów.
─ jeżeli gazy pożarowe nie zawierają składników palnych a temperatura ich jest wysoka,
ogrzewają one na drodze przepływu materiały palne do temperatury wystarczającej, aby przy
odpowiednim dopływie powietrza mogły ulec zapaleniu.
─ wybuchy gazów pożarowych - powstają jeżeli zawartość składników palnych przekroczy
tzw. dolną granicę wybuchowości, a nie przekroczy górnej granicy wybuchowości oraz na
drodze przepływu będzie istniało źródło wysokiej temperatury (np. wtórne ognisko pożaru).
Jeżeli gazy pożarowe na drodze przepływu ulegają schłodzeniu to znacznie zwiększa się ich
zakres wybuchowości.
Strona 24
Plan akcji przeciwpożarowej
Plan akcji ppoż. jest integralną częścią planu ratownictwa, który zawiera dane potrzebne przy
prowadzeniu akcji przeciwpożarowej w zakładzie górniczym. Plan akcji ppoż. składa się z części
opisowej i części graficznej.
Część opisowa zawiera min. następujące dane:
─ spiętrzenia i wydajności wentylatorów głównych,
─ wykaz miejsc szczególnie zagrożonych powstaniem pożaru,
─ sposób wycofywania ludzi ze stref zagrożenia w zależności od miejsca powstania pożaru,
(tzw. warianty pożarowe),
─ sposób zabezpieczenia prądów schodzących, oddziałów podpoziomowych, wentylatorów
pomocniczych oraz sposoby uruchamiania tych zabezpieczeń,
─ wykaz osób kierownictwa i dozoru ruchu oraz jednostek, które należy kolejno powiadamiać
o pożarze,
─ instrukcję dla osób dozoru ruchu określającą sposób postępowania od chwili zauważenia
pożaru do momentu otrzymania pierwszych poleceń od kierownika akcji przeciwpożarowej.
─ inne zasady techniki górniczej lub ustalenia kierownika ruchu zakładu górniczego dotyczące
zagadnień pożarowych.
Część graficzna planu akcji ppoż. zawiera min.:
─ schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej,
─ mapy wentylacyjne w skali 1 : 5000,
─ schemat sieci rurociągów przeciwpożarowych,
─ schemat zasilania w energię elektryczną podziemnej części zakładu górniczego,
Plan akcji ppoż. zawiera również:
─ ramowe wytyczne dla osób dozoru ruchu w zakresie okresowego pouczania załogi
zatrudnionej pod ziemią o obowiązującej profilaktyce pożarowej i zasadach postępowania w
przypadku powstania pożaru,
─ przygotowaną dokumentację prowadzenia akcji przeciw pożarowej.
Postępowanie w razie powstania pożaru.
W razie stwierdzenia zagrożenia pożarowego lub otwartego ognia, każdy pracownik zobowiązany
jest:
─ uruchomić sygnalizację alarmową i ostrzec zagrożonych ludzi,
─ powiadomić o pożarze dyspozytora kopalni oraz najbliższą osobę dozoru,
─ jeżeli istnieje możliwość, zastosować osobiście lub łącznie z innymi pracownikami wszelkie
środki mające na celu ugaszenie pożaru.
W przypadku niemożności ugaszenia pożaru, wycofać się drogami ucieczkowymi do miejsca
niezagrożonego (w przypadku zadymienia należy bezwzględnie użyć aparatu ucieczkowego).
Do obowiązków osoby dozoru w razie stwierdzenia zagrożenia pożarowego lub po otrzymaniu
informacji o zagrożeniu, należy:
─ wycofać wszystkich ludzi ze strefy zagrożonej drogami ucieczkowymi z użyciem aparatów
ucieczkowych (w zadymieniu) i dokonać ich przeliczenia,
─ natychmiast powiadomić dyspozytora kopalni o pożarze (jeżeli sytuacja pozwala z dokładną
lokalizacją),
Strona 25
─ zorganizować pierwszą pomoc w miejscu niezagrożonym pożarem (przynajmniej trzy osoby
przeszkolone w tym zakresie),
─ jeżeli sytuacja pozwala, gasić pożar wszystkimi dostępnymi środkami oraz informować na
bieżąco o sytuacji dyspozytora kopalni,
─ dla zapewnienia właściwego przekazywania informacji, zorganizować przy najbliższym
niezagrożonym telefonie posterunek w składzie, co najmniej 3 osób (obsługa telefonu i 2
posłańców).
Profilaktyka przeciwpożarowa:
─ stosowanie środków gaśniczych w miejscach możliwego powstania pożaru,
─ niedopuszczanie do niekontrolowanego nagromadzenia materiałów palnych,
─ zakaz używania otwartego ognia na dole kopalni,
─ dbałość o prawidłowy stan urządzeń mechanicznych i elektrycznych,
─ zachowanie szczególnej ostrożności przy wykonywaniu prac spawalniczych na dole kopalni,
─ zwracanie uwagi na wszelkie oznaki powstawania pożarów względnie zjawiska mogące
spowodować pożar oraz niezwłocznie powiadamiać najbliższą osobę dozoru ruchu, oraz
dyspozytora górniczego o:
najlżejszych śladach dymów,
iskrzeniu wszelkich urządzeń elektrycznych,
zagrzewaniu się wszelkich urządzeń.
─ szkolenie wszystkich pracowników zatrudnionych w podziemnych wyrobiskach zakładu
górniczego w zakresie zagrożenia pożarowego.
─ wyposażenie wszystkich osób przebywających w wyrobiskach kopalni w tlenowe aparaty
ucieczkowe.
Strona 26
Podstawowe pojęcia z zakresu zagrożenia pożarowego.
Warunki powstania pożaru
Palenie – proces szybkiego utleniania (łączenia się tlenu z substancją utlenianą),
z towarzyszeniem zjawisk światła i ciepła.
Dla zapoczątkowania i podtrzymania procesu palenia dowolnej substancji palnej musi być
spełniony warunek odpowiedniej ilości tlenu w otaczającym daną substancję powietrzu min.
ok. 5 %.
Warunkiem powstawania i rozprzestrzeniania się pożaru jest obecność materiału palnego,
dostateczna ilość tlenu i podniesienie temperatury do stanu, w którym proces łączenia się
materiału palnego z tlenem jest już samoczynny.
Pożar kopalniany – pożar pod ziemią kopalni jak również na powierzchni w sąsiedztwie
szybu wdechowego, do którego wpływają gazy pożarowe.
Pożar egzogeniczny – pożar podziemny powstały z przyczyn zewnętrznych np. otwartego
ognia, wskutek wadliwej pracy urządzeń elektrycznych bądź mechanicznych, wywołany
wybuchem gazu lub pyłu węglowego, wskutek robót strzelniczych, celowego podpalenia.
Pożar endogeniczny – pożar powstały z przyczyn wewnętrznych, na skutek przemian
chemicznych zachodzących w ciałach palnych bądź ich domieszkach w określonych
warunkach.
Pożary z przyczyn zewnętrznych stanowią znacznie większe niebezpieczeństwo dla załogi i
dla kopalni, gdyż wybuchają często, nagle i w miejscach niemożliwych do określenia z góry.
Pożary powstałe w skutek samozapalenia przy dobrej organizacji pracy w kopalni i stałej
kontroli stanu bezpieczeństwa ppoż. są łatwiejsze do wykrycia i zorganizowania akcji ppoż.,
a nawet do usunięcia. O charakterze pożaru decyduje miejsce powstania pożaru, materiał
który się pali, jak też szybkość rozwoju oraz możliwość zapobiegania. Podstawowym
środkiem w aktywnym zwalczaniu pożarów w kopalniach polskich jaki się stosuje t o: woda,
piasek, piany, proszki, gazy obojętne.
Strona 27
GRUPY POŻAROWE
A – Pożar ciał stałych
Stałe materiały palne [np. drewno, papier, węgiel, tkaniny, słoma] mogą pod wpływem ciepła
ulegać rozkładowi i wydzielać przy tym gazy palne i pary. Ich obecność powoduje, że materiały te
palą się płomieniem. Jeśli materiał nie ma tych właściwości to spala się przez żarzenie. Na szybkość
palenia się ciał stałych wpływają:
- stopień ich rozdrobnienia (stykanie się większej powierzchni z tlenem),
- wydzielanie się gazów i par,
- większe chemiczne pokrewieństwo z tlenem.
Rozdrobnione materiały palne mogą być szybko przemieszczane wskutek działania prądów
pożarowych i powietrza powodujących rozprzestrzenianie się pożaru. Natomiast pył materiałów
stałych unoszący się w powietrzu ma szybkość palenia się mieszaniny gazowej i może spowodować
wybuch.
B - Pożar cieczy palnych i substancji topiących się w wysokiej temperaturze
Ciecze palne i substancje topiące się pod wpływem wysokiej temperatury [np. benzyna, nafta
i jej pochodne, alkohol, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, stearyna, pak, naftalen, smoła
ulegają zapaleniu, gdy pod wpływem parowania utworzy się nad górną warstwą cieczy mieszanina
par z powietrzem. Dalszy proces palenia przebiega już samorzutnie, ponieważ mieszanina par z
powietrzem, paląc się, nagrzewa ciecz i powoduje jej parowanie. Pożar cieczy palnych w wyniku
parowania i łączenia się z powietrzem może spowodować powstanie mieszanki wybuchowej.
C - Pożary gazów palnych
Spalanie gazów [np. metanu, acetylenu, propanu, wodoru, gazu miejskiego] odbywa się
w warstwie stykania się strumienia gazu z powietrzem. Mieszanina gazu palnego z powietrzem lub,
w odpowiedniej proporcji, z innymi gazami, ulega łatwemu zapaleniu od najmniejszego źródła
ciepła, nawet od iskry, lub żaru papierosa. Gazy palne stanowią duże niebezpieczeństwo szczególnie
wtedy, gdy wymieszają się z powietrzem. Wybuch mieszaniny gazowo-powietrznej może dokonać
poważnych zniszczeń w kopalni.
D - Pożary metali
Metale [np. lit, sód, potas, glin i ich stopy], w zależności od składu chemicznego, podczas
palenia zużywają tlen z powietrza albo, jako mieszaniny mające w swym składzie utleniacze spalają
się bez dostępu do powietrza [np. termit (pirotechnika), elektron (stop)]. Metale te oraz mieszanki
ciekłe, przeważnie pochodne ropy naftowej [np. napalm, pirożel], są trudne do ugaszenia.
E - Pożary urządzeń elektrycznych pod napięciem lub pożary grup A,B,C,D w pobliżu
urządzeń elektrycznych pod napięciem.
F - Pożary tłuszczów
Pożary tłuszczów i olejów w urządzeniach kulinarnych. Wyróżnienie tej klasy wynikło z
tego, że tłuszcze spożywcze w czasie ich użytkowania (np. smażenie) mają wysoką temperaturę, co
utrudnia ich gaszenie, gdy są w większej ilości (np. urządzenia kuchenne stosowane w
restauracjach), ponieważ po ich ugaszeniu mogą znów zacząć się palić, gdy znów dotrze do nich tlen
z powietrza.
Pole pożarowe – przestrzeń górotworu z ogniskiem pożaru odizolowany czynnie powietrzem
wentylacyjnym od innych wyrobisk kopalni.
Likwidacja pożaru – bezpośrednie ugaszenie aktywnymi środkami gaśniczymi jak również
całkowite otwarcie otamowanego pola pożarowego.
Izolacja – odcięcie przestrzeni z ogniskiem pożaru podziemnego od wentylacji czynnych
wyrobisk lub na powierzchni kopalni za pomocą tam pożarowyc h, korków podsadzkowych
Strona 28
lub gipsowych, pasów podsadzkowych, filarów węglowych, półek skalnych mających na celu
przerwanie dopływu powietrza do zaognionej przestrzeni i ugaszenie pożaru sposobem
pasywnym.
Pożar nowopowstały – każdy pożar podziemny, co do którego przyczyna powstania nie ma
związku z pożarem dawniej powstałym.
Pożar wznowiony – pożar podziemny, którego przyczyna powstania ma związek z pożarem
dawniej powstałym.
Gaszenie pożaru – odpowiednie zastosowanie środków do najszybszego i
najbezpieczniejszego w danych warunkach opanowania powstałego pożaru.
Inertyzacja – zamierzone działanie w wyniku którego mieszanina palna staje się nie palną
lub mieszanina wybuchowa staje się nie wybuchową. Zadaniem jest zmienić stosunek
procentowy gazów.
Metody gaszenia pożarów – sposoby gaszenia pożarów zależne od zastosowanej metody i
środków gaśniczych. Wyróżnia się trzy metody:
Metoda aktywna – polegająca na użyciu podręcznego sprzętu gaśniczego np. gaśnic, piasku,
wody itp. oddziałującego bezpośrednio na ognisko pożaru. Metoda ta stosowana jest do
gaszenia pożarów egzogenicznych w początkowej fazie rozwoju. Aktywny sposób gaszenia
pożarów należy stosować wszędzie tam, gdzie ognisko pożaru jest dostępne, a środki do
aktywnego gaszenia znajdują się w dostatecznej ilości oraz tam, gdzie istnieje możliwość
usunięcia palącej się substancji.
Metoda pasywna – polegająca na pośrednim oddziaływaniu na ognisko pożaru przez odcięcie
dopływu powietrza tamując wyrobiska i uszczelniając caliznę w sąsiedztwie górotworu.
Stosuje się ją przy gaszeniu pożarów endogenicznych (samozapalnych) oraz silnie
rozwiniętych pożarów egzogenicznych.
Metoda łączna – polegająca na jednoczesnym stosowaniu metody aktywnej oraz
przygotowaniu się do budowy tam pożarowych izolacyjnych. Znajduje ona z astosowanie
przy szybko rozwijających się pożarach egzogenicznych, kiedy jest mała szansa opanowania
pożaru tylko metodą aktywną.
Akcja ratownicza przeciwpożarowa – wszelkie prace prowadzone w celu ratowania ludzi
zagrożonych w wyniku pożaru podziemnego i w celu ograniczenia rozwoju pożaru,
zlikwidowanie pożaru, otamowania wyrobisk w rejonie, których powstał pożar, zacieśnienie
lub likwidacja pola pożarowego jak również usuwanie skutków pożaru powstałych w wyniku
np. wybuchu metanu, pyłu węglowego lub gazów pożarowych.
Wybuch – zespół zjawisk towarzyszących bardzo szybkiemu przejściu układu z jednego
stanu równowagi w drugi, z wyzwoleniem znacznej ilości energii. W górnictwie
podziemnym zasadniczo dochodzi do wybuchów chemicznych, polegających na bardzo
szybko przebiegającej reakcji chemicznej, połączonej z wydzieleniem bardzo dużej ilości
ciepła i powstaniem dużej ilości produktów gazowych.
Zależnie od mechanizmu i prędkości reakcji występuje:
─ detonacja – wybuch przebiegający z bardzo dużą stałą prędkością liniową (rzędu tysięcy
m/s); podczas detonacji tworzy się fala uderzeniowa, na której czele występuje bardzo duże
ciśnienie i wysoka temperatura
─ deflagracja – wybuch przebiegający z prędkością liniową (rzędu cm/s), polegający na
przekazywaniu energii cieplnej przez produkty gazowe drogą przewodnictwa i
promieniowania od warstwy spalającej się do warstwy nie objętej reakcją; powolny przebieg
reakcji nie sprzyja powstawaniu fali detonacyjnej
─ eksplozja – wybuch przebiegający ze zmienną prędkością liniową (rzędu kilkuset m/s).
Strona 29
Wybuch gazów pożarowych – wybuch mieszaniny palnych gazów pożarowych i powietrza
w określonych warunkach (procentowy udział składników, miejsce występowania pożaru,
drogi dopływu powietrza itp.)
Granice wybuchowości – zakresy stężeń danej substancji w roztworze gazowym, w którym
pod wpływem bodźca zewnętrznego następuje wybuch. Granice wybuchowości zależą od
składu roztworu gazowego (mieszaniny gazowej), jak również od temperatury gazów i
ciśnienia.
metan
tlenek węgla
siarkowodór
wodór
CH4
CO
H2S
H2
ok. 5 – 15 %
ok. 12 – 72 %
ok. 4 – 46 %
ok. 4 – 72 %
ZAGROŻENIE KLIMATYCZNE
Wybrane definicje
zagrożenie klimatyczne – ujemny wpływ temperatury i wilgotności powietrza na organizm ludzki,
klimat dołowy – warunki panujące w wyrobiskach górniczych pod względem wilgotności,
temperatury, prędkości przepływu powietrza oraz promieniowania cieplnego górotworu,
mikroklimat kopalniany – sztuczny klimat wytworzony w kopalni przez klimatyzację podziemną
dający tzw. komfort pracy,
katastopień – jednostka ilość ciepła, która jest odbierana z powierzchni 1 cm2 w jednej sekundzie
przy temperaturze 36,5 °C, służy do określana intensywność chłodzenia,
katatermometr – przyrząd do pomiaru intensywności (natężenia) chłodzącego działania otoczenia,
wywołanego wspólnym działaniem temperatury, prędkości i wilgotności powietrza.
Charakterystyka zagrożenia
W podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny i rudy miedzi wraz
ze wzrostem głębokości prowadzonych robót górniczych wzrasta temperatura, co powoduje
w zasadniczym stopniu aprecjację zagrożenia klimatycznego. Głębokość eksploatacji w
kopalniach węgla kamiennego wzrasta każdego roku średnio o ok. 8 m. W kopalniach
wydobywających rudy miedzi roboty eksploatacyjne planuje się prowadzić na głębokości ok.
1400 m. Na wzrost zagrożenia klimatycznego mają wpływ również stosowane maszyny i
urządzenia o coraz większych mocach. W niedalekiej przyszłości roboty górnicze będą
prowadzone w górotworze, którego temperatura pierwotna może sięgać 50°C, a zagrożenie
klimatyczne może okazać się jednym z podstawowych zagrożeń decydujących o
bezpieczeństwie górników i możliwości prowadzenia robót.
Oddziaływanie wysokich temperatur i dużej wilgotności na pracowników zatrudnionych
w wyrobiskach podziemnych jest szkodliwe dla ich zdrowia i powoduje zmniejszenie
wydajności pracy. Przeciążenie organizmu ludzkiego wywołane ciepłem ujemnie wpływa na
sprawność fizyczną i koordynację ruchową oraz na zdolność do reagowania na sygnały
świetlne, koncentrację i zdolność do podejmowania szybkich decyzji. Przeciążenie
organizmu ciepłem może objawiać się również różnymi formami zdenerwowania, złości oraz
innymi emocjami prowadzącymi do podejmowania przez osoby wykonujące niebezpieczne
prace pochopnych kroków. Osoby starsze są mniej odporne na przeciążenia cieplne.
(Wydzielanie się potu jest opóźnione i dłużej trwa u nich powrót do temperatury normalnej
po przegrzaniu organizmu. Na temperaturę organizmu ludzkiego mają wpływ nie tylko
czynniki mikroklimatu, ale również metabolizm wewnętrzny organizmu określany przez
Strona 30
wielkość wydatku energetycznego. W najlepszym przypadku tylko 25 % energii wytworzonej
przez ludzki metabolizm jest zamieniane na pracę mechaniczną, reszta energii przekształcana
jest w ciepło potrzebne do podtrzymania procesów metabolicznych. Jednak zbyt wiele ciepła
może przyczynić się do zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu, powodując problemy
zdrowotne takie jak zawały serca, osłabienie, wymioty, skurcze i odwodnienie organizmu.
Zdrowie pracującej i odpoczywającej osoby zależy między innymi od stabilności
wewnętrznej temperatury. Organizm człowieka nie gromadzi nadmiernej ilości ciepła tylko
je wydala. Przekroczenie pewnych wartości parametrów mikroklimatu powoduje, że ciepło
powstałe w organizmie w wyniku metabolizmu jest wydalane częściowo lub nie jest
wydalane, co powoduje wzrost temperatury wewnętrznej człowieka. Aby zapobiec wzrostowi
temperatury wewnętrznej, należy podjąć działania mające na celu skuteczniejszy odbiór
ciepła z organizmu lub zmniejszyć wydatek energetyczny.
Nadmiar ciepła z organizmu człowieka wydalany jest przez:
─ konwekcję,
─ przewodzenie,
─ promieniowanie,
─ parowanie.
Największy udział w odprowadzeniu ciepła z organizmu ma parowanie, na którego wielkość
wpływ ma przede wszystkim temperatura otoczenia, wilgotność i prędkość powietrza.
Ocena zagrożenia klimatycznego.
Rozpoznanie zagrożenia klimatycznego jest potrzebne przy projektowaniu procesu
technologicznego i przy ustalaniu bezpiecznych warunków pracy (między innymi: czas
pracy, ciężkość pracy). W wielu krajach do oceny zagrożenia klimatycznego w kopalniach
wykorzystuje się zasadniczo parametry powietrza kopalnianego kształtujące warunki
klimatyczne. Do tych parametrów należy zaliczyć: temperaturę i wilgotność powietrza oraz
jego prędkość przepływu.
Wśród szeregu kryteriów stosowanych w górnictwie zagranicznym do oceny zagrożenia
klimatycznego wykorzystuje się następujące parametry:
─ wskaźniki charakteryzujące środowisko termiczne takie jak: temperatura powietrza,
temperatura promieniowania, wilgotność naturalna i prędkość ruchu powietrza,
─ wielkość przemiany metabolicznej organizmu wyrażona wielkością wydatku
energetycznego, a w konsekwencji kategoria ciężkości pracy,
─ izolacyjność cieplna odzieży.
Miarą zagrożenia klimatycznego w odniesieniu do całej kopalni jest wartość temperatury
pierwotnej skał na najgłębszym poziomie eksploatacyjnym. W zależności od tej temperatury
wszystkie kopalnie podzielono na cztery grupy.
Pierwszą grupę tworzą kopalnie, w których temperatura pierwotna skał na najgłębszym
poziomie eksploatacyjnym jest wyższa od 40°C. Są to kopalnie o bardzo dużym zagrożeniu
klimatycznym.
Do drugiej grupy zaliczono kopalnie, w których temperatura pierwotna skał na najgłębszym
poziomie eksploatacyjnym jest wyższa od 35°C, ale nie przekracza wartości 40°C. Są to
kopalnie o dużym zagrożeniu.
Trzecią grupę tworzą kopalnie, w których temperatura pierwotna skał na najgłębszym
poziomie eksploatacyjnym jest wyższa od 30°C, ale nie przekracza wartości 35°C. Są to
kopalnie o małym zagrożeniu klimatycznym.
Strona 31
Czwartą grupę stanowią kopalnie niezagrożone klimatycznie. Są to kopalnie, w których
temperatura pierwotna skał na najgłębszym poziomie eksploatacyjnym jest niższa od 30°C.
Miarą zagrożenia klimatycznego w odniesieniu do poziomu eksploatacyjnego jest tzw.
„wskaźnik klimatyczny”. Wskaźnik ten służy jedynie do wstępnej oceny zagrożenia
klimatycznego, gdyż zdarzały się przypadki, że w wyrobiskach zlokalizowanych na
poziomach eksploatacyjnych o bardzo wysokim wskaźniku klimatycznym (K > 1.5)
rzeczywista temperatura była znacznie niższa od 28°C i odwrotnie tj. na poziomach
niezagrożonych klimatycznie (0<K<0,8) bywały wyrobiska
z temperaturą powietrza powyżej 28°C. Dokładnej oceny stanu zagrożen ia klimatycznego
w odniesieniu do projektowanych wyrobisk górniczych dokonujemy w oparciu o prognozy
klimatyczne.
Aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące zagrożenia klimatycznego
Zgodnie z aktualnymi przepisami górniczymi miarą zagrożenia klimatycznego w odniesieniu
do istniejących miejsc pracy jest wartość temperatury powietrza mierzona termometrem
suchym oraz intensywność chłodzenia mierzona katatermometrem wilgotnym.
Dla polskich zakładów górniczych w aktualnie obowiązujących przepisach określono między
innymi, że:
─ w miejscu pracy temperatura powietrza mierzona termometrem suchym nie powinna
przekraczać 28°C a intensywność chłodzenia nie powinna być mniejsza od 11 katastopni
wilgotnych (Kw),
─ w przypadku gdy temperatura powietrza mierzona termometrem suchym jest większa
od 28°C, a nie przekracza 33°C lub intensywność chłodzenia jest mniejsza od 11 katastopni
wilgotnych (Kw), należy zastosować rozwiązania techniczne dla obniżenia temperatury
powietrza lub ograniczyć czas pracy,
─ w przypadku gdy temperatura powietrza mierzona termometrem suchym przekracza 33°C
ludzi można zatrudnić tylko w akcji ratowniczej, przy pierwotnej temperaturze skał wyższej
od 30°C należy opracować prognozę warunków klimatycznych oraz ustalić działania,
zapewniające utrzymanie właściwych warunków klimatycznych, w zakładach górniczych
stosujących maszyny samojezdne można określać warunki klimatyczne pracy, wyznaczając
temperaturę zastępczą klimatu w sposób określony w Polskiej Normie.
Metody określania zagrożenia klimatycznego na stanowiskach pracy
Do określania zagrożenia klimatycznego na stanowiskach pracy można stosować między
innymi następujące wskaźniki (kryteria) oceny cieplnych warunków pracy:
Wskaźnik dyskomfortu cieplnego – określa stan dyskomfortu cieplnego u człowieka, czyli
wielkość obciążenia termicznego organizmu człowieka. Wskaźnik dyskomfortu cieplnego
zależy od parametrów fizycznych mikroklimatu, wydatku energetycznego pracownika,
ubrania oraz stopnia aklimatyzacji. Metoda określania wskaźnika dyskomfortu oparta jest n a
wykorzystaniu nomogramów po dokonaniu pomiarów temperatury termometrem suchym i
wilgotnym oraz prędkości powietrza.
Wskaźnik WBGT – wiąże dwa pochodne parametry, mianowicie: temperaturę mierzoną
termometrem wilgotnym (tnw) i temperaturę poczernionej kuli (tg) a w pewnych
przypadkach temperaturę mierzoną termometrem suchym (ts).
Relacje między powyższymi parametrami przedstawiają się następująco:.
─ wewnątrz i na zewnątrz budynków bez nasłonecznienia WBGT=0,7tnw+0,3tg.
─ na zewnątrz budynków z nasłonecznieniem WBGT=0,7tnw+0,2tg+0,1ts
Metoda obliczania wskaźnika WBGT polega na pomiarze parametrów określonych we
wzorach i na obliczeniu wartości średnich. Wartości te porównywane są z określonymi w
Polskiej Normie wartościami dopuszczalnymi.
Strona 32
Ocena cieplnych warunków pracy w podziemnych zakładach górniczych (opracowana przez
GIG) – oparta jest na wskaźniku WBGT i obliczana wg wzoru: WBGT’=0,67tw+0,33ts,
gdzie:
─ tw – temperatura zmierzona termometrem wilgotnym [°C],
─ ts – temperatura zmierzona termometrem suchym [°C].
─ Temperatura zastępcza klimatu [tzk] – obliczana jest po dokonaniu pomiarów temperatury
termometrem suchym i wilgotnym oraz prędkości powietrza wg następującego wzoru:
tzk=0,6tw+0,4ts-v gdzie:
─ tzk - temperatura zastępcza klimatu [°C],
─ tw – temperatura zmierzona termometrem wilgotnym [°C],
─ ts – temperatura zmierzona termometrem suchym [°C],
─ v – prędkość powietrza [m/s] pomnożona przez współczynnik przeliczeniowy [1s •°C/m]
─ Temperaturę zastępczą klimatu można obliczać w przedziałach:
─ tw = (20÷34)°C
─ ts = (25÷35)°C
─ v = (0,15÷4.0)m/s.
Zrównoważony bilans ciepła organizmu ludzkiego – oparty jest na założeniu, że suma ciepła
wytworzonego w organizmie człowieka i suma strumieni ciepła odprowadzonego na
zewnątrz jest równa zero, tzn:
M-W-B-C-K-R-E=0
gdzie:
M- ciepło metabolizmu, [W/m2]
W-ciepło równoważne wykonywanej pracy zewnętrznej, [W/m2]
B- ciepło przenoszone przez oddychanie, [W/m2]
C- ciepło przenoszone przez konwekcję, [W/m2]
K- ciepło przenoszone drogą przewodnictwa, [W/m2]
R- ciepło przenoszone przez promieniowanie, [W/m2]
E- ciepło przenoszone przez parowanie, [W/m2]
Strumienie ciepła odprowadzanego obliczane są w/g wzorów po dokonaniu pomiarów
temperatury termometrem suchym i wilgotnym, temperatury skóry, temperatury
promieniowania, prędkości przepływu powietrza i ciśnienia powietrza. W oparciu o bilans
cieplny można obliczyć również dopuszczalny czas pracy.
Zdolność chłodnicza otoczenia – polega na wyliczeniu gęstości strumienia ciepła, która może
być odebrana od organizmu pracownika przez otoczenie. Po dokonaniu pomiarów
temperatury termometrem suchym i wilgotnym oraz prędkości powietrza na podstawie tabel
określana jest u osoby zaaklimatyzowanej wartość energii powstałej w wyniku metabolizmu,
która będzie odebrana przez otoczenie.
Strona 33
Amerykańska temperatura efektywna – jest to liczba równa temperaturze nieruchomego
i nasyconego wilgocią powietrza o takiej samej zdolności chłodzącej organizm ludzki, jaką
ma powietrze o danej temperaturze, wilgotności względnej oraz prędkości powietrza.
Temperaturę efektywną wyznacza się na podstawie opracowanych nomogramów.
Na przykład w niemieckich przepisach dotyczących ochrony zdrowia przed skutkami
zagrożenia klimatycznego ustalono, że zasady zatrudniania pracowników w podwyższonej
temperaturze oparte będą na temperaturze efektywnej. Zakłady górnicze podzielono na dwie
grupy: zakłady wydobywające sól i pozostałe zakłady. W zakładach wydobywających sól
dopuszczalne jest zatrudnianie pracowników przy temperaturze mierzonej termometrem
suchym do 52°C lub 27°C mierzonej termometrem wilgotnym (Przy ts=52°C i tw=27°C, ψ12 %). Zatrudnianie pracowników w pozostałych zakładach górniczych uzależnione jest od
aklimatyzacji. Pracownik zaaklimatyzowany może być zatrudniony przy występowaniu
temperatury efektywnej większej o 2°C.
Przedstawiony powyżej przegląd najistotniejszych metod oceny warunków klimatycznych
oraz doniesienia literaturowe wskazują, że znalezienie uniwersalnego wskaźnika (kryterium)
oceny zagrożenia klimatycznego (oceny cieplnych warunków pracy) na stanowiskach pr acy
jest obecnie trudne do zrealizowania. W ostatnich latach opracowano bardziej szczegółowe i
zaawansowane wskaźniki, lecz są one zbyt skomplikowane i trudne do wykorzystania w
praktyce.
Przyrządy pomiarowe do oceny zagrożenia klimatycznego
W zakresie przyrządów pomiarowych indywidualnych jak i do automatycznego ciągłego
pomiaru poszczególnych gazów kopalnianych oraz temperatury, prędkości, ciśnienia
powietrza itp. występuje tendencja wzrostowa, zarówno w co do ilości jak i jakości tych
przyrządów.
Metody profilaktyki klimatycznej
Przy projektowaniu i wykonywaniu robót górniczych należy prowadzić rozpoznanie
pierwotnej temperatury skał, zaś w przypadku temperatury wyższej niż 30° C należy
opracować prognozę warunków klimatycznych oraz ustalić środki zapewn iające utrzymanie
właściwych warunków klimatycznych, między innymi poprzez:
─ właściwy sposób przewietrzania, (prędkość, ilość powietrza i stabilność kierunków
przepływu powietrza oraz intensywność chłodzenia), stosowanie właściwych urządzeń
pomiarowych, zastosowanie odpowiednich typów i rodzajów stosowanych maszyn
i urządzeń chłodniczych,
─ zapewnienie właściwego zakresu i częstotliwości kontroli przez osoby dozoru ruchu
górniczego, energomechanicznego i wentylacji.
W przypadku gdy zastosowane środki nie zapewniają w wyrobisku wybierkowym lub
przodku drążonego wyrobiska korytarzowego warunków określonych w § 270 ust. 2, należy
zastosować schładzanie powietrza.
Organy opiniodawcze
Kierownik ruchu zakładu górniczego powołuje Zespół ds. Zagrożeń Klimatycznych, do
którego zadań należy analiza i ocena stanu zagrożenia klimatycznego w kopalni na
podstawie:
─ rozpoznania temperatury pierwotnej górotworu,
─ warunków naturalnych zalegania, warunków górniczych w istniejących i projektowanych
partiach złoża,
─ rzeczywistych pomiarów wentylacyjnych z uwzględnieniem mikroklimatu tj. temperatury,
intensywności przewietrzania i chłodzenia oraz wilgotności względnej,
Strona 34
─ mocy zainstalowanych urządzeń energomechanicznych,
─ bieżącej oceny realizacji i skuteczności wprowadzonych nowych metod i środków
zwalczania zagrożenia temperaturowego.
W celu kompleksowego opiniowania stanu zagrożenia i zwalczania zagrożenia wentylacyjnego
Prezes Wyższego Urzędu Górniczego powołał Komisję ds. Zagrożeń Metanowych, Pożarowych,
Wybuchem Pyłu Węglowego oraz Przewietrzania i Klimatyzacji w Podziemnych Zakładach
Górniczych.
ZAGROŻENIE ENERGO – MECHANICZNE
Pojęcie awarii, zagrożenia i akcji energomechanicznej.
Awarie energomechaniczne w kopalniach należą do zjawisk często obserwowanych w działalności
produkcyjnej, a związane są z pracą maszyn i urządzeń stanowiących wyposażenie stanowisk pracy.
W praktyce często pod pojęciem awarii energo-mechanicznej rozumie się uszkodzenie lub
zniszczenie całego urządzenia lub jego elementu związane z niezamierzonym postojem,
koniecznością remontu lub wymianą części urządzenia.
Awarie energo-mechaniczne wynikają z:
- wad i niedoskonałości wykonawstwa urządzeń,
- uszkodzeń spowodowanych naturalnym zużyciem podzespołów,
- wadliwej instalacji urządzeń,
- oddziaływania naturalnego, specyficznego środowiska górniczego,
- błędów obsługi.
PRZEPISY RATOWNICZE
PRZEPISY PRAWNE REGULUJĄCE RATOWNICTWO GÓRNICZE W POLSCE
Źródła prawa:
1. Ustawa Prawo Geologiczne i Górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r.
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie ratownictwa górniczego z dnia 12 czerwca
2002 r.
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w
podziemnych zakładach górniczych z dnia 28 czerwca 2002 r.
4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14
w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych 14 czerwca 2002 r.
Ustawa Prawo Geologiczne i Górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r.
Art. 122
Przepis tej nakłada na przedsiębiorcę górniczego obowiązek posiadania zorganizowanego
ratownictwa górniczego. Obowiązek ten obejmuje przedsiębiorców górniczych, którzy prowadzą
działalność wydobywcza metodą eksploatacji podziemnej, bądź metodą eksploatacji otworowej.
Górnictwo odkrywkowe nie jest objęte obowiązkiem wynikającym z art.122 p. g. g (Prawo
geologiczne i górnicze). Działalność ratownicza może być realizowana przez służby ratownicze
przedsiębiorcy (np. Jednostka Ratownictwa Górniczo – Hutniczego w Lubinie dla kopalń KGHM
PM S.A oraz KGiA „Nowy Ląd”), lub poprzez podmioty zawodowo trudniące się ratownictwem
górniczym (np. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu).
Strona 35
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI
Rozporządzenie Ministra Gospodarki
z dnia 12 czerwca 2002 r.
w sprawie ratownictwa górniczego.
Rozdział 1
Przepisy ogólne
§ 1. Rozporządzenie określa:
1)
organizację, szczegółowe zadania służb ratownictwa górniczego przedsiębiorcy oraz
podmiotów zawodowo trudniących się ratownictwem górniczym, w tym Centralnej Stacji
Ratownictwa Górniczego,
2)
wymagania w zakresie wyposażenia technicznego służb, o których mowa w pkt 1,
3)
szczegółowe zasady tworzenia i zatwierdzania planu ratownictwa górniczego,
4)
wymagane kwalifikacje zawodowe, zdrowotne i wiekowe członków drużyn ratowniczych,
5)
szczegółowe zasady szkolenia z zakresu ratownictwa górniczego,
6)
zasady prowadzenia akcji ratowniczych w zależności od rodzaju zagrożeń naturalnych,
występujących w zakładach górniczych.
§ 2. 1. Ratownictwo górnicze tworzą służby:
1)
Ratownictwa górniczego przedsiębiorcy,
2)
Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego lub innego podmiotu zawodowo trudniącego się
wykonywaniem czynności w zakresie ratownictwa górniczego, zwane dalej „jednostkami
ratownictwa”.
2. Zadaniem służb, o których mowa w ust. 1, jest niezwłoczne niesienie pomocy w razie zagrożenia
życia lub zdrowia pracowników zakładu górniczego oraz innych osób znajdujących się w zakładzie
górniczym, a także w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego powstałego w
szczególności wskutek: pożaru, wybuchu gazów lub pyłu węglowego, wyrzutu gazów lub skał,
wdarcia się wody do wyrobisk, zawału, tąpnięcia, otwierania wyrobisk izolowanych, penetracji
nieczynnych wyrobisk, erupcji płynu złożowego, wydzielania się siarkowodoru i awarii
energomechanicznej, a także zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego.
3. Do zadań służb, o których mowa w ust. 1, należy także wykonywanie prac profilaktycznych;
pracami profilaktycznymi są prace mające na celu zapobieganie bezpośredniemu zagrożeniu
bezpieczeństwa pracowników lub ruchu zakładu górniczego.
§ 3. 1. Obowiązek wynikający z art. 75 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. — Prawo
geologiczne i górnicze, zwanej dalej „ustawą”, przedsiębiorca może spełnić poprzez:
1) utrzymywanie własnych służb ratownictwa górniczego,
2) stałą zorganizowaną współpracę służb ratownictwa przedsiębiorców,
3) powierzenie tego obowiązku w całości lub w części jednostkom ratownictwa.
2. Spełniając obowiązek w sposób, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, przedsiębiorca powinien
jednocześnie spełniać wymagania przewidziane dla jednostki ratownictwa, określone w rozdziale 3.
3. Przedsiębiorca organizuje współpracę służb ratownictwa, o której mowa w ust. 1 pkt 2, zasięgając
opinii organizacji związków zawodowych.
§ 4. 1. Powierzenie wykonywania czynności w zakresie ratownictwa górniczego jednostkom
ratownictwa odbywa się na podstawie umowy, po uzyskaniu zgody, o której mowa w art. 75 ust. 2
ustawy.
2. Umowa zawarta między przedsiębiorcą a jednostką ratownictwa, zwaną dalej „właściwą jednostką
ratownictwa”, powinna w szczególności określać:
Strona 36
1) zakres obowiązków i harmonogram delegowania przez przedsiębiorcę ratowników do zastępów
dyżurujących w jednostce ratownictwa lub sposób zapewnienia gotowości zastępów ratowniczych
w jednostce utrzymującej tylko zawodowe pogotowie specjalistyczne,
2) zasady współpracy dotyczącej możliwości korzystania ze sprzętu i wyposażenia,
3) wysokość opłaty przysługującej jednostce ratownictwa od przedsiębiorcy za świadczone usługi
przez tę jednostkę.
JRGH-LUBIN – ZADANIA, ORGANIZACJA.
ZADANIA I ORGANIZACJA
Wyciąg z przepisów
§ 60. 1. Jednostka ratownictwa powinna spełniać wymagania niezbędne do wykonywania
czynności w zakresie ratownictwa górniczego, w szczególności dysponować zastępami
ratowniczymi i pogotowiami specjalistycznymi oraz dysponować sprzętem niezbędnym do
realizowania jej zadań.
2. Do zadań jednostki ratownictwa należy w szczególności:
1) niesienie pomocy, o której mowa w § 2 ust. 2 i 3,
2) organizowanie i prowadzenie kursów szkoleniowych z zakresu ratownictwa górniczego,
3) przeprowadzanie ćwiczeń z zakresu ratownictwa górniczego,
4) organizowanie przeprowadzania badań lekarskich ratowników górniczych w specjalistycznym
ośrodku badań lekarskich,
5) badanie i opiniowanie sprzętu ratowniczego,
6) wykonywanie specjalistycznych analiz chemicznych prób powietrza.
3. W przypadku powierzenia przez przedsiębiorcę jednostce ratownictwa czynności w zakresie
ratownictwa górniczego, w umowie, o której mowa w § 4 ust. 1, mogą być zawarte dodatkowe
postanowienia określające zadania dla jednostki ratownictwa; zadania mogą obejmować
w szczególności udzielanie pomocy technicznej przy organizowaniu i wyposażeniu ratownictwa
górniczego w zakładzie górniczym.
§ 61. 1. Jednostka ratownictwa może wykonywać swoje zadania przy pomocy:
1) dyżurujących zawodowych zastępów ratowniczych,
2) zawodowych pogotowi specjalistycznych,
3) dyżurujących zastępów dla grup zakładów górniczych.
2. Zawodowymi ratownikami górniczymi, tworzącymi drużynę ratowniczą jednostki
ratownictwa, są:
1) ratownicy górniczy, wchodzący w skład zawodowych zastępów ratowniczych,
2) ratownicy górniczy oraz pracownicy jednostki ratownictwa, wchodzący w skład zawodowych
pogotowi specjalistycznych.
3. W skład drużyny ratowniczej jednostki ratownictwa wchodzą także, w charakterze
specjalistów, osoby posiadające kwalifikacje w zakresie zwalczania zagrożeń górniczych
i prowadzenia akcji ratowniczych; specjalistów tych wyznacza, za ich zgodą, kierownik jednostki
ratownictwa.
4. Jednostka ratownictwa może, w zależności od potrzeb, tworzyć oddziały terenowe lub
okręgowe stacje ratownictwa górniczego.
Strona 37
§ 62. 1. W umowie, o której mowa w § 4 ust. 1, przedsiębiorca i jednostka ratownictwa mogą
postanowić, że w:
1) skład dyżurujących zawodowych zastępów ratowniczych i zawodowych pogotowi
specjalistycznych, o których mowa w § 61 ust. 1 pkt 1 i 2, mogą wchodzić ratownicy delegowani
z zakładu górniczego przedsiębiorcy,
2) skład dyżurujących zastępów ratowniczych, o których mowa w § 61 ust. 1 pkt 3, mogą wchodzić
ratownicy delegowani z zakładu górniczego przedsiębiorcy na okres nieprzekraczający 15 dni,
3) zakładach poszukujących ropy naftowej i gazu ziemnego oraz w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi, w skład dyżurujących zawodowych
pogotowi specjalistycznych, o których mowa w § 61 ust. 1 pkt 2, mogą wchodzić ratownicy
będący w pracy i wyznaczeni do alarmowej gotowości do akcji ratowniczej.
2. Ratownicy górniczy, o których mowa w ust. 1, zachowują, w okresie delegowania z zakładu
górniczego, uprawnienia przysługujące ratownikom górniczym w zakładach górniczych.
§ 63. W jednostce ratownictwa powinien być sporządzony regulamin określający zadania
wykonywane przez zastępy ratownicze oraz pogotowia specjalistyczne, w tym sposób szkolenia
i odbywania ćwiczeń ratowniczych przez osoby wchodzące w skład tych zespołów i pogotowi;
regulamin zatwierdza kierownik jednostki ratownictwa.
§ 64. 1. Dyżurujące zawodowe zastępy ratownicze, zawodowe pogotowia specjalistyczne oraz
zastępy ratownicze dla grup zakładów górniczych powinny być utrzymywane w stałej gotowości,
umożliwiającej natychmiastowy wyjazd na wezwanie z zakładu górniczego, w którym wystąpiło
zagrożenie.
2. W przypadku wyjazdu zastępów do akcji ratowniczych lub prac profilaktycznych, o których
mowa w ust. 1, jednostka ratownictwa utrzymuje stałą gotowość, w celu niezwłocznego
przystąpienia do akcji ratowniczej.
3. Zastępy, o których mowa w ust. 1, powinny przebywać w odpowiednio przygotowanych
pomieszczeniach umożliwiających pełnienie całodobowego dyżuru, w szczególności
zapewniających niezawodną łączność i utrzymywanie stałej gotowości do niezwłocznego
przystąpienia do akcji ratowniczej.
4. Sposób pełnienia dyżurów i utrzymywania stałej gotowości dla jednostek ratownictwa
zakładów poszukujących ropy naftowej i gazu ziemnego oraz zakładów górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi ustala kierownik tej jednostki.
§ 65. W jednostce ratownictwa powinna być zorganizowana całodobowa służba dyspozytorska,
dyżurująca w dniach pracy i dniach wolnych od pracy.
§ 66. 1. Szkolenie z zakresu ratownictwa górniczego w jednostce ratownictwa powinno być
prowadzone w formie kursów, seminariów i ćwiczeń ratowniczych, zgodnie z szczegółowymi
zasadami szkolenia określonymi w załączniku nr 2 do rozporządzenia.
2. Właściwa jednostka ratownictwa, na podstawie szczegółowych zasad szkolenia, określonych
w załączniku nr 2 do rozporządzenia, opracowuje programy szkolenia, o których mowa w ust. 1;
programy te zatwierdza kierownik jednostki.
3. Szkolenie, o którym mowa w ust. 1, powinno obejmować:
1) kurs podstawowy i okresowy dla kierowników kopalnianych stacji ratownictwa górniczego,
ratowników górniczych i mechaników sprzętu ratowniczego,
2) kurs dla kierowników akcji na dole lub w obiekcie na powierzchni oraz kierowników baz
ratowniczych,
Strona 38
3) seminarium dla kierowników ruchu zakładów górniczych oraz dyspozytorów ruchu
w podziemnych zakładach górniczych,
4) inne kursy z zakresu ratownictwa górniczego, w zależności od potrzeb.
4. Oprócz kursów, o których mowa w ust. 3, w jednostce ratownictwa powinny być prowadzone
kursy:
1) okresowe — dla osób kierownictwa i dozoru ruchu podziemnego zakładu górniczego,
niewchodzących w skład drużyny ratowniczej,
2) z zakresu opanowania erupcji płynu złożowego — dla osób dozoru górniczego w zakładzie
poszukującym ropy naftowej i gazu ziemnego oraz w zakładzie górniczym wydobywającym
kopaliny otworami wiertniczymi.
5. Osoby prowadzące szkolenia, o których mowa w ust. 1, 3 i 4, powinny posiadać odpowiednią
wiedzę i doświadczenie zawodowe w zakresie ratownictwa górniczego oraz zapobiegania
zagrożeniom występującym w zakładach górniczych i opanowywania tych zagrożeń.
§ 67. 1. W jednostce ratownictwa powinny być przeprowadzane okresowe ćwiczenia
sprawdzające wiadomości nabyte na kursach dla ratowników górniczych.
2. Ćwiczenia, o których mowa w ust. 1, powinny być przeprowadzane odrębnie dla zastępów
specjalistycznych.
§ 68. 1. W jednostce ratownictwa powinna być zorganizowana służba medyczna ratownictwa
górniczego, której organizację określa kierownik tej jednostki.
2. Lekarze wchodzący w skład służby medycznej, o której mowa w ust. 1, powinni posiadać
specjalizacje określone przez kierownika jednostki ratownictwa oraz odbyć odpowiednie
przeszkolenie w jednostce.
3. Jednostka ratownictwa powinna zapewnić, aby podczas akcji ratowniczej z udziałem swoich
zastępów ratowniczych, obecny był lekarz spełniający wymagania określone w ust. 2.
§ 69. Jednostka ratownictwa powinna dysponować środkami transportu do przewozu zastępów
ratowniczych oraz pogotowi specjalistycznych, wraz z niezbędnym wyposażeniem do prowadzenia
akcji ratowniczej w zakładzie górniczym.
§ 70. Jednostka ratownictwa powinna utrzymywać odpowiednie służby do wykonywania zadań,
o których mowa w § 60 ust. 2.
§ 71. 1. Jednostka ratownictwa powinna być wyposażona w:
1) sprzęt ochrony układu oddechowego,
2) przyrządy pomiarowe i kontrolne,
3) sprzęt ratowniczy, specjalistyczny i pomocniczy, w tym lampy osobiste dla ratowników,
4) sprzęt medyczny,
5) sprzęt ochrony indywidualnej i odzież ochronną,
6) wóz bojowy dyżurujących zastępów ratowniczych (pogotowi specjalistycznych).
2. Kierownik jednostki ratownictwa określa szczegółowe wyposażenie jednostki ratownictwa
i wozu bojowego w urządzenia, sprzęt i materiały, w zależności od rodzaju zagrożeń występujących
w zakładach górniczych.
§ 72. Właściwa jednostka ratownictwa opracowuje kryteria określające:
1) metodykę badań lekarskich i oceny zdolności do pracy w ratownictwie górniczym,
Strona 39
2) niezbędny zestaw środków i sprzętu medycznego do dyspozycji lekarza biorącego udział w akcji
ratowniczej,
3) sposób przeprowadzania badań lekarskich ratowników przed wyjściem z bazy ratowniczej do
strefy zagrożenia.
§ 73. 1. Jednostka ratownictwa dla podziemnych zakładów górniczych powinna utrzymywać na
każdej zmianie roboczej, w dniach pracy, jak i dniach wolnych od pracy, co najmniej dwa
dyżurujące zastępy ratownicze, o których mowa w § 61 ust. 1 pkt 1 lub pkt 3.
2. W jednostce ratownictwa dla podziemnych zakładów górniczych w skład dyżurujących
zawodowych zastępów ratowniczych, o których mowa w § 61 ust. 1 pkt 1, na każdej zmianie
roboczej powinni wchodzić:
1)
kierownik zawodowych zastępów ratowniczych,
2)
2 zastępowych,
3)
9 zawodowych ratowników górniczych,
4)
mechanik sprzętu ratowniczego.
3. Funkcję kierownika dyżurujących zawodowych zastępów ratowniczych, o których mowa w
ust. 2, powinien pełnić specjalista jednostki ratownictwa, będący zawodowym ratownikiem
górniczym, posiadający kwalifikacje do prowadzenia prac ratowniczych w zakładzie górniczym,
określone przez jednostkę ratownictwa.
4. W skład dyżurujących zastępów ratowniczych, o których mowa w § 61 ust. 1 pkt 3, dla grup
podziemnych zakładów górniczych powinni wchodzić:
1) kierownik zastępów ratowniczych,
2) 2 zastępowych,
3) 9 ratowników górniczych,
4) mechanik sprzętu ratowniczego,
5) specjalista jednostki ratownictwa, posiadający kwalifikacje do prowadzenia prac ratowniczych.
5. Kierownikiem dyżurujących zastępów ratowniczych dla grup podziemnych zakładów
górniczych powinna być osoba posiadająca kwalifikacje kierownika kopalnianej stacji ratownictwa
górniczego. W uzasadnionych przypadkach funkcję kierownika zastępów może pełnić osoba dozoru
wyższego będąca ratownikiem górniczym.
6. Osoby, o których mowa w ust. 4, pełnią dyżur nieprzerwanie przez całą dobę.
7. Ratownicy górniczy oraz mechanicy sprzętu ratowniczego jednostki ratownictwa powinni
spełniać wymagania przewidziane dla ratowników górniczych oraz mechaników sprzętu
ratowniczego, określone odpowiednio w § 28 i 29.
§ 74. 1. Do wykonania prac ratowniczych, w podziemnych zakładach górniczych, wymagających
zastosowania specjalnych technik ratowniczych, w jednostce ratownictwa powinny być
utrzymywane następujące pogotowia specjalistyczne:
1) pomiarowe — do pomiaru parametrów fizykochemicznych powietrza i gazów pożarowych oraz
oceny stopnia wybuchowości mieszanin gazowych,
2) do inertyzacji powietrza kopalnianego,
3) przeciwpożarowe — do wykonywania prac ratowniczych, przy zwalczaniu pożarów
podziemnych, wymagających zastosowania sprzętu i urządzeń do podawania pian gaśniczych
oraz izolacji wyrobisk, górotworu i zrobów,
Strona 40
4) górniczo-techniczne — do prowadzenia prac ratowniczych związanych z ratowaniem ludzi
uwięzionych pod zawałem lub odciętych od czynnych wyrobisk wskutek tąpnięcia lub zawału,
5) wodne — do usuwania skutków wdarcia się lub niekontrolowanego dopływu do wyrobisk wody
albo wody z luźnym materiałem,
6) przewoźnych wyciągów ratowniczych — do ewakuacji pracowników lub prowadzenia innych
prac ratowniczych w szybach lub otworach wiertniczych wielkośrednicowych oraz prowadzenia
prac awaryjno-rewizyjnych i kontrolnych, zarówno w szybach, jak i w otworach
wielkośrednicowych.
2. Przepisu ust. 1 pkt 2 nie stosuje się do jednostek ratownictwa górniczego utrzymujących
pogotowia dla podziemnych zakładów górniczych wydobywających kopaliny niepalne.
3. W zależności od potrzeb, w jednostce ratownictwa można utworzyć pogotowia specjalistyczne
inne niż określone w ust. 1.
4. Pogotowia specjalistyczne powinny być zorganizowane w zastępy lub grupy specjalistyczne,
utrzymywane w gotowości w dniach pracy i w dniach wolnych od pracy.
§ 75. Lekarze zabezpieczający pomoc medyczną w jednostce ratownictwa dla podziemnych
zakładów górniczych powinni:
1) uczestniczyć w akcjach ratowniczych,
2) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym,
3) uzgadniać z kierownictwem akcji ratowniczej zakres dopuszczalnych fizycznych i termicznych
obciążeń ratowników wykonujących prace ratownicze,
4) sprawować opiekę, o której mowa w § 35, i przeprowadzać szkolenia medyczne ratowników
górniczych.
§ 80. Jednostka ratownictwa powinna przeprowadzać praktyczne i teoretyczne szkolenia
ratowników górniczych, pełniących dyżur w pogotowiu ratowniczym, w sposób określony
w regulaminie, o którym mowa w § 63.
5.1 Szkolenie osób kierownictwa akcji i drużyn ratowniczych.
§ 30. 1. Przy jednostce ratownictwa, która organizuje i prowadzi kursy podstawowe dla kandydatów
na ratowników górniczych i mechaników sprzętu ratowniczego, kierownik jednostki powołuje
komisję egzaminacyjną.
2. Zadaniem komisji egzaminacyjnej jest przeprowadzanie egzaminów dla kandydatów na
ratowników górniczych i mechaników sprzętu ratowniczego.
W skład komisji egzaminacyjnej wchodzą przewodniczący, sekretarz oraz członkowie, z których
przynajmniej jeden powinien posiadać stwierdzone kwalifikacje, wymagane od osób kierownictwa
lub wyższego dozoru ruchu zakładu górniczego.
Komisja egzaminacyjna przeprowadza egzamin w zespołach egzaminacyjnych, których skład ustala
przewodniczący komisji spośród jej członków.
Przewodniczący komisji egzaminacyjnej powiadamia właściwy organ nadzoru górniczego
o terminie i miejscu egzaminu. Przedstawiciel właściwego organu nadzoru górniczego może
uczestniczyć w egzaminie.
O wyniku egzaminu zespół egzaminacyjny decyduje większością głosów, ustalając go jako
„pozytywny” lub „negatywny”.
Członkowie zespołu egzaminacyjnego podpisują protokół z przebiegu egzaminu.
Strona 41
Przewodniczący komisji egzaminacyjnej przedkłada protokół z przebiegu egzaminu wraz
z dokumentami kandydata kierownikowi jednostki, o której mowa w ust. 1.
Kierownik jednostki wystawia kandydatowi, który złożył egzamin z wynikiem pozytywnym,
zaświadczenie o ukończeniu kursu.
§ 31. Kierownik właściwej jednostki ratownictwa zatwierdza programy kursów podstawowych,
wymaganych dla kandydatów na ratowników górniczych i mechaników sprzętu ratowniczego.
§ 32. 1. Kierownik ruchu zakładu górniczego jest odpowiedzialny za stan wyszkolenia w zakresie
ratownictwa górniczego w zakładzie górniczym.
2. Szkolenie z zakresu ratownictwa górniczego powinny odbyć osoby:
kierownictwa akcji ratowniczych,
kierownictwa drużyn ratowniczych oraz pozostali członkowie drużyny ratowniczej,
kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego, nie wchodzące w skład drużyny ratowniczej.
3. Szkolenie, o którym mowa w ust. 2, powinno być prowadzone w formie kursów, seminariów
i ćwiczeń ratowniczych.
Właściwa jednostka ratownictwa opracowuje programy szkoleń, o których mowa w ust. 2, zgodnie
ze szczegółowymi zasadami szkolenia określonymi w załączniku nr 2 do rozporządzenia.
Szkolenie powinno być prowadzone z uwzględnieniem danej specjalności, wynikającej z rodzaju
robót wykonywanych w poszczególnych zakładach górniczych.
Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego powinien co roku opracować harmonogramy
odbywania kursów i ćwiczeń ratowniczych, planowanych w następnym roku,
i przedstawić je do zatwierdzenia kierownikowi ruchu zakładu górniczego.
Kierownik ruchu zakładu górniczego, jego zastępcy oraz dyspozytorzy ruchu zakładu górniczego
powinni, raz na 2 lata, uczestniczyć w seminariach o tematyce dotyczącej zwalczania zagrożeń
w zakładach górniczych oraz prowadzenia akcji ratowniczych, organizowanych przez jednostki
ratownictwa górniczego.
Kierownik akcji ratowniczej na dole (w obiekcie), kierownik bazy ratowniczej oraz osoby
kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego, które nie wchodzą w skład drużyny ratowniczej,
powinny ukończyć odpowiednie kursy specjalistyczne i powtarzać je raz na 5 lat.
W przypadku nie odbycia odpowiedniego kursu lub wymaganych ćwiczeń przez osobę uprawnioną
do kierowania bazą lub akcją ratowniczą na dole, kierownik ruchu zakładu górniczego powinien
pozbawić tę osobę pełnienia danej funkcji.
Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego oraz jego zastępcy powinni, raz na 5 lat,
powtarzać kurs okresowy dla kierowników tych stacji.
W zakładach poszukujących ropy naftowej i gazu ziemnego oraz w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi, szkolenie osób kierownictwa i dozoru ruchu
o specjalności wiertniczej powinno dodatkowo uwzględniać tematykę z zakresu opanowywania
erupcji płynu złożowego. Szkolenie z zakresu opanowywania erupcji płynu złożowego powinno być
powtarzane co 2 lata.
Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego powinien organizować seminaria dla
zastępowych. Seminaria powinny odbywać się co najmniej raz w roku w wymiarze nie mniejszym
niż 6 godzin.
Zastępowi kopalnianych drużyn ratowniczych powinni uczestniczyć w seminariach dla zastępowych
oraz ukończyć szkolenia z zakresu udzielania pomocy przedmedycznej; szkolenia powinny być
powtarzane co 2 lata.
Strona 42
Specjaliści wchodzący w skład drużyny ratowniczej powinni uczestniczyć w seminariach o tematyce
dotyczącej zwalczania zagrożeń w zakładach górniczych oraz prowadzenia akcji ratowniczych,
co najmniej raz w okresie 5 lat.
Szkolenia powinny być prowadzone przez osoby posiadające wymagane kwalifikacje.
Kierownik akcji ratowniczej na dole lub w obiekcie na powierzchni oraz kierownik bazy
ratowniczej, między kursami, powinni uczestniczyć, odpowiednio do rodzaju zakładu górniczego,
w rozłożonych równomiernie w czasie ćwiczeniach praktycznych obejmujących tematykę:
prowadzenia akcji ratowniczej w podziemnych wyrobiskach zakładu górniczego — trzech
ćwiczeniach,
Osoby, o których mowa w pkt 1.1, powinny odbywać ćwiczenia praktyczne we właściwych
jednostkach ratownictwa.
Kursy wymienione w § 32 ust. 8 i 10 rozporządzenia powinny składać się z części teoretycznej oraz
praktycznej i powinny być zakończone egzaminem sprawdzającym.
W programach kursów uwzględnia się w szczególności zagadnienia dotyczące:
─ organizacji służb ratownictwa górniczego,
─ przepisów z zakresu ratownictwa górniczego,
─ obowiązków i uprawnień osoby pełniącej określoną funkcję po ukończeniu kursu,
─ organizacji i zarządzania akcją ratowniczą,
─ zagrożeń naturalnych i technicznych,
─ sprzętu ochrony układu oddechowego, sprzętu do określania parametrów fizykochemicznych
powietrza oraz innego sprzętu specjalistycznego, w zależności od rodzaju kursu, a także
oświetlenia osobistego ratowników i łączności,
─ udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym,
─ psychologii zachowań ratowników i osób kierujących akcjami.
W części praktycznej kursów przeprowadza się ćwiczenia w zakresie posługiwania się, w warunkach
zbliżonych do warunków prowadzenia akcji (w szczególności w komorze ćwiczeń), sprzętem
stosowanym w akcjach ratowniczych.
Uczestnicy szkolenia powinni samodzielnie wykonywać określone czynności lub operacje.
Szkolenie członków drużyny ratowniczej w ramach kwalifikacji podstawowych.
Szkolenie podstawowe członków drużyn ratowniczych powinno obejmować:
─ znajomość podstawowych zjawisk towarzyszących zagrożeniom występującym w zakładzie
górniczym,
─ umiejętność posługiwania się sprzętem ochrony układu oddechowego oraz pozostałym
sprzętem ratowniczym, stanowiącym wyposażenie kopalnianej stacji ratownictwa
górniczego,
─ zasady udzielania pomocy poszkodowanym.
Szkolenie ratowników wchodzących w skład drużyny ratowniczej w podziemnych zakładach
górniczych powinno obejmować oprócz wymagań określonych w pkt 2.1:
─ wykonywanie wszelkiego rodzaju obudowy górniczej, szczególnie w warunkach wyrobisk
zarabowanych,
─ likwidację wyrobisk techniką zawałową oraz przez podsadzanie różnego typu materiałami
izolacyjnymi,
Strona 43
─ budowę wszystkich typów tam izolacyjnych pożarowych, tymczasowych i ostatecznych,
─ montaż i demontaż instalacji rurociągów wodnych i wykorzystywanych do transportu
substancji izolacyjnych,
─ posługiwanie się przyrządami do pomiarów parametrów fizykochemicznych powietrza
kopalnianego,
─ posługiwanie się sprzętem do zwalczania zagrożeń zawałowych.
W celu nabycia podstawowych kwalifikacji przez kandydatów do drużyn ratowniczych, a także
utrzymania tych kwalifikacji przez członków kopalnianych drużyn ratowniczych, powinni oni
uczestniczyć w szczególności w:
─ kursie podstawowym i okresowym dla ratowników,
─ kursie podstawowym i okresowym dla mechaników sprzętu ratowniczego,
─ ćwiczeniach ratowniczych i seminariach dla zastępowych,
─ wykonywaniu określonych prac związanych z prowadzeniem prac profilaktycznych lub akcji
ratowniczych.
Kursy, o których mowa w pkt 2.5, powinny składać się z części teoretycznej i praktycznej oraz
kończyć się egzaminem sprawdzającym.
W programach kursów uwzględnia się w szczególności tematykę z zakresu:
─ organizacji służb ratownictwa górniczego,
─ przepisów z zakresu ratownictwa górniczego,
─ organizacji akcji ratowniczych,
─ zagrożeń naturalnych i technicznych,
─ sprzętu ochrony układu oddechowego,
─ sprzętu ratowniczego,
─ udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym,
─ psychologii zachowań ratowników i osób kierujących akcjami.
W części praktycznej kursów przeprowadza się ćwiczenia w zakresie posługiwania się aparatami
regeneracyjnymi (powietrznymi butlowymi) i ucieczkowym sprzętem ochrony układu
oddechowego, w szczególności praktycznego przeprowadzania kontroli aparatu regeneracyjnego
(powietrznego butlowego) przez ratowników i zastępowego, montażu i demontażu zasadniczych
zespołów aparatu oraz wymiany butli i pochłaniacza w aparacie. Wymagane jest także wykonywanie
ćwiczeń w zakresie posługiwania się podstawowym i specjalistycznym sprzętem ratowniczym.
W zależności od rodzaju kursu część zajęć praktycznych powinna być prowadzona w warunkach
zbliżonych do warunków występujących podczas prowadzenia akcji ratowniczej, przy pozorowanym
zagrożeniu, w szczególności w komorze ćwiczeń.
W części praktycznej kursu dla mechaników sprzętu ratowniczego przeprowadza się ćwiczenia
w zakresie demontażu, montażu oraz prawidłowości działania i sprawdzania parametrów sprzętu
ochrony układu oddechowego różnych typów, prawidłowej obsługi oraz demontażu, montażu,
konserwacji i napraw sprzętu ratowniczego, stosowanego w akcjach ratowniczych.
Ratownik, członek kopalnianej drużyny ratowniczej, w podziemnych zakładach górniczych,
odkrywkowych zakładach górniczych, jeżeli w zakładach tych utrzymywane są podziemne
Strona 44
wyrobiska górnicze lub istnieje możliwość powstania atmosfery niezdatnej do oddychania, oraz w
zakładach górniczych wydobywających siarkę metodą otworową powinien brać udział w sześciu
ćwiczeniach w ciągu roku w około dwumiesięcznych odstępach czasu, z czego w trzech ćwiczeniach
sprawdzających w jednostce ratownictwa. Pozostałe trzy ćwiczenia powinny odbywać się w
zakładzie górniczym, z tego dwa ćwiczenia na dole (obiekcie), a jedno w kopalnianej stacji
Na każde ćwiczenie powinna być przeznaczona pełna dniówka robocza.
W uzasadnionych przypadkach ćwiczenia przewidziane w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego
mogą być przeprowadzane w jednostce ratownictwa.
Ratownik biorący udział w ćwiczeniach powinien posiadać aktualne świadectwo lekarskie,
stwierdzające jego zdolność do pełnienia obowiązków ratownika górniczego oraz aktualne
świadectwo ukończenia kursu ratowniczego.
Ćwiczenia w zakładzie górniczym prowadzi kierownik kopalnianej stacji ratownictwa
górniczego, a w przypadku jego nieobecności zastępca kierownika kopalnianej stacji ratownictwa
górniczego. W razie potrzeby do prowadzenia zajęć teoretycznych powinny być angażowane osoby
kierownictwa ruchu zakładu górniczego oraz specjaliści spoza zakładu górniczego. Ćwiczenia
prowadzi się na pierwszej zmianie.
W dniu ćwiczeń ratownik jest zwolniony od wykonywania pracy. Za dopilnowanie, aby
ratownik nie odbywał ćwiczeń po przepracowanej dniówce, a także nie był zatrudniony
bezpośrednio po ćwiczeniach.
Liczbę osób biorących udział w ćwiczeniach ustala każdorazowo kierownik kopalnianej stacji
Ćwiczenia prowadzi się na podstawie szczegółowych programów opracowanych przez
kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego lub w jednostce ratownictwa górniczego.
Program ćwiczeń powinien obejmować część teoretyczną oraz zajęcia praktyczne w komorze
ćwiczeń i na dole zakładu górniczego
Tematyka prowadzonych zajęć teoretycznych i praktycznych podczas ćwiczeń ratowniczych
powinna być dostosowana do rodzaju zakładów górniczych i występujących w nich zagrożeń.
Zakres merytoryczny seminariów, o których mowa w § 32 ust. 12 rozporządzenia, powinien
uwzględniać tematykę z zakresu:
─ zasad postępowania i obowiązków zastępowego podczas akcji ratowniczej,
─ nowoczesnego sprzętu,
─ przyrządów pomiarowych, urządzeń i sprzętu, wprowadzonego do stosowania w
ratownictwie górniczym,
─ charakterystycznych elementów akcji ratowniczych przeprowadzanych w ostatnim czasie.
Właściwa jednostka ratownictwa powinna organizować i prowadzić szkolenia dla
zastępowych z zakresu udzielania pomocy przedmedycznej.
Strona 45
KOPALNIANA STACJA RATOWNICTWA GÓRNICZEGO (KSRG)
WYMAGANIA I OBOWIĄZKI:
RATOWNIKA GÓRNICZEGO
Ratownikiem górniczym może być osoba, która:
─ ukończyła 21 lat;
─ przepracowała co najmniej 12 miesięcy w zakładzie górniczym w danej specjalności;
─ zdrowa, z odpowiednimi predyspozycjami psychologicznymi potwierdzonymi
specjalistycznymi badaniami;
─ ukończyła kurs podstawowy na kandydatów na ratowników górniczych i zdała egzamin
z wynikiem pozytywnym przed komisją egzaminacyjną.
─ włada językiem polskim w mowie i piśmie, w stopniu niezbędnym do sprawowania
czynności ratownika górniczego.
Przynależność do ratownictwa górniczego jest dobrowolna, jednakże przystępując do drużyny
ratowniczej, ratownik podejmuje się pewnych obowiązków, z których najistotniejsze to:
uczestniczenie w działaniach pogotowia ratowniczego,
udział w ćwiczeniach ratowniczych,
udział w akcjach ratowniczych,
zaliczenie co 5 lat okresowego kursu dla ratowników górniczych,
niezwłoczne zgłaszanie się w przypadku wezwania do kopalnianej stacji ratownictwa
górniczego lub do innego miejsca wyznaczonego w planie ratownictwa,
─ wykonywanie nakazanych badań lekarskich.
─
─
─
─
─
W razie niewywiązywania się ratownika z przyjętych na siebie obowiązków z przyczyn przez niego
zawinionych, ratownik powinien być odsunięty od wykonywania czynności członka drużyny
ratowniczej na okres 14 dni, a jeśli przyczyna nie ustąpi, kierownik ruchu zakładu górniczego
powinien skreślić go z listy członków drużyny ratowniczej.
Ratownik biorący udział w ćwiczeniach, a tym bardziej w akcji ratowniczej, powinien mieć aktualne
świadectwo lekarskie stwierdzające jego zdolność do pełnienia obowiązków ratownika górniczego,
a także posiadać aktualne świadectwo ukończenia kursu ratowniczego.
Ratownik odbywający ćwiczenia nie może być zatrudniony na zmianie poprzedzającej ćwiczenia lub
następującej po ćwiczeniach.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić kandydatom na ratowników i ratownikom górniczym
przeprowadzenie wskazanych badań lekarskich w celu stwierdzenia ich przydatności do służby
w ratownictwie górniczym.
Dla każdego ratownika górniczego powinna być prowadzona dokumentacja zawierająca dane o jego
stanie zdrowia, a także zapewniona bieżąca opieka lekarska, w szczególności:
─
─
─
─
pomoc lekarska podczas akcji ratowniczych,
sprawdzenie stanu zdrowia przed i po zakończeniu akcji ratowniczej,
opieka ambulatoryjna w czasie pełnienia dyżuru w jednostce ratownictwa,
badania lekarskie przed każdorazowym rozpoczęciem dyżurów w jednostce ratownictwa.
Organizacja pomocy lekarskiej podczas prowadzenia akcji ratowniczych powinna być określona
w planie ratownictwa zakładu górniczego.
Strona 46
ZASTĘPOWEGO
Funkcję zastępowego może pełnić ratownik górniczy posiadający co najmniej pięcioletni staż pracy
w ratownictwie górniczym. Do jego obowiązków należą:
─ organizacja i kierowanie pracą zastępu ratowniczego i dba o bezpieczeństwo podległych mu
ratowników,
─ zapewnienie wyposażenia zastępu ratowniczego stosownie do zadań przydzielonych do
wykonania, a także utrzymanie łączności zastępu z dyspozytorem ruchu i mechanikiem
sprzętu ratowniczego przebywającym w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego.
Zastępowi kopalnianych drużyn ratowniczych powinni:
─ uczestniczyć co najmniej raz w roku w seminariach organizowanych przez kierownika
kopalnianej stacji ratownictwa górniczego,
─ uczestniczyć w seminariach dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych
organizowanych przez jednostki ratownictwa górniczego,
─ odbyć i ukończyć z wynikiem pozytywnym szkolenie z zakresu udzielania pomocy przed
medycznej (szkolenia takie powinny być powtarzane co dwa lata).
Osoby biorące udział w szkoleniach są w tym czasie zwolnione z obowiązku wykonywania pracy
MECHANIKA SPRZĘTU RATOWNICZEGO
Mechanikiem sprzętu ratowniczego (zwanym też w kopalniach mechanikiem aparatowym) może
być ratownik górniczy lub były ratownik górniczy, który:
─ ukończył co najmniej zasadniczą szkołę zawodową,
─ ma staż ratowniczy nie krótszy niż 5 lat, a w zakładach poszukujących ropy naftowej i gazu
ziemnego oraz w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi nie krótszy niż 3 lata,
─ ukończył kurs podstawowy dla kandydatów na mechaników sprzętu ratowniczego i zdał
egzamin z wynikiem pozytywnym przed komisją egzaminacyjną.
Do zadań mechanika sprzętu ratowniczego należy w szczególności:
─ utrzymywanie w stałej gotowości aparatów regeneracyjnych (powietrznych butlowych)
i pozostałego sprzętu,
─ kontrola, naprawa, konserwacja i dezynfekcja aparatów regeneracyjnych (powietrznych
butlowych) oraz pozostałego sprzętu ratowniczego, stanowiącego wyposażenie kopalnianej
stacji ratownictwa górniczego i prowadzenie odpowiednich książek kontroli,
─ zaopatrywanie wszystkich urządzeń ratowniczych w numery i znaki własności stosowane
w zakładzie górniczym,
─ przedkładanie kierownikowi kopalnianej stacji ratownictwa górniczego raz w miesiącu do
wglądu i potwierdzenia prowadzonych książek ewidencyjno-kontrolnych,
─ zapewnienie, aby w pomieszczeniach do przechowywania aparatów regeneracyjnych
(powietrznych butlowych) i pozostałego sprzętu ratowniczego znajdował się wyłącznie
sprzęt sprawny i przygotowany do przeprowadzenia akcji,
─ zgłaszanie dyspozytorowi ruchu zakładu górniczego miejsca pobytu dyżurujących na dole
zastępów ratowniczych z podaniem sposobu ich alarmowania,
─ sprawdzanie łączności z zastępami dyżurującymi co najmniej dwa razy podczas zmiany,
─ ułożenie kart wezwań ratowników według stanu zatrudnienia na podstawie wykazów
markowni.
Strona 47
Sprzęt do ochrony układu oddechowego używany w zakładzie górniczym powinien mieć
stosowne dopuszczenie.
Aby zapewnić możliwość natychmiastowego użycia sprzętu ratowniczego, powinien on być
przechowywany i konserwowany w sposób określony w instrukcjach podanych przez
producentów tego sprzętu.
Mechanik sprzętu ratowniczego może wydać aparaty regeneracyjne (powietrzne butlowe)
oraz sprzęt ochrony układu oddechowego przystosowany do ewakuacji osób po szkodowanych, który sprzęt jest pod jego nadzorem, wyłącznie na polecenie kierownika
kopalnianej stacji ratownictwa górniczego i jego zastępców albo kierownika akcji ratowni czej.
Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego wyznacza, spośród podległych mu
mechaników, pierwszego mechanika, który sprawuje nadzór nad pozostałymi, co najmniej
dwoma mechanikami.
Pierwszy mechanik zwyczajowo jest zatrudniony zawsze na pierwszej zmianie . Pozostali
mechanicy powinni co najmniej raz na kwartał, przez pięć dni pracować razem z pierwszym
mechanikiem.
Mechanik sprzętu ratowniczego powinien, raz na pięć lat, odbyć kurs okresowy dla
mechaników sprzętu ratowniczego.
KIEROWNIKA STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO
Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego odpowiada za całokształt spraw związanych
z ratownictwem górniczym w zakładzie górniczym. Do jego zadań należy w szczególności:
─ zapewnienie wymaganego wyposażenia i wyszkolenia drużyny ratowniczej oraz
wyposażenie kopalnianej stacji ratownictwa górniczego;
─ dbanie o stałą gotowość drużyny ratowniczej, odpowiedni stan pomieszczeń i właściwe
zatrudnienie zastępów dyżurujących oraz sprawne działanie sprzętu stanowiącego
wyposażenie kopalnianej stacji ratownictwa górniczego;
─ zgodnie z harmonogramem zatwierdzonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego:
prowadzenie ćwiczeń ratowniczych,
kierowanie ratowników na badania lekarskie,
kierowanie na wymagane kursy i szkolenia;
─ kontrolowanie pracy mechaników sprzętu ratowniczego i wyznaczenie spośród nich
pierwszego mechanika,
─ prowadzenie szkolenia załóg w zakresie użytkowania sprzętu oczyszczającego;
ucieczkowego i aparatów regenerujących ucieczkowych,
─ przeprowadzanie kontroli stanu aparatów regeneracyjnych i pozostałego sprzętu
ratowniczego co najmniej raz w miesiącu,
─ przedstawianie wyników kontroli aparatów i sprzętu ratowniczego kierownikowi ruchu
zakładu górniczego do zapoznania się z tymi wynikami i udokumentowania tego faktu
podpisem w książce kontroli co najmniej raz na kwartał,
─ prowadzenie ewidencji członków drużyny ratowniczej i dokumentowanie w niej badań
lekarskich, ćwiczeń, dyżurów, szkoleń oraz udziału w akcjach ratowniczych,
─ prowadzenie ewidencji osób przeszkolonych z zakresu ratownictwa, a nie będących
ratownikami,
─ powiadamianie kierownika ruchu zakładu górniczego o każdym przypadku użycia aparatów
oddechowych, a także o wypadku zaistniałym podczas ich użycia.
Strona 48
Jeśli przedsiębiorca górniczy zawrze umowę z jednostką ratownictwa górniczego i powierzy jej
wykonywanie zadań w zakładzie górniczym, wtedy kierownik kopalnianej stacji ratownictwa
górniczego jest zobowiązany do:
─ wyznaczenia ratowników do pełnienia dyżurów w dyżurujących zastępach utrzymywanych
przez tę jednostkę ratownictwa;
─ opracowania harmonogramu ćwiczeń dla zastępów ratowniczych w uzgodnieniu z jednostkę
ratownictwa;
─ opracowania harmonogramu dyżurów ratowników będących w pracy i wyznaczonych do
zapewnienia gotowości do akcji ratowniczej w zakładach poszukujących ropę naftową i gaz
ziemny oraz w zakładach wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (jeżeli zakłady
te nie utrzymują zastępów dyżurujących).
Zastępcy kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego obejmują jego obowiązki z chwilą
pełnienia tej funkcji. Na co dzień są oni zatrudnieni w innych komórkach organizacyjnych i
wykonują inne obowiązki.
PLAN RATOWNICTWA
WYCIĄG Z PRZEPISÓW
§ 5. 1. Dla każdego zakładu górniczego sporządza się plan ratownictwa, który w szczególności
powinien określać sposób prowadzenia akcji ratowniczej w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa
ludzi lub ruchu zakładu górniczego spowodowanego: pożarem, tąpnięciem, wybuchem gazów lub
pyłu węglowego, wyrzutem gazów i skał, zawałem wyrobiska, wdarciem się wody do wyrobisk
górniczych, otwieraniem wyrobisk izolowanych, penetracją nieczynnych wyrobisk, erupcją płynu
złożowego, wydzielaniem się siarkowodoru, osuwisk w odkrywkowych zakładach górniczych oraz
awarią energomechaniczną.(…)
ZASADY PROWADZENIA AKCJI RATOWNICZYCH
OBOWIĄZKI ZGŁASZAJĄCEGO ZAGROŻENIE
Każdy, kto spostrzeże stan zagrożenia w miejscu jego pracy lub przebywania powinien:
1.Niezwłocznie ostrzec osoby zagrożone
2.Podjąć działania mające na celu usunięcie niebezpieczeństwa
3.Powiadomić najbliższą osobę kierownictwa lub dozoru ruchu
4.Powiadomić dyspozytora ruchu ZG o niebezpieczeństwie
5.Wspólnie z innymi osobami zorganizować przy najbliższym telefonie punkt łączności
z dyspozytorem
7.Podporządkować się ściśle poleceniom dyspozytora ruchu i osób kierownictwa lub dozoru
ruchu
8. W przypadku wystąpienia zagrożenia życia i zdrowia pracowników zakładu górniczego,
bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego lub zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego,
w związku z ruchem zakładu górniczego niezwłocznie podejmuje się i prowadzi
akcję ratowniczą.
9. Przepisy rozporządzenia stosuje się odpowiednio do osób nie będących ratownikami,
a uczestniczących w akcji ratowniczej
Strona 49
OBOWIĄZKI DYSPOZYTORA RUCHU ZAKŁADU GÓRNICZEGO
Dyspozytor posiada uprawnienia do przejęcia funkcji Kierownika Akcji Ratowniczej
1. Wiadomości wpisuje do książki raportowej i uruchamia telefon z urządzeniem
rejestrującym rozmowy.
2. Zawiadamia osobę kierownictwa lub dozoru ruchu i kieruje ją do miejsca zagrożenia
w celu zorganizowania akcji zabezpieczenia ludzi i likwidacji zagrożenia.
3. Powiadamia, wszelkimi dostępnymi środkami ludzi znajdujących się w wyrobiskach
zagrożonych, wskazuje im miejsca do których powinni się wycofać oraz kieruje
do udziału w akcji dyżurujące zastępy ratownicze.
4. Powiadamia o zagrożeniu Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego lub jego zastępcę,
osobę kierownictwa lub dozoru ruchu odpowiedzialnego za pracę w ZG na danej zmianie
roboczej, KSRG i inne osoby i instytucje zgodnie z planem ratownictwa.
Osoba kierownictwa lub dozoru ruchu przejmuje od DYSPOZYTORA kierowanie akcją
ratowniczą.
1. Wstrzymuje ruch na zagrożonych stanowiskach pracy i wycofuje ludzi w bezpieczne
miejsce
2. Dokonuje oceny stanu zagrożenia oraz podejmuje niezbędne działania mające na celu
likwidację zagrożenia i maksymalne ograniczenie strat.
3. Przekazuje dokładne informacje o stanie zagrożenia oraz o podjętych działaniach
Kierownikowi Ruchu Zakładu Górniczego po przejęciu przez niego kierownictwa akcji.
OBOWIĄZKI KIEROWNIKA AKCJI
Kierownik Akcji Ratowniczej
1) Prowadzi akcję ratowniczą zgodnie z planem ratownictwa oraz wymogami określonymi
w rozporządzeniu.
2) Podczas akcji ratowniczej decyzje dotyczące jej prowadzenia podejmuje jednoosobowo.
Obowiązki kierownika akcji
Kierownik akcji ratowniczej powinien:
1) dokonać oceny stanu zagrożenia załogi, ruchu zakładu górniczego oraz zagrożenia
bezpieczeństwa powszechnego, w związku z ruchem zakładu górniczego,
2) wyznaczyć strefę zagrożenia (skażenia), obejmującą wyrobiska lub rejony zakładu
górniczego, w których przejawiają się lub mogą się przejawiać skutki
niebezpiecznego zdarzenia, zagrażające bezpieczeństwu ludzi lub ruchu zakładu
górniczego, oraz ustalić sposób zabezpieczenia tej strefy,
3) wycofać ludzi ze strefy zagrożenia,
4) powołać kierownika akcji na dole (w obiekcie) i kierownika bazy ratowniczej,
5) powołać sztab doradczy kierownika akcji ratowniczej, zwany dalej “sztabem akcji",
spośród służb zakładu górniczego, oraz wyznaczyć kierownika sztabu akcji,
6) ustalić lokalizację bazy ratowniczej i sposób jej zabezpieczenia przed skutkami
zagrożenia,
7) wyznaczyć, w razie potrzeby, miejsca pomocniczych baz ratowniczych
oraz określić ich zakres działania i sposób organizacji,
8) ustalić miejsca, z których prowadzona będzie kontrola stanu zagrożenia, w
szczególności kontrola parametrów fizykochemicznych powietrza i gazów
pożarowych, a także warunków mikroklimatu (temperatury i wilgotności względnej),
9) opracować plan likwidacji zagrożenia, który powinien być aktualizowany na bieżąco,
10) określić liczbę zastępów ratowniczych oraz liczbę innych pracowników zakładu
górniczego potrzebnych do likwidacji zagrożenia oraz ustalić sposób koordynacji
wykonywania tych prac,
Strona 50
11) ustalić rodzaje, ilości urządzeń i sprzętu, koniecznych do realizacji planu likwidacji
zagrożenia,
12) ustalić sposób i częstotliwość kontroli stanu zagrożenia podczas trwania akcji
ratowniczej oraz sposób kontroli miejsca zagrożenia po zakończeniu akcji,
13) ustalić, w zależności od potrzeb,: zakres udziału w akcji służb ratownictwa
górniczego zakładu górniczego oraz innych podmiotów przewidzianych planem
ratownictwa, o którym mowa w § 5 ust. l
14) współpracować z osobami wchodzącymi w skład sztabu akcji» tak aby sztab ten był
w pełni zorientowany co do zakresu prac, jakie w ramach akcji wykonują
poszczególne służby zakładu górniczego oraz inne podmioty,
15) dopilnować prowadzenia odpowiedniej dokumentacji obrazującej przebieg
zagrożenia oraz działań zmierzających do jego likwidacji.
Kierownik akcji ratowniczej powinien mieć do dyspozycji odrębne pomieszczenie w pobliżu sztabu
akcji, w którym znajdują się środki łączności umożliwiające bezpośrednie połączenie ze sztabem
akcji, bazą ratowniczą oraz osobami i służbami określonymi w planie ratownictwa, o którym mowa
w § 5 ust. l.
1)W pomieszczeniach sztabu akcji ratowniczej powinny być zainstalowane urządzenia
umożliwiające nasłuch rozmów prowadzonych przez kierownika akcji ratowniczej z
kierownikiem akcji na dole, kierownikiem bazy lub innymi osobami przebywającymi
w bazie ratowniczej lub w strefie zagrożenia.
2) W podziemnych zakładach górniczych rozmowy telefoniczne prowadzone przez osobę
kierującą akcją ratowniczą powinny być rejestrowane z podaniem czasu ich
przeprowadzania.
W pomieszczeniu kierownika akcji ratowniczej przebywać mogą jedynie:
1) sekretarz techniczny kierownika akcji,
2) osoba odpowiedzialna za stan wentylacji w podziemnym zakładzie górniczym,
3) kierownik jednostki ratownictwa,
4) inne osoby wezwane przez kierownika akcji ratowniczej.
ZADANIA SZTABU AKCJI
1. W sztabie akcji ratowniczej powinni przebywać przedstawiciele jednostki ratownictwa.
W zależności od potrzeb kierownik akcji ratowniczej może zaprosić do prac w sztabie
akcji:
a) przedstawicieli jednostek naukowych,
b) innych specjalistów.
2. Kierownik akcji ratowniczej powinien konsultować ze sztabem akcji decyzje dotyczące
w szczególności:
a) zasięgu strefy zagrożenia (skażenia) i sposobu jej zabezpieczenia,
b) lokalizacji bazy ratowniczej i sposobu jej zabezpieczenia,
c) liczby ratowników jednocześnie zatrudnionych w strefie zagrożenia (skażenia) i sposobu
ich zabezpieczenia.
Strona 51
Schemat organizacji zarządzania akcją ratowniczą
KIEROWNIK AKCJI RATOWNICZEJ
Kierownik Jednostki
Ratownictwa Górniczego
Kierownik sztabu akcji
Specjalista ds. zwalczania zagrożeń
Specjalista organu nadzoru górniczego
Specjalista JRGH
Rzecznik prasowy
Inżynier wentylacji
Sekretarz techniczny
Kierownik akcji dół
Dyrektor ds. pracowniczych
Kierownik bazy ratowniczej
Inspektor BHP
Specjaliści JRGH
Kierownik KSRG
Zastępy Ratownicze
Kierownik służb technicznych
Lekarz
Niezbędni pracownicy
Zakładu górniczego
OBOWIĄZKI KIEROWNIKA AKCJI DÓŁ
Funkcję kierownika Akcji Ratowniczej na dole może pełnić osoba, która ukończyła odpowiedni
kurs i odbyła stosowne ćwiczenia w jednostce ratownictwa i jest osobą kierownictwa lub dozoru
ruchu zakładu górniczego.
Kierownik akcji ratowniczej na dole jest jedyną osobą uprawnioną do wydawania poleceń
zastępom ratowniczym i innym pracownikom zatrudnionym w akcji ratowniczej i podlega
kierownikowi akcji ratowniczej
Do zadań kierownika akcji ratowniczej należy:
1. Realizować plan akcji ustalony przez KAR
2. Wykonywać tylko polecenia KAR
3. Współpracować z kierownikiem bazy ratowniczej oraz innymi osobami zatrudnionymi w akcji
i przy pracach związanych z likwidacją zagrożenia
4. Dopilnować sprawnego wyprowadzenia ludzi ze strefy zagrożenia
5. Dopilnować prawidłowego zabezpieczenia dojść do strefy zagrożenia
6. Organizować łączność ratowniczą
7. Określić zadania dla zastępów ratowniczych udających się do strefy zagrożenia
8. Przyjmować meldunki od zastępów ratowniczych przebywających w strefie zagrożenia oraz
po wyjściu tych zastępów
9. Przekazywać KAR meldunki o sytuacji i realizacji planu akcji
10. Ograniczać do ilości niezbędnej ilość osób przebywających w strefie zagrożenia
11. Organizować we współpracy z lekarzem ratownikiem będącym w bazie ratowniczej dla
ratowników górniczych przed wyjściem i po powrocie ratowników ze strefy zagrożenia oraz
pomocy medycznej dla osób poszkodowanych w czasie akcji
12. Zmieniać się ze zmiennikiem w bazie ratowniczej
13. Dokonywać wyboru miejsca, w którym będzie zlokalizowana baza ratownicza
14. Dopilnować bieżącego rozpoznania stanu zagrożenia i sytuacji wentylacyjnej w strefie
zagrożenia i w jej sąsiedztwie
15. Zorganizować pomiary kontrolne w strefie zagrożenia - miejscach wyznaczonych przez KAR
16. Prowadzenie niezbędnej dokumentacji zapisów w ksiażce meldunków i poleceń w zakresie
prowadzonej akcji ratowniczej
Strona 52
OBOWIĄZKI KIEROWNIKA BAZY RATOWNICZEJ
Funkcję Kierownika Bazy może pełnić osoba kierownictwa lub dozoru ruchu zakładu górniczego,
która ukończyła odpowiedni kurs i odbyła wymagane ćwiczenia w jednostce ratownictwa.
W celu zgrupowania w jednym miejscu ratowników górniczych i innych osób oraz środków
materiałowo-technicznych niezbędnych do wykonania prac ratowniczych, zapewnienia ciągłości
kierowania pracami ratowniczymi i ich nadzorowania powinna każdorazowo być założona i
wyposażona baza ratownicza:
- baza główna i bazy pomocnicze
Lokalizacja bazy powinna być jak najbliżej miejsca prowadzenia prac. Baza powinna być położona
poza strefą zagrożenia,
- znajdować się w ustabilizowanym, opływowym prądzie powietrza
- zapewniać odpowiednie warunki dla przebywających w niej osób i składowania środków i
urządzeń potrzebnych do prowadzenia akcji ratowniczej.
Wszystkie osoby przybywające do bazy ratowniczej powinny zgłosić się do kierownika bazy
ratowniczej.
Kierownik bazy ratowniczej powinien:
- przygotować odpowiednie stanowisko dla sprzętu ratowniczego i pomocniczego
znajdującego się w bazie
- odpowiednio rozlokować sprzęt w bazie
- zorganizować miejsce wyczekiwania i wypoczynku dla ratowników uczestniczących w akcji
ratowniczej
- dopilnować wyposażenia bazy w wymagany sprzęt
- zorganizować w bazie miejsce pracy lekarza
- dopilnować właściwego wyposażenia ratowników udających się do akcji
- dopilnować właściwego rozmieszczenia sprzętu kontrolno-pomiarowego obsługiwanego z
bazy
- na bieżąco aktualizować mapę rejonu wykonywanych prac ratowniczych znajdującą się w
bazie
- dopilnować właściwego dokonania kontroli sprzętu ratowniczego przez ratowników,
zastępowego, mechanika sprzętu ratowniczego
- dopilnować przeprowadzenia przez lekarza badań kontrolnych ratowników wychodzących do
strefy zagrożenia i z niej przychodzących
- dopilnować udzielenia pomocy lekarskiej dla osób poszkodowanych
- dopilnować dostawy do bazy napojów i żywności
- ewidencjonować osoby przybywające do bazy i znajdujące się w rejonie prowadzonych prac
ratowniczych
- dokumentować przebieg akcji ratowniczej związanej z daną bazą
- rejestrować czas wyjścia zastępu ratowniczego z bazy do strefy zagrożenia oraz czas powrotu
do bazy
- w razie wypadku ratownika w aparacie regeneracyjnym wykonać prace zabezpieczające ten
sprzęt dla komisji wypadkowej
- stale przebywać w bazie ratowniczej na zmianę ze zmiennikiem
- potwierdzenie karty udziału zastępu w akcji.
Strona 53
Strona 54
BAZA RATOWNICZA
1. W celu zgrupowania w jednym miejscu ratowników górniczych i innych osób oraz środków
materiałowo-technicznych niezbędnych do wykonywania prac ratowniczych, prawidłowego
wykorzystania tych środków, a także zapewnienia ciągłości kierowania pracami ratowniczymi i ich
nadzorowania oraz zapewnienia możliwie największego bezpieczeństwa zespołom ratowniczym
wykonującym prace ratownicze, powinna być każdorazowo założona i odpowiednio wyposażona
baza ratownicza.
Schemat bazy ratowniczej
Strona 55
2. W przypadku gdy prace ratownicze są prowadzone w kilku miejscach równocześnie,
kierownik akcji ratowniczej powinien rozważyć potrzebę założenia kilku baz, przy czym ta, w której
przebywa kierownik akcji na dole (w obiekcie), jest bazą główną, a pozostałe są bazami
pomocniczymi.
§ 98. 1. W podziemnym zakładzie górniczym baza ratownicza powinna być zlokalizowana w
miejscu położonym jak najbliżej wykonywanych prac; miejsce to powinno:
1) być położone poza strefą zagrożenia, a jeżeli jest w polach metanowych lub rejonie, w którym
może wystąpić zagrożenie wybuchem, miejsce to powinno być oddzielone od miejsca zagrożenia
co najmniej dwoma załamaniami wyrobisk,
2) znajdować się w ustabilizowanym, opływowym prądzie powietrza,
3) zapewniać odpowiednie warunki dla przebywających w niej osób oraz odpowiednie warunki do
prawidłowego składowania środków i urządzeń potrzebnych do prowadzenia prac ratowniczych.
2. W podziemnym zakładzie górniczym wydobywającym kopaliny palne baza ratownicza
powinna być zlokalizowana w miejscu oddzielonym od strefy zagrożenia pożarowego zaporą
przeciwwybuchową.
3. W przypadku braku zabezpieczenia, o którym mowa w ust. 2, zabezpieczenie powinno się
wykonać w pierwszej fazie akcji przeciwpożarowej; do czasu wykonania tego zabezpieczenia
bazę ratowniczą zakłada się w odpowiednio zwiększonej odległości od strefy zagrożenia.
Strona 56
§ 99. 1. W bazie ratowniczej powinny być przygotowane i urządzone miejsca do:
1) pracy kierownika akcji na dole (w obiekcie), kierownika bazy ratowniczej i innych osób
kierujących pracami ratowniczymi lub nadzorujących ich wykonanie,
2) pracy mechanika sprzętu ratowniczego,
3) pracy lekarza,
4) wypoczynku ratowników po wykonaniu prac ratowniczych lub oczekujących na wykonanie tych
prac oraz dla zastępu (zastępów) ubezpieczającego,
5) składowania urządzeń, sprzętu i materiałów przygotowanych do użycia w akcji ratowniczej,
6) składowania urządzeń, sprzętu i materiałów niesprawnych lub zużytych podczas wykonywania
prac ratowniczych.
2. Miejsca składowania sprzętu ratowniczego przeznaczonego do użycia w akcji ratowniczej oraz
sprzętu użytego i wymagającego wymiany, kontroli i naprawy powinny być wyraźnie oznaczone.
3. W podziemnym zakładzie górniczym, w przypadku zdalnego pobierania prób powietrza i
wykonywania analizy tych prób za pomocą chromatografu lub innych urządzeń, wydziela się
część bazy ratowniczej niezbędnej do zainstalowania odpowiedniego sprzętu oraz do pracy osób
obsługujących ten sprzęt lub wyznacza się inne miejsce do jego zainstalowania, odpowiadające
wymaganiom określonym w § 98.
§ 100. Baza ratownicza powinna mieć stałą łączność telefoniczną lub radiową z pomieszczeniem
kierownika akcji i zastępami wykonującymi prace ratownicze.
§ 101. 1. Bazę ratowniczą wyposaża się stosownie do rozmiarów i rodzajów prowadzonej akcji
ratowniczej.
2. W podziemnym zakładzie górniczym bazę ratowniczą wyposaża się w sprzęt:
1) zasadniczy oraz urządzenia i środki do wykonywania prac ratowniczych,
2) uzupełniający (specjalistyczny sprzęt ratowniczy), zależny od rodzaju prowadzonej akcji
ratowniczej, ustalany przez kierownika akcji ratowniczej,
3) pomocniczy, ułatwiający działalność bazy lub konieczny do prawidłowego jej funkcjonowania,
ustalany przez kierownika akcji na dole w porozumieniu z kierownikiem bazy ratowniczej.
3. W zakładzie górniczym wydobywającym kopaliny otworami wiertniczymi wyposażenie bazy
ratowniczej w sprzęt ratowniczy oraz urządzenia i środki do wykonywania prac ratowniczych, w
zależności od rodzaju zagrożenia, określa kierownik akcji w porozumieniu z kierownikiem bazy.
4. Wyposażenie bazy ratowniczej w podziemnym zakładzie górniczym określa plan ratownictwa,
o którym mowa w § 5 ust. 1.
§ 102. Sprzęt i urządzenia, które nie posiadają dopuszczenia do stosowania w wyrobiskach
podziemnych zakładów górniczych, a dopuszczenie jest wymagane, można używać do
wykonywania prac ratowniczych tylko na podstawie decyzji kierownika akcji ratowniczej.
§ 103. 1. Do pełnienia funkcji kierownika bazy ratowniczej mogą być wyznaczone tylko te osoby
kierownictwa lub dozoru ruchu zakładu górniczego, które odbyły odpowiednie szkolenie w
zakresie ratownictwa górniczego.
2. Kierownik bazy ratowniczej powinien:
1) przygotować odpowiednie stanowiska dla sprzętu ratowniczego i pomocniczego znajdującego się
w bazie,
2) odpowiednio rozlokować sprzęt w bazie,
Strona 57
3) zorganizować miejsca wyczekiwania i wypoczynku dla ratowników uczestniczących w akcji
ratowniczej,
4) dopilnować wyposażenia bazy w wymagany sprzęt,
5) zorganizować w bazie miejsce pracy dla lekarza,
6) dopilnować właściwego wyposażenia ratowników udających się do wykonywania prac
ratowniczych w strefie zagrożenia,
7) dopilnować właściwego rozmieszczenia sprzętu kontrolno-pomiarowego obsługiwanego z bazy,
8) bieżąco aktualizować mapę rejonu wykonywania prac ratowniczych znajdującą się w bazie,
9) dopilnować, aby właściwie przeprowadzona była kontrola sprzętu stanowiącego wyposażenie
zastępu ratowniczego, przez mechanika sprzętu ratowniczego oraz przez ratowników i
zastępowych,
10) dopilnować przeprowadzenia przez lekarza badań kontrolnych ratowników wchodzących do
strefy zagrożenia i z niej wracających, w przypadku prowadzenia prac w szczególnie trudnych
warunkach,
11) dopilnować udzielania pomocy medycznej osobom poszkodowanym w wypadku,
12) dopilnować dostawy do bazy napojów i żywności,
13) ewidencjonować osoby przybywające do bazy i znajdujące się w rejonie prowadzenia prac
ratowniczych,
14) dokumentować przebieg akcji ratowniczej, związanej z daną bazą,
15) rejestrować czas wyjścia zastępów ratowniczych z bazy do strefy zagrożenia oraz czas powrotu
zastępów do bazy ratowniczej,
16) w razie wypadku ratownika w aparacie regeneracyjnym (powietrznym butlowym) zapewnić
odczytanie w aparacie, w którym zdarzył się wypadek, zapasu tlenu (powietrza) na manometrze,
a następnie zapewnić zamknięcie zaworu butli i zabezpieczenie aparatu wraz z przykręconą do
niego maską używaną podczas wypadku, do dalszych badań,
17) stale przebywać w bazie ratowniczej.
3. Kierownik bazy ratowniczej podlega kierownikowi akcji ratowniczej na dole (w obiekcie).
§ 104. 1. Osoby przybywające do bazy ratowniczej powinny zgłosić się do kierownika bazy
ratowniczej.
2. Zastępowi zastępów ratowniczych i kierownicy innych zespołów ratowniczych
przybywających do bazy ratowniczej oraz osoby dozoru zgłaszające się w bazie powinni
przedstawić kierownikowi bazy ratowniczej imienny wykaz podległych im osób i kartę udziału
zastępu ratowniczego w akcji ratowniczej.
3. Każda osoba przybyła do bazy może opuścić bazę po uzyskaniu zezwolenia kierownika bazy
ratowniczej.
§ 105. 1. Podczas akcji ratowniczej w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego powinien być
stale obecny kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego lub jego zastępca.
2. Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa podczas akcji ratowniczej powinien zapewnić:
- przygotowanie odpowiedniej ilości sprawnego sprzętu ratowniczego i pomocniczego,
potrzebnego do prowadzenia akcji,
- przygotowanie odpowiedniej liczby zastępów ratowniczych na poszczególnych zmianach
roboczych oraz obecność w tych zastępach odpowiednich specjalistów,
Strona 58
- prowadzenie ścisłej ewidencji ratowników własnych i obcych,
- przygotowanie odpowiedniej ilości dodatkowej odzieży ochronnej i innych środków,
- dostawę napojów i żywności,
- niezbędne środki transportu do przewozu sprzętu i ratowników we współdziałaniu z innymi
służbami zakładu górniczego,
- dodatkową obsadę mechaników sprzętu ratowniczego, przewidzianych do pracy w kopalnianej
stacji ratownictwa, jak i w bazie ratowniczej.
ZASTĘP RATOWNICZY W AKCJI
AKCJE RATOWNICZE PRZECIWPOŻAROWE
Wyciąg z przepisów:
Akcje ratownicze w polach niemetanowych
1.1. Za akcję ratowniczą przeciwpożarową, zwaną dalej „akcją przeciwpożarową”, uznaje się
wszelkie prace prowadzone w celu:
1) ratowania ludzi zagrożonych w wyniku pożaru podziemnego,
2) ograniczenia rozwoju pożaru,
3) zlikwidowania pożaru,
4) otamowania wyrobisk, w których rejonie powstał pożar,
5) zacieśnienia lub likwidacji pola pożarowego,
6) usuwania skutków pożaru powstałego w wyniku wybuchu metanu, pyłu węglowego lub
gazów pożarowych.
1.2. Kierownik akcji ratowniczej po zlokalizowaniu miejsca pożaru powinien w szczególności
określić strefę zagrożenia pożarowego, liczbę zagrożonych ludzi oraz podjąć działania
zmierzające do ich wycofania ze strefy, uwzględniając zaistniałą sytuację wentylacyjną i
zagrożenie pożarowe.
1.3. Prace ratownicze, prowadzone w celu ratowania załogi, jak i likwidacji pożaru, powinny być
wykonywane na podstawie planu akcji przeciwpożarowej, wpisanego do książki prowadzenia
akcji ratowniczej; książka ta powinna znajdować się u kierownika akcji.
1.3.1. Plan akcji przeciwpożarowej zawiera:
1) ustalenie granic strefy zagrożenia pożarowego i sposobu wycofania z niej ludzi,
2) zakres robót, jaki należy wykonać w celu likwidacji zagrożenia pożarowego,
3) ustalenia dotyczące środków technicznych niezbędnych do prowadzenia akcji
przeciwpożarowej oraz sposób jej organizacji,
4) liczbę osób zaangażowanych w kierowaniu akcją przeciwpożarową i liczbę zastępów
ratowniczych do wykonania zaplanowanych robót,
5) sposób kontroli zaplanowanych zadań,
6) przypuszczalny czas realizacji zadań.
1.3.2. Plan akcji przeciwpożarowej powinien być na bieżąco korygowany i uwzględniać zmiany
mogące powstać podczas jej trwania.
Strona 59
1.4. Kierownik akcji ratowniczej powinien niezwłocznie zorganizować kontrolę parametrów
fizykochemicznych powietrza i gazów pożarowych (skład chemiczny, temperatura,
wilgotność, prędkość, ilość) w celu bieżącego rozpoznania stanu pożaru oraz występujących
w strefie zagrożenia przemian gazowych, a także oceny zagrożenia wybuchowego.
1.5. Do pomiarów składu chemicznego powietrza i gazów pożarowych powinny być przede
wszystkim wykorzystane urządzenia do zdalnego pobierania prób, współpracujące z
chromatografem gazowym lub innymi analizatorami gazów.
1.6. Kontrolę składu chemicznego powietrza i gazów pożarowych prowadzi się także przy użyciu:
1) prób pipetowych,
2) rurek wskaźnikowych,
3) przenośnych analizatorów gazów,
4) nowoczesnej aparatury kontrolno-pomiarowej.
1.7. Kontrolę temperatury powietrza i gazów pożarowych oraz górotworu prowadzi się przy
użyciu:
1) odpowiednich urządzeń zainstalowanych w miejscach określonych przez kierownika akcji,
zapewniających pomiary zdalne,
2) przyrządów przenośnych (termometrów, pirometrów, kamer termowizyjnych) w miejscach
prowadzenia prac przez zastępy ratownicze.
1.8. Kierownik akcji wyznacza miejsca, w których powinny być wykonywane między innymi
pomiary: prędkości, ilości, temperatury, wilgotności i ciśnienia powietrza, oraz zakres
pomiarów umożliwiający pełną ocenę zmian przebiegu pożaru.
1.9. Dojścia do strefy zagrożenia pożarowego powinny być zabezpieczone w sposób trwały lub
przez obserwatorów we wszystkich wyrobiskach, stanowiących połączenie tej strefy z
rejonami niezagrożonymi zakładu górniczego, dostępnymi dla ludzi.
1.10. Podczas akcji przeciwpożarowej sieć wentylacyjna zakładu górniczego powinna być
zabezpieczona przed przypadkowym otwarciem lub zamknięciem tam i śluz wentylacyjnych,
mających wpływ na zmiany potencjałów aerodynamicznych w sąsiedztwie strefy zagrożonej,
oraz przed przypadkowymi zmianami parametrów wentylatorów głównych.
1.11. W razie występowania wysokiej temperatury dymów i gazów pożarowych ustala się miejsca
zagrożone powstaniem wtórnych ognisk pożarowych oraz sposób przeciwdziałania temu
zagrożeniu.
1.12. Podczas akcji przeciwpożarowej powinny być podejmowane działania zmierzające do
aktywnego ugaszenia ognia, z zachowaniem warunków bezpieczeństwa ratowników.
Kierownik akcji po aktywnym ugaszeniu pożaru powinien ustalić sposób i częstotliwość
kontroli miejsca pożaru.
1.13. Jeżeli aktywna likwidacja pożaru nie jest możliwa, przystępuje się do izolacji rejonu pożaru
od czynnych wyrobisk zakładu górniczego.
1.14. W razie konieczności stosowania do likwidacji pożaru metod pasywnych, po zamknięciu
rejonu pożaru podejmuje się działania umożliwiające dokładne uszczelnienie wszystkich tam
izolacyjnych i pożarowych w wyrobiskach wlotowych do tego rejonu i wylotowych z niego.
1.15. Podczas akcji przeciwpożarowej powinny być podejmowane działania zmierzające do
wyrównywania potencjału aerodynamicznego wokół pola pożarowego.
1.16. Tamy pożarowe w rejonach zagrożonych tąpaniami powinny być budowane w miejscach,
gdzie prawdopodobieństwo ich uszkodzenia jest najmniejsze.
Strona 60
1.17. Wszystkie prace ratownicze w strefie zagrożenia pożarowego powinny być wykonywane
przez zastępy ratownicze. W strefie zagrożenia przebywać może tylko taka liczba zastępów,
jaka jest niezbędna do sprawnego wykonania zadania. Wszyscy ratownicy zatrudnieni w
strefie zagrożenia pożarowego powinni być ubrani w odpowiednią odzież i posiadać środki
ochrony indywidualnej.
Akcja przeciwpożarowa w przypadku pożaru w ślepym wyrobisku z wentylacją lutniową
1.40. Po stwierdzeniu pożaru w ślepym wyrobisku przewietrzanym za pomocą wentylacji lutniowej
powinny być natychmiast podjęte działania w celu wyprowadzenia ludzi do bezpiecznego
rejonu.
1.41. Podczas gaszenia wodą pożaru w ślepym wyrobisku powinno się brać pod uwagę możliwość
poparzenia osób wykonujących tę czynność.
1.42. Jeżeli niemożliwe jest aktywne ugaszenie ognia, podejmuje się działania zmierzające do jego
izolacji przez tamowanie wyrobiska.
1.43. Lokalizacja zabudowy tamy (tam) pożarowej powinna być tak dobrana, a prace przy jej
wykonaniu były zorganizowane w taki sposób, aby zatrudnieni ratownicy nie byli narażeni na
bezpośrednie skutki ewentualnego wybuchu gazów pożarowych.
1.44. Stan zagrożenia wybuchowego gazów pożarowych powinien być w sposób systematyczny
zdalnie kontrolowany.
1.45. W przypadku stwierdzenia w ślepym wyrobisku zagrożenia wybuchem gazów pożarowych,
prace związane z likwidacją zagrożenia powinny być prowadzone z miejsc, które nie zostaną
dotknięte skutkami ewentualnego wybuchu.
1.46. Jeżeli nie jest możliwe usunięcie zagrożenia wybuchowego, dokonuje się nowego wyboru
miejsc tamowania wyrobisk w celu izolacji pożaru.
1.47. Górotwór w sąsiedztwie tamy (tam) izolującej zaognione wyrobisko od czynnych wyrobisk
zakładu górniczego powinien być uszczelniony, w szczególności przez wtłaczanie substancji
uszczelniających.
1.48. W celu izolacji pożaru w ślepym wyrobisku, w przypadku korzystnego układu niwelacyjnego
w wyrobiskach, w sąsiedztwie ogniska pożarowego powinny być zdalnie wykonane korki
wodne lub z podsadzki hydraulicznej.
1.49. Kierownik akcji ratowniczej, podczas trwania akcji przeciwpożarowej, podejmuje wyłącznie
decyzję o zatrzymaniu przewietrzania ślepego wyrobiska w polu metanowym, ustalając
jednocześnie sposób zabezpieczenia przed zagrożeniem wybuchem gazów pożarowych lub
metanu.
1.50. Podczas prowadzenia prac zmierzających do likwidacji pożaru w ślepym wyrobisku stosuje
się odpowiednio wymagania określone w niniejszym załączniku.
Wycofanie załogi ze strefy zagrożenia pożarowego
1.51. W przypadku stwierdzenia zagrożenia pożarowego powinny być podjęte działania mające na
celu ratowanie ludzi, nawet gdyby nastąpił rozwój pożaru, jeżeli ratowania ludzi i gaszenia
pożaru nie można było prowadzić jednocześnie.
Strona 61
1.52. W warunkach silnie rozwiniętego pożaru, jeżeli zagrożeni ludzie są wyposażeni w aparaty
regeneracyjne ucieczkowe (powietrzne butlowe), przy wycofywaniu ich ze strefy zagrożenia
powinna być brana pod uwagę możliwość ograniczenia ilości powietrza dopływającego do
ogniska pożaru pod warunkiem, że nie utrudni to ratowania ludzi i nie spowoduje powstania
wybuchowych nagromadzeń metanu lub gazów pożarowych.
1.53. W przypadku konieczności wycofywania się ludzi w dymach i gazach pożarowych wygasza
się wszystkie lampy benzynowe.
1.54. Podczas wycofywania się ludzi w gazach i dymach pożarowych powinno się unikać
pośpiechu.
1.55. Wycofując się w gęstych dymach, w których widoczność jest bardzo ograniczona lub jej
brak, powinny być wykorzystane jako drogowskazy ciągi urządzeń odstawczych, przewody
energetyczne lub telefoniczne. Powinno się przechodzić wzdłuż ociosu wyrobiska, po tej jego
stronie, po której znajduje się skrzyżowanie z chodnikiem, w którym może być prąd
powietrza płynący od strony szybu wdechowego.
1.56. Na skrzyżowaniu wyrobiska (wyrobisk) z prądem powietrza płynącym od strony szybu
wdechowego w wyrobisku zadymionym wykonuje się takie zabezpieczenia z lin, desek lub
innych materiałów, aby ludzie wycofujący się w dymach trafiali do wyrobisk z prądem
powietrza, o którym mowa w pkt 1.55, i nie zabłądzili.
1.57. Na każdym skrzyżowaniu wyrobisk ze strefą zadymioną, z której mogą wycofywać się
ludzie, powinien być zorganizowany punkt pomocy, natomiast pracowników w nim
zatrudnionych powinno się zobowiązać do ścisłego ewidencjonowania tych, którzy wyszli ze
strefy zagrożonej.
1.58. W przypadku zagrożenia ludzi przez dymy lub gazy pożarowe powinno się rozpatrzyć
możliwość:
1) wykonania krótkiego spięcia wentylacyjnego, które pozwoliłoby odprowadzić dymy i gazy
do szybu wentylacyjnego najkrótszą drogą, z pominięciem rejonu, w którym znajdują się
ludzie,
2) wykonania rewersji wentylacji w celu skierowania dymów do szybu wyrobiskami, w
których nie ma ludzi lub skąd wcześniej zostali oni wycofani,
3) skrócenia dróg zadymionych, przez zatrzymanie ruchu wentylatora w jednym lub więcej
szybach.
W planie akcji przeciwpożarowej zakładu górniczego powinno się przewidzieć różne
warianty zabezpieczeń dla rejonów o wzmożonym zagrożeniu pożarowym.
1.59. Rewersję wentylacji stosuje się wówczas, gdy ilość metanu lub gazów pożarowych w prądzie
powietrza dopływającym do pożaru nie stwarza zagrożenia wybuchowego.
1.60. Podczas prowadzenia akcji przeciwpożarowej do odprowadzenia gazów pożarowych można
wykorzystać otwory wentylacyjne, ale powinna być również inna droga do odprowadzania
tych gazów.
1.61. W przypadku konieczności wycofania załogi z wyrobiska przewietrzanego za pomocą
wentylacji lutniowej, w którym powstał pożar, przy podejmowaniu decyzji co do dalszej
pracy wentylatora lutniowego powinno się uwzględnić, czy załoga ma aparaty regeneracyjne
ucieczkowe (powietrzne butlowe), czy tylko sprzęt oczyszczający ucieczkowy, oraz jakie jest
stężenie metanu w tym rejonie.
1.62. Decyzja o natychmiastowym zatrzymaniu wentylatora lutniowego w celu ograniczenia
rozwoju pożaru może być podjęta, gdy wyrobisko nie znajduje się w granicach pola
metanowego, i tylko wtedy, gdy załoga przebywająca w tym wyrobisku ma aparaty
Strona 62
regeneracyjne ucieczkowe (powietrzne butlowe). W przeciwnym razie przewietrzanie
powinno być prowadzone w sposób ciągły.
INNE AKCJE RATOWNICZE:
AKCJE RATOWNICZE ZWIĄZANE Z TĄPNIĘCIAMI I ZAWAŁAMI
SKAŁ DO WYROBISK
Wyciąg z przepisów.
4.1. W przypadku zawału skał do wyrobisk kierownik akcji ratowniczej wyznacza zasięg strefy
zagrożenia, która powstała na skutek zawału, oraz ustala, czy w strefie znajdują się ludzie.
Strefa zagrożenia obejmuje następujące rejony zakładu górniczego:
1) wyrobiska, w których nastąpiło przemieszczenie się skał,
2) części wyrobisk, w których na skutek powstałego zjawiska nastąpiło osłabienie struktury
górotworu lub uszkodzenie konstrukcji obudowy wyrobiska w stopniu umożliwiającym
dalsze grawitacyjne obrywanie się mas skalnych,
3) rejony, w których zawał skał spowodował zaburzenia w systemie przewietrzania,
powodujące powstanie zagrożenia gazowego, wodnego lub pożarowego.
4.2. Dojścia do strefy zagrożenia w wyrobiskach powinny być zabezpieczone w sposób trwały lub
przez posterunki obserwacyjne, wyposażone w przyrządy do kontroli stanu przewietrzania, o
ile jest taka potrzeba.
4.3. W przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej związanej z zawałem skał
spowodowanym tąpnięciem, przed podjęciem prac ratowniczych powinny być wykonane
analizy stanu zagrożenia tąpaniami i od wyników tych analiz uzależniona możliwość
prowadzenia dalszych prac ratowniczych.
4.4. Kierownik akcji na dole, przed przystąpieniem do prac ratowniczych bezpośrednio przy
powstałym gruzowisku skalnym, ustala miejsce i sposób dodatkowych wzmocnień
konstrukcji obudowy wyrobisk, aby uniemożliwić rozprzestrzenianie się zawału.
4.5. Przed rozpoczęciem ratowania ludzi powinno się ustalić liczbę zagrożonych i ewentualne
miejsce ich przebywania, wykorzystując między innymi informacje przekazane przez
obecnych podczas zdarzenia, jak również dane uzyskane za pomocą urządzeń do lokalizacji
ludzi.
4.6. Pracownicy wykonujący prace pomocnicze i osoby kontrolujące przebieg akcji powinni
przebywać w miejscu ustalonym przez kierownika akcji na dole.
4.7. Wszystkie urządzenia elektryczne, znajdujące się w rejonie wyrobisk objętych zawałem skał,
powinny być odłączone od dopływu energii elektrycznej natychmiast po powstaniu
zdarzenia. Ponowne włączenie energii elektrycznej może nastąpić z chwilą odzyskania
dostępu do tych urządzeń i po sprawdzeniu ich stanu technicznego.
4.8. Podczas akcji ratowania ludzi znajdujących się w gruzowisku zawałowym lub odciętych od
wyrobisk czynnych, w każdym przypadku powinien być zwiększony przepływ powietrza
przez zawał. Sposób zwiększenia przepływu powietrza przez zawał określa kierownik akcji
ratowniczej, uwzględniając potrzebę wtłaczania tlenu lub sprężonego powietrza do
gruzowiska zawałowego.
4.9. Prace ratownicze, w miarę możliwości, prowadzi się z kilku kierunków jednocześnie, pod
warunkiem że ratujący nie będą przeszkadzali sobie wzajemnie oraz że swoimi działaniami
nie zwiększą zagrożenia dla ratowanych.
Strona 63
4.10. W przypadku gdy w rejonie objętym zawałem ulegnie uszkodzeniu rurociąg odmetanowania
powinien być on odcięty od strony dopływu metanu i od strony stacji odmetanowania.
4.11. Po zakończeniu akcji ratowania ludzi zagrożonych zawałem skał przystępuje się do prac
związanych z usuwaniem skutków zawału. Prac tych nie prowadzi się w trybie akcji
ratowniczej.
4.12. W przypadku gdy bezpośrednio po zakończeniu akcji ratowania ludzi w zakładzie górniczym
wydobywającym kopaliny palne nie prowadzi się likwidacji skutków zawału, kierownik akcji
ratowniczej ustala sposób zabezpieczenia rejonu, w szczególności w zakresie
przeciwpożarowym.
4.13. W przypadku konieczności prowadzenia akcji likwidacji skutków zawału w warunkach
wystąpienia innych zagrożeń, w szczególności zagrożenia gazowego, pożarowego lub
wodnego, stosuje się odpowiednio te ustalenia, które obowiązują przy prowadzeniu akcji
ratowniczych związanych z tymi zagrożeniami.
AKCJE RATOWNICZE ZWIĄZANE Z WDARCIEM SIĘ DO
WYROBISK WODY LUB WODY Z LUŹNYM MATERIAŁEM
SKALNYM
5. Akcje ratownicze w przypadku wdarcia się do wyrobisk wody lub wody z luźnym materiałem
skalnym.
5.1. W przypadku nagłego wdarcia się do wyrobisk wody lub wody z luźnym materiałem skalnym
kierownik akcji ratowniczej ustala:
1) miejsce, z którego nastąpił wypływ wody,
2) czy nie zagraża dalsze wdarcie wody,
3) rejon wyrobisk, do których przedostała się woda i do których może się jeszcze przedostać,
4) wielkość wypływu, jaki miał miejsce lub jaki może jeszcze nastąpić,
5) charakter powstałych zniszczeń i ich wpływ na przewietrzanie zakładu górniczego,
6) stan zagrożenia dla ludzi, w szczególności: liczbę zagrożonych ludzi i miejsce ich
przebywania.
Na podstawie tych ustaleń kierownik akcji powinien wyznaczyć zasięg strefy zagrożenia,
która powstała na skutek wdarcia się wody.
5.2. Strefa zagrożenia związana z wdarciem się wody do wyrobisk powinna obejmować
następujące rejony zakładu górniczego:
1) wyrobiska zatopione całkowicie lub częściowo,
2) wyrobiska lub części czynnych wyrobisk, w których nastąpiło osłabienie struktury
górotworu lub uszkodzenie obudowy w stopniu zagrażającym zawałem skał albo w których
wystąpiło przemieszczenie się skał do wyrobiska,
3) rejony, w których wdarcie się wody spowodowało zaburzenie w systemie przewietrzania,
powodujące powstanie zagrożenia gazowego lub pożarowego,
5.3. Dojścia do strefy zagrożenia związanej z wdarciem się wody powinny być zabezpieczone w
sposób uniemożliwiający przypadkowe wejście do niej osób nieupoważnionych.
5.4. Prace związane z usuwaniem skutków wdarcia się wody prowadzi się w pierwszej kolejności
w kierunku miejsca wypływu wody, tak aby zapobiec powtórzeniu lub rozszerzeniu się
zagrożenia.
Strona 64
5.5. Sposób prowadzenia prac ratowniczych związanych z ratowaniem ludzi lub usuwaniem
skutków wdarcia się wody ustala kierownik akcji ratowniczej. W przypadku ratowania ludzi
prace te powinno się prowadzić przez:
1) wypompowanie wody z zatopionych wyrobisk,
2) rekonstrukcję wyrobisk objętych skutkami wdarcia się wody,
3) wykonanie wyrobisk ratunkowych w zniszczonym wyrobisku, caliźnie lub zrobach, w
bezpośredniej bliskości zniszczonego wyrobiska,
4) zastosowanie techniki wiertniczej — wykonanie wierceń ratowniczych z powierzchni lub z
sąsiednich wyrobisk dołowych do miejsca, w którym mogą znajdować się zagrożeni ludzie,
5) zastosowanie techniki nurkowej.
5.6. Podczas wykonywania prac ratowniczych sposobem rekonstrukcji wyrobisk lub drążenia
wyrobisk ratunkowych powinny być przestrzegane odpowiednie ustalenia obowiązujące w
akcjach związanych z zawałem skał do wyrobisk, o których mowa w pkt 4.
5.7. Prace ratownicze związane z wdarciem się wody lub wody z luźnym materiałem prowadzi się
równocześnie ze wszystkich możliwych kierunków, z zachowaniem bezpieczeństwa
ratowanych i ratujących.
5.8. Przy zagrożeniu występującym ze strony wodonośnego uskoku ustalenia dotyczące usuwania
skutków zdarzenia powinny być szczególnie wnikliwie analizowane i powinny uwzględniać
możliwość wznowienia wypływu wody.
5.9. Rejon zagrożony wypływem wody z uskoku powinien zostać zamknięty odpowiednio
wytrzymałymi tamami lub korkami izolacyjnymi.
5.10. W ramach akcji ratowniczej lub prac profilaktycznych wykonywanie prac w sąsiedztwie
wodonośnego uskoku jest dopuszczalne wtedy, gdy przy uskoku pozostawione są filary
ochronne.
5.11. Podczas ratowania ludzi zagrożonych w wyniku wdarcia wody powinny być podjęte wszelkie
działania w celu doprowadzenia jak największej ilości powietrza do miejsc, w których mogą
znajdować się ludzie.
5.12. Kierownik akcji ratowniczej określa potrzeby podawania powietrza siecią rurociągów
sprężonego powietrza lub za pomocą zainstalowanych rurociągów i innych przewodów do
miejsc, w których znajdują się osoby zagrożone w wyniku wdarcia się wody.
5.13. Po stwierdzeniu, za pomocą łączności przewodowej lub akustycznej, obecności ludzi w
rejonie zagrożonym powinny być podjęte działania zmierzające do przewiercenia otworu
kontaktowego, przez który podaje się specjalnymi pojemnikami żywność, wodę i lekarstwa, a
w razie potrzeby otwory wykorzystać do podawania tlenu lub powietrza.
5.14. Podczas analizowania możliwości prowadzenia akcji metodą wierceń ratunkowych powinny
być wykonane analizy powstania dekompresji poduszki powietrznej w wyrobisku, w którym
znajdują się ludzie, oraz ewentualnie zatopienie tej części wyrobiska.
5.15. W przypadku gdy podczas wdarcia się wody wystąpiły równocześnie zawały skał do
wyrobisk, powodujące zagrożenie ludzi, w akcji ratowania ludzi stosuje się odpowiednio
ustalenia określone w pkt 4.
Strona 65
AKCJE RATOWNICZE PROWADZONE W TRUDNYCH
WARUNKACH MIKROKLIMATU
1. Wszystkie prace wykonywane przez ratowników w aparatach regeneracyjnych (powietrznych
butlowych)
a) w warunkach temperatury powyżej 25°C mierzonej termometrem
i wilgotności względnej powyżej 50% w ubraniach z włókien chemicznych,
suchym
b) w warunkach temperatury powyżej 30°C mierzonej termometrem suchym
i wilgotności względnej powyżej 60% w ubraniach z włókien naturalnych, należy
traktować jako akcje ratownicze prowadzone w trudnych warunkach mikroklimatu.
2. Podczas akcji ratowniczej prowadzonej w trudnych warunkach mikroklimatu kierownik akcji
ratowniczej powinien podjąć działania poprawiające zarówno komfort oddychania w
oddechowych aparatach regeneracyjnych, jak i warunki mikroklimatu w miejscu pracy
ratowników.
Zakres tych działań i środki techniczne do ich realizacji kierownik akcji ratowniczej powinien
skonsultować z przedstawicielem jednostki ratownictwa i odnotować w książce prowadzenia
akcji ratowniczej.
3. Prace wykonywane w akcjach ratowniczych, w oddechowych aparatach regeneracyjnych
(powietrznych butlowych) bez stosowania środków poprawiających komfort oddychania i
warunki mikroklimatu w miejscu pracy ratowników, można prowadzić wyłącznie w atmosferze,
w której temperatura mierzona termometrem suchym nie przekracza 35°C i wilgotność
względna nie przekracza 60%.
4. Od zasady stosowania środków poprawiających zarówno komfort oddychania jak i warunki
mikroklimatu w miejscu pracy ratowników można odstąpić w razie konieczności:
─ ratowania życia ludzkiego,
─ prowadzenia prac ratowniczych w akcji w celu rozpoznania warunków powstałego
zagrożenia,
─ gdy miejsce prowadzonych prac ratowniczych znajduje się w odległości ok. 20 m od
świeżego prądu powietrza i w warunkach dobrej widoczności.
5. Zastęp zatrudniony w trudnych warunkach mikroklimatu, niezależnie od podstawowego
wyposażenia do wykonania zadania powinien posiadać przyrządy do pomiaru temperatury i
wilgotności względnej powietrza.
6. Do prac w trudnych warunkach mikroklimatu należy zatrudniać wyłącznie ratowników, którzy
zostali przebadani w bazie przez lekarza, który nie stwierdził przeciwwskazań do ich pracy w
takich warunkach. W jego obecności ratownicy powinni potwierdzić, że są w pełni sił
fizycznych, a lekarz powinien o tym poinformować kierownika akcji na dole.
7. Dla kwalifikacji prac wykonywanych przez ratowników podczas akcji należy się opierać na
tabeli nr 1 określającej orientacyjne wartości wydatków energetycznych u ratowników
górniczych podczas wykonywania typowych czynności ratowniczych.
8. Przy wykonywaniu prac w trudnych warunkach mikroklimatu ratownicy powinni być ubrani w
odzież z włókien naturalnych, a maksymalne czasy pracy ratowników w tych warunkach
określone są w tabelach nr 2 i 3.
9. W razie konieczności używania w akcji ratowniczej prowadzonej w trudnych warunkach
Strona 66
mikroklimatu ubrań ochronnych z włókien chemicznych należy przyjmować maksymalne czasy
pracy ratowników określone w tabeli nr 4.
10. Czasy pracy podane w tabelach nr 2, 3 i 4 należy skracać, gdy oprócz trudnych warunków
mikroklimatu występują inne utrudnienia w miejscu pracy lub na drodze dojścia (powrotu) do
(z) tego miejsca.
11. Podczas pracy zastępu, zastępowy zobowiązany jest do bieżącej kontroli wilgotności względnej
i temperatury otoczenia na wysokości twarzy z częstotliwością określoną przez kierownika akcji
na dole. W razie gdy temperatura wzrośnie o ponad 3°C zastępowy powinien podjąć decyzję o
wycofaniu zastępu do bazy, informując o tym kierownika akcji na dole.
12. Ratownicy zastępu, podczas wykonywania pracy w trudnych warunkach mikroklimatu powinni
dokonywać pomiarów tętna. Zastępowy zobowiązany jest polecać dokonywanie kontroli tętna u
każdego z ratowników. Polecenie takie wydawać może również kierownik akcji na dole.
13. Jeżeli u któregoś z ratowników zastępu nastąpiło przekroczenie wartości tętna ponad 140
uderzeń/minutę ratownik ten musi do następnej kontroli tętna wypoczywać bez obciążenia.
Jeżeli do kolejnej kontroli tętno te nie obniży się, zastępowy powinien podjąć decyzję
o wycofaniu zastępu do bazy.
14. Każdy zastęp ratowniczy wykonujący prace w trudnych warunkach mikroklimatu powinien być
ubezpieczany w bazie ratowniczej przez dwa zastępy zdolne do akcji. W przypadku gdy baza
ratownicza jest znacznie oddalona od miejsca pracy zastępu, jeden zastęp ubezpieczający może
pełnić swe obowiązki w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca, wyznaczonym przez
kierownika akcji na dole utrzymując stałą łączność telefoniczną z bazą.
15. W razie ratowania życia ludzkiego drugi zastęp ubezpieczający może znajdować się w
drodze(na dole) do bazy.
16. Zastęp pracujący w trudnych warunkach mikroklimatu musi mieć zapewnioną
w każdej chwili łączność z bazą ratowniczą zarówno w czasie dojścia do miejsca pracy,
w samym miejscu wykonywania zadania jak i w drodze powrotnej do bazy. Przerwanie
łączności z zastępem powinno spowodować wycofanie tego zastępu do bazy przez zastępowego
i natychmiastowe wysłanie z pomocą zastępu ubezpieczającego.
17. W trudnych warunkach mikroklimatu ratownik może być zatrudniony tylko jeden raz w ciągu
24 godzin. Od tej zasady można odstąpić jedynie w razie nagłej konieczności ratowania życia
ludzkiego lub w innych szczególnych przypadkach, gdy lekarz w bazie nie stwierdzi
przeciwwskazań do dalszego zatrudniania ratowników.
18. Ratownicy zatrudnieni przy wykonywaniu pracy w trudnych warunkach mikroklimatu są
obowiązani zgłosić zastępowemu każdy objaw zmiany samopoczucia, a w szczególności
zawroty głowy, ból głowy, bóle kończyn, zaburzenia wzroku i słuchu oraz mdłości. Zastępowy
po zgłoszeniu przez ratownika takich objawów jest obowiązany wycofać zastęp powiadamiając
o tym kierownika akcji na dole.
19. W przypadku prowadzenia akcji ratowniczej w temperaturze powyżej 33°C mierzonej
termometrem suchym w atmosferze zdatnej do oddychania bez użycia
aparatów
regeneracyjnych (powietrznych butlowych), czasy pracy zastępów ratowniczych zawarte
w tabelach nr 2, 3 i 4 można wydłużyć do 25%.
20.W przypadku powstania trudnych warunków mikroklimatu podczas trwania akcji ratowniczej
(np. wyłączenie lub uszkodzenie urządzeń klimatycznych) należy w planie akcji ratowniczej
Strona 67
przewidzieć konieczność zastosowania środków zapobiegawczych.
Tabela Nr 1
Orientacyjne wartości wydatków energetycznych u ratowników górniczych podczas
wykonywania typowych czynności ratowniczych
(praca w aparacie regeneracyjnym lub powietrznym butlowym)
Lp.
1)
2)
3)
4)
Wydatek energetyczny w (W/m2)
przy wilgotności względnej w %
Rodzaj czynności
50
60
70
80
90
100
180
195
210
226
241
256
203
218
233
249
264
279
1.
Budowa tamy murowej
2.
Penetracja wyrobiska
z prędkością 4km/h
3.
Penetracja niskiego i stromego
wyrobiska
272
287
303
318
333
348
4.
Transport kostki
278
293
308
324
339
354
5.
Cięcie drewna
296
312
327
342
357
372
6.
Transport na noszach
317
333
348
363
378
393
Praca lekka:
Praca umiarkowana:
Praca ciężka:
Praca bardzo ciężka:
kąt
50
100 ÷ 165 W/m2
165 ÷ 230 W/m2
230 ÷ 290 W/m2
> 290 W/m2
Strona 68
Tabela Nr 2
Temperatura
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
[°C]
95%
85%
PSS-90
PSS BG-4EP
PSS-90
PSS BG-4EP
PSS-90
PSS BG-4EP
Rodzaj aparatu
Tabela bezpiecznego czasu pracy przy obciążeniu pracą umiarkowaną w ubraniu z
włókien naturalnych
70%
Maksymalny czas przebywania w akcji: dla aparatów
tlenowych 120 min., dla aparatu powietrznego 90 min.
120
106
92
80
70
57
53
44
40
35
32
29
27
23
21
19
17
15
14
13
12
11
10
90
89
79
68
87
71
62
55
49
44
40
36
32
29
27
24
23
21
18
17
16
15
120
112
100
75
66
59
52
47
42
38
34
31
28
25
23
21
19
17
16
15
14
90
86
105
90
78
70
62
53
50
43
40
38
33
30
26
24
21
19
17
16
120
90
89
79
71
62
57
53
49
43
40
38
35
31
28
25
24
22
20
Strona 69
Tabela Nr 3
Temperatura
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
[°C]
95%
85%
PSS-90
PSS BG-4EP
PSS-90
PSS BG-4EP
PSS-90
PSS BG-4EP
Rodzaj aparatu
Tabela bezpiecznego czasu pracy przy obciążeniu pracą ciężką w ubraniu z włókien
naturalnych
70%
120
105
91
79
68
60
52
46
41
36
32
29
27
24
22
20
18
16
15
14
12
11
10
90
87
80
75
63
54
50
42
39
33
30
27
21
19
16
14
12
10
10
9
8
7
6
120
115
104
91
84
70
61
52
46
40
37
33
30
28
26
23
22
20
17
14
13
11
90
85
74
65
57
51
45
40
36
32
29
26
23
21
19
17
16
14
13
12
120
104
90
78
68
60
53
47
44
41
39
37
31
27
24
22
19
16
15
14
90
85
78
72
67
61
54
50
45
41
38
33
32
30
27
23
22
20
17
Strona 70
Tabela Nr 4
Temperatura
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
[°C]
95%
85%
PSS-90
PSS BG-4EP
PSS-90
PSS BG-4EP
PSS-90
PSS BG-4EP
Rodzaj aparatu
Tabela bezpiecznego czasu pracy przy obciążeniu pracą ciężką w ubraniu z włókien
chemicznych
70%
120
114
96
80
68
58
52
47
43
38
34
31
28
26
23
21
19
17
15
14
13
10
9
8
90
87
77
71
68
59
50
41
34
28
25
22
18
16
14
12
11
10
9
8
7
6
5
5
120
110
97
86
76
68
61
55
49
45
38
33
29
25
22
20
18
16
15
14
12
10
9
90
89
87
81
76
61
55
49
42
38
35
30
28
25
22
20
17
15
12
11
10
10
8
120
118
106
97
88
80
75
67
59
51
42
40
39
36
33
30
26
19
18
16
13
11
10
90
89
81
73
67
63
58
51
49
42
39
37
31
28
25
21
20
19
17
16
Strona 71
SPRZĘT RATOWNICZY
PRZYRZĄDY POMIAROWE
MX6 iBRID
Sprzęt do ruchowej analizy gazów
Urządzenie pomiaroweMX6 iBRID
Filtr przeciwpyłkowy urządzeniaMX6 iBRID
Lanca urządzeniaMX6 iBRID
Strona 72
KOLOROWY WYŚWIETLACZ MX6 iBRID™
MX6 wyraźnie wskazuje
bieżące odczyty w PPM lub
% objętości.
Intuicyjne menu daje dostęp do
funkcji i parametrów.
Wykresy graficzne pozwalają na
obserwację trendów zmian
stężeń.
Dla każdego czujnika widoczny
jest postęp oraz wyniki
kalibracji.
Dla każdego czujnika
wyświetlane są
przypomnienia o
wymaganej kalibracji.
Wyraźne, czerwone cyfry oraz
migające podświetlenie sygnalizują
stan alarmowy.
Alarmy z ostrzeżeniami
tekstowymi oraz migającym
podświetleniem.
Kolorowy tekst pozwala szybko
zorientować się w wynikach
kalibracji.
Dane techniczne
Materiał obudowy:
Wymiary:
Waga:
Gazy wybuchowe/Metan
Tlen i gazy toksyczne
CO2
VOC (LZO)
Lexan/ABS/Stal nierdzewna z gumową nakładką ochronną
135 mm x 77 mm x 43 mm – wersja dyfuzyjna
409 g (typowa)
katalityczny/podczerwony
elektrochemiczny
podczerwony
fotojonizacyjny 10,6 eV
Strona 73
Zakresy pomiarowe:
Gaz Symbol
Zakres Rozdzielczość
Gazy wybuchowe
Gazy wybuchowe
Metan
Metan (opcja)
Tlen
Tlenek węgla
Tlenek węgla(opcja)
Siarkowodór
Tlenek węgla/
Siarkowodór**
Wodór
Tlenek azotu
Chlor
Dwutlenek azotu
Dwutlenek siarki
Cyjanowodór
Chlorowodór
Amoniak
Dwutlenek chloru
Fosforowodór
Fosforowodór (opcja)
Tlenek etylenu
Dwutlenek węgla
VOC
LEL (katalityczny)
LEL (podczerwony)
CH4 (katalityczny)
CH4 ([podczerwony)
O2
CO
CO
H2S
CO/H2S (COSH) (CO)
(H2S)
H2
NO
Cl2
NO2
SO2
HCN
HCl
NH3
ClO2
PH3
PH3
ETO
CO2
(LZO) PID
0-100 % LEL (DGW) 1 % lub 10 ppm
0-100 % LEL (DGW) 1 % (opcja)
0-5 % objętości 0,1 %
0-100 % objętości 1 %
0-1.000 ppm 1 ppm
0-9.999 ppm 1 ppm
0-500 ppm 0,1 ppm
0-500 ppm (CO) 1 ppm
0-200 ppm (H2S) 0,1 ppm
0-1.000 ppm 1 ppm
0-1.000 ppm 1 ppm
0-100 ppm 0,1 ppm
0-100 ppm 0,1 ppm
0-100 ppm 0,1 ppm
0-30 ppm 0,1 ppm
0-30 ppm 0,1 ppm
0-100 ppm 1 ppm
0-1 ppm 0,01 ppm
0-5 ppm 0,01 ppm
0-1.000 ppm 1 ppm
0-10 ppm 0,1 ppm
0-2.000 ppm 0,1 ppm
Sensor podwójny
Wyświetlacz/Odczyt: kolorowy graficzny ekran LCD
Zakres temperatury pracy: -20oC do 55oC (typowy)
Zakres wilgotności: 15 % do 95 % bez kondensacji, praca ciągła (typowy)
Źródło zasilania/Czas pracy: - ładowalny akumulator litowo-jonowy (li-ion)/24 godziny
- ładowalny akumulator litowo-jonowy (li-ion) o przedłużonym czasie pracy/36 godzin
- wymienne baterie alkaliczne AA/10,5 godziny
Strona 74
DETEKTOR WIELOGAZOWY iTX
iTX Detektor wielogazowy jest najbardziej wszechstronnym przenośnym miernikiem
wielogazowym z dostępnych na rynku.
Został tak zaprojektowany, by mógł zmieniać funkcje wraz ze zmianą potrzeb użytkownika. Może
być prostym przyrządem jednogazowym lub zaawansowanym detektorem sześciogazowym wraz ze
wszystkimi konfiguracjami pośrednimi. W urządzeniu zastosowano technologię „inteligentnych”
sensorów, dzięki której przyrząd rozpoznaje typ aktualnie zainstalowanego sensora. Obsługa iTX
jest uproszczona i dokonywana jednym przyciskiem, a specjalna funkcja szybkiej kalibracji
jednocześnie kalibruje cztery sensory oszczędzając czas i gaz kalibracyjny. Kalibracja przy pomocy
Automatycznej Stacji Dokującej Docking Station ™ jest jeszcze łatwiejsza. iTX posiada
podświetlany wyświetlacz punktowy LCD, który jednocześnie wyświetla wszystkie mierzone gazy,
dobrze widoczne diody alarmowe LED oraz silny alarm akustyczny o głośności 90 dB. Wszystko to
mieści się w trwałej, mocnej obudowie ze stali nierdzewnej, zapewniającej maksymalną
wytrzymałość i odporność na zakłócenia radiowe. Przyrząd posiada rejestrację danych pozwalającą
na zapis do 300 godzin danych pomiarowych pobieranych w odstępach 1-minutowych, odczyty
STEL (=NDSCh), TWA (=NDS), pamięć wartości maksymalnych oraz, dzięki technologii
iButton®, możliwość wprowadzenia do pamięci danych identyfikujących użytkownika i miejsce
pomiaru. Rozbudowane menu pozwala na optymalne dostosowanie możliwości przyrządu do
potrzeb użytkownika.
Detektor wielogazowy iTX
Przyrząd przeznaczony jest do pomiaru gazów. Należy do urządzeń przenośnych. Wartość fizyczna
jest eksponowana na wyświetlaczu cyfrowym.
Główne cechy funkcjonalne:
─ możliwość dokonywania pomiarów w sposób ciągły,
─ sygnały alarmowe świetlne i dźwiękowe,
─ sygnał ostrzegający o wyczerpaniu się baterii,
Strona 75
Dane techniczne:
zakres pomiaru CO
zakres pomiaru H2S
zakres pomiaru NO2
zakres pomiaru SO2
zakres pomiaru O2
Wybuchowe (LEL)
Wybuchowe (%obj)
Wybuchowe (%obj)
Wybuchowe (ppm)
sygnał alarmu
czas przygot. do pracy
zasilanie
czas poprawnej pracy
sygnał wyczerpania baterii
zakres temperatur pracy
999 ppm,
999 ppm,
99,9 ppm,
99,9 ppm,
30,0%
100% LEL
5,0% obj.
5,0% obj.
10.000 PPM
dźwiękowy , świetlny przerywany,
20 sekund,
Akumulator Li-Ion
24 godziny,
dźwiękowy , świetlny ciągły,
20C do 50 C,
Strona 76
DETEKTOR WIELOGAZOWY OLDHAM MX 2100
Przenośny miernik wielogazowy przeznaczony do pomiaru stężenia gazów toksycznych i
wybuchowych. W zależności od wersji może mierzyć od 1 do 6 gazów m.in. O2, CO, H2S, SO2,
HCN, H2, PH3, SiH4, NH3, NO, NO2, CO2, ClO2, O3, HF, gazy wybuchowe i inne. Posiada
wymienne bloki sensorów. Wyświetlacz graficzny. Pamięć wyników pomiarów.
Detektor wielogazowy MX 2100 umożliwia jednoczesne pomiary 6 różnych parametrów przy
4 punktach pomiarowych:
- 3 kanały dla gazów toksycznych,
- 1 kanał dla CO2,
- 1 kanał dla O2,
- 1 kanał dla gazów wybuchowych
Możliwość wymiana kompletnego bloku sensora bez konieczności przeprowadzenia
konfiguracji. Wbudowana biblioteka 32 najczęściej spotykanych gazów wybuchowych oznacza
możliwość wyboru i natychmiastowego użycia oferowanych przez firmę Oldham sensorów.
Oldham MX 2100 spełnia wszystkie nowe wymogi dyrektywy ATEX 94/9/EC i może zostać
użyty w strefie 0 przy dowolnych stężeniach gazów i par.
Detektor wielogazowy OLDHAM MX 2100
Strona 77
Dane techniczne:
Konfiguracja:
Sensory:
Wyświetlacz:
Testy funkcjonalne:
Alarmy gazowe:
Progi alarmowe:
górny
Sygnalizator wizualny:
Sygnalizator
akustyczny:
Wyjście (opcjonalne):
Zasilanie:
Czas pracy:
Ładowarka:
Czas ładowania:
Zakres termiczny pracy:
Klasa szczelności:
Waga i wymiary:
Dopuszczenia:
3 kanały dla gazów Tox, CO2, O2, 1 kanał Ex
Inteligentne i wymienne bez rekonfiguracji
LCD, wskazania tekstowe stężeń, podświetlany
Autotest podczas uruchamiania, akustyczny sygnał kontrolny
generowany
w ustawionych fabrycznie odstępach czasowych
Wskazania tekstowe dla wszystkich kanałów, migotanie lampki dla
wszystkich kanałów, sygnał akustyczny
2 progi natychmiastowe na kanał w trybie Ex i Tox, STEL/TWA w
trybie Tox, wartości średnia bieżąca dla 15 minut i 8 godzin, próg
i dolny (opcjonalnie 2 dolne) oraz 1 próg dla kanału
katarometrycznego
Widoczny ze wszystkich stron
95 db(A) z odległości 30 cm
Port podczerwony RS 232 dla drukarki i PC (konfiguracja i nadzór,
Excel)
3 baterie alkaliczne AAA lub zestaw zasilający NiMH
standardowo 14 h, 8 h z pompką (4 h pracy pompki)
Zintegrowana, 12 - 30 VDC
3 godziny
-15°C do +45°C, chwilowo -25°C do +50°C
IP 66
350 , 110 x 80 x 45 mm
ATEX 94/9/CE, I 1G EEx ia IIC T4, I M1 EEx i I lub II 2G EEx iad IIC
T4, I M2 EEx i I, dyrektywa zgodności elektromagnetycznej
89/336/EC, norma EN 50270
Strona 78
PRZENOŚNY DETEKTOR GAZU OX / TX 2000
Skuteczna ochrona pracowników w pomieszczeniach i wszędzie tam gdzie może wystąpić
niedostatek tlenu lub gazy wybuchowe i toksyczne. Miernik posiada możliwość ustawienia jednego
progu alarmu dla gazów toksycznych lub dwu progów alarmu (nadmiar i niedobór) dla tlenu.
Wyposażony w najnowsze rozwiązania techniczne może być skonfigurowany zgodnie z
wymaganiami użytkownika, w zależności od specyfiki zastosowań i przepisów
Detektor TX/OX
Model:
Obudowa:
Funkcja:
TX/OX 2000
Poliwęglan, antystatyczna
Kieszonkowy detektor jednego gazu.
Sensor tlenu lub sensor
Konfiguracja
gazu toksycznego (patrz tabela).
Wykrywane gazy:
Patrz tabela.
Pomiar:
Ciągły.
Sensory:
Elektrochemiczne.
Wyświetlacz:
Ciekłokrystaliczny LCD, podświetlany.
Uszkodzenie czujnika:
Alarm dźwiękowy i wizualny.
Przerywany dźwiękowy i świetlny
Alarmy:
dwa poziomy alarmu.
Temperatura pracy:
-20 +45°C (praca ciągła);
-25 +55°C (praca doraźna).
Czas pracy:
1000 godz.
Zasilanie:
3 baterie LR01 1,5 V.
Masa:
95 g.
Wymiary:
60 x 87 x 25 mm.
Zabezpieczenie:
Ex ia sI/IIC T6
Urządzenie może być wyposażone w próbkowania i wymienne dysze. Specjalna wersja
umożliwia wyświetlanie wartości CO (ppm) i HBCO wartości (w%) jednocześnie.
Strona 79
Zakres
Wykrywany
gaz
Zakres
1
standardowy )
Dokładność )
Dryft
3
zera )
Czas
4
reakcji )
O2
0 - 30%
0,2
0,5
< 20
Cl2
0 - 10
0,2
0,5
< 90
O3
0-3
0,09
2
< 60
CO
0 - 1000
5
0,5
< 40
H2
0 - 2000
20
0,5
< 10
H2S
0 - 100
1
0,5
< 60
HCl
0 - 30
0,5
0,5
< 200
HCN
0 - 10
0,2
0,5
< 150
NO
0 - 300
5
0,5
< 60
NO2
0 - 30
0,5
0,5
< 150
NH3
0 - 100
1
1
< 60
2
Strona 80
MINI WARM
Mini Warn jest mały, lekki i ergonomiczny. Posiada możliwość ciągłego monitorowania i
jednoczesnego wykrywania do 4 gazów w powietrzu. Mini Warn jest kompatybilny z ponad 25
elektrochemicznymi czujnikami gazów toksycznych i katalitycznego czujnika gazów palnych.
Cechy:
"Inteligentny" plug and play "Czujniki elektrochemiczne
Ergonomiczny kształt
Lekki
Dane techniczne:
Rozmiar:
(78 x 143 x 58 mm)
Waga:
(450 g) z baterią niklowo-kadmowych
Zakres ochrony środowiska: (-20 do 40 ° C) ciągłe
(-40 do 55 ° C) przez krótki czas
Alarm:
peizo elektryczne alarmu;> 85 dBA na 12 cali (30cm)
Alarmu wizualnego:
Cztery wysokiej intensywności LED; widoczności 180 °
Pojemność:
50 godzin
Żywotność baterii (przy 25 NiCd;> 10 godzin
° C): NiMH;> 13 godzin
Alkaliczne;> 14 godzin
Zatwierdzenie Klasyfikacja: UL; Class I and II, Division 1, Groups AG, T4 UL; Klasa I i II, Dział
1, Grupy AG, T4
CSA; Class I, Division 1, Groups AD, T-4 CSA, klasy I, Division 1,
Groups AD, T-4
CENELEC; EEx ia IIC T3/T6 (BVS) CENELEC; EEx ia IIC T3/T6
(BVS)
MSHA MSHA
Strona 81
GASBADGE PRO
Detektor jednogazowy GasBadge Pro to niewielkich rozmiarów urządzenie przeznaczone do
użytkowania przez ratowników mogących mieć kontakt z różnymi substancjami toksycznymi.
Zasilany jest wymienną baterią litową zapewniającą bardzo długi czas pracy. Wymienne celki
umożliwiają dostosowanie urządzenie do pomiaru tlenu lub jednego gazu toksycznego. GasBadge
Pro może współpracować z wieloma opcjonalnymi urządzeniami jak stacja dokująca DS2, łącze
danych Data link lub drukarka.
Detektor dokonuje obliczenia parametrów toksyczności stężeń: NDSCh (STEL), NDS (TWA)
rejestrując dane pomiarowe do jednego roku, dodatkowo zapamiętuje 15 ostatnich zdarzeń
alarmowych. Budowa detektora jest solidna i odporna na warunki przemysłowe. Alarmowanie
przekroczeń stężeń odbywa się poprzez alarm świetlny, dźwiękowy oraz wibracyjny
SENSORY DO ZASTOSOWANIA:
CO, H2S, O2, NO2, SO2, NH3, Cl2, ClO2, PH3, HCN
zakres CO: 0-1500 ppm co 1 ppm;
zakres H2S: 0-500 ppm co 0,1 ppm;
zakres O2: 0-30% objętości co 0,1%;
zakres NO2: 0-150 ppm co 0,1 ppm;
zakres SO2: 0-150 ppm co 0,1 ppm;
zakres NH3: 0-100 ppm co 1 ppm
zakres Cl2: 0-100 ppm co 0,1 ppm;
zakres ClO2: 0-1 ppm co 0,01 ppm;
zakres PH3: 0-10 ppm co 0,01 ppm;
zakres HCN: 0-30ppm co 0,1ppm
ALARMY:
BATERIA:
CZAS PRACY:
Wybierane przez użytkownika alarmy dolne i górne.
Bardzo jasne diody LED, głośny alarm dźwiękowy (95 dB)
i alarm wibracyjny
Wymienna bateria litowa CR2, 3V
2600 godzin (minimum)
ZAKRES TEMPERATUR: –40° do 60°C, typowy, roboczy
ZAKRES WILGOTNOŚCI: 0-99% wilgotności względnej (bez
kondensacji), typowy, roboczy
GasBadge® Pro DS2 Docking Station™ (stacja
dokująca)
Strona 82
XAM 5000
(Manual)
Detektor dla nawet 5 gazów. Dräger X-am 5000 należy do
nowej generacji detektorów gazowych, zaprojektowanych z
myślą o monitorowaniu osobistym.
Ten 1- do 5-gazowy detektor niezawodnie mierzy stężenia
gazów i par wybuchowych, tlenu i szkodliwych stężeń CO,
H 2S, CO 2, Cl 2, HCN, NH 3, NO 2, PH 3oraz SO 2.
Możliwość przeprowadzenia kalibracji specjalnych sensora
katalitycznego Ex umożliwia dalsze zwiększenie czułości
podczas detekcji znanych gazów i par wybuchowych.
Zastosowanie trwałej tech nologii sensorów z rodziny XXS
oznacza, że Dräger X-am 5000 charakteryzuje się
maksymalnym bezpieczeństwem i ekstremalnie niskimi
kosztami operacyjnymi. Klasa szczelności obudowy
detektora Dräger X-am 5000 to IP 67 - miernik pozo staje
funkcjonalny nawet po upuszczeniu do wody.
Zintegrowana osłona gumowa i zabezpiecznie sensorów przed wibracjami gwarantują
niezakłóconą pracę w najcięższych warunkach. Dräger X-am 5000 jest także odporny na
interferencje elektromagnetyczne.
Strona 83
XAM 5600
(Manual)
Niewielki, lekki i prosty w użyciu – trwały i
wodoszczelny miernik Dräger X-am 5600
zaprojektowano do obsługi jednoręcznej w trudnych
warunkach przemysłowych. Wodo i pyłoszczelność wg
IP67 oraz zintegrowana osłona gumowa gwarantują
optymalną pracę w najtrudniejszych warunkach
środowiskowych.
Użyte w urządzeniu nowoczesne sensory podczerwone
Dräger przeznaczone są do pomiarów substancji
wybuchowych lub CO 2- sensor podczerwony IR Ex
umożliwia pomiary węglowo- dorów wybuchowych i
palnych w zakresie dolnej granicy wybuchowej. Sensor
ten umożliwia także pomiary metanu, propanu i etylenu
w zakresie 0-100 % obj. Sensor podczerwony IR CO 2,
z rozdzielczością pomiarową 0,01% obj. zapewnia bezpieczne, dokładne pomiary oraz ostrzeżenia
przed toksycznymi stężeniami dwutlenku węgla w powietrzu. Do zastosowań, gdzie wymagane są
niezawodne pomiary sub stancji wybuchowych oraz CO 2 przeznaczone są sensory podwójne (Dual
IR CO 2/Ex).
Ten 1 do 6-gazowy detektor umożliwia niezawodne stwierdzenie obecności stężeń wybuchowych,
palnych i toksycznych O 2, Cl2, CO, CO 2, H 2, H 2S, HCN, NH 3, NO, NO 2, PH 3, SO 2, aminy,
odorantów i par organicznych. Oprogramowanie komputerowe Dräger CC-Vision pozwala na łatwą
wymianę, kalibrację i konwersję sensorów dostosowując miernik do rozmaitych zastosowań i zadań.
XAM 7000
(Manual)
Wszechstronny: Dräger X-am 7000 to innowacyjne
rozwiązanie problemu jednoczesnej i nieprzerwanej
detekcji do pięciu gazów.
Zakres pomiarowy sensorów EC, Cat-Ex i IR może
zostać zmie niony na inny gaz znajdujący się na
liście przez wciśnięcie przycisku bez konieczności
po nownej kalibracji. W ten sposób zwiększona
zostaje dokładność oraz zakres monitorowa nych
substancji. Sensory DrägerSensor są znane z
krótkiego czasu reakcji, wysokiej dokładności oraz
długiego okresu eksploatacji.
Każdy sensor jest automatycznie rozpoznawany przez urządzenie. Wszystkie sensory są fabrycznie
kalibrowane dzięki czemu powtórna konfiguracja Dräger X-am 7000 jest wykonywana przez prostą
operację ich wymiany, tj. bez dodatkowego serwisu lub konserwacji.
Intuicyjne funkcje programowe Menu oprogramowania miernika Dräger X-am 7000 zostało
zaprojektowane we współpracy z naszymi klientami, dzięki czemu jest proste i łatwe w obsłudze.
Funkcje takie jak wartość TWA, STEL lub zamrożenie wartości szczyto wej mogą zostać
przeglądane lub szybko włączone nawet po bardzo krótkim szkoleniu
Strona 84
Wbudowana pompka pozwala na pobieranie próbek wężem o długości do 45m. Prawi dłowy stan
użytkowy pompki jest monitorowany, w wypadku zbyt niskiego przepływu ma miejsce aktywacja
alarmu.
Strona 85
AC HOT STIC DETEKTOR NAPIĘCIA PRZEMIENNEGO
O WYSOKIEJ CZUŁOŚCI
Detektor Napięcia Przemiennego AC Hot Stick składa się ze wzmacniacza napięcia przemiennego o
wysokiej czułości dla częstotliwości z zakresu poniżej 100 Hz. Specjalny wzmacniacz
logarytmiczny może odbierać sygnały napięcia przemiennego o bardzo szerokim zakresie wartości.
Sygnały takie, emitowane z nieekranowanych powierzchni będących pod napięciem, można
przetworzyć na dźwięk i światło, które służą jako sygnały ostrzegawcze.
Sygnały ostrzegawcze (dźwięk i miganie lampki LED) nasilają się wraz ze zbliżaniem się AC Hot
Stick do źródła napięcia. Umożliwia to szybką lokalizację źródła napięcia. W przypadku obecności
przewodów wysokiego napięcia można zredukować czułość wybierając nastawienie Low sensitivity
(niska czułość) lub tryb pracy Front Focused (skupienie na kierunku na wprost) (dodane do wersji
/02). Część czujnikowa AC Hot Stick jest umieszczona w sekcji zaznaczonej czerwonym paskiem.
Podczas pracy w trybie High Sensitivity (wysoka czułość), lub Low sensitivity (niska czułość),
przyrząd reaguje na sygnały przychodzące ze wszystkich kierunków Gest wszechkierunkowy). Po
wybraniu trybu Front Focused przyrząd reaguje tylko na sygnały odebrane z kierunku na wprost od
AC Hot Stick. W ten sposób redukowana jest czułość oraz zawężany kąt poszukiwań do małego
obszaru na wprost. Pozwala to na dokładne wskazanie źródła napięcia i rozróżnienie między dwoma
przyległymi przewodami.
Detektor nie reaguje na napięcia stałe z akumulatorów samochodowych lub szyn i przewodów
pojazdów szynowych zasilanych prądem stałym.
Przyrząd ten posiada kompletny obwód autotestujący: Natychmiast po włączeniu, wbudowany
generator niskiej częstotliwości włącza się na około 3 sekundy symulując sygnał z linii sieciowej.
W ten sposób testowane jest wykrywanie przez przyrząd sygnałów pochodzących z zewnątrz.
Szybki przerywany sygnał dźwiękowy oznacza prawidłową pracę przyrządu.
Niskonapięciowy obwód kontrolny monitoruje stan wbudowanych baterii. W przypadku
stwierdzenia słabych baterii przyrząd będzie wydawał nieprzerwany sygnał dźwiękowy
i uniemożliwi użycie go ze słabymi bateriami.
Zakres Wykrywania
Obszar AC Hot Stick zaznaczony czerwonym paskiem oznacza część czujnikową układu
elektronicznego. AC Hot Stick posiada unikalną możliwość ostrzegania użytkownika przed
obecnością wysokiego napięcia z dużej odległości. To, w jakiej odległości nastąpi ostrzeżenie,
zależy od wielu czynników.
· Nastawienia przełącznika trybu pracy na AC Hot Stick.
· Wartości napięcia przemiennego: im wyższe napięcie tym wcześniejsze ostrzeżenie.
· Wielkości obszaru będącego pod napięciem: pojazd znajdujący się pod napięciem będzie szybciej
zasygnalizowany niż odsłonięte styki gniazda sieciowego, gdzie przewód i gniazdo są ekranowane
metalowymi obudowami i uziemione.
· Odległości od źródła lub powierzchni ekranujących: wolno zwisające przewody AC Hot Stick
Strona 86
trzymany wysoko ponad ziemią wykryje z większej odległości niż przewody przykryte ziemią lub
liśćmi.
Ostrzeżenie
Przyrząd jest przeznaczony tylko do użycia profesjonalnego. Służy on jako pomoc do wykrywania
nieekranowanych przewodów fazowych o niebezpiecznych potencjałach napięcia przemiennego. Wszystkie przewody trzeba traktować tak, jak by były pod napięciem. Przyrząd ten nie wykrywa
napięć stałych oraz napięć przemiennych w przewodach ekranowanych i prowadzonych w
uziemionych rurkach lub obudowach metalowych.
Napięcie
Często
Przedmiot
120 V-
60 Hz
Jeden przewodnik
220 V-
50 Hz
1,8 m nad ziemią
120 V-
60 Hz
Przewodnik leżący
220 V-
50 Hz
na wilgotnej ziemi
7,2 kV
60 Hz
Linia napowietrzna
16 kV
50 Hz
(jeden izolator)
46 kV
60 Hz
Linia napowietrzna
Nastawienie Czułości
Wysoka
Niska
Skupiona
4,6 m
0,9 m
150 mm
0,9 m
150 m ?
25 mm
65 m
21 m
6m
>150 m
>60 m
>20 m
(kilka izolatorów)
Wskazanie:
............................. sygnał
dźwiękowy i świetlny (LED)
prędkość przerywania dźwięku rośnie (lub maleje) wraz ze zbliżaniem
się (oddalaniem) do przewodnika.
Zakres Częstotliwości: ... napięcia przemienne 20 Hz do 100 Hz
Autotest:
wbudowany 3 sekundowy test po włączeniu
Izolacja: .................................. obudowa plastykowa z PCV
Uwaga:
Należy unikać dotykania przewodów wysokiego napięcia.
Bezpieczeństwo: ................ Praca samoistnie bezpieczna
Baterie: ……………………. 4xAA alkaliczne, NEOA 15A, Duracell MN 1500 lub podobne
Żywotność Baterii:
praca ciągła: 300 godzin typowa praca: 1 rok
Kontrola Baterii:………… wbudowana z ostrzeżeniem o wyczerpaniu
Wymiana Baterii: ............. wymiana demontażu skuwki
Odporność na Wodę:...….odporny na zachlapanie
Zakres Temperatur:
Roboczy: ................................................ -30 do +50°C
Przechowywanie i Transport: ............. -40 do +70°C
Wymiary: ..................... …………………45 mm średnicy x 521 mm długości
Waga z bateriami: ............................................. 570 g
Waga opakowania: ............................................ 910 g
Strona 87
PRZYRZĄDY DO POMIARU TEMPERATURY POWIETRZA, CIECZY I CIAŁ
STAŁYCH
TERMOMETR GÓRNICZY
Termometr górniczy służy do pomiaru temperatury w kopalniach. Termometr wykonany jest ze
szkła, umieszczony w metalowej oprawie, która zabezpiecza go przed uszkodzeniem i jednocześnie
spełnia wiele funkcji użytkowych. Przy pomocy ucha umieszczonego w górnej części oprawy
termomert można zawieszać w dowolnym miejscu, a przy użyciu linki opuszczać w szczeliny,
studnie, groty itp.
Oprawa termometru posiada okienko odczytowe, które można przez pokręcenie zamykać i otwierać.
Termometr górniczy produkowany jest w następujących zakresach podzielni: 0+50°C, 0+100°C oraz
-50+50°C. Działka elementarna 1°C, dokładnośc wskazań +/- 1°C. Termometr produkowany jest w
oprawach i bez opraw w zależności od zamówienia.
Strona 88
PIROMETR (manual)
Termometr optyczny, jest to przyrząd do pomiaru temperatury metodą bezstykową, czyli
przy braku bezpośredniego kontaktu z badanym ciałem, wykorzystujący promieniowanie
temperaturowe.
Pirometr RAYNGER 3i - przenośne urządzenie do pomiaru temperatury przy pomocy
podczerwieni z pojedynczym laserem. Model z celownikiem laserowym wytwarza widzialne
promienie laserowe, które mogą być szkodliwe dla wzroku ludzkiego.
Dane techniczne:
Odległość pomiaru
Zakres temperatur
Zasilanie
do 25 m,
-30 do +1200 C,
6V (baterie R6 4x 1,5V)
Strona 89
5
PSYCHROMETR ASSMANNA
4
Przyrząd do pomiaru wilgotności względnej powietrza. Składa
się on z dwóch termometrów. Zbiorniczek z rtęcią jednego z
nich jest owinięty muślinem nawilżanym wodą przed pomiarem.
Wilgotność względną powietrza określa się z tablic
psychrometrycznych na podstawie różnicy temperatur
wskazywanych przez obydwa termometry (nazywane
odpowiednio termometrem suchym i wilgotnym). Wyposażony
jest dodatkowo w osłonę, wentylatorek wymuszający przepływ
identycznych ilości powietrza obok czujników obydwu
termometrów oraz w mechanizm napędowy wentylatorka.
Budowa:
1 – termometr suchy
2 – termometr wilgotny
4 – wentylator
5–obudowa napędu wentylatora
1
2
Strona 90
ANEMOMETR skrzydełkowy Kestrel 4500
Anemometr Kestrel 4500 jest nowej generacji urządzeniem do monitorowania pogody. Ten
kieszonkowy i elektroniczny przyrząd służy do pomiaru prędkości wiatru, temperatury, temperatury
odczuwalnej, temperatury punktu rosy, temperatury termometru mokrego (psychrometru),
wilgotności względnej, wysokości, wysokości gęstościowej, ciśnienia atmosferycznego, komfortu
cieplnego (ang. heat stress index) oraz azymutu i kierunków wiatru (bocznego, czołowego). Na
wyświetlaczu znajduje się również czas i data.
funkcje: anemometr, termometr, higrometr (wilgotnościomierz), barometr, kompas
turbinkowy miernik przepływu powietrza
pomiar (albo obliczenie):
- prędkość powietrza
- temperatura
- temperatura odczuwalna
- temperatur punktu rosy
- temperatura termometru mokrego
- wilgotność względna
- komfort cieplny
- temperatura termometru mokrego
- wysokość n.p.m.
- wysokość gęstościowa
- ciśnienie barometryczne
- azymut
- wiatr boczny, czołowy
wybór jednostek wyników
rejestracja wyników
czytelny wyświetlacz LCD
wodoodporny - IP67
zasilanie bateryjne
mały i wytrzymały przyrząd
pamięć wyników pomiarów
Połączenie anemometru i termometru pozwala na wyliczenie przez wbudowany mikroprocesor
przyrządu dodatkowego parametru - temperatury odczuwalnej (ang. wind chill equivalent
temperature). Przyrząd, oprócz aktualnej prędkości wiatru, pozwala na odczyt prędkości
maksymalnej oraz średniej w różnych jednostkach.
Strona 91
Instrument do bezpośredniego określania fizycznego stanu powietrza
w kopalni TeZetKa (opis)
Ogólna informacja o przyrządzie
Przyrząd TEZETKA został zaprojektowany i skonstruowany dla potrzeb kopalnianych służb
wentylacyjnych.
Przyrząd TEZETKA jest poręcznym, zasilanym akumulatorem instrumentem służącym do pomiaru,
wyznaczania, wykazywania, rejestrowania oraz transmisji danych określających fizyczny stan
powietrza w kopalniach.
Przyrząd wyposażony jest w czujniki do pomiaru temperatury,
wilgotności względnej, prędkości przepływu i ciśnienia powietrza w
kopalni.
Przyrząd wyposażony jest również w mikroprocesor, który wyznacza
tzw. temperaturę wilgotną, gęstość oraz objętość właściwą powietrza
i na ich podstawie określa warunki klimatyczne lub wentylacyjne
bezpośrednio w podziemnym wyrobisku.
Klasyczne wyznaczenie wartości tych wielkości wymaga stosowania
dwóch lub trzech przyrządów tj. barometru, psychroaspiratora i
anemometru. Posługiwania się tymi przyrządami jest uciążliwe oraz
czasochłonne i na ogół trudno jest wykonać więcej jak 40 pomiarów
w ciągu 1,5 h.
Przyrząd TEZETKA zastępuje wszystkie wyżej wymienione
przyrządy do pomiaru parametrów stanu powietrza oraz wyznacza
wartości zaprogramowanych wielkości, bezpośrednio w wyrobisku.
W podanym wyżej okresie czasowym można nim dokonać 1800
pomiarów.
Przyrząd TEZETKA zasadniczo służy do wyznaczenia wartości tzw.
temperatury zastępczej klimatu w celu oceny warunków
klimatycznych kopalń podziemnych.
Przyrządem tym można również wyznaczyć wartość depresji
naturalnej np. dla przeanalizowania rozpływu powietrza w sieci
wentylacyjnej lub jej współpracy z kopalnianymi wentylatorami
głównego przewietrzania.
Oprocz wartości mierzonych parametrów powietrza przyrząd TEZETKA wykazuje aktualny stan
pamięci do wykorzystania, napięcia akumulatora, numer bloku, w którym gromadzą się bieżące
wyniki z pomiarow , datę i godzinę oraz jego numer identyfikacyjny.
Zasilanie
Ciężar
Wymiary z głowicą sensorów
Obudowa przyrządu
Ciśnienie powietrza
Prędkość powietrza
Temperatura
Wilgotność względna
Pamięć
Akumulator NiMh
250g
180x78x50(HxBxT)
metalizowana
900 do 1200 hPa
0,1 do 8 m/s
-100C do 500C
20 – 95 % < ± 3%
do 4 MB ca. 400 tys. pomiarów
Strona 92
SPRZĘT OCHRONY DRÓG ODDECHOWYCH:
APARATY REGENERACYJNE
Aparat regeneracyjny typu PSS BG4-EP
Strona 93
Strona 94
Aparat tlenowy izolujący roboczy typu PSS BG4-EP jest przeznaczony do ochrony dróg
oddechowych podczas przeprowadzenia akcji ratowniczych w górnictwie.
Aparat umożliwia prowadzenie prac w atmosferze nie nadającej się do oddychania na skutek
niedostatecznego stężenia tlenu lub obecności substancji szkodliwych.
Dane techniczne: wymienić
Wymiary
Waga z wkładem lodowym
Butla tlenowa stalowa
Bateria
Pochłaniacz CO2
Objętość worka
Warunki otocznia
593X450X185
14,8kg
2l/200bar
9V
wkład jednorazowy lub wielokrotnego użytku
5,5dcm3.
temp. maks. Do 400C – 4godz. pracy
temp. maks. Do 600C – 1godz. pracy
temp. maks. Do 900C – 15min. pracy
Niezawodność działania aparatu w zakresie temp. od -150C do +600C
4godz.
Czas użycia w akcji przy średnio-ciężkiej pracy
Opór oddychania:
> 0 mbar
Wdech
< 7mbar
Wydech
Dozowanie przy ciśnieniu 200bar:
1,5 do 1,9 l/min
Stałe
> 80 l/min
Minimum
> 50 l/min
Bypass
Aparat tlenowy izolujący roboczy typu PSS BG4-EP jest aparatem regeneracyjnym z tlenem
sprężonym w butli tlenowej. Podczas pracy aparatu w układzie oddechowym aparatu
występuje nadciśnienie. Powietrze do oddychania krąży w aparacie w zamkniętym obiegu
oddechowym.
Zawartym w wydychanym przez użytkownika powietrzu dwutlenek węgla jest absorbowany
przez wypełniony sorbentem pochłaniacz CO 2 . Powietrze do oddychania wzbogacone jest
tlenem z butli tlenowej.
Aparat wyposażony jest w elektroniczny system kontroli Bodyguard składający się z sensora,
jednostki głównej, oraz jednostki wyświetlającej. System ten sprawdza stan naładowania
baterii zasilającej Bodyguard, szczelność aparatu, stan ciśnienia tlenu w butli tlenowej,
ostrzega o niskim ciśnieniu tlenu w butli lub o zakłóceniach parametrów pracy podczas testu
aparatu, mierzy czas od momentu uruchomienia aparatu(odkręcenie zaworu butli tlenowej),
mierzy temperaturę w otoczeniu Bodyguarda, posiada czujnik bezruchu. Do aparatu mogą
być wykorzystane tylko maski pełno twarzowe z serii Panorama Nowa RP lub Panorama
Supra RP.
Strona 95
APARATY POWIETRZNE
Aparat powietrzny butlowy typu PSS -90
Aparat PSS 90 z maską pełno twarzową typu PANORAMA NOWA dla ratownika oraz dla
poszkodowanego
Strona 96
Maska typu PANORAMA NOWA dla ratownika
Maska typu PANORAMA NOWA dla poszkodowanego
Różnice miedzy maską i automatem oddechowym ratownika, a maską i automatem oddechowym poszkodowanego.
Maska:
- w masce poszkodowanego jest połączenie gwintowe, natomiast w masce ratownika połączenie
zatrzaskowe
Automat:
- automat dla poszkodowanego posiada atrapę dezaktywatora, a ratownika dezaktywator, który
można blokować
- atrapa dezaktywatora ma kolor niebieski, natomiast dezaktywator ratownika jest koloru
czerwonego
- przewód automatu dla poszkodowanego jest dłuższy od ratowniczego
- automat poszkodowanego posiada gwint , a ratownika zatrzask
-automat dla poszkodowanego działa tylko na podciśnieniu, a ratownika w sposób ciągły
Sprzęt ochrony do oddychania sprężonym powietrzem składa się ze stelaża wykonanego
z kompozytów węglowych oraz profesjonalnej uprzęży z wygodnym wyścieleniem części
naramiennej oraz pasa biodrowego.
Uniwersalna, dwupunktowa taśma nośna butli zapewnia bezpieczne noszenie zarówno dwóch
jak i jednej butli. W części pneumatycznej urządzenia zastosowano wysokowydajny reduktor
ciśnienia, wyposażony w bodyguard i zestaw ostrzegawczy ,,gwizdkowy’’, kompatybilny z
całą gamą dostępnych automatów oddechowych, łączników i butli na sprężone powietrze.
Aparat zapewnia użytkownikowi właściwą ochronę oddychania podczas pracy w środowisku
skażonym, ubogim w tlen lub w atmosferze gazowej pozbawionej tlenu.
Aparat powietrzny butlowy typu PSS-90 jest aparatem nadciśnieniowym.
Budowa:
Dwie kompozytowe butle robocze każda po
Ciśnienie w butli
Ilość powietrza
Czas ochronnego działania ok.
Waga
Dwa stopnie redukcji ciśnienia
9l
300bar
5400l.
180 min przy średnim zużyciu powietrza 30
l/min
21,5 kg
7 bar
w automacie oddechowym 4mbar.
Możliwość podłączenia osoby poszkodowanej. Automat osoby poszkodowanej jest podciśnieniowy.
Strona 97
APARATY EWAKUACYJNE:
APARAT OXY K 50S
Części składowe aparatu OXY K 50S
Aparat jest przeznaczony do jednorazowego użycia. Służy do bezpiecznego opuszczania
strefy objętej pożarem, wyrzutem gazów lub awarią instalacji chemicznej. Przeznaczony jest
do ochrony dróg oddechowych człowieka podczas jego wycofywania się (ucieczki) ze strefy
zagrożonej gazami szkodliwymi dla zdrowia oraz tam, gdzie stężenie tlenu w powietrzu jest
niewystarczające do oddychania.
Aparat OXY K 50 S przeznaczony jest wyłącznie do ucieczki z zagrożonej strefy w
przypadku niebezpieczeństwa i dlatego nie może być stosowany podczas pracy.
Zasada działania oparta jest na uwalnianiu się tlenu z masy tlenotwórczej.
O szczelności aparatu świadczy niebieski kolor indykatorów wilgoci znajdujących się w
luminatorze, które w przypadku rozszczelnienia aparatu zmieniają kolor na biało – różowy.
Strona 98
Dane techniczne
Czas ochronnego działania
Czas ochronnego działania
Ciężar aparatu zamkniętego
Temp. wydychanego powietrza
Pojemność worka
Opór wdechu i wydechu przy 35l/min
Okres przydatności do użycia
Zawartość CO2 w gazie wydychanym
min do 50 minut
max do 180 minut
< 3 kg
max 55º C
6 litrów
5hPa
10 lat
<1,5 % obj.
Działanie aparatu:
Powietrze wydychane przez użytkownika płynie przewodem oddechowym do pochłaniacza,
gdzie następuje reakcja chemiczna z wypełniaczem (substancją tlenotwórczą), w wyniku
której pochłaniany jest dwutlenek węgla CO2 , a wydzielany tlen. Powietrze takie przepływa
do worka oddechowego. W czasie wdechu powietrze z worka oddechowego (bogatsze w tlen)
przepływa przez wypełniacz pochłaniacza i przewód oddechowy, dopływając do ust, a
następnie płuc użytkownika.
W pierwszych minutach oddychania w aparacie niezbędna ilość tlenu dostarczana jest z butli
tlenowej (butli startowej). Po otwarciu jej zaworu tlen z butli wypełnia worek oddechowy.
Jeżeli po uruchomieniu aparatu i otwarciu butli tlenowej, tlen nie wypełni worka
oddechowego, należy wykonać kilka wydechów do aparatu.
Przez pierwsze 5 minut poruszać się powoli, potem można kontynuować ucieczkę w/g
poznanych zasad w czasie szkolenia.
Strona 99
APARAT EBA 6.5
Urządzenie EBA 6.5 zostało zaprojektowane w celu zapewnienia warunków do oddychania w
czasie wycofywania się z obszaru, gdzie występuje atmosfera uboga w tlen lub stanowiąca
zagrożenie dla przebywających w niej osób. To urządzenie pozwala na oddychanie
niezależnie od otaczającej atmosfery przez co najmniej 90 minut.
Dane techniczne:
Czas pracy podczas wysiłku fizycznego
Czas pracy podczas spoczynku
Wymiary całkowite
Ciężar
Minimalna temperatura pracy
Zalecana temperatura składowania
Ciśnienie nominalne butli
90 minut conajmniej
8 godzin najwyżej
8,6” x 11,9” x 4,6”
4,17 kg (3,72 kg)
-120C
-12 - 600C
17MPa – 22MPa (2500-3200psi)
Cykl życia urządzenia:
Urządzenie EBA 6.5 zostało zaprojektowane na okresem życia 15 lat, pod warunkiem
prawidłowych przeglądów i kontrolowanych warunków eksploatacji. Obowiązkowy serwis
(przegląd) fabryczny powinien zostać przeprowadzony po upływie dzies ięciu lat od daty
produkcji lub wcześniejszego serwisu fabrycznego, jeżeli urządzenie było wyłącznie
składowane (nieużywane, nienoszone).
Pięcioletni okres serwisu musi być zachowany w przypadku, gdy urządzenia jest używane
lub noszone. Okres życia urządzania kończy się wraz z przekroczeniem piętnastu lat od daty
produkcji, niezależnie od sposobu zastosowania.
Stały przepływ tlenu może wynosić od 1,5 l/min do 100 l/min w zależności od
zapotrzebowania. EBA 6.5 używa tlenu pod ciśnieniem zamiast wytwarzanego przez czynnik
chemiczny.
Szybki do użycia - może być założony i gotowy do użycia w czasie krótszym niż 15 sekund
Łatwy do użycia - przekręcenie zaworu otwiera system, zakręcenie powoduje zamkniecie
dopływu tlenu
Długi czas ochronnego działania - ponad 90 minut w trybie ucieczkowym i ponad 8 godzin w
trybie spoczynku
Mała masa - waga 4,17 kg (opcjonalnie z butlą kompozytową 3,72 kg)
Wymiary - 21,6 cm x 30 cm x 11,4 cm
Prosty w kontroli - wystarczy prosta inspekcja wizualna
Strona 100
APARAT UPT-1
Urządzenie przeznaczone do podawania tlenu pod maskę ratownika w atmosferze nie
nadającej się do oddychania, zwłaszcza w przypadku awarii aparatu oddechowego lub
zasłabnięcia ratownika. W urządzenie UPT-1 musi być wyposażony każdy zastęp, udający
się do akcji ratowniczej z zastosowaniem tlenowych aparatów oddechowych roboczych.
UPT – 1 składa się z:
─ butli tlenowej z zaworem,
─ zaworu redukcyjnego z manometrem i przepływomierzem,
─ gumowego przewodu zakończonego spłaszczoną rurką.
Dane techniczne:
Masa urządzenia
Ciśnienie. Zredukowane
Dawkowanie tlenu
Czas działania przy dawkowaniu:
Przewód tlenowy
Butla tlenowa
Ciśnienie
Wymiary zewnętrzne
0,9 kg + butla 3,6 kg
0 do 0,6 MPa
0 do 20 dm3 / min
10 dm3 / min. 40 min.
20 dm3 / min. 20 min.
1500 mm
2 dm3 lub innej pojemności
20 MPa
125 x 105 x 80 mm
Strona 101
UBRANIE GAZOSZCZELNE CPS 7800
Gazoszczelny kombinezon wielokrotnego użytku Dräger CPS 7800 (typ 1b) to
doskonała ochrona przed gazami, cieczami, aerozolami i niebezpiecznymi
cząstkami, nawet w obszarach zagrożonych wybuchem. Dzięki innowacyjnemu
materiałowi i nowej konstrukcji, kombinezon zapewnia większą elastyczność i
komfort przy wejściu do ograniczonej przestrzeni, a także podczas pracy z
substancjami kriogenicznymi.
Mankiet twarzowy na kombinezonie Dräger CPS 7800
zapewnia elastyczność, gdy zostanie wybrany wraz z
maską pełnotwarzową..
Alternatywnie, Dräger CPS 7800 jest również dostępny z
wbudowaną na stałe maską pełnotwarzową Dräger
Panorama Nova. Optymalna obudowa kaptura zwiększa
komfort podczas noszenia hełmu.
Mocowanie rękawic Dräger umożliwia szybką ich
wymianę bez konieczności stosowania narzędzi.
Zintegrowane obuwie ochronne ułatwia zakładanie
kombinezonu.
RV PT 120 L jest regulowaną jednostką wentylacyjną do
chłodzenia wnętrza kombinezonu.
Strona 102
Substancja chemiczna
w min.
Aceton
Acetonitryl
Amoniak
1,3-butadien
Disiarczek węgla
Chlor
Dichlorometan
Dwuetyloamina
>540
>540
>540
>540
>540
>540
>540
Czas przenikania
w min.
w min.
Octan etylu
Tlenek etylenu
Chlorowodór
Luizyt (L)**
Metanol
Chlorometan
Gaz musztardowy (HD)**
>540
>540
>540
>540
>180
>540
>540
>1440
n-Heptan
Sarin (GB)**
>1440
Wodorotlenek sodu 40 % >540
Soman (GD)**
>1440
Kwas siarkowy 96 % >240
Czterochloroetylen
>540
Czterowodorofuran >540
Toluen
>540
>540
VX
>1440
DANE TECHNICZNE
Materiał kombinezonu
Temperatura
D-mexTM
Użytkowanie
Z mankietem twarzowym i butami
od -30 °C do +60 °C(niskie temperatury, jak -80 °C są możliwie przez
krótki okres czasu; przetestowane zostały przez firmę Dräger z materiałem
D-mexTM (ale nie jako część dopuszczenia CE))
od -30 °C do +60 °C
z mankietem
ok. 3,5 kg bez systemu wentylacji
twarzowym i
skarpetami
z maską pełnotwarzową i skarpetami
z maską pełnotwarzową i butami
Przechowywanie
Waga
KOMBINEZON OCHRONNY DO PRACY Z CHEMIKALIAMI WorkStar PVC
WorkStar PCV, wykonany z wygodnego i wytrzymałego
włókna powlekanego PCV, dopuszczony jako Typ 3
(kombinezon zapewniający szczelność na płyny silnikowe),
oferuje idealną ochronę przed kwasami lub podczas czyszczenia.
ODPORNOSC:
ścieralność
trwałość kleju: warstwa górna na dolnej
warstwa góma na górnej
wytrzymałość na zginanie/wygięcie
wytrzymałość na perforacje
wytrzymałość na rozrywanie
PRZYCZEPNOŚĆ POWŁOKI
Klasa
6/6
2/2
1/2
5/5
3/5
3/5
5/5
MAX. SIŁA ROZCiĄGAJĄCA
szwów zgrzewanych.
szwów nie zorzewanvch
5/5
4/5
Strona 103
Utrzymywanie kombinezonu w stanie używalności
Użytkownik musi regularnie kontrolować kombinezon chemoodporny poprzez sprawdzanie jego
szwów i właściwości. Nie są wymagane prace konserwacyjne przeprowadzane przez
wyspecjalizowany personel. Nie ma części/elementów zamiennych do kombinezonu.
TESTY PRZENIKALNOŚCI SUBSTANCJI CHEMICZNYCH zostały przeprowadzone również na
nowym, nie używanym materiale zgodnie z procedurą testową EN 369. Próby przenikalności są
wykonywane w czystych warunkach w temperaturze otoczenia 20°C i wilgotności względnej 65%.
Z uwagi na wpływ różnych czynników na reakcję substancji chemicznych (rodzaj, stężenie, stopień
czystości produktu, warunki pracy, temperatura) użytkownik powinien kontrolować tkaninę
Chemtex każdorazowo przed właściwym zastosowaniem. Czas przenikania mierzy się po
nieprzerwanym działaniu chemikaliów. Czas ten niekoniecznie jest równy sumie kilku krótkich
oddziaływań. Po pierwszym użyciu czas przenikania może się znacznie zmniejszyć na skutek
wpływu substancji chemicznych na tkaninę.
Klasa
1
2 3
4
5
6
Czas
(min)
>10 >3 >60 >12 >24 >48
przenikania
0
0
0
0
KOMBINEZON KWASO i ŁUGOODPORNY TYPU A i B
Ubranie przeznaczone jest do pracy w środowisku chemicznie
agresywnym, dla pracowników narażonych na działanie kwasów
i ługów. Ubranie może być również stosowane jako ochrona
przed zamoczeniem wodą, ściekami przemysłowymi o odczynie
kwaśnym lub zasadowym oraz roztworami soli.
Kurtka typ A:
Zapinana z przodu na zamek błyskawiczny
osłonięty 2 patkami, posiada kaptur oraz otwory
wentylacyjne umieszczone pod karczkiem z tyłu
kurtki.
Kurtka typ B:
Jest wkładana przez głowę, posiada doklejone
Uszczelnienie gumowe wokół twarzy, ściągana
jest na dole gumą.
Spodnie – identyczne dla typu A i B - z przyklejonymi
na stałe butami kwaso-ługoochronnymi – podwyższony
przód, szelki podtrzymujące spodnie zapinane są na
klamry umożliwiające regulację ich długości.
Posiada certyfikat CIOP.
Strona 104
Respirator CARVENT (Dopisać) + foto z maską PSS
Pneumatyczny respirator ratowniczy CAREvent ALS, umożliwia prowadzenie wentylacji
ręcznej i automatycznej u osób powyżej 20 kg, zapewniając wentylację w trybie
automatycznym i wspomaganym. Wybór parametrów wentylacji odbywa się za pomocą
jednego „suwaka” gdzie zostały skorelowane parametr objętości oddechowej oraz częstości
oddechów co sprawia że jego obsługa odbywa się w sposób prosty i intuicyjny.
FOTO Z MASKĄ PSS
Wyposażenie opcjonalne respiratora CAREvent ALS stanowi:
- butla tlenowa,
- reduktor z przepływomierzem,
- torba transportowa RL03,
- jednorazowego użytku przewody pacjenta,
- wielorazowego użytku przewód pacjenta
- uprząż do mocowania maski resuscytacyjnej.
Strona 105
SPRZĘT ŁĄCZNOŚCI
SYSTEM ŁĄCZNOŚCI RATOWNICZEJ RATRA
Radiowy system łączności ratowniczej – RATRA jest przenośnym rozwiązaniem łączności,
służącym do koordynacji działań służb ratowniczych w miejscu prowadzenia akcji
ratowniczej.
System RATRA przeznaczony jest do szybkiej organizacji autonomicznej łączności radiowej
w miejscu prowadzenia akcji ratowniczej. Głównym zadaniem systemu RATRA jest
wspomaganie akcji prowadzonych w podziemnych wyrobiskach kopalń, może też być
stosowany w akcjach prowadzonych na powierzchni, szczególnie wtedy, gdy inn e środki
łączności są zawodne lub niedostępne.
Strona 106
Manipulator
przeznaczony jest do zainstalowania w bazie akcji ratowniczej
na dole kopalni. Służy do nawiązywania połączenia głosowego
ze sztabem akcji na powierzchni oraz poprzez retransmiter do
nawiązywania łączności z zastępami ratowniczymi.
Retransmiter
urządzenie pełniące funkcję interfejsu radiowego pomiędzy manipulatorem
a radiotelefonami.
Akumulatory zewnętrzne
służą do przedłużenia czasu autonomii zasilania manipulatora lub retransmitera.
Strona 107
Radiotelefony
każdy zastępowy posiada radiotelefon umożliwiający komunikację
radiową z bazą. Radiotelefon może być wyposażony w nagłowny zestaw
słuchawkowo mikrofonowy umożliwiający łączność z ratownikiem w
aparacie tlenowym.
System antenowy
w zależności od potrzeb i warunków panujących w miejscu akcji możliwe jest zastosowanie różnych
anten: o charakterystyce dookolnej, kierunkowej, przewodów promieniujących oraz
łączenia poszczególnych anten
ze sobą tak aby zapewnić skuteczną propagację fal radiowych w rejonie działań
ratowniczych.
Strona 108
SPRZĘT OŚWIETLENIOWY
LAMPA NACHEŁMNA SMARTLIGHT – 05/M2
Lampy nahełmne SMARTLIGHT 05/M2 w ładownicy
Lampa nahełmna typ SMARTLIGHT-05/M2/L przeznaczona jest do indywidualnego
oświetlenia miejsca pracy. Wykonanie iskrobezpieczne kategorii oraz stopień ochronny
obudowy IP65 pozwala na stosowanie lampy w zakładach górniczych w pomieszczeniach o
dowolnej koncentracji metanu.
Lampa SMARTLIGHT-05/M2/L zawiera w sobie znaczące innowacje, ponieważ jako źródło
światła zaprojektowany został układ diod o wysokiej intensywności, a jako źródło zasilania –
małogabarytowy, bezobsługowy akumulator. Te dwa elementy doprowadziły do znacznego
obniżenia rozmiarów i ciężaru lampy, co w rezultacie przyczyniło się do tego, że jest ona
łatwiejsza w użytkowaniu oraz utrzymaniu eksploatacyjnym.
Stan naładowania akumulatora lampy jest wskazywana poprzez mignięcie diody
sygnalizacyjnej.
- 5 mignięć (akumulator lampy naładowany od 80% do100%)
- 4 mignięcia (akumulator lampy naładowany od 60% do 80%)
- 3 mignięcia lampę należy oddać mechanikowi sprzętu ratowniczego do naładowania.
Strona 109
Dane techniczne:
Napięcie znamionowe
Akumulator
Liczba cykli pracy akumulatora
Źródło światła:
Główne
Dodatkowe
Awaryjne
Minimalny czas świecenia
GLED
GLED
DLED
ALED
Maksymalny czas ładowania
Maksymalne natężenie oświetlenia(1m)
Kąt ograniczenia rozsyłu światła
Temperatura otoczenia
Gabaryty zespołu akumulatora
Średnica głowicy
Długość kabla
Masa
3,6 V
3 xNiMH 9,5 Ah
800 cykli
GLED
DLED
ALED
100% 10h
20% 30h
60h
50h
10h
1900 lux
120o
0o+40o C
140x130x48mm
72mm
1500mm
1,3kg
Strona 110
OŚWIETLENIE PELI
Reflektor Lampa 9410 / 4 LED Peli 490161
Kąt nachylenia reflektora lampy wynosi 120° stopni.
Zasięg świetlny aż do 416 metrów.
Żarówka: 4 LED
3 rodzaje rzutu wiązki światła (wysokie/niskie/migające)
Wartość zmierzona w lumenach: 300/741 lumenów
Czas pracy akumulatora: 4h, 45m / 1h, 45m (w zależności od stopnia światła)
Baterie: 4 D NiMH
Wskaźnik stanu akumulatora: Certyfikat NFPA 1901 Narodowych Władzy Ochrony
Przeciwpożarowej Stanów Zjednoczonych
Ładowanie akumulatora 220V: 5h
Zasięg świecenia w metrach: 416 m / 240m
Materiał: obudowa ABS / soczewka poliwęglan
RoHS: Ograniczenie niektórych niebezpiecznych substancji przenikających do środowiska z
odpadów elektrycznych i elektronicznych np: ołowiu, rtęci, kadmu, sześciowartościowego chromu
polibromowego difenylu (PBB) i polibromowego eteru fenylowego (PBDE).
Strona 111
Peli 9430 RALS
to diodowo-akumulatorowe małe oświetlenie na maszcie. Doskonałe w miejsca gdzie brak
możliwości zastosowania tradycyjnego oświetlenia z agregatem prądotwórczym lub brak dostępu do
zasilania sieciowego. Dodatkowy tryb stroboskopu do wykorzystania np. jako światło ostrzegawcze.
Dane techniczne
Źródło światła
24 x dioda LED
Moc
24 W
Strumień świetlny
1000-2000 lm
Czas pracy
do 15 h
Zasilanie
akumulator: żelowy 20Ah 12W
Wymiary [dł. x szer. x 40 x 20 x 23, długość masztu po całkowitym rozłożeniu: 82cm
wys.]
Masa brutto
9,8 kg
Strona 112
Przenośny maszt oświetleniowy Peli RALS 9460
Peli 9460 RALS - DIODOWO-AKUMULATOROWE OŚWIETLENIE NA
MASZCIE Doskonałe w miejsca gdzie nie ma możliwości zastosowania tradycyjnego
oświetlenia z agregatem prądotwórczym, lub brak jest dostępu do zasilania sieciowego.
W zestawie przenośnego systemu 9460 RALS, znajduje się skrzynia
Peli z serii 1510 oraz sprzęt oświetleniowy, wyposażony w dwa
6-diodowe reflektory.
Reflektory emitują mocną wiązkę światła o białej barwie każdy
z nich ma płynną regulację w zakresie od 500lm do 3000lm,
(maksymalna jasność dla włączonych obu masztów 6000lm)
Zmontowanie wszystkich elementów umieszczonych w skrzyni,
zabiera zaledwie kilkadziesiąt sekund.
Aluminiowe maszty można ustawić na wysokość do 180 cm.
Strumień światła zaspokaja potrzeby praktycznie każdego
użytkownika.
System 9460 RALS wyposażony został w akumulator
żelowy pracujący do 14 godzin.
Oświetlenie posiada dodatkowy tryb stroboskopu do wykorzystania
np. jako światło ostrzegawcze.
Rodzaj modułu świetlnego: dwa razy po 6 diód LED
Akumulator: żelowy 12V
Strumień świetlny jednego reflektora: 500-3000 Lumenów
Czas pracy: do 40 godzin
Długość masztu po całkowitym rozłożeniu: 180cm
Masa z akumulatorem: 23kg
Dane techniczne
Źródło światła
24 x dioda LED
Moc
24 W
Strumień świetlny
1000-2000 lm
Czas pracy
do 14 h
Zasilanie
akumulator: żelowy 20Ah 12W
Wymiary [dł. x szer. x 40 x 20 x 23, długość masztu po całkowitym rozłożeniu: 82cm
wys.]
Masa brutto
9,8 kg
Strona 113
Led Lenser X21R
Źródło światła:7 x High End Power LED
Siła światła:1600 lumenów
Zasięg światła:500m Zasilanie:akumulatorki
Rodzaj baterii:R20/D NiMh Czas pracy:do 7h
Rodzaj ładowania:230V AC
Wymiary:412mm Masa:1440 g
Materiał obudowy:aluminium
Kolor obudowy:czarny
Strona 114
AGREGATY PRĄDOTWÓRCZE
AGREGAT PRĄDOTWÓRCZY Knurz 8 kW
Dane techniczne:
Moc 8 kW 50 HZ
Masa 124 kg
Wyjscia 3x 230V , 1x 400V
Silnik czterosuwowy BRIGGS&STRATTON chłodzony powietrzem
Rozruch: ręczny
Strona 115
EU10i Agregat prądotwórczy Honda
Agregat prądotwórczy EU10i jest najmniejszym agregatem prądotwórczym serii EU. Agregat
charakteryzuje: kompaktowa, walizkowa obudowa, mała waga- tylko 13kg, bardzo wysoka jakość
generowanego prądu, możliwość równoległego połączenia dwóch agregatów w celu podwojenia
mocy oraz 12-sto woltowe wyjście prądu stałego. Wyjście prądu stałego umożliwia naładowanie
akumulatora samochodowego. Agregat posiada również regulator obrotów, który znacznie
zmniejsza zużycie paliwa. Najważniejszą cechą agregatu jest inwerterowa prądnica dzięki której bez
problemu zasilisz wszystkie elektronicze urządzenia m.in.: laptopy, wzmacniacze akustyczne,
monitory itp.
Dane techniczne silnika:
- Moc silnika: 2,3 K.M.
- Typ silnika: czterosuwowy, chłodzony powietrzem
- Rozruch: ręczny
- Pojemność zbiornika paliwa: 2,1 L
- Rodzaj paliwa: etylina Pb95/98
- Ostrzeżenie o nikim poziomie oleju w silniku: tak
Dane techniczne agregatu:
- Moc max. 1 kW
- Moc nom. 0,9 kW
- Gniazda AC 1 x 230V
- Gniazda DC 12V - 8A
- Stabilizacja napięcia: Inwerter
- LWA /Stopień ochrony 87dB(A)
- Masa sucha 13 kg
Wyposażenie standardowe:
- Zabezpieczenia olejowe silnika (oil-alert),
- zabezpieczenie magneto-termiczne prądnicy,
- wyjście prądu stałego,
- kontrolki: pracy, przeciążenia
Strona 116
Agregat Honda EU20i (2,0kW 20,7kg 89dB(A))
Agregat prądotwórczy jednofazowy Honda model EU20i charakteryzują: cicha praca, mała waga w
stosunku do generowanej mocy maksymalnej, wysoka jakość prądu wyjściowego (inwerterowa
stabilizacja napięcia), możliwość równoległego połączenia dwóch agregatów EU20i w celu
podwojenia mocy wyjściowej (autosynchronizacja) oraz tryb pracy ekonomicznej (ECO)
inteligentnie zmniejszający zużycie paliwa, w zależności od wielkości obciążenia.
Agregat Honda EU20i
Model
EU20i 2,0kW 20,7kg 89dB(A)
Moc max.
2 kW
Moc nom.
1,6 kW
Gniazda AC
2 x 230V 16 A
Gniazda DC
12V - 8A
LWA /Stopień ochrony
89dB(A) / IP23
Rodzaj silnika
GX100
Moc max. (norma SAE J1349)
2,8 KM
Rozruch-ręczny/elektryczny
ręczny
Długość (złożone rączki)
510 mm
Szerokość
290 mm
Wysokość (z kółkami)
425 mm
Masa sucha
20,8 kg
Zbiornik paliwa
3,6 l
Strona 117
Do dodatkowych zalet oryginalnego japońskiego agregatu należy gniazdo prądu stałego (DC)
przeznaczone do ładowania akumulatorów typu samochodowego. Na panelu przednim umieszczone
są: lampka kontrolna czujnika oleju, ostrzegawcza przeciążenia, kontrolna zasilania, bezpieczniki
obwodów prądu zmiennego, bezpiecznik obwodu prądu stałego, włącznik trybu ECO, gniazda
równoległego połączenia dwóch agregatów, zacisk uziemienia. W opcji* dostępne są: licznik
motogodzin, kabel do ładowania akumulatorów, kabel do autosynchronizacji, wąż do
odprowadzania spalin, pokrowiec ochronny.
Zestawienie agregatów na wyposarzeniu O/JRGH
Lp
Typ agregatu
Rodzaj paliwa
Moc
Szt. Miejsce stacjonowania
1.
KNURZ D+E8BVF spalinowy
PB
8kVA
1
W III GPR Sobin
2.
HONDA EU 20 spalinowy
PB
2kVA
2
W III GPR Sobin
3.
HONDA EU 10 spalinowy
PB
1kVA
2
W III GPR Sobin
Atlas Copco T20FS-160
ON
12,6kVA
1
W III GPR Sobin
5.
Atlas Copco QAS - 768
ON
69 kVA
1
W II Lubin
6.
Eisemann BSKA 14
PB
11 kVA
1
W II Lubin
7.
Honda ECT - 700
PB
7 kVA
1
W II Lubin
8.
Honda EU - 20i
PB
2 kVA
1
W II Lubin
9.
Honda EU - 30i
PB
3 kVA
1
W II Lubin
10. Honda EC 2000
PB
2 kVA
1
W II Lubin
11. Agregat prądotwórczy GEKO 8000ED-AA/HHBA
PB
5,3kVA, 8kVA
1+1
WI HM Głogów
12. Agregat prądotwórczy ROSENBAYER RS-14
PB
6kVA, 13,6kVA 1+1
WI HM Głogów
13. Agregat prądotwórczy FOGO FV 13000 E
PB
6kVA, 13,6kVA 1+1
WI HM Głogów
14. Agregat prądotwórczy HONDA EU30
PB
2,6KVA
WI HM Głogów
1
SPRZĘT DO PROWADZENIA AKCJI POŻAROWYCH
GAŚNICE
Gaśnice to urządzenia zawierające środek gaśnicz y, który na skutek działania ciśnienia
wewnętrznego może być wyrzucony i skierowany na pożar. Gaśnicami nie gasimy ludzi!
Gaśnica płynowa – gaśnica wypełniona wodnym roztworem koncentratu powierzchniowo –
czynnego AFFF z wewnętrznym ładunkiem zasilającym, przeznaczona do gaszenia pożarów
grupy A i B.
Typy gaśnic płynowych:
─ GW-9X – gaśnica pod stałym ciśnieniem z zaworem dozującym, wyposażonym w manometr
kontrolny,
Strona 118
─ GW-9Z – gaśnica z wewnętrznym ładunkiem zasilającym i dozowaniem płynu przez
prądownicę płynową.
Gaśnica płynowa to nowa generacja gaśnicy pianowej.
Strona 119
Strona 120
Strona 121
MOBILNY ZBIORNIK Z WODĄ MAST NP 4D
Dane techniczne:
Max. długość
Szerokość
Wysokość
Masa własna
Pojemność zbiornika
4720mm,
2300mm,
1400mm,
2600kg,
3000 dm3,
Podwozie zbudowane z :
1. Ramy
2. Osi z hamulcem
3. Kół
4. Dyszla wraz z podnośnikiem śrubowym
5. Hydraulicznego układu hamulcowego
Nadwozie zbudowane z:
1. Zbiornik na wodę
2. Przyłącza strażackie
Zbiornik na wodę wykonany z blachy stalowej. Pojemności zbiornika 3000 l
W skład zestawu wchodzi wąż sztywny do podawania wody ze zbiornika do pompy MAST NP 4D.
Ponadto w skrzyni znajdującej się przy zbiorniku oprócz pompy MAST NP 4D znajdują się węże
strażackie ( 5 szt.), prądownica strażacka, klucz hydrantowy, zasysacz liniowy oraz sztywny wąż do
zasysacza liniowego.
Po podłączeniu zbiornika wody z pompą i podłączeniu węży strażackich jesteśmy w stanie
zbudować linię gaśniczą o długości do 100 m. Dodatkowo podłączając do linii gaśniczej zasysacz
liniowy, którego wąż sztywny umieszczamy w zbiorniku ze środkiem gaśniczym pianotwórczym
(np. Sthamex) a na końcu linii umieszczając prądownicę do piany istnieje możliwość podawania
również piany gaśniczej.
W ścianie górnej wspawano złącza strażackie , które służą do połączenia zbiornika z pompą MAST
NP.4D. Zalewanie zbiornika wodą wykonuje się poprzez złącze strażackie i wąż strażacki
podłączany bezpośrednio do kopalnianej instalacji wodnej.
Strona 122
Opis urządzenia
Przenośna pompa MAST NP 4D jest napędzana silnikiem diesla. Przeznaczona jest po
zalaniu, do przepompowowywania wody silnie zabrudzonej, może być również traktowana jako
stacjonarna pompa długotrwałej pracy.
Podstawowe parametry techniczne:
- Silnik
- diesel, moc 3,4 kW
- Wymiary
- 57×46×50
- Waga
- 49 kg
- Zbiornik paliwa
- 3l
- Zużycie paliwa
- 1,2 l/godz
- Wysokość ssania
- do 8,4 m
- Wydajność
- 140 l/min przy ciśnieniu 2 bar
Strona 123
MODUŁ GAŚNICZY MG-1400
Dane techniczne:
Max. długość- 4720 mm,
Szerokość- 2300 mm,
Wysokość- 1400 mm,
Masa własna- 2600 kg,
Pojemność zbiornika 3000 dm3,
Długość strumienia wody zwartego w linii prostej- 15m,
Długość strumienia wody zwartego + mgła wodna w linii prostej- 20m,
Długość strumienia piany zwartego w linii prostej- 10m,
Podwozie zbudowane z :
1. Ramy
2. Osi z hamulcem
3. Kół
4. Dyszla wraz z podnośnikiem śrubowym
5. Hydraulicznego układu hamulcowego
Nadwozie zbudowane z:
1. Zbiornik na wodę
2. Zbiornik na środek pianotwórczy
3. Agregat gaśniczy
4. Węże i przyłącza strażackie
Zbiornik na wodę wykonany z blachy stalowej o pojemności 2500 l
Zbiornik na środek gaśniczy wykonany z blachy stalowej o pojemności 170 l
Strona 124
Wysokociśnieniowy agregat pompowy jest urządzeniem do podawania rozpylonej wody pod
wysokim ciśnieniem ( 40 bar ) przez zwijadło szybkiego natarcia (długość węża 60m) z
wysokociśnieniową prądnicą (Turbo-JET Protek Style 300 z nakładką pianową) na który może być
założona nakładka do wytwarzania piany gaśniczej
Pompa wysokociśnieniowa tłokowa Gamma 100 UDOR przeznaczona jest do podawania wody
czystej i lekko zasadowej o temperaturze maksymalnej 55 st. C. Dopuszczalny zakres pracy 0-100
l/min. O mocy 7,19 kW.
W ścianie czołowej wspawano u góry i u dołu króćce, które służą do wpięcia z układem roboczym.
Zalewanie zbiornika wodą wykonuje się poprzez złącze strażackie i wąż strażacki ( 5 szt.)
podłączany bezpośrednio do kopalnianej instalacji wodnej. Złącze strażackie wraz z osprzętem
strażackim znajduje się w tylnej części przyczepy po obu jej stronach w zamkniętych przedziałach.
Dodatkowo
w przedniej części modułu znajduje się 6 szt. Gaśnic ( 2 gaśnice pianowe, 2 gaśnice proszkowe,
2 gaśnice śniegowe ).
HYDRANTY NAWIERTOWE
Hydrant nawiertowy Hawle
Hawle hydrant nawiertowy do nawiercania rurociągów.
Przyrząd typu Hawle został zaopatrzony w mechanizm do wiercenia i mocowania na
rurociągach wodnych ze stali ,żeliwa lub tworzyw sztucznych .
Przyrząd nawiertowy stosowany jest wtedy, gdy na rurociągu nie ma zainstalowanego
hydrantu stacjonarnego w miejscu dogodnym do gaszenia pożaru. Urządzenie można
mocować na rurociągach będących pod ciśnieniem bez straty ciśnienia. Przy nawiercaniu pod
ciśnieniem wióry są wypłukiwane na zewnątrz przez odpowiednio zwymiarowany wylot.
Ręczny napęd i posuw uzyskuje się przy pomocy grzechotki i nakrętki przesuwnej. Trzon
wiertła jest połączony z grzechotką przy pomocy prostej blokady. Złączki podwójne lub
redukcje uszczelniane są komorowymi pierścieniami gumowymi.
Aparat do nawiercania pod ciśnieniem posiada wiertło kręte do rur stalowych i żeliwnych :
─
─
─
─
─
─
─
─
wiertło kręte Ø 24 ,29, 35, 40
frez do nawiercania rur PCV Ø 24, 29, 35, 40
dwuzłączka redukcyjna uszczelką gumową
klucz do gniazda sześciokąt
klucz hakowy
pilot odcinający
uniwersalna opaska obejmująca Ø 50,80,100,150
opaska do plastiku Ø 63,90,110,160
System uszczelniający na haku jest optymalnym rozwiązaniem uszczelniania nawierceń. Obie
uszczelki opaski obejmują całą powierzchnię przylegania rury.
Strona 125
Hydrant nawiertowy HAWLE
Strona 126
SPRZĘT DO PROWADZENIA AKCJI ZAWAŁOWYCH
ODBIORNIK LOKACYJNY MinSersch-09 (OSN - 10)
UrządzenieMinSearch-09 służy do określania położenia nadajników lokacyjnych w
podziemnych zakładach górniczych.
W skład przyrządu wchodzą:
• jednostka centralna z wyświetlaczem, klawiszami sterującymi oraz głośnikiem,
• antena odbiorcza,
• słuchawki,
• ładowarka sieciowa.
Organizacja ekranu urządzenia
Zasięg pomiaru
do 50m
Zakresy1 pomiaru 50m ÷ 20m
Efektywny zasięg pomiaru do 25m
Zakresy2 pomiaru od 20m ÷ 5m
Dokładność pomiaru
0,5 w zakresie 1m<L<5m
Zakresy3 pomiaru od 5m 2m
1,0m w zakresie 5m <L<15m Zakresy4
od 2m 0m
2,0m w zakresie 15m<L50m
Strona 127
KAMERA UCF 9000 Drager
Za pomocą kamery UCF 9000 można nagrywać filmy i robić pojedyncze zdjęcia nie tylko
wyświetlanych obrazów termicznych, lecz również rzeczywistych obrazów cyfrowych. Dzięki tej
opcji można nagrywać rzeczywiste operacje na żywo oraz sytuacje szkoleniowe w celu
przeprowadzenia oceny, używając funkcji odtwarzania.
Strona 128
7.4. KAMERA TERMOWIZYJNA BULLARD
Monochromatyczna Kamera TI COMMANDER
Parametry techniczne[27]:
Waga z baterią
Bez baterii
Wymiary obudowy
Wytrzymałość termiczna
Wpływ upadków z około 2m
Obudowa
Paski i taśmy
Wyświetlacz na obudowie
Detektor
Rozdzielczość
Zakres spektralny
Czułość
Wyjście wideo
Średnica obiektywu
Pole widzenia
Ostrość (fokus)
Akumulator
Wyjście
Pojemność
Czas pracy
Żywotność baterii
Waga baterii
Typ wyświetlacza
Rozmiar wyświetlacza
6,25 kg
5,5 kg
18.5 x 15 x 7,5
300 ° F (150 ° C) 15minut
brak
termicznie uszczelniona
Kevlar, skórzane
poliwęglan
niechłodzonych ceramiczny
320 x 240
8 - 14 mikronów
0,05 ° C
NTSC
18 mm
55 °
1 m do nieskończoności
NiMH
10V
2100 mAhr
1,5 h
1000 cykli ładowania
0,75 kg
ciekłokrystaliczny (LCD)
5"
Strona 129
Format
Sposób wyświetlania
Nadajnik sygnału
Typ sygnału
Jednostka miary
Zakres temperatur
Zoom cyfrowy
960 x 234
TFT Active Matrix
wewnętrzny
analogowy
Celsjusza lub Fahrenheita
0 - 1000 º F lub 0 - 500 º C
7.5. KAMERA TERMOWIZYJNA BULLARD S2
Monochromatyczna kamera termowizyjna BULLARD S2
BULLARD S2 to niewielka, ręczna kamera termowizyjna nowej generacji wyprodukowana
w USA zaprojektowana specjalnie dla oddziałów ratowniczych zagrożonych największym
niebezpieczeństwem związanym z rozpoznaniem i prowadzeniem akcji ratowniczej, nie tylko
przeciwpożarowej. Kamera serii S2 posiada matrycę 160x120 detektorów. Wymiary kamery i jej
system nośny pozwalają na swobodne posługiwanie się w czasie prowadzenia akcji obiema rękoma
bez konieczności odkładania czy wypuszczania z ręki urządzenia.
Kamera działa na zasadzie przetwarzania promieniowania podczerwonego emitowanego
przez obserwowane obiekty obrazując rozkład temperatury na całej ich powierzchni (również cieczy
i gazów). Wyposażona jest w duży 3,5” fluorescencyjny ekran ciekłokrystaliczny umożliwiający
obserwowanie danego obszaru bez konieczności zbliżania kamery do twarzy nawet w warunkach
silnego zadymienia oraz niechłodzone matryce mikrobolometryczne o wysokich właściwościach
obrazowania termicznego. Zakres spektralny kamer S2 zawierający się w przedziale 7.5-14 µm
gwarantuje bardzo skuteczne działania przy lokalizacji ludzi i źródeł ognia w najtrudniejszych
warunkach pożarowych. BULLARD S2 jest wodoodporny i niewrażliwy na upadki z około 2m.
Strona 130
Parametry techniczne:
Detektor
Zakres spektralny
Częstotliwość
Rozdzielczość
Soczewka Germanowa
Kąt widzenia
Czas pracy
Wyświetlacz
Waga
niechłodzona macierz mikrobolometryczna 160x120 detektorów
7.5 – 14 μm
30 Hz
0.05ºC
8.5 mm
40ºx50º
2.5 h
3.5”, 89.856 pikseli
1.2 kg z baterią (bez baterii 0.9 kg)
KAMERA WZIERNIKOWA SEARCHCAM 3000 ???
Wchodząc do zamkniętej przestrzeni zespół ratowniczy może wziąć ze sobą kamerę Searchcam
3000. Dzięki temu zostanie utrzymana dwukierunkowa łączność oraz możliwość wizualnego
monitorowania akcji ratowniczej z zewnątrz. Po umieszczeniu kamery wewnątrz danej przestrzeni
zespół ratowniczy może swobodnie przystąpić do przygotowania ofiar wypadku do ewakuacji.
Akcja ratownicza prowadzona w zamkniętej przestrzeni to najtrudniejsze i najbardziej niebezpieczne
zadanie dla każdego zespołu ratowniczego. Kamera Searchcam 3000 zapewnia ratownikom większe
bezpieczeństwo dzięki stałej obserwacji wizualnej i nasłuchowej . Podczas wejścia do zamkniętej
przestrzeni trzymana w ręku kamera zapewnia oświetlenie drogi przejścia.
Kamera wziernikowa Searchcam 3000
Zasada działania
Lokalizacja ofiar zawaleń poprzez przeszukiwanie pustych przestrzeni, gdzie istnieje duże
prawdopodobieństwo znalezienia uwięzionych ludzi. System Poszukiwania Ofiar Searchcam został
zaprojektowany w taki sposób, aby umożliwiał wprowadzenie sondy z kamerą w otwór o średnicy
zaledwie 4,4 cm, co pozwala na sięgnięcie wzrokiem i słuchem do pustych przestrzeni wewnątrz
zawalonych konstrukcji w celu znalezienia pozostających tam ewentualnie ludzi. Przyrząd
Searchcam jest szybki i dokładny w użyciu, i stanowi jedyne narzędzie ratowników umożliwiające
precyzyjne zlokalizowanie ofiar w zawałach.
Strona 131
Trwałość i mobilność
Niska waga przyrządu zapewnia jego wysoką mobilność. Walizka transportowa Pelican®
zaopatrzona jest w mocne i trwałe kółka. Piankowe wypełnienie wnętrza walizki chroni jej
zawartość przed wstrząsami.
Łatwość obsługi
Wyświetlanie informacji o stanie urządzenia na ekranie zapewnia, że operator ma stale pełną
kontrolę nad jego pracą bez odrywania oczu od wykonywanego zadania poszukiwania ludzi.
Symbole graficzne i paski wskaźnikowe podają pozycję głowicy kamery, względne wzmocnienie
mikrofonu poszukiwawczego, względne natężenie oświetlenia, włączenie nadawania oraz poziom
energii akumulatora. W urządzeniach wizyjnych wykorzystywanych do prac poszukiwawczych
najważniejszą informacją dla operatora jest orientacja kamery, która pozwala zorientować się, gdzie
kamera w danej chwili patrzy. Pozycja głowicy kamery podawana jest w formie wskaźników
paskowych znajdujących się w dolnej części ekranu. Ruch głowicy kamery oraz względne
odchylenie od pozycji centralnej podawane jest w krokach co 15°, co pozwala operatorowi
zachować orientację przestrzenną w obrębie miejsca przeszukiwanego przez kamerę. Migające
symbole graficzne informują o osiągnięciu przez głowicę kamery położenia skrajnego na
zawieszeniu przegubowym (lewego lub prawego). Orientacja kamery jest ułatwiona dzięki
automatycznemu zatrzymywaniu się jej głowicy w pozycji centralnej podczas ruchu mechanizmu
przegubowego; w celu przejścia przez pozycję centralną konieczne jest zwolnienie i ponowne
naciśnięcie przycisku poruszania mechanizmem przegubowym. Głowica kamery automatycznie
wraca do pozycji centralnej po wyłączeniu systemu, co ułatwia wyciągnięcie jej z obserwowanej
przestrzeni.
Charakterystyka
Kolorowy obraz wideo
2-drożny system dźwiękowy
Wyświetlanie informacji na ekranie
Automatyczne pozycjonowanie głowicy
Wodoodporna głowica kamery
Pistoletowy uchwyt sterujący
Zdalnie sterowany dwukierunkowy mechanizm przegubowy
Lekka konstrukcja sondy
Odłączalny monitor z płaskim ekranem 5”
Sonda teleskopowa
Oświetlenie LED o zmiennym natężeniu
Akumulator kwasowo-ołowiowy, hermetyczny, 3 godziny pracy
Dwa akumulatory i ładowarka w komplecie
Strona 132
Dane techniczne
VIDEo
KAMERA
Kolor, 1/4” CCD, 0,4 lux, 380 linii, automatyczna migawka
OŚWIETLENIE
16 elementowa matryca LED trwałość 20.000 godzin
MONITOR
Przekątna 5”, płaski ekran z aktywną matrycą LCD
WYJŚCIE DODATKOWE 7-stykowe wyjście uniwersalne do akcesoriów
STANDARD WIDEO
NTSC lub PAL
Audio
MIKROFON DETEKCYJNY
GŁOŚNIK NADAWCZY
ZESTAW NAGŁOWNY
(standard)
Mikrofon o wysokiej, regulowanej czułości
System simpleks, głośnik umieszczony w obudowie
kamery
OPERATORA Słuchawki tłumiące hałas zewnętrzny, mikrofon na
wysięgniku
Wymiary Superprobe
DŁUGOŚĆ SYSTEMU
Teleskopy od 104,3 cm do 234 cm
WAGA SONDY
3,18 kg
ŚREDNICA OBUDOWY KAMERY 4,3 cm
MINIMALNA ŚREDNICA DOSTĘPU 4,4 cm
ZAKRES RUCHU PRZEGUBU
Całkowity 180°, od prawej do lewej
CAŁKOWITY KĄT WIDZENIA
235°
ODLEGŁOŚĆ OBSERWACJI
15 cm – 6 m w całkowitej ciemności
Akumulator
(W komplecie z każdym systemem znajdują się dwa akumulatory)
TYP
Kwasowo-ołowiowy, hermetyczny
CZAS PRACY 3 godzin bez przerwy
ŁADOWANIE 2 godziny do 90%
ŁADOWARKA Dwa napięcia sieciowe – przełączane 120/220 V~
Walizka
TYP
Pelican®- wodoszczelna i pyłoszczelna
WYMIARY
132 cm x 44,5 cm x 15,2 cm
WAGA (Z ZAWARTOŚCIĄ) 24 kg
Warunki środowiskowe
TEMPERATURA PRACY
-17°C do +45°C
PRZECHOWYWANIE
+4°C do +26°C
WILGOTNOŚĆ WZGLĘDNA 10% - 90%
WODOODPORNOŚĆ
Wysoka wodoodporność
Strona 133
SPRZĘT HYDRAULICZNY
ROZPIERAKI HOLMATRO
Narzędzia umożliwiające rozsuwanie lub ściąganie elementów w czasie akcji ratowniczych.
Sterowane są przez obrotowy uchwyt w rękojeści i zasilane pompą hydrauliczną Holmatro.
Jest to urządzenie o działaniu dwukierunkowym. Cały system pracuje na ole ju mineralnym
przy maksymalnym ciśnieniu 720 bar.
Nowa generacja tych urządzeń pracuje w systemie CORE. Jest to system,
w którym wąż hydrauliczny składa się z przewodu wysokiego ciśnienia wewnątrz przewodu
niskiego ciśnienia.
Rozpierak HOLMATRO
SP 4280 C
Antypoślizgowy uchwyt z wbudowanym oświetleniem LED
Koniec z rzucaniem własnego cienia na miejsce pracy. Oświetlenie dostępne jest w każdym miejscu,
nawet tam, gdzie nie dochodzi światło znajaśnic oświetlających teren akcji.
Speed Valve - zawór zwiększający szybkość otwierania narzędzia
Narzędzia otwierają się o 65% szybciej, dzięki czemu cały proces wydobywania osób zpojazdu jest
krótszy.
Wbudowana technologia CORE™ (jednowężowa)
Technologia CORE™ (COaxial Rescue Equipment – narzędzia ratownicze z koncentrycznym
wężem hydraulicznym) dotyczy węży, złączy i zaworów układu hydraulicznego. Innymi słowy:
sposobu doprowadzania oleju z pompy do narzędzia i z powrotem
- Tylko jedno szybkozłącze w narzędziu
- System CORE™ umożliwia ratownikowi zmianę narzędzia bez przerywania przepływu
oleju przez wąż dzięki specjalnym szybkozłączom.
- Brak konieczności przełączania zaworu na pompie.
- Mniej czynności przy obsłudze węży.
- Ratownik może zmienić swoje narzędzie w dowolnej chwili.
- Kolejność czynności wymaganych do przygotowania i zwinięcia sprzętu jest dowolna.
Charakterystyka
- do ciężkiego i bardzo ciężkiego ratownictwa
- katastrofy kolejowe
- katastrofy budowlane
- ciężkie katastrofy drogowe
- do rozpierania, ciągnięcia, ściskania i cięcia
- wąskie ramiona i obudowa ułatwiają penetrację w ciasnych miejscach
- szybko wymienne akcesoria: ciągnące i końcówki robocze
- mocno ząbkowane końcówki robocze dają pewny chwyt przy rozpieraniu i ściskaniu
- ostre końcówki tnące do blach o optymalnym kącie
- uchwyt sterujący
Strona 134
- tylko czarna część obraca się
- dokładny powrót sprężyny do pozycji neutralnej
- dokładna proporcjonalna praca
- maks. rotacja w prawo i w lewo tylko 22°
- wbudowane podwójne zawory zwrotne
- unikalna pełna ochrona przed przeciążeniem
- anodyzowane części aluminiowe
- końcówki wężowe (tylko w opcji dwuwężowej) o współczynniku bezpieczeństwa 4:1
ze sprężyną ochronną na całej długości
.
Narzędzie w wykonaniu dwuwężowym posiada:
- krótkie węże przyłączeniowe o współczynniku bezpieczeństwa 4:1, ze sprężynami
zabezpieczającymi przed załamaniem na całej długości.
- na końcu węży zamontowane są szybkozłącza AUTO-LOCK z zaślepkami.
Narzędzie wyposażone w technologię jednowężową CORE ™ oznaczone jest literą C
w modelu (np. CU4031 C GP).
Narzędzie w starej wersji dwuwężowej nie posiada oznaczenia litery C w modelu (np. CU4031 GP)
Dane techniczne:
Model
SP 4280 C
system
Core
maks. ciśnienie robocze
720 bar
maks. rozparcie
677 mm
maks. siła rozpierania przy otwartych ramionach
397 kN/40,5 t
min. siła rozpierania przy zamkniętych ramionach
85 kN/8.7 t
(25 mm od końcowek)
maks. siła ściskania
177 kN/18.1 t
maks. długość ciągniecia
476 mm
maks. siła ciągniecia
143 kN/14,5 t
-20oC + 55oC
ciężar narzędzia gotowego do pracy
26.9 kg
wymiary (d x sz x w)
800x316x224 (mm)
pojemność oleju (efektywna)
234 cm3
EN13204
CS85/677-26.9
Strona 135
NOŻYCE HOLMATRO
Nożyce ze specjalnie zaprojektowanymi ostrzami NCT docięcia współczesnych pojazdów ze
wzmocnieniami wykonanymi ze stali borowych i mikrostopowych . Posiadają unikalne rozwiązania
technologiczne poprawiające skuteczność cięcia i komfort pracy dla ratownika i-Bolt – nowa,
rewolucyjna konstrukcja śruby centralnej
Nożyce HOLMATRO CU 4050 NCT II
Nożyce ze specjalnie zaprojektowanymi ostrzami NCT docięcia współczesnych pojazdów ze
wzmocnieniami wykonanymi ze stali borowych i mikrostopowych . Posiadają unikalne rozwiązania
technologiczne poprawiające skuteczność cięcia i komfort pracy dla ratownika
i-Bolt – nowa, rewolucyjna konstrukcja śruby centralnejŚruba centralna jest zagłębiona w uchwycie
ostrzy. W rezultacie uzyskano bardziej płaską konstrukcję, ułatwiającą dostęp do ciasnych
przestrzeni. Konstrukcja nowej śruby centralnej umożliwia także skuteczniejsze cięcie niż w
narzędziach o konstrukcji tradycyjnej.
Antypoślizgowy uchwyt z wbudowanym oświetleniem LED - Koniec z rzucaniem
własnego cienia na miejsce pracy. Oświetlenie dostępne jest w każdym miejscu, nawet tam, gdzie
nie dochodzi światło z najaśnic oświetlających teren akcji.
Wbudowana technologia CORE™ (jednowężowa) - Technologia CORE™ (COaxial
Rescue Equipment) – narzędzia ratownicze z koncentrycznym wężem hydraulicznym) dotyczy
węży,
złączy
i zaworów układu hydraulicznego. Innymi słowy: sposobu doprowadzania oleju z pompy do
narzędzia i z powrotem
Tylko jedno szybkozłącze w narzędziu
System CORE™ umożliwia ratownikowi zmianę narzędzia bez przerywania przepływu oleju
przez wąż dzięki specjalnym szybkozłączom.
Brak konieczności przełączania zaworu na Qpompie.
Mniej czynności przy obsłudze węży.
Ratownik może zmienić swoje narzędzie w dowolnej chwili.
Kolejność czynności wymaganych do przygotowania i zwinięcia sprzętu jest dowolna.
Charakterystyka:
nowe ostrza NCT II (New Car Technology),
większe rozwarcie ostrzy
ostrza NCT™ są najlepiej przystosowane do przecinania nowoczesnych konstrukcji
samochodowychi mają znaczne zapasy skuteczności cięcia mogące sprostać wymaganiom
pojazdów najnowszej generacji wprowadzanych obecnie na rynek.
Strona 136
- uchwyt sterującytylko czarna część obraca się
- dokładny powrót sprężyny do pozycji neutralnej
- dokładna proporcjonalna praca
- maks. rotacja w prawo i w lewo tylko 22°
- wbudowane podwójne zawory zwrotne
- system dźwigni chroniony gumową osłoną bezpieczny dla ratownika
- anodyzowane części aluminiowe
- unikalna pełna ochrona przed przeciążeniem
- końcówki wężowe ( tylko w opcji dwuwężowej) o współczynniku bezpieczeństwa 4:1 ze sprężyną
ochronną na całej długości
Narzędzie w wykonaniu dwuwężowym posiada:
- krótkie węże przyłączeniowe o współczynniku bezpieczeństwa 4:1, ze sprężynam
i zabezpieczającymi przed załamaniem na całej długości.
- na końcu węży zamontowane są szybkozłącza AUTO-LOCK z zaślepkami.
Narzędzie wyposażone w technologię jednowężową CORE ™ oznaczone jest literą C w modelu (np.
CU4031 C GP).
Narzędzie w starej wersji dwuwężowej nie posiada oznaczenia litery C w modelu (np. CU4031 GP)
Dane techniczne:
Model
CU 4050 C NCT II
system
Core
numer katalogowy
150.012.094
720 bar
maks. rozwarcie ostrzy
181 mm
maks. siła cięcia w zagłębieniu
927 kN/95 t
maks. pręt okrągły ( w zagłębieniu)
41 mm
-20oC + 55oC
ciężar narzędzia gotowego do pracy
18 kg
wymiary (d x sz x w)
735x270x218 (mm)
pojemność oleju (efektywna)
162 cm3
EN13204
BC165H-18
Strona 137
KLINY HOLMATRO
Klin hydrauliczny HOLMATRO
Parametr
Jednostka
miary
Wys. Podnoszenia
Szczelina
Udźwig
Mm
Mm
Ton
Typ klina
HW-1500
HW-500 HWJ-36U
45
4
1,5
45
4
0,5
45
4
36
PRZECINAKI HOLMATRO
Przecinaki HOLMATRO
Funkcja
Typ przecinaka
HWC-32U
Przecina kable
32 mm
Przecina pręty
25 mm
Przecina nakrętki -
HCC-100U
HNC-1536
100 mm
-
19 – 36 mm
Narzędzia z jednym przyłączem – powrót ostrza przecinaka następuje samoczynnie (nacisk
sprężyny w narzędziu) po zwolnieniu ciśnienia na pompie.
Strona 138
POMPY HYDRAULICZNE HOLMATRO
Ręczna 2 stopniowa pompa hydrauliczna do zasilania wszystkich narzędzi ratowniczych.
Wersja jednowężowa CORE oznaczona literą C w modelu. Wersja dwuwężowa z oznaczeniem
BU.
Pompa nożna HOLMATRO HTW 1800C
Charakterystyka:
- zwarta, mocna, lekka
- pompy jednostopniowa, dwustopniowa, unikalna trójstopniowa
- mocowana na drewnianej podstawie (model HTW 700 ABU, H/FTW 1800 BU,HTT 1800)
- budowa ułatwia konserwację
- wszystkie pompy posiadają bagnet do pomiaru poziomu oleju
Dane techniczne:
Model
HTW 1800 C
720 bar
pompa
trójstopniowa
użyteczna pojemność oleju
1800 cm3
wydajność 1-go stopnia na skok
do 60 bar - 28 cm3
do 260 bar 7,6 cm3
do 720 bar 3,1 cm3
-20°C + 80°C
wymiary
855 x 400 x 205
Strona 139
Nożna 3 stopniowa pompa hydrauliczna do zasilania wszystkich narzędzi ratowniczych.
Wersja dwuwężowa z oznaczeniem U
Pompa ręczna HOLMATRO HTT 1800
Charakterystyka:
- zwarta, mocna, lekka
- pompy jednostopniowa, dwustopniowa, unikalna trójstopniowa
- mocowana na drewnianej podstawie (model HTW 700 ABU, H/FTW 1800 BU,HTT 1800)
- budowa ułatwia konserwację
- wszystkie pompy posiadają bagnetdo pomiaru poziomu oleju
Dane techniczne:
model
HTT 1800 U/C
720 bar
pompa
trójstopniowa
użyteczna pojemność oleju
1800 cm3
do 60 bar - 28 cm3
do 260 bar 7,6 cm3
do 720 bar 3,1 cm3
-20°C + 80°C
wymiary
855
mm
x
400
x
205
Rozróżnia się pompy:
─
─
─
─
─
Ręczne dwustopniowe
Nożne dwustopniowe
Nożne trzystopniowe
Pompy o napędzie spalinowym lub elektrycznym
Ciśnienie robocze 720 bar.
Strona 140
SPRZĘT PNEUMATYCZNY
PODUSZKI PNEUMATYCZNE HOLMATRO
HOLMATRO poduszki typ HKB
Podnośniki wykonane w postaci poduszek z płaszczyzn gumowych, zbrojonych włóknem z
tworzywa sztucznego (kewlar), przeznaczone do podnoszenia lub przesuwania dużych brył
skalnych, urządzeń, maszyn, obudowy górniczej itp.
Dane techniczne poduszek HOLMATRO dane do usunięcia
Wymiary
Max.
Ciśnienie
Typ poduszki Udźwig szer x dł x grub
wysokość
Masa
robocze
HLB – 5
HLB – 11
HKB – 11
HLB – 18
HKB – 20
HLB – 24
HKB – 24
HKB – 29
HKB – 40
HKB – 67
ton
5
11
11
18
20
24
24
29
40
67
Mm
260 x 260 x 19
381 x 381 x 22
381 x 381 x 22
660 x 360
511 x 511 x 22
1000 x 320 x 22
1000 x 320 x 22
611 x 611 x 25
714 x 714 x 25
917 x 917 x 25
mm
210
240
210
260
285
240
210
340
400
510
kg
1
3,6
3,6
4,6
6,5
7,1
7,1
8,5
11,8
20
Bar
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
Osprzęt:
─
─
─
─
─
reduktory ciśnienia przykręcane do butli
rozdzielacze z zaworami upustowymi i bezpieczeństwa
wężyki odcinające z zaworkami i zaworem bezpieczeństwa
węże połączeniowe (różne kolory)
butle ze sprężonym powietrzem
Strona 141
KORKI USZCZELNIAJACE PNEUMATYCZNE HOLMATRO do usunięcia
HOLMATRO korek uszczelniający
Dane techniczne korków uszczelniających:
Średnica
Ø 100 mm
Ø 200 mm
Ø 300 mm
Ciśnienie robocze
1,5 bar
1,5 bar
1,5 bar
Długość
500 mm
500 mm
500 mm
Strona 142
Atlas-Copco - XAS 97
XAS 97 Hard Hat jest nowoczesną sprężarką śrubową
z wtryskiem oleju. Napęd stanowi najnowszy silnik
wysokoprężny firmy Deutz, spełniający najostrzejsze
normy dotyczące emisji spalin. Wysokowydajny,
asymetryczny śrubowy element sprężający niezawodnie
dostarcza sprężone powietrze do napędu młotów
wyburzeniowych, wiertarek, kluczy pneumatycznych,
szlifierek, ubijaków, "kretów" lub do prac antykorozyjnych.
Nowością jest zastosowanie obudowy typu Hard Hat z wysokiej jakości tworzywa sztucznego
LMDPE (polietylen), posiadającej następujące zalety:
niezwykła wytrzymałość na uszkodzenia mechaniczne
100% odporność na korozję
stabilność temperaturowa w bardzo szerokim zakresie temperatury
100% odporność na promieniowanie UV
wysoka wartość przy odsprzedaży
DANE TECHNICZNE
Normalne efektywne ciśnienie robocze
7 bar
Rzeczywista wydajość wg ISO 1217
72 l/s - 4,3 m3/min
Moc akustyczna wg 2000/14 EC
98 dB(A)
Poziom ciśnienia akustycznego wg ISO 2151 z 7m 70 dB(A)
Pojemność układu olejowego
8l
Silnik Deutz
F3M2011
Liczba cylindrów
3
Obroty przy pełnym obciążeniu
2300 obr/min
Moc przy obrotach znamionowych
31,5 kW
Pojemność zbiornika paliwa
80 l
Strona 143
SPRZĘT URABIAJĄCO – WIERCĄCY
STACJE NAPĘDOWE LIFTON
LIFTON stacja napędowa 380V
Stacje (pompy) hydrauliczne firmy LIFTON służą do zasilania (napędzania) ręcznych
młotów i wiertarek LIFTON oraz innych hydraulicznych narzędzi mających zapotrzebowanie
oleju w granicach od 20 do 40 litrów/min. Stacje hydrauliczne napędzane są silnikami
elektrycznymi o napięciu 380 V i 500 V, jak również silnikami spalinowymi. Podwójny
hydrauliczny obieg umożliwia jednoczesny napęd dwóch narzędzi o wymaganej wydajności
oleju 20 l/min. lub jedno narzędzie o wymaganej wydajności 40 l/min. Ciśnienie robocze
pomp hydraulicznych wynosi 140 atm. (zawór przelewowy ustawiony jest na 150 atm.).
Narzędzi skonstruowanych do przepływu 20 litrów/min. nie wolno podłączać do przyłącza o
przepływie 40 l/min.
Strona 144
Dane techniczne stacji napędowych LIFTON
Rodzaj stacji
LP – 8
LP – 11
Ciśnienie
atm.
140
140
robocze Rodzaj napędu
Silnik
500V
Silnik
380V
Ilość podłączanych
narzędzi
elektryczny 1 x 20 litrów/min.
2 x 20 litrów/min.
elektryczny lub
1 x 40 litrów/min.
LP 18 Twin PE: Spalinowy agregat hydrauliczny o przepływie 2x20 / 1x40 l/min
(2x5 / 1x10 gal./min)
Agregat hydrauliczny Atlas Copco są wyposażone w koła i uchwyty, dzięki czemu są łatwe w
przenoszeniu i mogą być używane niemal wszędzie. Kolejnymi ich zaletami są: proste
uruchamianie, niski poziom generowanego hałasu i możliwość przechowywania na półce. Co
więcej, dzięki niewielkiej masie dwie osoby mogą podnieść agregat i załadować go do furgonetki.
Dostępna jest także wersja z jedną lub dwiema pompami oraz z innymi wartościami natężenia
przepływu i ciśnienia.
Funkcje i korzyści
- Konstrukcja przenośna, niewielka masa i rozmiary
- Wysoka wydajność, niski poziom hałasu i niskie zużycie paliwa dzięki funkcji moc na
żądanie
- Niskie nakłady na konserwację i długi okres eksploatacji — części ruchome są
smarowane w obiegu zamkniętym
- Stalowa rama ochronna ze składanymi uchwytami
- Zaczep i drążek poprzeczny do podnoszenia
- Brak spalin i zanieczyszczeń emitowanych przez narzędzia — agregat z silnikiem można
ustawić z dala od narzędzia
- Duży filtr powrotny ze wskaźnikiem konieczności wymiany
- Chłodnica oleju z termostatem
Strona 145
NARZĘDZIA LIFTON
LHD – 23
LHD – 23
LH – 12
LH – 16
LH – 18 S
wiertarka udarowa, obroty prawe i lewe
wiertarka udarowa, obroty prawe
młotek udarowy urabiający
Wiertarki udarowe LIFTON
Coś wiertarkach jakimi działamy
Strona 146
Hydrauliczny
rozłupywacz kamienia i betonu DARDA
Urządzenie hydrauliczne napędzane pompą (ciśnienie robocze 500 atm.)
z silnikiem elektrycznym zasilany napięciem 380 V lub 500 V bez potrzeby przełączania.
Służy do rozdrabniania dużych brył skalnych bez wywoływania efektów detonacyjnych.
Polega to na rozrywaniu brył na skutek wysuwania się klina w szczękach, a p rzez to
zwiększenia się średnicy elementu włożonego w otwór. Średnica otworów (w zależności od
rodzaju założonych szczęk) Ø 38, Ø 45, Ø 48 o długości około 80 cm. Siła rozsadzania – 350
ton/cm 2 . Zależnie od modelu
Istnieje możliwość wykorzystania pompy hydraulicznej DUO firmy HOLMATRO do
zasilania rozsadzaczy.
1 Zawór sterujący
2 Siłownik
3 Tłoczysko
4 Uchwyt do przenoszenia
5 Kołpak z tworzywa sztucznego
6 Klin rozłupujący
7 Dźwignia obsługi
8 Trzpień *
9 Śruba (po przeciwnej stronie kołpaka
z tworzywa sztucznego) *
10 Wbudowany garnek
11 Hak (2 x, z prawej i z lewej strony) *
12 Element naciskowy (2 x)
(tylko w przypadku C9, C10S i C12)
Strona 147
Hydrauliczny rozłupywacz kamienia i betonu DARDA C4S
Hydrauliczny rozłupywacz kamienia i betonu DARDA C12
Typ
Wkładka rozłupująca (mm)
C4S
C12N
Wymagana średnica otworu
35-36
45-48
Minimalna głębokość otworu
430
610
Odległość rozłupywania
10-40
20-50
Teoretyczna siła rozłupywania
4524/461
6061/618
Wiercenie otworów
Strona 148
Agregat hydrauliczny BP2 (silnik benzynowy)
Typ
Rodzaj napędu
Moc kW
Masa kg
Stopień niskiego ciśnienia
Wydajność tłoczenia stopnia niskiego ciśnienia
Stopień wysokiego ciśnienia
Wydajność tłoczenia stopnia wysokiego ciśnienia
Objętość napełnienia zbiornika oleju
Ilość urządzeń do podłączenia maks.
Długość x szerokość x wysokość
Prędkość obrotowa
BP2
silnik benzynowy
2,1
40
8,5 MPa (85 bar)
5,0 l/min
50 MPa (500 bar)
1,6 l/min
5l
3
600 mm x 398 mm x 426 mm
3000 obr./min
1 Zbiornik na olej
2 Manometr
3 Wskaźnik poziomu oleju
4 Wałek transportowy
5 Korpus
6 Drążek uchwytu
7 Silnik (przykład: silnik benzynowy)
8 Blok rozdzielacza z zaworem ograniczającym ciśnienie
9 Przyłącze wysokiego ciśnienia
10 Króciec wlewowy oleju
11 Przyłącze niskiego ciśnienia
URZADZENIA TNĄCE
Strona 149
URZĄDZENIE TNĄCE PARTNER K3600
PARTNER hydrauliczne-tarczowe urządzenie tnące, chłodzone cieczą
HUSQWARNA hydrauliczne urządzenie tnące chłodzone cieczą
HUSQWARNA spalinowe urządzenie tnące K960 ring
Strona 150
Przecinarka ręczna spalinowa Husqvarna K 960 Ring
Przecinarka spalinowa, tnąca na głębokość 260 mm przy użyciu tarczy 350 mm.
Zastosowano w niej opatentowaną technologię hydraulicznych przecinarek pierścieniowych,
gdzie tarcza napędzana jest na obrzeżach, nie pośrodku, z potężną i porę czną przecinarką
spalinową Husqvarna K 960. PrzecinarkaK 960 Ring łączy zalety obu typów maszyn: znanej
i wypróbowanej technologii pierścienia tnącego, w połączeniu z łatwą obsługą oraz
wszechstronnością przecinarki spalinowej.
DANE TECHNICZNE
Silnika
Moc wyjściowa
4,5 kW
Pojemność skokowa cylindra
94 cm³
Wyposażenie tnące
Średnica tarczy
350 mm
Maks. głębokość cięcia, mm
260 mm
Wymiary
Power/weight ratio
0.34
Ciężar (bez urządzenia tnącego) 13,1 kg
Drgania
Drgania uchwytu przedniego
3,5 m/s²
Drgania uchwytu tylnego
3,7 m/s²
Dźwięk i hałas
Poziom głośności
Moc akustyczna Lwa
104 dB(A)
118 dB(A)
Przecinarka ręczna spalinowa PARTNER K3600 to przecinarka o wyjątkowych
charakterystykach i osiągach. Dzięki temu, że jej tarcza jest napędzan a po obwodzie, a nie
centralnie, może ona ciąć na głębokość 260 mm (10 cali) tarczą o średnicy 350mm (14cali)!
Klasyczna przecinarka, aby umożliwić cięcie na głębokość 260mm powinna mieć tarczę o
średnicy 700mm!!! Charakteryzuje ją wyjątkowo niski stosunek ciężaru własnego do
osiąganej mocy, co w połączeniu ze źródłem hydraulicznego zasilania, czyni z niej
wyjątkowo wydajną i łatwą w użyciu, ręczną przecinarkę.
Przecinarka Partner K3600 jest cenną alternatywą dla specjalistycznych pił do przecinania
ścian i diamentowych pił łańcuchowych i nadaje się idealnie do szerokiego zakresu robót
wymagających przecinania, sprawdzając się zwłaszcza w przedsięwzięciach adaptacyjnych i
przy rozbudowie istniejących konstrukcji.
K3600 tnie beton, cegłę i podobne materiały, a oprócz tego może sprostać stali zbrojeniowej.
Dzięki mimośrodowemu napędowi tarczy – można wykonywać otwory praktycznie bez
podcinania w narożach, co umożliwia pracę z nakładaniem cięcia na cięcie od razu na
maksymalną głębokość. Oznacza to, że po użyciu tej piły pierścieniowej ilość koniecznych
prac przy wykańczaniu jest mniejsza.
Strona 151
Dane techniczne K3600 :
Waga (bez pierścienia tnącego) [kg]
Średnica tarczy [mm]
Głębokość cięcia [mm]
Ciśnienie oleju hydr. [bar]
Przepływ oleju hydr. [l/min]
7,9
350
260
140
40
7.5.1. PARTNER K2500
Serwosystem wspomagający działanie dźwigni sterowniczej połączonej z zaworem
sterującym silnika hydraulicznego. Duża głębokość cięcia - do 145mm .Łatwa zmiana
położenia osłony tarczy bez konieczności zatrzymywania przecinar ki, niski ciężar, zwarta
konstrukcja oraz ergonomiczne wyważenie uchwytów zapewniają operatorowi komfort
pracy.
Opatentowane ramię do szyn RA10 wyposażone jest w łożyska igiełkowe i rolkowe osadzane
bez luzu.
Dane techniczne K2500:
Waga z ramieniem do cięcia szyn RA10 16" [kg]
Średnica tarczy [mm] 400 Moc silnika [KM]
Ciśnienie oleju hydr. [bar]
Przepływ oleju hydr. [l/min]
14,5
7
140
40
Strona 152
Piła łańcuchowa hydrauliczna ICS 880F4
Nowa piła hydrauliczna 880F4 wraz z technologią FORCE4™, to unikalne połączenie
najwyższych standardów wzornictwa i ergonomii. 880F4 została zaprojektowana by zadowolić
nawet najbardziej wymagających i wykonujących najcięższa pracę użytkowników.
Dane techniczne
Waga
10.4 kg (bez prowadnicy i łańcucha)
Długość prowadnicy
Do 63 cm
Prędkość obrotowa silnika
6100 obr./min,
Moc
11,5 KM
Wymiary
58,5 cm – długość; 26,5 cm – wysokość; 24 cm - szerokość
Poziom hałasu
107 dBA (1 m)
Poziom drgań
2m/s2 (przedni uchwyt); 6m/s2 (tylny uchwyt);
Hydraulika
30 l/min; 2500 psi (172.5 bar)
Zaopatrzenie w wodę
Strona 153
Przecinarka Spalinowa ICS 695f4
Ponad 20 lat doświadczeń i innowacji będących udziałem ICS zaowocowało powstaniem
najnowocześniejszych pił spalinowych. Wszystko, co sprawia że piły łańcuchowe są najchętniej
wybieranym sprzętem używanym do cięcia betonu, kamienia, żelbetu czy muru, zostało
skondensowane i udoskonalone w piłach 695GC i 695F4. Ich unikalne możliwości pozawalają na
wycinanie kątów prostych, oraz głębokie i jednocześnie precyzyjne cięcie.
W skład pakietu /553463/ wchodzi:
- Spalinowa jednostka napędowa 695F4
- Prowadnica FORCE 30 cm
- Łańcuch ProForce 30 cm
Zalety:
- cięcie w betonie, kamieniu i murze
- prostokątne narożniki
- cięcia do 30 cm głębokości
- do małych otworów
- bezpieczne, bez ryzyka obrotu
Przecinarka Spalinowa ICS 695f4
Długość prowadnicy
Prędkość obrotowa silnika
Moc silnika
Typ silnika
Pojemność
Wymiary
Mieszanka olejowo paliwowa
pojemność zbiornika paliwa
16 "(40 cm)
9300 + / 150 rpm max,
6,4KM / 9000 rpm
2suwowy, jeden cylinder, chłodzony
powietrzem
(94cc)
(48 cm x 36 cm x 30 cm)
25:1(4%)
1 litr
Strona 154
Pilarka spalinowa Stihl MS 362
Nowoczesna spalinowa pilarka łańcuchowa STIHL o mocy 4,6 KM z silnikiem w technologii 2MIX, wyposażona w układ ogrzewania gaźnika (V) i elektryczne ogrzewanie uchwytu (W). Mocna i
wydajna, o niskim poziomie drgań, wyposażona w system filtrów powietrza o długiej żywotności.
Do 20% mniejsze zużycie paliwa i redukcja emisji spalin do 50% w porównaniu do dwusuwowych
modeli o tej samej mocy bez technologii 2-MIX. Doskonała do pozyskiwania drewna w okresie
jesienno-zimowym.
Pilarka spalinowa Stihl MS 362
Dane techniczne:
Moc
3,4 kW/4,6 KM
Pojemność skokowa
59,0 cm³
1)
Ciężar
5,9 kg
Poziom wibracji uchwyt przedni/tylny 2) 3,5/3,5 m/s²
Stosunek ciężaru do mocy
1,7 kg/kW
Piła łańcuchowa Oilomatic Podziałka/Typ 3/8" Rapid Super Comfort
Poziom ciśnienia akustycznego
103,0 dB(A)
3)
Poziom mocy akustycznej
114,0 dB(A)
Strona 155
SPRZĘT DO PROWADZENIA AKCJI WODNYCH
POMPY WODNE
POMPA WODNA PŁYWAJĄCA MAXCIMUM
Pływająca pompa wodna MAXIMUM
Dane techniczne:
Waga
Wydajność w l/m przy ciśnieniu w barach:
39 kg
1100 l/min – 0 bar
830 l/min – 1 bar
500 l/min – 2 bary
260l/min – 3 bary
0 l/min – 4,3 bary
Zbiornik paliwa
5,04 l
Silnik,
Briggs, 4-suwowy chłodzony powietrzem
Poj. skokowa
318,5 cm3
Moc
8 KM przy 3600 obr/min
Minimalny poziom wody
7 cm
Temperatura pracy
-80ºC do 90ºC
Rura wydechowa z tłumikiem płomienia.
Dolny wlot zasysający o średnicy 80 mm i kratka ochronna (otwory - 1 cm).
Pływak z polietylenu wysokoudarowego.
Rozruch ręczny.
Strona 156
POMPA WODNA PŁYWAJĄCA M8/3 typu LEDA
Pompa wodna pływająca M8/3 typu LEDA
W motopompie typu „LEDA” zastosowano pompę wirową jednostopniową o osi pionowej.
Korpus pompy wykonany jest w postaci spirali z wlotem ssawnym pionowym Ø 80 i wylotem
tłocznym promieniowym, zakończonym nasadą i pokrywą Ø 75. wirnik pompy jest półotwarty
z łopatkami odciążającymi, mocowany za pośrednictwem specjalnej tulei na wale silnika
napędzającego.
Korpus pompy i wirnik wykonane są ze stopu AK 9.
Pompa wraz z silnikiem przymocowana jest za pomocą wsporników do pływaka wykonanego
z tworzywa PWS wypełnionego wewnątrz pianką PU twardą. W górnej części pływak posiada
specjalny uchwyt służący do wygodnego przenoszenia pompy.
W pompie zastosowano silnik firmy BRIGGS&STRATTON, z rozruchem ręcznym,
jednocylindrowy, czterosuwowy, chłodzony powietrzem o mocy 12,5 KM (9,2 kW). Moment max.
27,5 Nm. Zbiornik paliwa o pojemności 2,7 dm3 (etylina bezołowiowa) wystarcza na 45 min. pracy.
Dane techniczne:
Wydajność 800 dm3/min
Wydajność maksymalna 1800 dm3/min
Wysokość podnoszenia Hn=45 m H2O (0,45 MPa)
Zasięg rzutu wody przy wydajności 800 dm3/min - 45 m
Obroty nominalne 3600 obr/min
Moc silnika 12,5 KM/9,2 kW
Wymiary (dł.xszer.xwys.): 768 x 765 x 523 mm
Masa: 55,5 kg (z pełnym bakiem paliwa).
Strona 157
POMPA WODNA Z SILNIKIEM HONDA
Przenośna pompa wodna o napędzie spalinowym HONDA
Dane techniczne:
Waga
Wydajność
Wysokość podnoszenia
Silnik Honda,
Moc
Dł. węża ssącego
58 kg
1300 l/min
20 – 30 m
4-suwowy, benzynowy
8 KW przy 4000 obr/min
8m
POMPA DO WODY LIFTON 2
Producent urządzenia: Lifton
Zastosowanie: zatapialna pompa do wody
Wydajność max.: 840 l/min.
Max. wysokość tłoczenia: 25 m
Materiały twarde (zanieczyszczenia) do: 25 mm
Przyłączenie węża tłocznego: 2"
Ilość obrtów wirnika: 4000 1/min.
Natężenie przepływu oleju: 18-24 l/min.
Max. ciśnienie robocze: 101 bar Waga: 10,25 kg
Strona 158
Pompa FLYGHT 2610
zatapialna
Napięcie zasilania 690/400 V
Moc silnika 5.6 kW
Masa 51 kg
Wydajność 72/154.8 m3/h
Wysokość podnoszenia max 45m.
Pompa Flyght 2400
Napięcie zasilania 500 V
Moc 90 kW
Masa 1100 kg
Wydajność 216/576 m3/h
Wysokość podnoszenia do 90m
Pompy zatapialne przeznaczone do pompowania wody czystej i zanieczyszczonej.
W górnictwie używa się pomp typu B mających otwarty lub zamknięty wirnik wielołopatkowy
z regulacją ustawienia dyfuzora i koszem ssawnym, dla mediów ścierających i ciężkich warunków
pracy. Są przenośne i nie wymagają przygotowania jakichkolwiek stałych instalacji.
Króćce obrotowe - 360º.
Pompa Flyght B 2250
Zatapialna
Napięcie zasilania 500V
Masa 540 kg
Moc 54 kW
Wydajność do 14700m3/h
Wysokość podnoszenia do 57m
Pompa zatapialna
BIBO U 2151
Napięcie zasilania 600/380 V
Masa 210 kg
Moc 20 kW
Wydajność 162/342 m3/h
Wysokość tłoczenia 70/30 m
Strona 159
Pompa Zatapialna BIBO
U 2140
Napięcie zasilania 660/380V
Masa 100 kg
Moc 12 kW
Wydajność 64.8/198 m3/h
Wysokość tłoczenia 70/30 m
POMPA SPALINOWA STHIL P840
Spalinowa pompa wodna STHIL P840
Pompa typu P840 jest pompą spalinową. Jednostka napędowa to jednocylindrowy silnik
dwusuwowy.
W przypadku tej pompy należy pamiętać, aby przed każdym uruchomieniem napełnić ją oraz wąż
zasysania wodą.
Dane techniczne:
Pojemność skokowa
Moc silnika
Pojemność zbiornika
Max wysokość zasysania
Max wysokość pompowania
Max wielkość przepływu
Ciężar
56cm3
2,5 kW
2,65l
7m
35m
30m3/h
7,9kg
Strona 160
Samozasysająca pompa odśrodkowa typu MVSSD 340 6 cali włoskiej
firmy Tower Lihgt.
• Korpus wykonany z żeliwa G25
• uszczelnienie mechaniczne wykonane z węglika krzemu
• Uszczelki z węglika wolframu
• Twin ostrze anty-KAWITACJA wirnik z żeliwa sfrytycznegoGS500
• Regulowana i wymienialna płyta cierna przód
• Wał w hartowanej stali 39NiCrMo3 rektyfikowanej
• Separator ze stali nierdzewnej
• zbiornik dwupłaszczowy
• Super SilentVersion
• Poziom hałasu: 90 Lwa (65dB 7m)
Dane techniczne :
Model MVSSD 340”
Średnica krućca 6” /długość 150 mm
Maksymalna wydajność 5500 litrów/ min.
Maksymalna wydajność przy słupie podnoszenia 5m 330 m3/h
Średnica wirnika pompy 245 mm
Średnica ciał stałych 75 mm System próżniowego zasysania- system suchej próżni • Membrana i
Viton uszczelnienia, które pozwalają korzystać z pompy do 2,000 • godziny bez jakiegokolwiek
rodzaju konserwacji / substytucji • Podwójne łożysko i klatka • obudowa w żeliwie • Smarowanie
olejowe • Przepływ maks.: 50 mc / h • Podciśnienie maks.: 9,2 m • Pompa membranowa do
zastosowań przemysłowych • Nie wymaga ponownego wypełnienia od wody i oleju
Silnik :
Typ Diesel Perkins 404D-22 IOPU
Ilość cylindrów 4
Pojemność 22 16 cm3
Moc silnika 20,3 kW
Ilość obrotów 1500 r.p.m
Chłodzony wodą
Zużycie paliwa 254 g/kWh
– maksymalnie 6,2 lit/h przy pełnym obciążeniu
Parametry ogólne :
Akumulator 12 V 92 Ah
Zbiornik paliwa 130 litr
Hałas 90 Lwa / 65 dba mierzone z 7 m
Wymiary dł/szer/wys. 2010/1065/1300 mm
Waga 1208 kg
Wyposażenie:
- pompa MVSSD 340 zabudowana na homologowanym podwoziu
- obudowana w osłonie dźwiękochłonnej SuperSIlent
- wyposażona w płozy pozwalające do ciągnięcia pompy po wyrobisku (spongu )
- krućce typu „ strażackiego”
- wieszaki dla węży ssawnych na obudowie pompy
- wieszak dla węży tłocznych
Strona 161
- węże ssawne 3X 3 m o średnicy 6 cali
- węże tłoczne 10 X 20 m o średnicy 3 cale + trójnik ( wejście 6 cali – wyjście 2X3 cale )
Pompa MVSSD 3406
Strona 162
SPRZĘT DO TŁOCZENIA BUTLI
PRZETŁACZARKA TLENU Dräger OXYGEN BOOSTER 200/300
Manometr ciśnienia wlotowego
Zawór zapasu
Zawór nadmiarowy
Manometr ciśnienia napełnienia
Zawór przepustowy
Zawór napełniający
Listwa napełniająca
Butla aparatu tlenowego
SZEROKI ZAKRES ZASTOSOWAŃ
Przetłaczarka tlenu Dräger OXYGEN BOOSTER 200/300 jest idealnym wyborem wszędzie tam,
gdzie wymagana jest stała gotowość do użycia, wysoka wydajność i rentowność:
– w straży pożarnej
– w górnictwie
– przy nurkowaniu profesjonalnym i rekreacyjnym
– w organizacjach pomocowych, jak Obrona Cywilna, Czerwony Krzyż, Korpus Pogotowia
Technicznego.
Dzięki swojej pionowej budowie, kompaktowa przetłaczarka tlenu jest tak wąska, że mieści się
przez każde drzwi.
System jest wyposażony w wymagane wyposażenie napełniające wraz z zaworami
i manometrami, co gwarantuje stałą i szybką gotowość do użycia.
.
ŁATWA OBSŁUGA
Przyjazny użytkownikowi panel obsługi umożliwia rozpoczęcie i monitorowanie procesu
napełniania. Napełnianie butli przeprowadzane jest zaledwie w kilku krokach. Zawory napełniające
umieszczone są na wygodnej dla użytkownika wysokości, co redukuje obciążenie kręgosłupa.
Każda przetłaczarka tlenu Dräger produkowana jest zgodnie z ISO 9001.
Strona 163
KOMPRESOR Z SERII VERTICUS 5
Kompresor VERTICUS 5 firmy DRAGER
KAP 5 - kompresor otwarty z modularnego systemu VERTICUS 5, łączy wiodące techniki
używane w budowie kompresorów oraz niemiecką jakość. Są kompletnymi jednostkami
służącymi do napełniania zbiorników w obrębie ciśnień wyn oszących odpowiednio 225bar 330bar lub 420bar.
Urządzenie B-CONTROL pozwala na dowolne programowanie zgodnie z potrzebami
użytkownika. Dzięki 8-liniowemu wyświetlaczowi LCD oraz możliwości wyboru jednego z
siedmiu języków obsługa jest dostępna większości użytkownikom.
Dodatkowa na życzenie klienta opcja B-MESSENGER powiadamia operatora poprzez
wiadomości SMS na telefon komórkowy, pager lub fax o istotnych informacjach dotyczących
kompresora, np. nadchodzących prac konserwacyjnych lub wymianie filtra.
Jednostki z obudową otwartą mogą w każdej chwili zostać zmodyfikowane do wersji super
cichej. Wszystkie jednostki wyposażone są w standardowy system filtrów P61 zatwierdzony
przez TUV, zawory ciśnienia końcowego i ręczne zawory odwadniacza kondensatu.
Zbiornik na kondensat z dźwiękoszczelnym filtrem sprawia, iż p owietrze wydechowe jest
bezwonne.
Strona 164
Dane techniczne:
Medium
Ciśnienie wlotowe
Ciśnienie pracy
powietrze
atmosferyczne
225bar – 330bar lub (225bar420bar)
Dostrajanie ostateczne ciśnienia zaworu max 225bar
bezpieczeństwa jednostek 200bar
Zakres temp. Otoczenia
+5 - +450C
Dozwolona wysokość n.p.m.
0 – 2000m n.p.m.
Max wychylenie kompresora
150
Wysokość poziomu hałasu
72dB +/Jednostka super cicha
2dB (A)
Napięcie pracy
380 – 440V
Napięcie sterujące
380 – 440V , 50 - 60Hz
Typ silnika
3 fazowy silnikowy klatkowy
Strona 165
1. SPRZĘT DO PROWADZENIA AKCJI Z UŻYCIEM SPRZĘTU WYSOKOŚCIOWEGO
Prace na wysoko ści
ś
Zastępy specjalistyczne pogotowia do prac nurkowych
W 2003 roku światło dzienne ujrzała pierwsza ustawa i idące za nią regulacje wykonywania prac
podwodnych. Dotychczas obowiązujące rozporządzenia z połowy lat 60-tych XX wieku mocno się
zdezaktualizowały a szybki rozwój technik prac podwodnych oraz unowocześnianie sprzętu
nurkowego i wyposażenia baz nurkowych spowodowały, że odbierano je wręcz jak przepisy
archaiczne. Nowe akty prawne objęły również swoim oddziaływaniem sekcję nurkową KGHM, co
wiązało się z nowymi obowiązkami: wprowadzeniem systemu zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy przy organizowaniu i wykonywaniu prac podwodnych, certyfikowaniem tegoż
systemu przez uprawnioną jednostkę oraz uzyskaniem przez wszystkich ratowników – nurków
zawodowych uprawnień nurka III klasy lub kierowników prac podwodnych. Dla nielicznych była to
tylko wymiana, dla innych – konieczność odbycia kursu i zdania egzaminu.
Dyrektor Jednostki Ratownictwa Górniczo-Hutniczego Piotr Walczak podjął decyzję
o unormowaniu zasad działania sekcji nurkowej nawiązując współpracę z Ośrodkiem Szkolenia
Podjęto
Zawodowego Gospodarki Morskiej – Centrum Szkolenia Nurków Zawodowych.
przygotowania dokumentacji i wprowadzenie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy,
oraz przeprowadzenie kursów dla nurków zawodowych III klasy.
Strona 166
Fot. Ireneusz Grześkowiak (firma TAUCHER) podczas szkolenia nurków JRGH
Pierwszym zadaniem i etapem w kształtowaniu nowego wizerunku sekcji było wyszkolenie
ratowników górniczych nurków zgodnie z obowiązującymi przepisami. W lutym 2008 roku
rozpoczęto kurs nurka III klasy. Pierwszy kurs ukończyli ratownicy z Kopalnianej Stacji
Ratownictwa Górniczego O/ZG Rudna i część z KSRG O/ZG Polkowice – Sieroszowice, w drugim
udział wzięli ratownicy z KSRG O/ZG Lubin i KSRG O/ZG Polkowice – Sieroszowice, w obu
wzięli udział również pracownicy Górniczego Pogotowia Ratowniczego. Wszyscy nurkowie biorący
udział w szkoleniu zdali egzamin przed Komisją Kwalifikacyjną dla Nurków i stali się
pełnoprawnymi członkami braci nurkowej a przede wszystkim wykwalifikowanymi ratownikami –
nurkami.
Drugim zadaniem, było wprowadzenie systemu zarządzania bhp przy organizowaniu i
wykonywaniu prac podwodnych realizowane od listopada 2007 i nadzorowane przez Ireneusza
Grześkowiak i Wiesławę Małkiewicz kierowników prac podwodnych. Przygotowano dokumentację
wg normy PN-N-18001 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy”, i wdrożono
system.
CERTYFIKAT
Strona 167
Przeprowadzono zasadnicze zmiany w wyposażeniu technicznym sekcji.
Najważniejsze wyposażenie zakupione w latach 2008 – 2011 to:
Maski pełnotwarzowe EX0-26 z kaskami ochronnymi i systemem łączności
Sprężarki niskociśnieniowe z zestawami filtrów przeznaczone do zasilania nurka
Wiązki nurkowe (wąż oddechowy, lina asekuracyjna, łączność przewodowa, przewody TV)
Tablica rozdzielcza czynnika oddechowego z panelem łączności do obsługi 2 nurków
Kamera do filmowania podwodnego
Komputery nurkowe z sygnalizatorami rezerwy
Profesjonalny sprzęt do cięcia i spawania pod wodą
Fot. Nowy sprzęt w użyciu. Maska pełnotwarzowa EX0-26 z kaskiem ochronnymi i systemem łączności
FOTO I OPISY SPRZĘTU DLA NURKÓW
Strona 168
WIADOMOŚCI MEDYCZNE
ZADANIA SŁUŻBY MEDYCZNEJ
W jednostce ratownictwa zorganizowana jest służba medyczna ratownictwa górniczego, której
organizację określa kierownik tej jednostki.
Skład służby medycznej stanowią lekarze posiadający specjalizacje określone przez kierownika
jednostki ratownictwa i odbywający odpowiednie przeszkolenie w jednostce.
Lekarze zabezpieczający pomoc medyczną w jednostce ratownictwa dla podziemnych zakładów
górniczych powinni:
1) zapewnić ratownikom górniczym i kandydatom na ratowników górniczych
przeprowadzanie badań lekarskich w celu stwierdzenia ich przydatności do służby w
ratownictwie górniczym,
2) prowadzić dokumentację lekarską zawierającą dane ratowników o ich stanie zdrowia,
3) badania lekarskie przed każdorazowym rozpoczęciem dyżurów w jednostce ratownictwa,
4) pomoc ambulatoryjną podczas pełnienia dyżurów w jednostce ratownictwa,
5) sprawdzanie stanu zdrowia bezpośrednio przed i po zakończeniu udziału w akcji
ratowniczej,
6) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym,
7) uczestniczyć w akcjach ratowniczych,
8) uzgadniać z kierownictwem akcji ratowniczej zakres dopuszczalnych fizycznych i
termicznych obciążeń ratowników wykonujących prace ratownicze,
9) przeprowadzać szkolenia medyczne ratowników górniczych.
Ponadto właściwa jednostka ratownictwa opracowuje kryteria określające:
1) metodykę badań lekarskich i oceny zdolności do pracy w ratownictwie górniczym,
2) niezbędny zestaw środków i sprzętu medycznego do dyspozycji lekarza biorącego udział w
akcji ratowniczej,
3) sposób przeprowadzania badań lekarskich ratowników przed wyjściem z bazy ratowniczej
do strefy zagrożenia
Strona 169
1. PIERWSZA POMOC MEDYCZNA
Pierwsza pomoc przedlekarska
Strona 170
1.1.
ZANIM ZACZNIESZ RATOWAĆ - ZACHOWANIE NA MIEJSCU
WYPADKU
Przeżycie chorych z ciężkimi obrażeniami ciała zależy od czasu. Największą szansę (ok. 85%) na
przeżycie po ciężkim urazie mają chorzy, którzy trafią na salę operacyjną w ciągu godziny od urazu.
Okres ten został nazwany „złotą godziną”.
Złota godzina zaczyna się w momencie powstania urazu, a nie dojazdu kwalifikowanej pomocy
medycznej na miejsce zdarzenia. Najczęściej nie pozostaje wiele z tej godziny, kiedy zaczyna się
badanie chorego, tak więc należy być bardzo dobrze zorganizowanym we wszystkich czynnościach..
Każda czynność, która wydłuża czas pobytu chorego na miejscu zdarzenia, a nie jest „ratująca
życie”, musi być pominięta.
Ocena miejsca zdarzenia
Ocena urazu zaczyna się od pewnych czynności, które muszą być wykonane jeszcze przed
podejściem do chorego. Ich pominięcie może kosztować życie ratownika lub poszkodowanego.
Ocena miejsca zdarzenia jest bardzo ważną częścią oceny urazu. Obejmuje ona zabezpieczenie
przed kontaktem z płynami ustrojowymi, ocenę miejsca zdarzenia pod względem ewentualnych
zagrożeń, liczby chorych, sprzętu potrzebnego do udzielenia pomocy oraz mechanizmów powstania
obrażeń.
ETAPY OCENY MIEJSCA ZDARZENIA
1. Bezpieczeństwo własne
2. Bezpieczeństwo na miejscu zdarzenia
3. Wstępna segregacja poszkodowanych (liczba
chorych)
4. Niezbędny
środków
sprzęt
/
potrzeba
dodatkowych
5. Mechanizm urazu
Bezpieczeństwo własne
Ratownik jest najbardziej narażony na zakażenia przez płyny ustrojowe na miejscu wypadku. Nie
tylko ze względu na kontakt z krwią poszkodowanych, również przez to, że chorzy często
potrzebują wspomagania oddychania w niesprzyjających warunkach. Sprzęt ochrony osobistej jest
w takich sytuacjach zawsze potrzebny. Rękawiczki są obowiązkowe, w wielu sytuacjach wymagana
jest również ochrona oczu. Ratownik odpowiedzialny za drożność dróg oddechowych powinien
mieć na twarzy maskę lub maskę i ochraniacz na oczy. Należy pamiętać o ochronie samych chorych
poprzez zmianę rękawiczek przed udzieleniem pomocy kolejnemu poszkodowanemu.
Bezpieczeństwo na miejscu zdarzenia.
Miejsce zdarzenia należy oceniać pod względem ewentualnych zagrożeń. Powinno się ocenić, czy
bezpieczne będzie podejście do chorego lub wyniesienie poszkodowanego z zagrożonej strefy, nie
ryzykując jednak zdrowia ratowników. Jeśli po wypadku istnieje nadal zagrożenie zdrowia, należy
je usunąć lub wynieść poszkodowanego z zagrożonej strefy, nie ryzykując jednak zdrowia
ratowników.
Strona 171
Mechanizm urazu
Po ocenie bezpieczeństwa prowadzenia akcji ratowniczej powinno się ocenić mechanizm urazu.
Wiedza o mechanizmie urazu pozwala z dużym prawdopodobieństwem przewidzieć istnienie
obrażeń. Mechanizm urazu jest również ważnym narzędziem wstępnej selekcji chorych i informacja
o nim powinna być przekazana lekarzowi w szpitalu.
Zanim podejdziemy do chorego, należy ocenić miejsce zdarzenia. Pominięcie tego postępowania
może spowodować zagrożenie życia ratownika i chorego. Ocenę opisano szczegółowo wcześniej.
Ocena wstępna chorego
Celem Wstępnej Oceny jest segregacja chorych i identyfikacja stanu bezpośredniego zagrożenia
życia. Po sprawdzeniu miejsca zdarzenia należy podejść do chorego i stosunkowo szybko
przeprowadzić jego ocenę (Ocena Wstępna i Szybkie Badanie Urazowe nie powinno zająć więcej
niż 2 minuty).
Ogólne wrażenie
Po zakończeniu oceny miejsca zdarzenia, określeniu liczby chorych, należy przystąpić do badania
najciężej poszkodowanych. Podchodząc do chorego, oceń jego wiek, wagę i ogólny wygląd. Dzieci
i osoby w podeszłym wieku stanowią grupę podwyższonego ryzyka. Poszkodowana kobieta może
być w ciąży.
Określenie stanu świadomości
Ocena stanu świadomości zaczyna się już podczas wydobywania ofiar z pojazdu itp. Kierujący
akcją powinien podejść do poszkodowanego z przodu (twarzą w twarz, aby chory nie odwrócił
głowy w celu zobaczenia ratownika). W każdym przypadku, gdy mechanizm urazu sugeruje
współistnienie urazu kręgosłupa szyjnego, wstępna stabilizację kręgosłupa szyjnego zajmuje się
kierujący akcją.
Ocena drożności dróg oddechowych
Kiedy chory nie mówi lub jest nieprzytomny, należy ocenić drożność dróg oddechowych. Patrz,
słuchaj i wyczuj ruch powietrza. Kierownik akcji lub drugi ratownik powinien wykonać rękoczyny
udrażniające drogi oddechowe. Z powodu ryzyka uszkodzenia kręgosłupa szyjnego nigdy nie wolno
udrażniać dróg oddechowych przez odchylenie głowy do tyłu u żadnego chorego po urazie.
W przypadku niedrożności dróg oddechowych (bezdech, chrapanie, stridor) natychmiast należy je
udrożnić poprzez odessanie i wysunięcie żuchwy.
Ocena oddechu
Badający powinien ocenić ruch powietrza wdechowego i wydechowego poprzez oglądanie,
słuchanie i próbę wyczucia oddechu. Można to wykonać, zbliżając ucho do ust nieprzytomnego
chorego i próbując ocenić częstość i głębokość oddechów. W przypadku niewystarczającej
wentylacji (mniej niż 12 oddechów na min lub oddech za płytki), drugi ratownik powinien
natychmiast podjąć wspomaganie oddechu,
Norma
Dorosły
12-20
KGHM PM S.A. O/Jednostka Ratownictwa
Górniczo-Hutniczego
w Lubinie
Małe dziecko
15-30
Niemowlę
25-50
Poza normą
<12 lub >24
<15 lub >35
<25 lub >60
Strona 172
Ocena układu krążenia
Blada, zimna, wilgotna skóra oraz zaburzenia świadomości są najpewniejszymi objawami
zmniejszonej perfuzji (wstrząsu).
Ratownik powinien zająć się stwierdzeniem i zaopatrzeniem ewentualnych krwawień zewnętrznych.
Większość z nich można zatamować opatrunkiem uciskowym lub uciskiem bezpośrednim.
Szybkie Badanie Urazowe
Ocena głowy, szyi, klatki piersiowej, brzucha, miednicy i kończyn. Jest to zwięzła ocena, której
celem jest stwierdzenie wszystkich obrażeń stanowiących zagrożenie życia. Badanie zaczyna się od
krótkiej oceny głowy i szyi („patrz i wyczuj”) pod kątem zmian urazowych, ze zwróceniem uwagi
na żyły szyjne (wypełnione lub zapadnięte) oraz tchawicę (przemieszczenie boczne). Po zbadaniu
szyi należy założyć kołnierz unieruchamiający kręgosłup szyjny. Następnie należy ocenić klatkę
piersiową. Powinno się poszukać oznak bolesności, niestabilności czy trzeszczenia podskórnego.
Osłuchując, należy stwierdzić obecność i symetryczność szmerów oddechowych. Jeśli szmery
oddechowe są niesymetryczne lub ich nie ma po jednej stronie, należy opukać klatkę piersiową.
Wstępne badanie BTLS (ITLS)
Najważniejsze informacje – Wstępne Badanie
Zadawanie poprawnych pytań gwarantuje otrzymanie informacji niezbędnych do podjęcia
poprawnych decyzji terapeutycznych. Poniższe pytania, stanowiące niezbędne minimum, powinien
sobie zadawać ratownik w następującej kolejności:
W jaki sposób się zabezpieczyć przed kontaktem z płynami ustrojowymi na miejscu
wypadku?
Czy istnieje niebezpieczeństwo?
Czy są inni poszkodowani?
Czy będzie potrzebna dodatkowa pomoc?
Czy będzie potrzebny fachowy sprzęt?
Jaki jest mechanizm urazu?
Czy jest uogólniony, czy miejscowy?
Czy potencjalnie zagraża życiu poszkodowanego?
Wstępna Ocena
Jakie wrażenie ogólne sprawia chory?
Stan świadomości AVPU
Drogi oddechowe
Czy drogi oddechowe są drożne? Czy nie ma w nich wydzieliny?
Czy chory oddycha?
Jaka jest częstość i głębokość oddechu?
Decyzja o podjęciu wentylacji
Każdemu choremu z zaburzeniami oddychania, świadomości, objawami wstrząsu oraz
poważnymi obrażeniami ciała należy zlecić podanie tlenu.
Krążenie
Strona 173
Czy stwierdzasz oznaki zewnętrznego krwawienia?
Oceń kolor, wilgotność i ciepłotę skóry chorego.
Decyzja
Czy jest to sytuacja krytyczna?
Czy istnieje potrzeba wykonania interwencji terapeutycznych?
Szybkie Badanie Urazowe
Głowa i szyja
Czy są widoczne rany?
Jakie jest wypełnienie żył szyjnych?
Czy tchawica znajduje się w linii środkowej?
Czy stwierdzasz tkliwość lub zniekształcenie obrysów szyi?
Klatka piersiowa
Czy klatka piersiowa jest symetryczna? Czy występują ruchy paradoksalne? Czy są
oznaki urazu tępego lub przenikającego?
Czy są rany otwarte?
Czy stwierdzasz patologiczną ruchomość? Trzeszczenie żeber?
Brzuch
Czy są widoczne rany?
Czy brzuch jest miękki, twardy?
Czy jest bolesny?
Miednica
Czy są widoczne rany, zniekształcenie obrysów?
Czy stwierdzasz bolesność, trzeszczenia?
Uda
Czy są widoczne rany, obrzęki, zniekształcenia obrysów?
Podudzia, kończyny górne
Czy są widoczne rany, obrzęki, zniekształcenia obrysów?
Czy chory może poruszać palcami rąk i stóp?
Plecy (badanie wykonuj podczas przenoszenia na nosze)
Czy są zniekształcenia, stłuczenia, otarcia, rany penetrujące, parzenia, bolesność,
rany cięte, obrzęk?
Decyzja
Czy sytuacja jest krytyczna?
Czy muszę wykonać jakieś interwencje?
Później przechodzimy do Szczegółowego Badania
ŚMIERĆ KLINICZNA A ŚMIERĆ BIOLOGICZNA
Nagłe ustanie przepływu krwi powoduje zatrzymanie podstawowych funkcji życiowych organizmu:
krążenia, oddychania i czynności ośrodkowego układu nerwowego. Jest to śmierć kliniczna.
Podjęcie czynności ratunkowych w czasie, w którym chory znajduje się w stanie śmierci klinicznej
daje szansę całkowitego powrotu wszystkich czynności życiowych bez groźby uszkodzenia mózgu.
Zatrzymanie krążenia na czas dłuższy niż 3-4 minuty z reguły prowadzi do nieodwracalnego
uszkodzenia komórek kory mózgowej.
Strona 174
REANIMACJA A RESUSCYTACJA
Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i czynności
układu nerwowego, choremu wraca świadomość, to jest to stan reanimacji.
Jeżeli uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych bez powrotu świadomości,
to jest to stan resuscytacji.
Ocena stanu poszkodowanego
W celu dokonania oceny podstawowych funkcji życiowych pacjenta, należy sprawdzić czy
poszkodowany
1. Jest przytomny ?
Ratownik powinien głośno odezwać się do pacjenta (np. "Jak Pan/Pani się czuje) oraz sprawdzić
reakcję na mocne dotknięcie (potrząsanie, klepnięcie w policzek) lub ból - uszczypnięcie płatka
usznego. W ten sposób można uniknąć przeprowadzania zabiegów reanimacyjnych u przytomnego
pacjenta.
2. Oddycha ?
Zatrzymanie oddechu stwierdza się w następujący sposób: - objawem nasuwającym podejrzenie jest
siniczne zabarwienie skóry, - przy dokładnej obserwacji nie widać ruchów oddechowych klatki
piersiowej; ruchy te nie są wyczuwalne również po przyłożeniu dłoni ratownika do klatki
piersiowej i brzucha ratowanego, - niesłyszalny i niewyczuwalny jest strumień powietrza
wydychanego z ust i nosa pacjenta, - przy częściowej niedrożności dróg oddechowych słychać
odgłosy chrapania i bulgotu
3. Ma zachowane krążenie ?
Objawy nagłego zatrzymania krążenia występują w następującym porządku czasowym: natychmiast: brak tętna na tętnicy szyjnej, - po 10-20 sekundach: utrata przytomności, - po 15-30
sekundach: zatrzymanie oddechu lub "chwytanie powietrza",- po 60-90 sekundach: szerokie źrenice,
bez reakcji na światło (tzw. "sztywne")Bladość lub sinica skóry oraz szerokie źrenice nie stanowią
jednak pewnych objawów zatrzymania krążenia, gdyż mogą towarzyszyć innym stanom
chorobowym.
1.2.
ABC POSTĘPOWANIA RATUNKOWEGO
Czas, jaki upływa od momentu zatrzymania krążenia do podjęcia czynności ratunkowych, jest
podstawowym czynnikiem warunkującym sukces reanimacji. Im szybciej przystąpimy do
odpowiednich działań, tym większa jest szansa, że chory powróci do normalnego życia.
Bardzo ważne są też oczywiście umiejętności i sprawność ratowników, a także stan organizmu
Strona 175
pacjenta, jego potencjalna zdolność do życia.
Aby zwiększyć prawdopodobieństwo sukcesu działań ratunkowych ustalono proste i jasne zasady
postępowania reanimacyjnego obowiązujące na całym świecie.
A (Airway) – zapewnić drożność górnych dróg oddechowych
1. Nieprzytomnego chorego ułożyć płasko na plecach na twardym i równym podłożu.
2. Usunąć ciała obce (kęsy pokarmu, sztuczna szczęka, krew, śluz, wymiociny itp.) z jamy ustnej:
głowę ratowanego układa się na bok i odciąga kąciki ust w dół, tak aby ewentualne wydzieliny
wypłynęły na zewnątrz, palcem lub chusteczką mechanicznie oczyszcza się jamę ustną.
3. Odgiąć do tyłu głowę ratowanego:
ratownik jedną rękę podkłada pod szyję chorego i unosi jego kark do góry, drugą ręką uciska
okolicę czołową i maksymalnie odgina głowę ku tyłowi - jest to podstawowy zabieg udrażniający
drogi oddechowe. Utrzymać taką pozycję chorego.
B (Breathing) – prowadzić skuteczną wentylację czyli sztuczne oddychanie
Najskuteczniejszą metodą sztucznego oddychania jest metoda usta-usta. Wentylację należy
prowadzić od chwili stwierdzenia bezdechu do powrotu oddychania lub przyjazdu karetki
pogotowia.
Zacisnąć nos chorego, wdmuchiwać do jego ust swoje powietrze wydechowe, obserwować ruchy
oddechowe klatki piersiowej i słuchać szmeru powietrza opuszczającego drogi oddechowe
Strona 176
ratowanego.
Przy prawidłowej wentylacji klatka piersiowa unosi się i opada zgodnie z prowadzoną wentylacją, a
powietrze wydechowe wydobywa się z ust z charakterystycznym szumem zaraz po zaprzestaniu
wdechu.
Wykonuje się 12-15 wdechów na minutę.
C (Circulation) – prowadzić pośredni masaż serca
Pośredni masaż serca czyli przez powłoki klatki piersiowej polega na rytmicznym uciskaniu
odpowiednio ułożonymi dłońmi na wysokości 1/2 powierzchni mostka (nie uciskać wyrostka
mieczykowatego!). Mostek w miejscu ucisku musi się ugiąć 3-5 cm. Potrzeba do tego znacznej siły
rzędu ok. 20 kg.
Ratownik klęczy na podłożu przy ratowanym tak, aby jego barki znajdowały się ponad mostkiem
ratowanego, ręce ma wyprostowane w łokciach, dłonie ułożone jedna na drugiej i ucisk na mostek
wywiera dłoniową powierzchnią nadgarstka ułożoną równolegle do osi mostka.
30 uciśnięć.
Gdy reanimację prowadzi jedna osoba to na 2 wdmuchnięcia powietrza przypada
Strona 177
Gdy jest dwóch ratowników to również na 2 wdmuchnięcia przypada 30
uciśnięć.
Postępowanie w zależności od wieku poszkodowanego:
Dziecko
od 1 roku życia –
do okresu
pokwitania
Rozpoczęcie działań ratujących 5 wdechów,
5 wdechów,
od
następnie 30
następnie 30
ucisków
ucisków
Miejsce ucisku
jeden palec poniżej jeden palec
powyżej dołu
linii sutkowej
mostka
Głębokość ucisku
1,5 - 2,5 cm
2,5 - 3,5 cm
100 na minutę
Częstotliwość ucisku mostka 100 na minutę
(nie ilość!!!)
Proporcje wdech - ucisk
2 : 30
2 : 30
Reanimacja krążeniowooddechowa
1.3.
Niemowlę
do 1 roku życia
Dorosły
od okresu
pokwitania
30 ucisków
dwa palce powyżej
dołu
mostka
(środek)
4 - 5 cm
100 na minutę
2 : 30
PODSUMOWANIE
Jeśli masz do czynienia z ofiarą tragicznego wypadku, zawsze stosuj się do poniższych zasad.
1. Najpierw ostrożnie zbadaj ofiarę. Podchodząc do poszkodowanego należy ocenić jego
miejsce pod kątem bezpieczeństwa dla siebie i chorego (główna zasada to: bezpieczeństwo
ratownika jest zawsze najważniejsze). Również ze względu bezpieczeństwa, do leżącej
ofiary podchodź od strony głowy.
2. Sprawdź jego reakcję. Spytaj się "Co się stało?", jeśli nie odpowie - uszczypnij go w policzek
lub pod nosem.
3. Sprawdź: czy język, wydzieliny lub jakieś obce ciało nie blokuje dróg oddechowych ofiary?
Jeśli drogi oddechowe nie są drożne, oczyść je. Delikatnie odchyl jego głowę do tyłu często ten ruch przywraca normalny oddech.
4. Czy ranny oddycha? Jeśli nie, zastosuj sztuczne oddychanie.
5. Czy ma tętno? Jeśli nie ma, serce nie pracuje. Zastosuj resuscytację.
6. Czy ma krwotok? Jeśli jest, staraj się go zatamować.
7. Jeśli przestało pracować serce, poszkodowany nie oddycha trzeba natychmiast wezwać
pogotowie. W tym czasie druga osoba musi bez zwłoki rozpocząć ratowanie ofiary. Tak
samo należy postąpić, kiedy mamy do czynienia z poważnym krwotokiem lub poważnym
urazem głowy.
8. Jeśli jesteś sam, chwilę czasu na wezwanie pogotowia będziesz miał po wykonaniu
pierwszych 4 cykli resuscytacji.
9. W niektórych przypadkach można bezpiecznie zmieniać położenie ciała rannego. Gdy
jednak ofiara ma poważne obrażenia szyi lub pleców, nie wolno jej ruszać - chyba że
zachodzi konieczność natychmiastowej ewakuacji; zagrożenie pożarem,wybuchem itp
10. Sprawdź, czy ofiara nie ma uszkodzonego kręgosłupa.
Strona 178
11. U ofiar wypadków samochodowych zawsze musisz podejrzewać uszkodzenie kręgosłupa,
zwłaszcza odcinka szyjnego.
12. Dopilnuj, by ranny leżał i był spokojny.
13. Jeśli wymiotował - a masz pewność, że nie uszkodził kręgosłupa - ułóż go na boku w
pozycji bocznej ustalonej, by się nie udusił.
14. Okryj go folią termoizolacyjną lub kocem, płaszczem, itp., by nie tracił ciepła.
15. Jeśli to konieczne, rozetnij ubranie. Nie zdzieraj ubrania z poparzonych miejsc chyba, że
wciąż się tli.
16. Uspokój ofiarę i sam zachowaj spokój. To pozwoli rannemu opanować strach, dzięki czemu
nie wpadnie w panikę.
17. Nie podawaj płynów osobie nieprzytomnej lub półprzytomnej, jak też osobie skarżącej się
na ból brzucha (podejrzenie obrażenia narządów wewnętrznych).
18. Nie próbuj jej cucić, poklepując bądź potrząsając nią, ponieważ osoba taka po dojściu do
siebie w pierwszym odruchu może spróbować ci oddać.
19. Wśród rzeczy ofiary poszukaj informacji o szczególnych jej problemach zdrowotnych alergiach lub chorobach wymagających specjalnego postępowania - ewentualnie bransoletki
lub wisiorka, które by o tym informowały.
20. Nie zabieraj ze sobą dokumentów poszkodowanego. Przekaż je lub lepiej wskaż gdzie leżą
osobie upoważnionej (rodzina, policja, straż pożarna, straż miejska).
1.4.
PIERWSZA POMOC PSYCHOLOGICZNA
Udzielając pierwszej pomocy osobie poszkodowanej należy pamiętać również o aspekcie
psychologicznym. Wszelkie czynności ratujące powinny być powiązane z udzieleniem
pomocy psychologicznej mającej na celu zmniejszenie subiektywnego dyskomfortu ofiary
wypadku i zapewnienia mu poczucia bezpieczeństwa.
Podstawowe zasady działania:
1. Rozejrzyj się w sytuacji. Zachowaj spokój i opanowanie. Pamiętaj o zapewnieniu
sobie bezpieczeństwa. Pomyśl od czego zaczniesz.
2. Podejdź do poszkodowanego. Powiedz kim jesteś i co się wydarzyło. Powiedz mu, że
będziesz z nim do czasu przyjazdu pogotowia.
3. Zasłoń poszkodowanego przed widzami, spokojnie i stanowczo poproś ich, aby nie
przeszkadzali, albo daj im jakieś zadanie. Nie twórz zbiegowiska.
4. Przyjmij pozycję na tej samej wysokości co poszkodowany - uklęknij lub kucnij przy
nim. Delikatnie połóż swoją rękę na ramieniu lub na głowie, co podziała uspokajająco.
Okryj go np. kocem.
5. Przeprowadź czynności ratujące płynnie i sprawnie. Informuj poszkodowanego o
podejmowanych czynnościach i efektach z tym związanych.
6. Mów spokojnym tonem i cierpliwie go wysłuchaj. Nie krytykuj, nie wypowiadaj
pesymistycznych opinii. Zapytaj czy kogoś powiadomić o wypadku.
7. Jeśli musisz opuścić poszkodowanego poinformuj go o tym. Poproś kogoś, aby przy
nim pozostał.
8. W przypadku, gdy poszkodowanym jest dziecko, potraktuj je bardziej emocjonalnie.
Najważniejszy jest kontakt cielesny. Jeśli jest to możliwe daj mu maskotkę i zapewnij
obecność rodziców lub kogoś bliskiego.
9. Narkomani, osoby pijane, bezdomni mogą być negatywnie nastawieni do ratujących.
Wtedy udzielanie pierwszej pomocy ogranicza się tylko do technicznych czynności
Strona 179
ratujących.
10. Wbrew pozorom ratownicy to też zwykli ludzie. Osoby początkujące i o słabej
psychice powinny być wspierane przez bardziej doświadczonych współpracowników,
szczególnie po ciężkiej i zakończonej zgonem poszkodowanego akcji.
1.5.
WZYWANIE POMOCY
Pamiętaj, aby jak najszybciej wezwać pomoc.
Zgodnie z wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji:
Jeżeli jest co najmniej dwóch ratujących, jeden z nich udaje się po pomoc, zaraz po
stwierdzeniu, że poszkodowany nie oddycha. Gdy na miejscu wypadku jest jeden ratujący, a
poszkodowany jest osobą dorosła, która nie oddycha, prawdopodobnie w wyniku choroby
serca, należy natychmiast wezwać pomoc (najpierw wzywasz pomoc, a następnie
reanimujesz, gdyż masaż serca może przedłużyć się do kilkudziesięciu minut), ostateczna
decyzja zależy od dostępu środków łączności ze służbami ratowniczymi.
W przypadku prawdopodobieństwa utraty przytomności w wyniku braku oddechu, np. urazu,
utonięcia, zadławienia, zatrucia oraz gdy poszkodowanym jest niemowlę lub dziecko ratujący
powinien przez około 1 minutę wykonywać zabiegi przywracające podstawowe czynności
życiowe (oddech, praca serca).
Meldunek o wypadku powinien zawierać następujące dane (dotyczy wszystkich
numerów ratunkowych):
CO? - rodzaj wypadku (np. zderzenie się samochodów, upadek z drabiny, utonięcie, atak
padaczki, itp.),
GDZIE? - miejsce wypadku,
ILE? - liczba poszkodowanych,
JAK? - stan poszkodowanych,
CO ROBISZ? - informacja o udzielonej dotychczasowo pomocy,
KIM JESTEŚ? - dane personalne osoby wzywającej pomoc (numer telefonu z którego
dzwonisz).
Gdy istnieją wskazania o dodatkowym niebezpieczeństwie (np. cysterna) - poinformuj o tym.
Pamiętaj!!! Nigdy nie odkładaj pierwszy słuchawki !!!
Numery służb ratowniczych:
997 - Policja
Strona 180
998 - Straż Pożarna
999 - Pogotowie Ratunkowe
112 - telefonując z telefonu komórkowego lub stacjonarnego dodzwaniamy się do najbliższej
jednostki Straży Pożarnej lub Policji. Połączenie jest bezpłatne, można je zrealizować z
dowolnego telefonu komórkowego nawet bez logowania się do sieci operatora.
601 100 100 - numer Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, połączenie z każdego
telefonu komórkowego
601 100 300 - numer komórkowy Górskiego oraz Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia
Ratunkowego, dostępny jest dla wszystkich, a bezpłatny dla abonentów sieci Plus
Strona 181
1.6.
ATAK SERCA - ZAWAŁ
Zatrzymanie akcji serca powoduje obumieranie komórek mózgowych już po 3-5 minutach.
Stąd reanimację trzeba podjąć niezwłocznie.
Zawałem mięśnia sercowego jest martwica pewnego obszaru mięśnia sercowego na
wskutek niedotlenienia, które może być spowodowane zamknięciem światła naczynia
wieńcowego na wskutek miażdżycy lub zakrzepicy. Jest ona najczęstszą przyczyną
wystąpienia zawału serca. Do innych czynników predysponujących zaliczamy:
nadciśnienie tętnicze,
cukrzyca,
otyłość,
podwyższony poziom tłuszczów we krwi,
palenie tytoniu.
Objawy zawału:
• uporczywy, długotrwały ból gniotący, promieniujący często od serca – ból wieńcowy:
- występuje u 90% poszkodowanych; może wystąpić postać bezbólowa
- bardzo silny ból, trudny do zniesienia, o charakterze ucisku,
- umiejscowiony za mostkiem,
- często promieniujący od serca do lewej ręki, żuchwy, nadbrzusza, okolicy
międzyłopatkowej,
- trwa ponad 20 minut,
• utrata przytomności,
• zatrzymanie oddechu,
• słabe, płytkie tętno lub brak tętna nad tętnicami szyjnymi,
• nudności, wymioty, duszność,
• lęk, niepokój, zimne poty.
Czynności ratujące:
• jak najszybciej powiadomić służby ratownicze (w pierwszej kolejności),
ułożenie poszkodowanego w pozycji siedzącej lub półsiedzącej na podłodze (aby
maksymalnie ograniczyć ruchy) – postawa ta zmniejsza powrót krwi żylnej z naczyń
obwodowych do serca, co zmniejsza obciążenie mięśnia sercowego, poszkodowany
może sam przyjąć najdogodniejszą dla siebie pozycję,
•
Pierwsza pomoc przedmedyczna
- rozluźnić ubranie:
- u mężczyzn: krawat, koszulę, pasek u spodni,
- u kobiet: jak można biustonosz, bluzkę, jeżeli pomieszczenie amknięte - otworzyć okna,
- wspieraj psychiczne poszkodowanego,
Strona 182
- ze względu na dużą możliwość pogorszenia się stanu chorego, do przyjazdu karetki trzeba
kontrolować jego podstawowe czynności życiowe
- w przypadku zatrzymania akcji serca przystępuj do resuscytacji.
1.7.
ZABURZENIA ODDYCHANIA
Częstą przyczyną braku oddechu jest zapadnięcie się języka u nieprzytomnego leżącego na
wznak.
Zaburzenie oddechu staje się groźne dla życia wówczas, gdy czynność oddechowa nie
wystarcza już do nasycenia krwi tlenem w ilości wystarczającej na pokrycie zapotrzebowania
narządów. Jeśli nie dostarczy się natychmiast powietrza w dostatecznej ilości - chory umrze
w ciągu kilku minut.
Poniższe wskazówki dotyczą również utonięć. W przypadku ukąszeń (użądleń) jamy
ustnej stosuje się zimne okłady (ssanie kawałka lodu) i stałą kontrolę oddechu.
Objawy bezdechu:
• utrata przytomności,
• sinoblade zabarwienie twarzy ( nie występuje przy zatruciu tlenkiem węgla - czadu lub
cyjanowodorem),
• nie wyczuwalny przepływ powietrza przez nos i usta,
• niewidoczne ruchy klatki piersiowej
• niewidoczne i nie wyczuwalne ruchy oddechowe.
• sprawdzamy, czy w jamie ustnej nie ma większych ciał obcych, które mogłyby zatkać
drogi oddechowe,
• odchylamy ostrożnie głowę ku tyłowi (często w tym momencie oddech wraca samoistnie)
stosujemy rękoczyny Esmarcha,
• wykonujemy sztuczne oddychanie przy pomocy przyrządów (maska CPR, rurka life way,
worek Ambu, combitube, maska krtaniowa, rurka intubacyjna itp.)
• metoda usta-usta i usta-nos nie jest zalecana ze względu na niebezpieczeństwo zakażenia
ratującego materiałem zakaźnym poszkodowanego.
W przypadku braku przyrządów umożliwiających wentylację poszkodowanego, działania
ratownicze ograniczamy do pośredniego masażu serca.
Tab 2. Postępowanie w zależności od wieku poszkodowanego (zgodnie z obecnie
obowiązującymi wytycznymi ILCOR z 2005 roku).
Zaburzenie
oddychania
Sztuczna wentylacja
Wdech
Metoda
Niemowlę
do 1 roku życia
30/min
co 2 sek.
usta-nos - usta
Dziecko
od 1 roku życia – do
okresu pokwitania
20/min
co 2 sek.
usta - usta
Dorosły
od okresu pokwitania
12/min
co 2 sek.
usta - usta
Strona 183
Objętość (jednorazowy
wdech)
6-7 ml/1kg masy
ciała
6-7 ml/1kg masy
ciała
6-7 ml/1kg masy
ciała
Strona 184
1.8.
UDAR MÓZGU
Udar mózgu to przerwanie dopływu krwi w naczyniu w rejonie mózgowia. Jest on,
po zawałach serca i nowotworach złośliwych, najczęstszą przyczyną zgonów. W Polsce
w pierwszym miesiącu po udarze życie traci 40% chorych, a po roku aż 60%. Spośród tych,
którzy przeżyją, 70% zostaje inwalidami. Udar mózgu jest najczęstszą przyczyną
niepełnosprawności osób po 40. roku życia.
Dzielimy na dwa typy:
- udar niedokrwienny, tzw. zawał mózgu,
stanowi 85% wszystkich udarów. Przyczyną jest nagłe ograniczenie przepływu krwi do
mózgu, najczęściej wskutek zakrzepu (wywołany zmianami miażdżycowymi lub napływający
wraz z krwią z serca u pacjenta chorującego na silną arytmię albo zapalenie wsierdzia), zatoru
(wywołany przez oderwaną blaszkę miażdżycową, krople tłuszczu – po złamaniu kości czy
bąbelki gazu – w chorobie kesonowej) lub zapalenia naczyń (wywołane przez mikroby lub
narkotyki – amfetamina, kokaina).
Objawy:
• niedowład lub paraliż,
• osłabienie lub zniesienie czucia po jednej stronie ciała,
• pacjent nie odczuwa bólu!!!
• w przypadku zakrzepu - brak drgawek, a w przypadku zatoru - nagłe drgawki. Zdarza
się, że udar niedokrwienny poprzedzony jest przemijającymi objawami w postaci niewielkiego
paraliżu, zaburzeń mowy, ostrości wzroku, zawrotami głowy z nagłymi upadkami.
Około 20% pacjentów umiera w szpitalu w ciągu paru dni, wskaźnik śmiertelności rośnie wraz
z wiekiem.
- udar krwotoczny, tzw. krwotok śródmózgowy, wylew,
stanowi 15% wszystkich udarów. Powstaje w wyniku uszkodzenia tętnicy mózgu
spowodowane nadciśnieniem tętniczym (gdy występuje przez dłuższy czas i nie jest
odpowiednio leczone) lub pęknięcia tętniaka mózgu (wybrzuszenie i pęknięcie ściany tętnicy
osłabionej np. przez blaszkę miażdżycową). Ten typ udaru powoduje mniejsze zniszczenia
niż niedokrwienny, a pacjent może w dużym stopniu odzyskać sprawność.
Objawy:
• podobne do objawów udaru niedokrwiennego, ale znacznie szybciej narastające i stan
ogólny poszkodowanego jest od początku ciężki. Z tego powodu śmiertelność wynosi
60%.
• nagły, bardzo silny ból głowy,
• w odróżnieniu do udaru niedokrwiennego, udar krwotoczny pojawia się najczęściej w
ciągu dnia.
Występuje jeszcze inny rodzaj udaru - krwotok podpajęczynówkowy. Objawia się
gwałtownym, nagłym, niezwykłym bólem głowy z krótkotrwałą utrata przytomności. Jest to
udar o największej śmiertelności.
Strona 185
Objawy kliniczne udaru:
• niewielkie porażenie mięśni twarzy - objawiające się opadaniem kącika ust,
• brak orientacji, śpiączka,
• zawroty głowy,
• zaburzenia mowy,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia widzenia, utrata widzenia, szczególnie na jedno oko.
• wezwanie pomocy,
• sprawdzenie oddechu, tętna, w razie konieczności podjąć czynności reanimacyjne,
• spokojnie zbadać poszkodowanego, wskazane jest objaśnianie wszystkich
wykonywanych czynności, gdyż bardzo często poszkodowany słyszy,
• aby sprawdzić czy doszło do paraliżu przytomnemu poszkodowanemu polecamy
poruszyć daną kończyną, a u nieprzytomnego - porównujemy kończyny lub
sprawdzamy jak szybko opada,
• gdy poszkodowany jest nieprzytomny układamy w pozycji bocznej ustalonej na
porażonej stronie (w celu zmniejszeniu powikłań), także w przypadku porażenia
mięśni twarzy (w celu swobodnego wypływu śliny i zapobiegnięcia zachłyśnięciu),
• systematycznie kontrolować oddech i tętno,
• nie wolno podawać płynów i pokarmu.
Stan poszkodowanego można określić m. in. przedszpitalną skalą udarów - Cincinnati:
a) opadanie twarzy - poszkodowany pokazuje zęby, albo uśmiecha się:
• normalnie - jednakowe poruszanie się obu stron twarzy,
• nienormalnie - jedna strona twarzy porusza się inaczej niż druga - asymetria,
b) unoszenie ramion - poszkodowany ma zamknięte oczy i unosi obydwa wyprostowane
przed sobą ramiona na 10 sekund:
• normalnie - obydwa ramiona poruszają się jednakowo, albo wcale,
• nienormalnie - jedno ramię nie porusza się, albo uniesione opada,
c) nienormalną mowę - poleca się poszkodowanemu powtórzenie określonego zdania:
• normalnie - używa prawidłowych słów, wymawia je wyraźnie,
• nienormalnie - wymawia niewyraźnie, używa nieprawidłowych słów lub nie jest
zdolny do mówienia.
Strona 186
1.9.
RANY
Każda rana powoduje ból, krwawienie i możliwość zakażenia.
Rany tkanek mogą być otwarte (doszło do przerwania ciągłości skóry, najczęściej z krwawieniem)
lub zamknięte (gdy skóra jest nienaruszona).
Rodzaje ran
Otarcie skóry - uszkodzenie powierzchownej warstwy skóry z otwarciem niewielkich
naczyń - krwawienie nieznaczne, rana z reguły brudna, ryzyko zakażenia,
Rany tłuczone - uszkodzenie skóry poprzez uderzenie tępym narzędziem – niewielkie
krwawienie, brzegi rany są nierówne,
Rany szarpane - rozdarcie skóry w wyniku kontaktu z ostrzejszym przedmiotem krwawienie obfite, rana zwykle brudna,
Rany cięte – w wyniku działania ostrej krawędzi – krwawienie obfite, brzegi rany równe i
czyste, ryzyko uszkodzenia naczyń i ścięgien,
Rany kłute - spowodowane cienkim i ostrym przedmiotem – drobne rany, niewielkie
krwawienie, ryzyko uszkodzeń tkanek i narządów oraz zakażenia,
Rany miażdżone – podobne do tłuczonych, ale zadane z większą siłą, możliwość krwotoku
wewnętrznego i uszkodzenia narządów wewnętrznych
Każdą ranę pozostawiamy w stanie, w jaki ją zastaliśmy, przykrywając jedynie możliwie
szybko jałowym materiałem opatrunkowym. Przed założeniem opatrunku należy odsłonić
ranę tak, aby obejrzeć ją w całości. W czasie opatrywania ranny powinien leżeć lub co
najmniej siedzieć.
W przypadku obfitego krwawienia zewnętrznego możemy zastosować poniższe sposoby jego
opanowania:
• ucisk palcem lub dłonią (w rękawiczce!) miejsca krwawienia z użyciem jałowego
materiału opatrunkowego,
• uniesienie kończyny – jeśli jest to możliwe i nie spowoduje dodatkowych powikłań,
• ucisk tętnicy powyżej rany – gdy nie jest możliwe szybkie założenie opatrunku,
sposób ten jedynie zmniejsza krwawienie, lecz go nie zatrzyma,
• opatrunek uciskowy założony bezpośrednio na krwawiącą ranę (zaraz po założeniu
można dodatkowo docisnąć palcem lub dłonią, co efektywnie zmniejszy krwawienie,
a nawet zatrzyma),
• tamponada rany – wypełnienie rany jałową gazą z zastosowaniem opatrunku
uciskowego, stosuje się przy obfitym krwawieniu.
• użycie specjalistycznego opatrunku Quickclot ACS
Rany nie wolno dotykać ani przemywać (wyjątek stanowią oparzenia termiczne i chemiczne).
Nie należy usuwać ciał obcych tkwiących w ranie, gdyż zapobiegają krwawieniu.
Do szczególnych ran należą:
Rana postrzałowa - oprócz widocznych ran (wloty i wylotu, ta druga jest większa) rannemu
zagraża krwotok, wstrząs, uszkodzenie narządów wewnętrznych, kości. Przyjmuje się, że rana
jest pierwotnie zakażona. Udzielanie pierwszej pomocy rozpocznij od sprawdzenia
podstawowych czynności życiowych poszkodowanego. Jeśli czas na to pozwala, znajdź ranę
Strona 187
postrzałową i w przypadku, gdy krwawi zatamuj krwawienie. Ranę opatrujemy według
obowiązujących zasad.
Rana klatki piersiowej – najczęściej dochodzi do powstania odmy, powietrze dostaje się
przez ranę do jamy opłucnej, utrudniając pracę płuca. Stosujemy opatrunek trójstronny. W
celu umożliwienia odpływu płynów na zewnątrz uszkodzoną część klatki piersiowej
umieszczamy niżej niż zdrową (patrz: Uszkodzenia klatki piersiowej i brzucha)
Rana kąsana - istnieje bardzo duże zagrożenie zakażeniem, szczególnie wścieklizną. Jeśli to
możliwe należy schwytać zwierzę i przekazać do przebadania, a ranę przemyć mydłem, które
działa zabójczo na wirus wścieklizny i obficie wypłukać.
Ukąszenie przez węża - najczęściej w postaci dwóch małych, mieszczących się obok siebie,
ranek w wielkości łebka od szpilki. Występujący w jakiś czas po ukąszeniu miejscowy obrzęk
i silny, kłujący ból wskazują na miejscowe zakażenie. Główne zagrożenie to przenikniecie
jadu do organizmu (objawy tego to: zawrotu głowy, nadmierna potliwość, zaburzenia
oddechowe i krążenia). Ranny powinien leżeć bez ruchu, nakładamy opaskę zaciskającą, aby
zahamować odpływ krwi w kierunku serca i wywołać krwawienie z rany. Nie zdejmujemy
ucisku, nie wysysamy jadu, ani nie wycinamy lub wypalamy rany.
Amputacja – czyli utrata części lub całej kończyny. Najczęściej z obfitym krwawieniem.
Należy pamiętać, że zawsze istnieje szansa na replantację (operacyjne doszycie) kończyny,
dlatego trzeba odnaleźć amputowaną część ciała i zabezpieczyć ją w foliowym worku
umieszczonym w naczyniu lub drugim worku zawierającym wodę z lodem (nie wolno
stosować samego lodu ani tzw. suchego lodu - amputowany organ ma być schłodzony, a nie
zamrożony!). W celu zatamowania krwotoku stosujemy opaskę uciskową, ale tylko wtedy,
gdy w inny sposób nie uda się zatamować krwawienia.
Opaska uciskowa (nie mylić z opatrunkiem uciskowym):
Używana jest tylko w ostateczności, najczęściej przy amputacjach kończyn i zmiażdżeniach,
gdy krwawienie jest bardzo silne.
Użycie jej, szczególnie stosując wąską opaskę, grozi uszkodzeniem naczyń krwionośnych,
nerwów, mięśni oraz martwicy tkanek znajdujących się w obszarze niedokrwienia.
• opaski uciskowej nie wolno zakładać na kończynach poniżej łokci i kolan oraz na
tułowiu, szyi i głowie,
• stosujemy szeroki bandaż,
• niczym opaski nie przykrywamy ani, po założeniu, nie poluźniamy,
• obok opaski lub na niej odnotowujemy godzinę jej założenia.
1.9.1.
RANY POSTRZAŁOWE
Rany te powstają w wyniku działania nie tylko kuli naboju, ale i też pierwotnego lub
wtórnego fragmentu ładunku wybuchowego.
Rana postrzałowa charakteryzuje się:
- wytworzonym przez pocisk tunelem w obrębie tkanek, co upodabnia ją do rany kłutej,
- tkanki otaczające tunel ulegają znacznemu uszkodzeniu,
- zawsze przyjmuje się, że rana postrzałowa jest zakażona,
- rana wylotowa jest większa od rany wlotowej.
Stopień uszkodzeń w wyniku postrzału zależy od ilości energii, jaką wyzwolił pocisk w tkankach.
Od jego prędkości, masy, a także gęstości tkanek, ich rodzaju i stabilności uwarunkowana jest ilość
energii przenoszona na tkanki.
Rozróżniamy pociski wysokiej lub niskiej energii w zależności od jej ilości przenoszonej w obrębie
rany. Na podstawie wyglądu rany można ocenić przynależność pocisku do w/w klasyfikacji: jeśli
suma średnicy rany wlotowej i wylotowej w swym najszerszym miejscu przekracza 10 cm lub do
Strona 188
każdej z tych ran można łatwo wprowadzić 2 palce, to prawdopodobnie jest, że rany zostały zadane
pociskiem o wysokiej energii. Pociski o małej energii powodują zniszczenia głównie w obrębie
kanału i stwarzają śmiertelne zagrożenie jedynie w przypadku uszkodzenia narządu ważnego dla
życia.
Skutki postrzału:
1. głowa
•
w wyniku penetracji pocisku przez głowę, uwalnia się energia, która przyciska mózg
do kości czaszki, co może spowodować eksplozję czaszki,
•
gdy pocisk wchodzi pod pewnym kątem do kości czaszki, może poruszać się po
wewnętrznej powierzchni kości, powodując dodatkowe uszkodzenia.
2. płuca
•
ze względu na mała gęstość tkanki płucnej, występujące tu uszkodzenia są mniejsze
niż innych tkanek (narządów).
3. serce
•
po przejściu pocisku przez serce występuje obfity krwotok w wyniku, którego
poszkodowany umiera,
•
przy częściowym uszkodzeniu serca może dojść do krwawienia z uszkodzonych jam
serca do wnętrza klatki piersiowej lub worka osierdziowego otaczającego serce
(tamponada serca).
4. przewód pokarmowy
•
może dojść do przerwania przełyku, ścian żołądka, dwunastnicy i jelit, a tym samym
dostania się powietrza do wnętrza klatki piersiowej lub jamy brzusznej oraz wylania
treści pokarmowej.
5. naczynia krwionośne
•
w przypadku uszkodzenia dużych naczyń (aorta, żyła główna, tętnice i żyły płucne)
następuje bardzo obfity krwotok, prowadzący do natychmiastowej śmierci
•
przy mniejszych naczyniach występuje proporcjonalnie mniejszy krwotok.
6. inne narządy wewnętrzne
•
ich uszkodzenie powoduje obfity krwotok.
7. kończyny
•
uszkodzenie może obejmować mięśnie, kości i naczynia krwionośne. Uszkodzone
kości często stają się materiałem uszkadzającym pobliskie tkanki.
Strona 189
W przypadku pocisku przenoszącego wysoką energię, oprócz powstałego kanału
(jama stała), w wyniku kawitacji (przy przejściu pocisku przez tkankę, wskutek obniżenia się
ciśnienia, tworzą się obszary wzdłuż kanału, wypełnione powietrzem) powstaje duża jama
czasowa, która w wyniku oscylacji (powiększa się i zmniejsza) zasysa fragmenty tkanek
znajdujących się na przeciwległym końcu rany (trwa to ułamki sekund). W następstwie tego
powstają liczne uszkodzenia tkanek i narządów, w tym naczyń krwionośnych.
Strona 190
• pamiętaj o własnym bezpieczeństwie – możesz sam zostać postrzelony przez sprawcę
lub poszkodowanego,
• sprawdzamy podstawowe czynności życiowe (drożność dróg oddechowych, oddech i
tętno), w razie ich braku przystępujemy do odpowiednich czynności resuscytacyjnych,
• jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i czas pozwala, znajdź ranę postrzałową i w
przypadku krwawienia – zatamuj krwotok,
gdy poszkodowany jest przytomny, nawiąż z nim kontakt, obejrzyj ranę, ewentualnie
zatamuj krwotok,
w przypadku, gdy pocisk przebił płuco, istnieje zagrożenie wystąpienia odmy
opłucnowej,
weź pod uwagę również inne uszkodzenia ciał, np. w wyniku upadku z wysokości,
odnalezione fragmenty pocisku przekaż policji,
w przypadku znalezienia broni nie dotykaj jej, a jedynie poinformuj policję.
1.9.2.
KRWOTOK
Rozróżniamy dwa rodzaje krwotoku: zewnętrzny i wewnętrzny.
Krwotok zewnętrzny
Objawy krwotoku zewnętrznego są dobrze widoczne w postaci wypływającej krwi
koloru jasnoczerwonego zgodnie z falą tętna (krwotok tętniczy) lub ciemnoczerwonego pod
mniejszym ciśnieniem (krwotok żylny).
• uciskamy miejsce krwawienia przykładając jałowy opatrunek bezpośrednio na
krwawiącą ranę mocując go np. bandażem
• gdy opatrunek przekrwawia nakładamy na niego - opatrunek uciskowy, nowy
opatrunek i nadal stosuj ucisk,
• unosimy krwawiącą kończynę,
• w przypadku dalszego krwawienia stosujemy ucisk na tętnicę doprowadzającą krew do
uszkodzonej części ciała.
Opaska uciskowa (nie mylić z opatrunkiem uciskowym) – używana jest tylko w ostateczności,
najczęściej przy amputacjach kończyn i zmiażdżeniach, gdy krwawienie jest bardzo silne.
Krwotok wewnętrzny
Objawy:
• ciemnoniebieskie zabarwienie skóry - "siniak", obrzęk,
• wydzieliny podbarwione krwią,
•
w przypadku krwotoku w jamie brzusznej, powiększenie się obwodu brzucha,
zasinienie pod łukiem żebrowym.
postępuje się tak jak w przypadku wstrząsu hipowolemicznego czyli:
• układamy chorego w pozycji przeciwwstrząsowej (nogi uniesione na wysokość około
30-40 cm powyżej poziomu głowy),
Strona 191
Strona 192
•
•
•
•
•
chronimy przed utratą ciepła,
uspokajamy chorego,
systematycznie kontrolujemy tętno i oddech (co 1 minutę),
zakaz palenia oraz podawania pokarmu i alkoholu,
nie wolno przewozić chorego przypadkowym środkiem transportu.
Pamiętaj, że ułożenie przeciwstrząsowe nie powinno być stosowane przy urazach
czaszkowo-mózgowych, duszności, nagłych bólach w klatce piersiowej i nadbrzuszu.
Krwawienie z nosa
Z reguły mamy do czynienia z niewielkim krwawieniem z nosa, które dość szybko ustaje.
• posadź poszkodowanego i pochyl jego głowę do przodu,
• połóż zimny opatrunek na kark i nos, w celu obkurczenia naczyń krwionośnych,
• nie wolno łykać krwi, gdyż zbierająca się w żołądku krew może, w krótkim czasie,
wywołać wymioty,
• nie zatykamy nozdrzy w nadziei zatamowania krwi.
1.10.
CIAŁO OBCE
Ciała obce pozostawia się w ranie. Wyjąć je może tylko lekarz.
Ciała obce mogą być usuwane z rany tylko przez lekarza i ta czynność nie wchodzi
w zakres pierwszej pomocy. Niesprawne próby usuwania grożą pozostawieniem w ranie
fragmentów ciała obcego, a także stanowią niebezpieczeństwo wprowadzenia dodatkowego
zakażenia. Większe ciała obce o gładkich brzegach często tamponują ranę i zapobiegają tym
samym powstaniu dużego krwawienia.
Ciało obce w oku
Gdy ciało obce znajduje się pod górną powieką, polecamy pacjentowi kierować wzrok
ku dołowi. Górną powiekę nakładamy na dolną. Wówczas rzęsy dolnej powieki "wymiatają"
wewnętrzną stroną powieki górnej. W przypadku gdy ciało obce znajduje się pod dolna
powieką, polecamy pacjentowi patrzeć w górę. Odchylamy powiekę na około 0,5 cm
i usuwamy ciało obce wilgotnym rożkiem chusteczki do nosa, kierując się od strony
zewnętrznej do nosa. Nie usuwać szkieł kontaktowych.
Ciała obce znajdujące się w gałce ocznej usunąć może tylko lekarz. Należy pamiętać, że
nieumiejętne usuwanie grozi ciężkim uszkodzeniem oka.
Ciało obce w nosie
Jedyne co może zrobić poszkodowany to zatkać druga dziurkę i spróbować
wydmuchnąć. Użycie jakichkolwiek narzędzi grozi wystąpieniem krwawienia.
Ciało obce w uchu
Należy spróbować przez zwyczajne potrząsanie głową. Nie wolno manipulować
w przewodzie słuchowym.
Ciało obce w przełyku
Utkwienie w przełyku ciała obcego jest brane pod uwagę w przypadku ściskającego
bólu i trudności w przełykaniu. W takiej sytuacji chorego należy sprowokować do wymiotów.
Ciało obce w tchawicy
Najskuteczniejszą metodą jest tzw. chwyt Heimlicha, nazywany też tłocznią brzuszną.
Strona 193
Uwaga! Upewnij się, że masz do czynienia z udławieniem, a nie z atakiem serca!
Strona 194
1.11.
UDŁAWIENIA
Najważniejsze to w takich przypadkach nie tracić głowy, czyli szybkość i opanowanie.
Udławienia u dzieci do 1 roku życia
Nie rób nic, jeśli dziecko może oddychać, wydawać dźwięki lub gdy kaszle.
Te objawy oznaczają, że do tchawicy dociera powietrze i dziecko samo wykrztusi z tchawicy
to, co się tam znalazło. Wszelkie środki, które zastosujesz mogą zaburzyć ten naturalny
proces i częściowe zablokowanie dróg oddechowych przekształci się w ich całkowite
zatkanie. Uważnie obserwuj co się dzieje, gdy trzeba -interweniuj. Gdy nie może
oddychać ani wydawać dźwięków przełóż je sobie przez
rękę, twarzą do dołu, tak, żeby jego głowa znalazła się
niżej niż tułów.
Nie uciskaj brzucha niemowlęcia.
Nasadą dłoni wykonaj z wyczuciem 5 uderzeń w plecki
dziecka, w miejsce pomiędzy łopatkami
[patrz rysunek obok].
Jeśli i to nie przyniesie rezultatów, odblokuj drogi
oddechowe, chwytając język i żuchwę niemowlęcia między
kciuk i palec. Sprawdź, czy nie widać obcego ciała w
gardle. Spróbuj je wyciągnąć tylko, gdy jest dobrze
widoczne
Jeśli uderzenia w plecy nie dadzą rezultatu, zastosuj 5
szybkich uciśnięć poniżej klatki piersiowej.
Aby to zrobić, odwróć dziecko na plecy. Połóż je
sobie na udach, aby jego głowa była poniżej tułowia.
Palce wskazujący i środkowy jednej ręki połóż
poniżej dolnej części mostka i wykonaj 5 szybko po
sobie następujących uciśnięć
[patrz rysunek obok].
Jeśli klatka piersiowa się nie unosi, powtórz
sekwencję - 5 uderzeń w plecy i 5 uciśnięć - aż
do skutku, każąc komuś wezwać pogotowie
ratunkowe.
Strona 195
Gdy dławi się większe dziecko (powyżej 1 roku życia), również dorośli
Nakłoń do kaszlu. Wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową (w trakcie uderzeń
poszkodowany jest pochylony do przodu), a potem zastosuj 5 rękoczynów Heimlicha, zwany
też tłocznią brzuszną, i naprzemiennie kontynuuj. W przypadku dzieci manewr wykonuj
delikatniej (z odpowiednio mniejszą siłą).
Rękoczyn Heimlicha ma za zadanie symulowanie kaszlu, a ucisk nadbrzusza zwiększa
ciśnienie powietrza w klatce piersiowej. Wykonanie tego rękoczynu polega na tym, że staje
się za poszkodowanym i obejmuje go pod pachami, kładąc pięść jednej ręki powierzchnią od
kciuka w nadbrzuszu (w połowie odległości między pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym).
Drugą rękę kładzie się na pierwszej i wykonuje silne uciśnięcia w kierunku do siebie i
zarazem ku górze [patrz rysunki poniżej].
Najlepiej stanąć za zadławionym bokiem, stawiając swoją jedną stopę między jego
stopami i opierając go o swoje biodro. Umożliwi to nam asekurację w przypadku utraty
równowagi lub utraty przytomności poszkodowanego.
Wykonuje się 5 serii po 5 razy, gdy to nie przyniesie oczekiwanego rezultatu w
ostateczności wykonujemy ciśnieniowe przepchnięcie ciała obcego tj. metodą usta-usta,
zamknięcie nosa, koniecznie rękoczyn Sellicka i nagły, energiczny wdmuch powietrza. Jedno
płuco w zupełności wystarcza, aby prawidłowo utlenić krew.
Według standardu amerykańskiego wykonuje się tylko rękoczyny Heimlicha, bez uderzeń
międzyłopatkowych
Udławienia u osób nieprzytomnych, niezależnie od wieku
W przypadku gdy poszkodowany jest nieprzytomny lub nastąpiła utrata jego
przytomności nie wykonuje się żadnych rękoczynów, tylko masaż serca, odpowiedni do
wieku chorego.
1. Ratujący staje z tyłu za pacjentem. Obejmuje go oburącz za brzuch tak, aby dłonie
zetknęły się na brzuchu powyżej pępka. Nagłym ruchem przyciska go mocno do siebie
powodując gwałtowne zwiększenie się tłoczni brzusznej działającej z kolei na klatkę
piersiową. Ciało obce bywa w ten sposób gwałtownie "wyciśnięte" z tchawicy na
zewnątrz.
2. Można również tą czynność wykonać u pacjenta leżącego. Ratujący klęka przed
pacjentem i kładzie mu obydwie ręce na nadbrzusze ponad pępkiem. Teraz przez
gwałtowne ściśnięcie zwiększa się ciśnienie tłoczni brzusznej.
Gdy się dławisz, a jesteś sam, spróbuj wykonać manewr na sobie, kładąc zaciśniętą
pięść wewnętrzną stroną na brzuchu nieco powyżej pępka i obejmując ją drugą dłonią.
Strona 196
Możesz też posłużyć się czymkolwiek, co popchnie przeponę od dołu.
Strona 197
1.12.
ZATRUCIE
Przyczyną zatrucia może być pomyłka, nieświadomość, lekkomyślność, nadużycie lub
zamach samobójczy.
Większość trucizn wywołuje niespecyficzne objawy, mogące występować w różnych zatruciach
oraz w wyniku innych schorzeń:
• mdłości, wymioty, biegunka, bóle brzucha,
• bóle głowy, zaburzenia świadomości,
• zaburzenia oddechu, objawy wstrząsu, zmiany tętna,
• zmiany psychiczne.
Często przy rozpoznaniu rodzaju zatruć pomóc może obejrzenie najbliższego otoczenia
zatrutego. Podstawowymi zagrożeniami dla życia zatrutego są:
• utrata przytomności z wynikającymi z niej powikłaniami (zachłyśnięcie, zaduszenie),
• zatrzymanie oddechu i krążenia,
• wstrząs.
Ogólne czynności ratujące:
• zabezpieczamy zatrutego przed dalszym działaniem trucizny, np. wynosząc go z
zagazowanego pomieszczenia,
• natychmiast sprawdzamy podstawowe czynności życiowe,
• w przypadku zachowania własnego oddychania kładziemy poszkodowanego na boku
• jak najszybciej usuwamy truciznę obficie polewając wodą,
• w przypadku trucizn wprowadzonych do przewodu pokarmowego, dopóki trucizna
znajduje się w żołądku, podajemy do picia letnią wodę z solą (łyżeczka soli na
szklankę) i wywołujemy wymioty - wolno to robić pod warunkiem takim, że zatruty
jest w pełni przytomny oraz gdy działająca trucizna nie jest żrąco-parząca,
• zabezpieczamy przedmioty, które mogą służyć w ustaleniu rodzaju trucizn.
Zatrucie tlenkiem węgla (czad) - CO
Tlenek węgla jest lżejszy od powietrza. Zmieszany z powietrzem nabiera silnych właściwości
wybuchowych. Z tego powodu w pomieszczeniu, gdzie powietrze przesycone jest tlenkiem
węgla najmniejsza iskra spowoduje wybuch.
Zatrucie rozpoczyna się bólem głowy, zawrotami, szumem w uszach, zaburzeniami wzroku,
zmianami psychicznymi oraz uczuciem odurzenia. Przy dłuższym okresie zatrucia następuje
utrata przytomności, skurcze i wreszcie dochodzi do zatrzymania oddechu.
• zatrutego jak najszybciej ewakuujemy z zagrożonego terenu - szeroko otwieramy
drzwi, wstrzymując oddech otwieramy szeroko okno, aby powstał przeciąg i
wynosimy poszkodowanego,
• do zagazowanego pomieszczenia wolno wejść jedynie przy ubezpieczeniu przez drugą
osobę, maska gazowa lub chusteczka nie chronią przed zatruciem,
• po wyniesieniu zatrutego natychmiast kontrolujemy oddech, w przypadku bezdechu
rozpoczynamy sztuczne oddychanie,
• nieprzytomnego układamy na boku.
Uduszenie dwutlenkiem węgla - CO2
Dwutlenek węgla jest cięższy od powietrza i gromadzi się na dnie głębokich
zagłębień, np. w studniach, wypierając z powietrza tlen. Jest on nietrujący stąd mówi się
o uduszeniu, a nie o zatruciu. U człowieka, który zanurzył się w warstwę powietrza
o niewielkim stężeniu CO2, pojawia się zawrót głowy, oddech staje się głębszy.
Przy wysokim stężeniu dwutlenku węgla następuje natychmiastowa utrata przytomności.
Strona 198
Upadając na ziemię pogrąża się całkowicie w warstwie CO2 i po upływie 3 minut umiera
przez uduszenie.
• postępujemy podobnie jak przy zatruciu tlenkiem węgla, uważając na własne
bezpieczeństwo, można posłużyć się zapaloną świecą - przy niskim stężeniu tlenu
świeca gaśnie.
Zatrucie lekami
Są to najczęściej spotykane zatrucia wywołane między innymi:
• lekami nasennymi, uspokajającymi i psychotropowymi,
• lekami przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi,
• lekami nasercowymi.
Objawy zatrucia zależą od zażytego środka:
• zaburzenia świadomości aż do śpiączki,
• zwolnienie lub przyspieszenie oddechu,
• zwolnienie lub przyspieszenie tętna,
• nieregularne tętno,
• sucha lub spocona skóra,
• zwężone lub rozszerzone źrenice.
•
•
•
gdy poszkodowany jest przytomny, to prowokowanie wymiotów, płukanie żołądka,
gdy poszkodowany jest nieprzytomny:
- nie wolno prowokować wymiocin,
- kontrolować podstawowe czynności życiowe, jeśli brak tętna to rozpocząć
resuscytację,
- jeśli oddycha i ma zachowane krążenie, ułożyć w pozycji bocznej ustalonej, okryć
kocem,
zabezpieczyć tabletki, opakowania po lekach, wymiociny i zabrać je z
poszkodowanym do szpitala.
Zatrucia alkoholami
Należy pamiętać, że u poszkodowanego zatrutego alkoholem może współistnieć uraz
głowy z krwawieniem wewnątrzczaszkowym.
W zatruciu alkoholem nieznanego pochodzenia należy zawsze myśleć o metanolu!!!
Objawy:
•
•
początkowo euforia, pobudzenie, zaburzenie równowagi, które przechodzą w senność i
głęboką śpiączkę,
zapach alkoholu z dróg oddechowych.
 poszkodowany jest przytomny:
- zabezpieczenie przed upadkiem oraz wychłodzeniem,
- nie prowokowanie na siłę wymiotów, gdyż alkohol bardzo szybko się wchłania do
układu krwionośnego i jego eliminacja w ten sposób bardzo często jest bezcelowa, - podanie ciepłych płynów do wypicia,
 poszkodowany jest nieprzytomny:
- kontrola podstawowych parametrów życiowych, gdy potrzeba – resuscytacja,
- jeśli zachowany oddech i krążenie to pozycja boczna ustalona,
- zabezpieczenie przed utratą ciepła.
Należy pamiętać, że jeśli poszkodowany jest nieprzytomny wtedy istnieje
Strona 199
niebezpieczeństwo opadnięcia języka (niedrożność dróg oddechowych), aspiracji wymiocin
do dróg oddechowych i znacznego wychłodzenia organizmu.
1.13.
ZŁAMANIA KOŚCI
Na miejscu wypadku ustalamy, czy jest to złamanie otwarte (uszkodzona skóra często przez
wystającą część złamanej kości), czy zamknięte.
Typowymi objawami złamania są:
•
•
•
•
bolesność i obrzęk,
ograniczenie ruchów lub niezdolność do ich wykonywania, przybranie przez
poszkodowanego pozycji oszczędzającej,
nieprawidłowe ustawienie lub patologiczna ruchomość,
w przypadku złamania otwartego również jedna lub kilka ran krwawiących i mogą
być widoczne w ranie fragmenty kostne.
Złamania kostne mogą być przyczyną licznych zagrożeń:
•
•
•
•
wstrząs wynikający z utraty krwi (dodatkowo ból jest czynnikiem wstrząsorodnym),
uszkodzone kości mogą spowodować dodatkowe wewnętrzne zranienia,
rzadko występującym, ale bardzo groźnym jest zator tłuszczowy - powstaje on
przeważnie przy dużych zmiażdżeniach, często kilka dni po wypadku (drobne
cząsteczki tłuszczu zatykają drobne naczynia krwionośne, zaburzając ukrwienie
mózgu i płuc)
zakażenie - przy złamaniach otwartych (każde złamanie otwarte przyjmuje się, że jest
zakażone).
•
•
•
•
•
nie wykonujemy żadnych ruchów w miejscu złamania, również w celu rozpoznania
złamania,
złamanie otwarte nakrywamy jałowym opatrunkiem,
unieruchamiamy złamaną kość wraz z sąsiadującymi stawami,
w przypadku wstrząsu stosujemy pozycję przeciwwstrząsową - wyjątek stanowią
złamania czaszki, kręgosłupa i miednicy,
nie podajemy poszkodowanemu nic do picia i jedzenia, nie zezwalamy na palenie.
Złamanie podstawy czaszki - objawia się wyciekiem z nosa, ust i uszu (krew bywa
zmieszana z przeźroczystym płynem mózgowo-rdzeniowym), najwcześniej w dwie godziny
po wypadku mogą wystąpić krwiaki oczodołów. Złamanie te spowodować może zaćmienie
świadomości (utratę przytomności), zaburzenie oddechu, istnieje groźba zakażenia kontrolujemy czynności oddechowe, a w razie ich braku stosujemy sztuczne oddychanie,
nie opatrujemy ani nie obmywamy wyciekającej krwi.
Złamanie sklepienia czaszki - występuje ból i równoczesna obecność rany na czole lub
części owłosionej głowy - układamy rannego na nieuszkodzonym boku.
Złamanie żuchwy - ból przy ruchach w stawie skroniowo-żuchwowym, zranienia w okolicy
żuchwy, czasami: widoczna nierówność w miejscu złamania, wybite zęby, rany warg i jamy
ustnej - jeśli ranny jest przytomny siada i pochyla się ku przodowi, podpierając rękami
głowę, w przypadku silnego krwawienia z ust kładzie się na brzuchu, opierając czoło na
skrzyżowanych przedramionach.
Złamania żeber - ból przy oddychaniu w miejscu urazu, zmiana zabarwienia skóry nad
miejscem uszkodzenia - pacjent uciska sobie sam złamane żebra i znajduje sobie
Strona 200
najbardziej dogodną pozycję.
Złamanie kręgosłupa (często wraz z uszkodzeniem rdzenia kręgowego) - ból w plecach,
mrowienie, brak czucia w nogach, porażenie, mimowolne oddawanie moczu i stolca,
poszkodowany nie może sam się wyprostować - pozostawia się rannego w pozycji, w jakiej
się go zastało (wyjątek gdy istnieje dodatkowe niebezpieczeństwo i trzeba rannego
ewakuować).
Złamanie miednicy (duże zagrożenie wstrząsem i uszkodzenia narządów wewnętrznych) ból w podbrzuszu w czasie poruszania nogami i niemożność wyprostowania się podkładamy wałki pod kolana, pozostałe czynności jak przy złamaniu kręgu.
Złamanie kości udowej - ból, nienormalna pozycja kończyny, skrócenie nogi, niemożność
obciążania i poruszania - unieruchamiamy kończynę, pozostawiając w dotychczasowej
pozycji.
Złamanie kości podudzia - silny ból, nieprawidłowa ruchomość, nierówność kości,
niemożność obciążania - unieruchamiamy kończynę, pozostawiając w dotychczasowej
pozycji.
Złamanie kostki - okolica stawu skokowego zniekształcona i obrzęknięta, czasami
nierówność na kości - unieruchamiamy kończynę, pozostawiając w dotychczasowej
pozycji.
Złamanie obojczyka - opadanie barku, "schodek" na kości, patologiczna i ograniczona
ruchomość obojczyka, bolesność - unieruchomienie chustą trójkątną (temblak).
Złamanie w obrębie stawu barkowego - ruchomość ramienia ograniczona ruchowo, często
zniesione unoszenie ręki - unieruchomienie chustą trójkątną (temblak).
Złamanie kości ramieniowej i przedramienia - ból, obrzęk, patologiczna ruchomość,
nierówność kości - unieruchomienie chustą trójkątną (temblak)
Złamanie kości dłoni - nierówność złamanej kości widoczna na grzbiecie dłoni, patologiczna
ruchomość, ból, obrzęk - unieruchomienie chustą trójkątną (temblak).
Zwichnięcia, skręcenia i złamania śródstawowe traktujemy jak złamania kości.
Zasada Potta - to określenie algorytmu postępowania medycznego (zarówno pomocy
przedlekarskiej, jak i lekarskiej), dotyczącego zasad unieruchamiania kończyn w przypadku ich
złamania lub podejrzenia złamania.
w przypadku złamania kości długiej, należy zastosować unieruchomienie (na przykład
opatrunek gipsowy), obejmujący złamaną kość oraz dwa sąsiadujące stawy ( na przykład w
przypadku złamania kości łokciowej, unieruchomienie musi obejmować kość łokciową,
staw nadgarstkowy oraz staw łokciowy)
w przypadku złamania w obrębie stawu unieruchomienie musi obejmować staw i dwie
sąsiednie kości, które go tworzą (czyli w przypadku złamania w obrębie stawu łokciowego,
należy unieruchomić staw łokciowy, kości przedramienia (kość łokciową i kość
promieniową) oraz kość ramienną[1].
Postępowanie zgodnie z zasadami Potta ma na celu:
zmniejszenie bólu
zmniejszenie obrzęku
minimalizację ryzyka potencjalnego uszkodzenie pęczka naczyniowo-nerwowego
zmniejszenie ryzyka przebicia skóry przez odłamy kostne i spowodowania powikłań pod
Strona 201
postacią złamania otwartego.
1.14.
WSTRZĄS
Wstrząs stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia chorego.
Wstrząs występuje w momencie dysproporcji między zapotrzebowaniem
a zaopatrzeniem w tlen poszczególnych narządów na skutek ostrej niewydolności krążenia.
Najczęstszą przyczyną wstrząsu jest niedobór krwi spowodowany krwotokiem.
Wstrząs jest zagrażającym życiu zaburzeniem krążenia, które wynika z dysproporcji
pomiędzy pożądanym a rzeczywistym zaopatrzeniem w krew. Występujące niedostateczne
zaopatrzenie tkanek może być spowodowane różnymi przyczynami:
1. Zmniejszenie objętości krwi krążącej - wstrząs hipowolemiczny
• utrata krwi na zewnątrz lub do wewnątrz,
• utrata osocza,
• utrata wody lub soli (w wyniku masywnych wymiotów lub biegunki).
2. Zmniejszenie wydolności serca - wstrząs kardiogenny.
3. Powiększenie pojemności układu naczyniowego przy niezmienionej objętości masy krwi
krążącej - wstrząs przywspółczulno-naczyniowy
• na drodze wadliwej regulacji przez układ nerwowy - ból, przerażenie, nagłe bodźce
termiczne mogą wywołać gwałtowne rozszerzenie naczyń i zwolnienie tętna
powodując spadek ciśnienia krwi,
• na skutek zatrucia - wstrząs septyczny lub toksyczny,
• w wyniku reakcji uczuleniowej - wstrząs anafilaktyczny.
Przebieg wstrząsu najlepiej można objaśnić na przykładzie wstrząsu krwotocznego,
który występuje najczęściej. Znaczna utrata krwi grozi spadkiem ciśnienia krwi
i niedostatecznym zaopatrzeniem tkanek w tlen. Ból z rany zwiększa dodatkowo groźbę
wystąpienia wstrząsu. Organizm stara się wyrównać straty. Bodźce nerwowe i hormonalne
(adrenalina wyrzucana do krwi) powodują zwężenie naczyń obwodowych. Niedokrwienie
dotyczy przede wszystkim skóry, trzewi i mięśni, ale również nerki otrzymują zmniejszoną
ilość krwi, co może doprowadzić do poważnego ich uszkodzenia. Nie kurczą się natomiast
naczynia mięśnia sercowego i mózgu. Zjawisko to nazywamy centralizacją polegającą na
kierowaniu zmniejszonego na skutek utraty zasobu krwi, przede wszystkim do narządów
mających podstawowe znaczenie życiowe. Równocześnie wzrasta częstotliwość akcji serca
i zwiększenie jego wydajności. W ten sposób organizm nie dopuszcza przez dłuższy czas do
znaczniejszego spadku ciśnienia i zapewnia dostateczne zaopatrzenie ważnych dla życia
narządów, pozwalając na ich możliwie niezaburzone funkcjonowanie.
Do powstania wstrząsu krwotocznego dochodzi wówczas, gdy ubytek krwi przekracza
możliwości adaptacyjne narządu krążenia (utrata przekraczająca 25% krwi krążącej).
Zwiększenie oporu w naczyniach obwodowych, przy jednoczesnym zmniejszeniu objętości
krążącej krwi, powoduje zwolnienie krążenia, zmniejszenie objętości wyrzutowej serca, a tym
samym zmniejszenie ilości przenoszonego tlenu, i to w sytuacji zwiększonego
zapotrzebowania na tlen. Pamiętać jednakże należy, że niekiedy (rzadko) do rozwoju wstrząsu
krwotocznego może nie dojść nawet przy utracie około 50% krążącej krwi. Sytuacja taka
zaistnieć może, gdy ranny jest natychmiast położony i zachowuje maksymalny spokój
psychiczny.
Objawy wstrząsu są proporcjonalne do ciężkości i okresu działania jego przyczyny:
Strona 202
•
•
•
•
•
•
•
szybki, płytki oddech,
bladość i chłód skóry,
wargi przybierają odcień bladosiny,
bledną łożyska paznokci, po ich uciśnięciu bardzo powoli różowieją,
chory jest niespokojny i lękliwy, drży,
na czole występuje zimny, lepki pot,
bardzo wysokie tętno (180-200 uderzeń na minutę).
• tamujemy krwawienia (jeśli jest to krwawienie zewnętrzne),
• układamy chorego w pozycji przeciwwstrząsowej (nogi uniesione na wysokość około
30-40 cm powyżej poziomu głowy),
•
•
•
•
•
chronimy przed utratą ciepła,
uspokajamy chorego,
systematycznie kontrolujemy tętno i oddech (co 1 minutę),
zakaz palenia oraz podawania pokarmu i alkoholu,
nie wolno przewozić chorego przypadkowym środkiem transportu.
Ułożenie przeciwstrząsowe nie powinno być stosowane przy urazach czaszkowomózgowych, duszności, nagłych bólach w klatce piersiowej i nadbrzuszu.
Inną postać ma wstrząs sercopochodny (kardiogenny) spowodowany spadkiem
wydajności serca. Występuje on nieraz w trakcie długotrwałej choroby serca, a powstaje na
skutek zawału serca mięśniowego lub zatoru tętnicy płucnej. Charakteryzuje się bólem
w klatce piersiowej i śmiertelną trwogą, wzmożonym wypełnianiem się żył szyjnych, pacjent
odczuwa duszność, może wystąpić rzężący oddech i wydzielina przy kaszlu podbarwiona
krwią. Ciśnienie krwi spada, nieraz obserwuje się zwolnienie akcji serca.
Objawy wstrząsu sercopochodnego:
• szybkie, słabo wyczuwalne tętno,
• zimna, blada skóra,
• zimny pot,
• drżenia.
• sprawdzamy podstawowe funkcje życiowe,
• układamy poszkodowanego z lekko uniesioną górną częścią ciała (podobnie jak w
przypadku zawału serca),
• chronimy przed utratą ciepła,
• uspokajamy chorego.
Przy wstrząsie kardiogennym nie wolno stosować pozycji przeciwstrząsowej, która
dodatkowo obciąży krwią niewydolne serce.
Strona 203
1.15.
UTRATA PRZYTOMNOŚCI
U nieprzytomnego leżącego na wznak może nastąpić wstrzymanie oddechu i udławienie się w
wyniku zapadnięcia się nasady języka, co spowoduje jego zgon.
Przy ratowaniu poszkodowanego należy brać pod uwagę przyczynę utraty przytomności.
Następuje ona m. in. po 5-8 sekundach od zatrzymania pracy serca.
Przy utracie przytomności spostrzeganie, podobnie jak we śnie, jest zniesione, różnica
polega na tym, że śpiącego można w każdej chwili obudzić, podczas gdy nieprzytomnego
nawet silne bodźce (optyczne, akustyczne, bólowe) nie przywracają wcale albo bardzo
nieznacznie do przytomności.
Objawy utraty przytomności:
•
•
•
nieprzytomny nie reaguje na pytania i nie odpowiada na głośne wołanie (brak
możliwości nawiązania kontaktu słownego),
nieprzytomny nie reaguje normalnie na bodźce bólowe, np. na szczypanie skóry,
mięśnie są zazwyczaj niesłychanie wiotkie (wyjątek stanowią ataki skurczów) - osoba
jest "lejąca".
•
•
•
•
udrażniamy drogi oddechowe,
sprawdzamy tętno i oddech - w przypadku ich braku reanimujemy,
co 1 minutę kontrolujemy czynności życiowe, w przypadku kiedy nie uda się
przywrócić oddechu natychmiast rozpoczynamy sztuczne oddychanie,
układamy chorego na boku (pozycja boczna ustalona).
Omdlenie jest krótkotrwałą utratą przytomności na skutek nagłego, chwilowego niedoboru
tlenu w mózgu. Niebezpieczeństwo grożące w razie omdlenia to możliwość doznania urazów
przy upadku. Przyczyny to:
- przebywanie w słabo wentylowanych pomieszczeniach,
- zadziałanie silnych negatywnych bodźców, np. widok krwi, otrzymanie nieszczęśliwej
wiadomości,
- bardzo silny ból.
Objawy poprzedzające omdlenie:
•
•
•
•
•
mroczki przed oczami,
zimny pot,
osłabienie,
blada skóra,
szum w uszach
•
•
osobę omdlałą należy wyprowadzić na świeże powietrze, położyć i unieść jej nogi do
góry (dotychczas stosowana pozycja czterokończynowa – uniesione do góry ręce i
nogi, została zastąpiona pozycją tylko z uniesionymi nogami),
w przypadku kobiety w zaawansowanej ciąży – ułożyć ją na lewym boku, podsuwając
poduszkę lub zwinięty sweter pod prawy bok, albo przesunąć ciężarną macicę na lewą
stronę,
Strona 204
•
•
do chwili odzyskania przytomności sprawdzać podstawowe czynności życiowe,
w przypadku, gdy poszkodowany po kilku minutach nie odzyska przytomności –
wezwać pogotowie.
Nie stosujemy żadnych bodźców „pobudzających” np. uderzenie w policzek oraz osobie
nieprzytomnej nie podajemy żadnych napojów.
Samo omdlenie jest błahą przypadłością, lecz w krótkim czasie może się ono
powtarzać. Istnieje duże niebezpieczeństwo urazu czaszkowo-mózgowego przy upadku. W
szczególnym wypadku może nastąpić opadnięcie języka, który zamykając drogi oddechowe
spowoduje zatrzymanie pracy serca.
1.16.
PORAŻENIE I UDAR CIEPLNY
Porażenie cieplne
Następuje wówczas, gdy organizm znacznie obciążony podczas silnego upału przy
niedostatecznym parowaniu potu traci dużą ilość płynu.
Objawy:
• zaczerwienienie skóry, obfite poty i ogólne osłabienie, pragnienie zawroty głowy i
mroczki przed oczyma są zwiastunami porażenia
• temperatura ciała prawidłowa,
• wybitna bladość, zimna skóra uczucie marznięcia ze skłonnością do dreszczy,
• szybkie, słabe tętno.
• ułożenie w cieniu,
• pozycja przeciwstrząsowa,
• okrycie porażonego,
• chłodna woda do picia,
• unikanie wysiłków fizycznych,
Udar cieplny
Jest to nagromadzenie się nadmiernej ilości ciepła w organizmie. Sytuacja często
spotykana w gorącym i wilgotnym klimacie lub pomieszczeniach, gdzie wilgotność względna
przekracza 75%. W takich warunkach wydzielanie potu drastycznie spada, a co za tym idzie
zmniejsza się oddawanie ciepła do otoczenia.
Objawy:
• szybko rośnie temperatura ciała,
• skóra staje się sucha, zaczerwieniona i gorąca,
• występują objawy obrzęku mózgu: zaburzenia orientacji, chwiejny chód, tępy wyraz
twarzy, drgawki, ból i zawroty głowy,
• mrowienie kończyn,
• utrata przytomności i zaburzenia oddechu.
• chorego przenosi się w chłodne ocienione miejsce,
• jeśli nie utracił przytomności układa się z uniesionym tułowiem i głową, a w
przypadku utraty przytomności chorego kładzie się na boku lub po zbadaniu oddechu
przystępuje się do sztucznego oddychania,
• obniżamy temperaturę ciała za pomocą wszelkich możliwych środków (bez
gwałtownego ochładzania),
Strona 205
•
częsta kontrola czynności życiowych i zachowanie spokoju.
Porażenie słoneczne (dawniej: udar słoneczny)
Przy tym porażeniu następuje podrażnienie opon mózgowych i mózgu przez
bezpośrednie działanie promieni UV. Porażenie słoneczne może wystąpić równocześnie z
udarem cieplnym i wówczas objawy obu tych schorzeń nawarstwiają się. Przyczyna
porażenia słonecznego: brak nakrycia głowy.
Objawy:
• pąsowa i gorąca skóra twarzy będąca w jaskrawym kontraście z zimną i bladą skórą na ciele,
• chory zachowuje się niespokojnie i wykazuje cechy zaburzenia orientacji,
• skarży się na ból głowy,
• sztywny kark i mdłości mogące powodować wymioty,
• zaburzenia świadomości mogące przejąć w utratę przytomności,
U małych dzieci już samo wystąpienie wysokiej gorączki skłania do rozpoznania porażenia
słonecznego.
• przeprowadzić porażonego ze słońca w cień i porozpinać ubranie,
• gdy pacjent jest przytomny, układa się go z uniesioną głową i tułowiem,
• za pomocą mokrych, często zmienianych, okładów staramy się ochłodzić głowę,
również wachlowanie,
• gdy pacjent jest nieprzytomny najpierw badamy czynność oddechową i w zależności
od wyniku układamy chorego na boku lub podejmujemy sztuczne oddychanie.
1.17.
PRZECHŁODZENIE I ODMROŻENIE
Przechłodzenia i odmrożenia zdarzają się również w temperaturze powyżej 0oC
Przechłodzenie to wyziębienie całego ciała i może nastąpić zawsze, gdy zbyt lekko
ubrany człowiek przebywa przez dłuższy czas w niskiej temperaturze. Przechłodzeniu sprzyja
działanie wilgoci i wiatru oraz ogólne wyczerpanie, zły stan ogólny lub schorzenia towarzyszące,
np. wstrząs.
Rozróżnia się trzy stadia wychłodzenia:
1. okres obronny, gdy temperatura centrum ciała wynosi 36 - 34 oC, pojawiają się
silne dreszcze, skóra jest blada i zimna, występuje "gęsia skórka", wargi są sine,
tętno i oddech przyśpieszone,
2. stadium wyczerpania, gdy temperatura centrum ciała wynosi 34 - 27 oC, ustaje
drżenie z zimna, pojawia się kurczowe drętwienie mięśni oddech staje się
wolniejszy i bardziej powierzchowny, występują przerwy w oddychaniu, zwalnia
się również tętno i pojawiają się zaburzenia rytmu, zanika odczuwanie bólu,
następuje apatia, wreszcie człowiek zapada w sen, poniżej temperatury 30 oC
następuje utrata przytomności i całe ciało staje się zimne,
3. letarg - śmierć mózgowa, przy niższej temperaturze ciała ustają czynności
życiowe, kurczowe zdrętwienie mięśni ustępuje wiotkiemu porażeniu, brak
przytomności, sztywne źrenice, brak ruchów oddechowych, tętno niewyczuwalne,
jeżeli najpóźniej w tym okresie nie przystąpi się do reanimacji, następuje zgon.
Badanie tętna osoby będącej w hipotermii (znaczne oziębienie ciała) powinno trwać przez
1 minutę. W przypadku stwierdzenia braku tętna powinno się przez pierwsze 3 minuty
prowadzić tylko wentylację (w celu ogrzania ciała od wewnątrz), a następnie powtórzyć
badanie tętna, również przez 1 min. i w przypadku potwierdzenia braku tętna rozpocząć
resuscytację.
Strona 206
•
•
•
•
•
•
zabezpieczenie przed dalszym wyziębieniem - zmarzniętego przenosimy do chłodnego
pomieszczenia, zdejmujemy mokre ubranie, zawijamy w suche koce,
ogrzewamy za pomocą ciepłych termoforów lub kompresów: okolicę pachwin, głowę,
szyję i klatkę piersiową (tak, żeby nie oparzyć skóry),
gdy jest przytomny, podajemy dobrze osłodzone i wysokokaloryczne, gorące napoje,
nie podajemy kawy,
resuscytację wykonuje się do czasu, póki temperatura ciała nie osiągnie 32oC,
człowiek przechłodzony nie powinien się ruszać, nie należy również wykonywać u
niego ruchów biernych,
nie masujemy kończyn i nie podajemy alkoholu.
Dalsze postępowanie polega na możliwie szybkie ogrzanie wnętrza ciała poprzez
okłady na tułów, a później całego ciała.
Odmrożenia
Na odmrożenia narażone są wystające części ciała, a sprzyja temu niska temperatura,
lekkie i obcisłe ubranie oraz wilgoć. Odmrożenia dzielimy na 4 stopnie:
1. skóra jest przejściowo zaczerwieniona i obrzęknięta, występuje silna bolesność,
2. prócz znacznego obrzęku tworzą się pęcherze na sinoprzekrwionej skórze,
występuje silny ból,
3. skóra przyjmuje barwę niebieskoczarną, tkanki na różnej przestrzeni ulegają
obumarciu,
4. następuje całkowite zamarznięcie tkanek.
Odmrożona skóra stwarza zagrożenie zakażeniem.
• przy powierzchownych odmrożeniach rozluźniamy odzież i buty, ogrzewamy ciepłem
własnego ciała nie masując i nacierając, podajemy gorące napoje, zakładamy jałowy
opatrunek,
• w przypadku głębokich odmrożeń nie zaleca się żadnych czynności mających na celu
ogrzewanie odmrożonych okolic, jeśli wytworzyły się pęcherze nie otwiera się ich, a
tylko przykrywa jałowym opatrunkiem,
• nie nacieramy odmrożonych kończyn śniegiem, nie podajemy alkoholu.
1.18.
USZKODZENIA CZASZKOWO - MÓZGOWE
Uszkodzenia te stanowią najczęstszą przyczynę śmierci.
Główną przyczyną wszystkich uszkodzeń czaszkowo-mózgowych jest tępy lub ostry uraz czaszki.
Wstrząśnienie mózgu objawia się krótką, całkowitą utratą przytomności, bólem głowy,
zawrotami, mdłościami, czasem wymiotami, a najbardziej charakterystyczny objaw to luka
w pamięci obejmująca zdarzenia mające miejsce bezpośrednio przed wypadkiem.
Główne zagrożenie przy wstrząśnieniu to krwawienie mózgu (krwiak śródczaszkowy),
utrata przytomności, zachłyśnięcie u nieprzytomnego, bezdech w wyniku zatkania dróg
oddechowych lub nasilającemu się uciskowi na mózg.
• chronimy pacjenta przed ewentualnym dodatkowym uszkodzeniem mózgu, które
mogłyby zaistnieć na skutek niedoboru tlenu lub ucisku mózgu,
• układamy w pozycji półleżącej z lekko uniesionym tułowiem, a w przypadku niepełnej
świadomości lub przy zbieraniu się na wymioty - układamy na boku,
• kontrolujemy oddech, a w przypadku bezdechu stosujemy sztuczne oddychanie,
Strona 207
•
gdy poszkodowanym
najdelikatniej kask.
jest
nieprzytomny motocyklista
zdejmujemy mu
jak
Złamanie podstawy czaszki objawia się wyciekiem z nosa, ust i uszu (krew bywa zmieszana
z przeźroczystym płynem mózgowo-rdzeniowym), najwcześniej w dwie godziny po wypadku
mogą wystąpić krwiaki oczodołów.
Złamanie te spowodować może zaćmienie świadomości (utratę przytomności),
zaburzenie oddechu, istnieje groźba zakażenia.
• kontrolujemy czynności oddechowe, a w razie ich braku stosujemy sztuczne
oddychanie,
• nie opatrujemy ani nie obmywamy wyciekającej krwi.
Rany głowy spotyka się najczęściej na czole lub owłosionej skórze głowy. W miejscu
zranienia może pojawić się wybrzuszenie na zewnątrz obrzękniętego mózgu, zwykle
w postaci zakrwawionego "grzyba" tkanki mózgowej.
Jeśli rana głowy nie sprawia wrażenia powierzchownej traktujemy ją jak otwarte uszkodzenie
czaszkowo-mózgowe ze wszystkimi grożącymi niebezpieczeństwami, które nie odbiegają od
zagrożeń przy zamkniętym uszkodzeniu czaszkowo-mózgowym (dodatkowo zakażenie).
• utrzymujemy lub wznawiamy czynności oddechowe,
• przy prawidłowym oddychaniu układamy pacjenta na boku, tak aby głowa leżała na
zdrowej stronie,
• ranę głowy przykrywamy luźnym, suchym, jałowym opatrunkiem bez ucisku,
pozostawiamy ciała obce widoczne w ranie i wypadnięte fragmenty mózgu.
Padaczka (epilepsja) występuje samoistnie i zwykle łączy się z utratą przytomności.
Skala ciężkości napadów rozpoczyna się krótkotrwałą utratą świadomości, kończy zaś
powtarzającymi się atakami drgawek, obejmujących mięśnie całego ciała.
Ciężkie napady padaczkowe charakteryzują się nagłym "załamaniem" chorego, często
z towarzyszeniem krzyku. Początkowo występuje bezdech i sinica. Później okres drgawkowy
rozpoczyna się zesztywnieniem, przechodzącym następnie w drgawki trwające przez kilka
sekund, a nawet minut, czasami znacznie dłużej. Może wystąpić "piana na ustach",
mimowolne moczenie się, rozszerzone źrenice i niemożność mówienia. Po okresie drgawek
chory może popaść w głęboki sen (około 6% przypadków), z którego trudno jest go
wybudzić, lub chory budzi się (około 94% przypadków) i jedynie co pozostaje to niepamięć
wsteczna.
Choremu grozi niebezpieczeństwo zachłyśnięcia oraz uraz głowy, których może
doznać padając na ziemię lub w wyniku nieskoordynowanych ruchów w czasie napadu.
Bywa, że chory przygryza sobie język lub wargi.
•
musimy uklęknąć od strony głowy chorego, a rękoma i udami przytrzymać jego
głowę, aby zapobiec urazom głowy,
•
gdy to będzie możliwe nieprzytomnego, po skontrolowaniu oddechu, przekręcamy na
bok, lub utrzymujemy rękoczynem np. czoło - żuchwa.
Nie wolno w czasie ataku chorego unieruchamiać siłą.
Według najnowszych zaleceń nie wkładamy nic do ust w celu zabezpieczenia języka i
Strona 208
warg poszkodowanego, lecz głównie zapobiegamy urazom głowy.
1.19.
USZKODZENIA KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA
Zamknięte uszkodzenia klatki piersiowej występują często w czasie wypadków
samochodowych, gdy jadący nie jest przypięty pasami. Przy tych uszkodzeniach nie
stwierdza się żadnej rany w okolicy urazu, najwyżej siniaki.
Najczęstszymi uszkodzeniami są pęknięcia i złamania żeber. Złamanie żebra jest
wprawdzie bolesne, ale zwykle niezbyt szkodliwe. Większe niebezpieczeństwo stanowi
uszkodzenie większego naczynia, które może spowodować wewnętrzne krwawienie do jamy
opłucnej.
Otwarte zranienia klatki piersiowej występuje znacznie rzadziej niż zamknięte.
Najczęstszą przyczyną są rany kłute i postrzałowe w obrębie tułowia, które mogą
spowodować zapadnięcie się płuca. Tego rodzaju zranienia spotyka się wypadkach
samochodowych wraz z tkwiącym ciałem obcym. W chwili gdy powietrze dostaje się do
przestrzeni międzyopłucnowej rozpoczyna się odklejanie powierzchni płuca od wewnętrznej
ściany klatki piersiowej. Zapadnięcie się płuca i przedostanie się powietrza do jamy opłucnej
nazywamy odmą opłucnową. Zwykle dotyczy ona tylko jednej strony, chyba że otwarcie
klatki piersiowej było dwustronne.
Niebezpieczeństwo stanowi tzw. mechanizm wentylowy. Polega on na tym, że przy
wdechu powietrze przenika do zranionej połowy klatki piersiowej, lecz przy wydechu nie
może się wydostać na zewnątrz. Mechanizm ten powoduje ucisk powietrza na płuco
powodując zapadnięcie się płuca na wskutek wzrostu ciśnienia, co szybko pogarsza krążenie
krwi i oddech. Odmie często towarzyszą wewnętrzne krwawienia i silny ból.
Objawy:
•
•
•
•
•
wszystkie zranienia klatki piersiowej charakteryzuje większa lub mniejsza duszność,
czasem występują siniaki na skórze,
przy uszkodzeniu płuca występuje bardzo silna duszność i pojawiająca się czasem
przy kaszlu żywoczerwona pienista krew,
przy krwawieniu wewnętrznym pojawiają się wzrastające objawy wstrząsu oraz
duszność i ślady obrażeń klatki piersiowej,
gwiżdżące i rzeżące szmery, spieniona krew wydobywające się z rany są objawami
otwartego zranienia powłok klatki piersiowej,
szybkie narastanie niewydolności krążenia i oddechu nasuwa podejrzenie
wytworzenia się wentylowej odmy opłucnowej.
•
•
•
•
•
przybranie przez chorego pozycji półsiedzącej, a jeśli nie ma do tego warunków kładzie się go poziomo z uniesioną jak najwyżej głową i tułowiem,
gdy rana jest widoczna okrywamy ją opatrunkiem trójstronnym,
nie usuwa się ciał obcych tkwiących w ścianie klatki piersiowej,
przy bezdechu stosujemy sztuczne oddychanie,
przy obrażeniach klatki piersiowej nie stosuje się pozycji przeciwstrząsowej.
Opatrunek trójstronny: folia przyłożona do otwartej rany, z jednej strony (od dołu) nie
Strona 209
przyklejona plastrem, co umożliwia swobodny wypływ krwi. Taki opatrunek zabezpiecza
powstawanie odmy otwartej lub zamkniętej - działa jak wentyl. W przypadku odmy nadmiar
powietrza wydostaje się przez nie zaklejoną część nie powodując wzrostu ciśnienia w klatce
piersiowej (odma zamknięta) i na odwrót, nie pozwala aspirować powietrza z zewnątrz (odma
otwarta).
Urazy brzucha
Powstają w wyniku gwałtownego uderzenia w powłoki brzuszne, upadku z dużej
wysokości lub zadziałania ostrego przedmiotu. Prowadzi to do niebezpieczeństwa
uszkodzenia narządów wewnętrznych, a co za tym idzie, dużej utraty krwi. Przy zranieniu
powłok mogą zostać wypchnięte na zewnątrz jelita. Grozi to przeniknięciem bakterii
powodujących zapalenie otrzewnej.
Przy zamkniętych urazach brzusznych rozpoznanie stwarza trudności.
Niekiedy pojawiają się siniaki, a silny krwotok wewnętrzny objawia się silnym bólem
brzucha, twardymi nie dającymi się ucisnąć powłokami brzusznymi oraz wyraźnym
i nasilającym się wstrząsem.
Główne zagrożenia urazu brzucha to krwotok z uszkodzonego narządu powodujący
wstrząs oraz zakażenie prowadzące do zapalenia otrzewnej.
•
•
•
•
•
•
przede wszystkim stosujemy wszelkie czynności przeciwstrząsowe,
wałek podłożony pod kolana (o średnicy około 30 cm) zrobiony np. z koca może
złagodzić bóle,
otwarte rany okrywamy jałowym opatrunkiem,
wypchnięte na zewnątrz jelita nie wolno wprowadzać z powrotem do brzucha,
okrywamy je jałowo,
nie usuwamy ciał obcych,
zakaz palenia, picia i jedzenia.
1.20.
PORAŻENIE PRĄDEM ELEKTRYCZNYM
Pamiętaj, aby ratując porażonego samemu nie zostać porażonym.
Uwaga! Na terenie otwartym oraz na mokrym podłożu może wystąpić tzw. napięcie krokowe
– różnica napięć między stopami – które jest niebezpieczne dla ratującego.
Intensywność działania prądu elektrycznego zależy od jego natężenia (natężenie zaś
zależy od napięcia w obwodzie elektrycznym i oporu skóry) i częstotliwości (prąd zmienny
jest niebezpieczniejszy od prądu stałego).
Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm ludzki
Utrata świadomości – następuje na skutek oddziaływania prądu na układ nerwowy.
Strona 210
Oddziaływanie to polega na zagęszczeniu jonów na granicy przejścia prądu pomiędzy
komórkami ciała o lepszej przewodności do komórek o gorszej przewodności.Skurcz mięśni
- chodzi o zjawisko skurczu mięśni zginających, przez to porażony nie moze samodzielnie
oderwać się od źródła prądu. Jest to jedno z częstszych powodów śmiertelnego porażenia,
gdyż dłuższe przebywanie pod napięciem powoduje wydzielanie Dkw dużych ilości ciepła
(oparzenia) i zaburzenia w pracy serca.
Zatrzymanie oddychania – występuje przy dłuższym przepływie prądu przez klatkę
piersiową. Następuje wtedy skurcz mięśni oddechowych uniemożliwiający oddychanie (tzw.
„kamienna klatka”) powodujący śmierć poszkodowanego wskutek uduszenia.
Zakłócenie pracy serca – w przypadku przepływu prądu w momencie początku rozkurczu
komór serca (przerwa w pracy serca) moze wystąpić migotanie komór sercowych. Im ten
przepływ jest dłuższy tym prawdopodobieństwo migotania większe.
Tab. 4. Zależności i czasy przepływu i wielkości prądu, nie powodujące migotania komór sercowych
Natężenie w mA
50
80
150
220
280
400
Czas przepływu w sek.
5
2
1
0,8
0,4
0,2
Migotanie komór sercowych powoduje zatrzymanie akcji serca, ustanie przepływu
krwi i śmierć na skutek niedotlenienia organizmu. Migotanie powodują wyłącznie prądy o
częstotliwości od 40 Hz do 60 Hz.
Oparzenia zewnętrzne – występują w miejscu zetknięcia ciała z przewodnikiem.
Oparzenia wewnętrzne – występują na całej drodze przepływu prądu przez ciało i bardziej
niebezpieczne od oparzeń zewnętrznych, gdyż są niewidoczne. Działanie cieplne prądu może
doprowadzić do częściowego lub całkowitego zniszczenia komórek, rozerwania naczyń
krwionośnych.
Duże wartości prądów przepływających przez ciało są przyczyną oparzeń
wewnętrznych, uszkodzeń mięśni i przechodzenia do krwi barwnika mięśniowego, tzw.
Mioglobiny. Jest to substancja szkodliwa dla pracy nerek, hamująca wydzielanie moczu.
Większe ilości mioglobiny powodują śmiertelne zatrucie porażonego dopiero w kilka dni po
porażeniu.
Porażenie łukiem elektrycznym – przebywanie w polu działania łuku elektrycznego może
spowodować znacznie poważniejsze obrażenia:
• mechaniczne uszkodzenie ciała mające wygląd ran ciętych, potłuczeń itp.,
• oparzenia do trzeciego stopnia włącznie,
• zapalenia odzieży,
• pary metali osadzają się na skórze powodując niebolesne obrzęki o barwie żółtej,
brązowej lub czarnej,
• świetlne działanie powodujące: światłowstręt, łzawienie, zapalenie spojówek, obrzęk.
Należy pamiętać o pośrednich urazach mechanicznych występujących wskutek upadku
z wysokości czy utraty równowagi.
Strona 211
Stopień porażenia zależy m. in. od:
- natężenia prądu
Tab. 5. Średnie wartości prądu powodujące określone skutki jego działania
Prąd w mA
1-1,5
Prąd przemienny 50-60 Hz
Początek odczuwania przepływu
prądu
3-6
Powstają skurcze mięśni i odczucie
bólu
10-15
Silne skurcze mięśni. Ręce z trudem
można oderwać od przewodu. Silne
bóle w palcach, ramionach i plecach
15-25
Bardzo silny skurcz. Samodzielne
oderwanie się jest akwarele De. Bardzo
silne bóle. Utrudniony oddech
większy
niż 30
Bardzo silne skurcze. Utrata
przytomności i migotanie komór
sercowych
Prąd w mA
Prąd stały
5-8
Początek
odczuwania
przepływu prądu.
Uczucie ciepła
20-25
Powstaja skurcze.
Znaczne
odczuwanie ciepła
- częstotliwości
do powyższej tabeli można dodać, że przy większych częstotliwościach zakres natężeń
bezpośrednio śmiertelnych przesuwa się w stronę większych wartości prądu i tak Dk.
przy 5000 Hz dopiero natężenie 1A jest śmiertelne. Podobne zjawisko występuje przy
częstotliwości mniejszej niż 10 Hz, zaś prąd stały powoduje śmierć dopiero przy natężeniu
1,2 A.
Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka polega głównie na pobudzeniu
układu nerwowego i mięśni. Przez okres działania prądu mogą wystąpić skurcze w: mięśniach
szkieletowych i sercu, mięśniach ramienia i dłoni (tzw. „przyklejenie się do przewodu”),
które ustępują dopiero po wyłączeniu prądu. Jego działanie na serce może spowodować
zaburzenie rytmu, a nawet zatrzymanie akcji serca, zaś skurcze mięśni są przyczyną upadku
i mechanicznych uszkodzeń ciała. Efektem działania prądu na mózg, w pewnych
okolicznościach, jest utrata przytomności i bezdech. Czasami spotyka się też oparzenia skóry.
• pierwszą czynnością jest przerwanie obwodu elektrycznego poprzez wyłączenie prądu
lub odizolowanie porażonego (odsunięcie przewodów elektrycznych za pomocą
przedmiotu nie przewodzącego prądu elektrycznego) – należy to robić zachowując
daleko posuniętą ostrożność,
• sprawdzamy tętno i oddech (w razie braku przystępujemy do czynności
reanimacyjnych),
• przy zachowaniu własnego oddechu stosujemy ułożenie boczne,
• wstrząs i rany oparzeniowe traktujemy zgodnie z obowiązującymi zasadami.
Przy porażeniu prądem elektrycznym dochodzi często do skurczu tężcowego mięśni.
W wyniku skurczu mięśni międzyżebrowych, mimo odłączenia osoby poszkodowanej od
źródła rażenia, występuje tzw. Efekt „kamiennej klatki”. Odnotowuje się takie przypadki
średnio 4 na 10 osób poszkodowanych przez prąd elektryczny. W takim przypadku powinno
się prowadzić tylko sztuczne oddychanie, co minutę kontrolując napięcie mięśni
Strona 212
międzyżebrowych do czasu ich ustąpienia, a następnie prowadzić pełną resuscytację
krążeniowo-oddechową.
1.21.
OPARZENIA TERMICZNE
Oparzenia są uszkodzeniami skóry i leżących pod nią tkanek, mogą mieć jednak
wpływ na cały organizm. Rozmiar uszkodzeń zależy od temperatury działającego czynnika,
jego rodzaju i czasu działania. Ciężkość oparzenia i jego wpływ na cały organizm zależy od
stopnia i rozległości oparzenia.
Ocena powierzchni oparzenia:
Reguła dziewiątek Wallace'a
Reguła ta służy do orientacyjnego określenia poparzonej powierzchni ciała. Pozwala przy
uwzględnieniu głębokości oparzeń ustalić ciężkość urazu. Powierzchnia głowy, każdej z kończyn
górnych stanowi 9% powierzchni ciała. Powierzchnia przednia tułowia to 18% (9% powierzchnia
brzucha oraz 9% powierzchnia klatki piersiowej). Powierzchnia tylna tułowia stanowi również
18% powierzchni ciała. Powierzchnia każdej kończyny dolnej to odpowiednio 18%. Powierzchnia
krocza 1%.
Reguła dłoni
Reguła ta służy do oceny rozległości oparzeń ciała u osób dorosłych. Wg niej powierzchnia dłoni
osoby oparzonej odpowiada 1% łącznej powierzchni jej ciała.
Reguła piątek
Reguła ta ma zastosowanie do oceny rozległości oparzeń u niemowląt. Wg niej powierzchnia
głowy, przodu i tyłu tułowia stanowi po 20% powierzchni ciała. Na każdą kończynę przypada 10%
ogólnej powierzchni.
Ocena ciężkości oparzeń
Rozróżniamy 3 stopnie oparzenia:
1. oparzenie pierwszego stopnia: uszkodzeniu ulega tylko powierzchowna warstwa skóry
– występuje zaczerwienienie i ból,
2. oparzenie drugiego stopnia: następuje uszkodzenie głębszych warstw tkanek, włosy i
gruczoły łojowe zostają nienaruszone – występuje rumień skóry, ból, obumarcie
powierzchownej warstwy skóry, uszkodzenie ścianek naczyń krwionośnych,
wydzielający się płyn tkankowy tworzy pęcherze pod naskórkiem,
3. oparzenie trzeciego stopnia: zniszczeniu ulegają głębokie tkanki skóry wraz ze
strukturami dodatkowymi, często uszkodzone są mięśnie znajdujące się pod skórą,
spalone – występują obumarłe tkanki, które są częściowo śnieżnobiałe, bywają czasem
też brunatnoczarne, brak jest często reakcji bólowej.
Oparzenia dzielą się na lekkie, średnio ciężkie i ciężkie. Aby dokładnie ocenić uraz należy
uwzględnić głębokość i powierzchnię oparzenia.
Strona 213
Głębokość
oparzenia
Lekkie
Średnio
ciężkie
I i II stopień
<15% 15-30%
>30%
III stopień
<5%
>15%
5-15%
Ciężkie
Za groźne dla życia dla dorosłego człowieka przyjmuje się oparzenie II stopnia
(i cięższe) obejmujące ponad 18 % powierzchni. U dziecka stosuje się regułę dziewiątki nieco
zmodyfikowaną. Tu wystąpienie ciężkiego wstrząsu grozi, gdy powierzchnia oparzenia
przekroczy 8 % powierzchni ciała.
Niebezpieczeństwa wynikające z oparzeń:
•
•
•
duża utrata płynów mogąca doprowadzić do wstrząsu,
zakażenie poprzez rany oparzeniowe,
w wyniku zdenaturyzowania ciał białkowych powstają toksyny oparzeniowe, które
mogą po upływie kilku dni spowodować ciężkie uszkodzenie nerek.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
usuwamy źródło działania wysokiej temperatury poprzez gaszenie wodą lub gaśnicą
lub usuwamy poszkodowanego z zagrożonego pomieszczenia,
gasimy odzież i udrażniamy drogi oddechowe,
nie wolno zrywać ubrania, które przykleiło się do skóry, ale ostrożnie ściągamy
pozostałą odzież,
miejsce oparzenia polewamy wodą lub zanurzamy w naczyniu z zimną wodą tak
długo, póki ból nie ustąpi (co najmniej 15 – 20 minut),
zakładamy specjalny hydrożelowy opatrunek ( aqua żel, jet gel, water jel itp.) lub wilgotny
opatrunek z jałowej gazy i delikatnie nakładamy bandaż.
przy oparzeniu jamy ustnej poszkodowany powinien ssać kawałki lodu, lub płukać gardło
zimną wodą,
w przypadku dużych powierzchni oparzenia unikamy wychładzania, schładzamy tylko
wilgotnymi chustami,
w celu uzupełnienia dużej utraty płynu oparzony popija łykami chłodną wodę –
rezygnujemy z niej w razie zaburzenia świadomości, oparzeń twarzy, uszkodzeń
przewodu pokarmowego i mdłości,
w przypadku oparzeń twarzy nie stosuje się suchych opatrunków,
ze względu na szybko pojawiający się obrzęk zdejmujemy pierścionki, obrączki,
krawat.
wzywamy pogotowie gdy poparzenie:
I stopnia obejmuje 30% powierzchni ciała
II stopnia obejmuje 20% powierzchni ciała
III stopnia obejmuje 5-10% powierzchni ciała
Przy oparzeniach słonecznych polewanie wodą nie daje wymiernego efektu oparzony
powinien zostać skierowany do lekarza.
Przy oparzeniach zabrania się stosowania środków domowych i maści oraz przekłuwania pęcherzy.
Strona 214
1.22.
OPARZENIA CHEMICZNE
Przy oparzeniu chemicznym należy zwrócić uwagę na własne bezpieczeństwo.
Przyczyną oparzeń mogą być kwasy i ługi. Środki parząco-żrące niszczą skórę i błony
śluzowe oraz leżące pod nimi głębsze tkanki. Przy zażyciu doustnym może dołączyć się
jeszcze zatrucie. Przy oparzeniach kwasami tworzą się na skórze i szczególnie wyraźnie na
błonach śluzowych mocno przylegające strupy o charakterystycznej barwie:
•
kwas solny - białe,
•
kwas azotowy - żółte,
•
kwas siarkowy - czarne.
Oparzenia ługami powodują powstawanie szklistego obrzmienia. Wszystkie oparzenia chemiczne
są bardzo bolesne. Uszkodzenie skóry stanowi prócz tego zagrożenie zakażenia rany.
Prostymi testami można bardzo szybko ustalić pH:
- test palec - język: dotknij palcem oparzoną powierzchnię i połóż palec na koniuszku języka,
jeśli będzie to kwas - odczujesz gorzki smak, jeśli zasada - to nie odczujesz smaku, jedynie
szczypanie i pieczenie języka; test jest bezpieczny,
- test ślinowy: nanieś nieco śliny z palca na ranę oparzeniową, jeśli zetknie się z zasadą
wytworzy się mydłowata emulsja. Kwas nie wyzwoli żadnej reakcji.
Oparzenie przełyku i przewodu pokarmowego
Powoduje natychmiastowy silny, palący ból w ustach, w gardle i w przełyku.
Na wargach i błonach śluzowych tworzą się strupy lub szklisto-maziste zmiany.
Błony śluzowe są często zaczerwienione, czasami krwawią. Często pojawiają się problemy w
przełykaniu i ślinotok. Istnieje obawa przedziurawienia przełyku.
•
•
•
•
nie wolno prowokować wymiotów i płukać żołądka,
podać do wypicia białka jaj kurzych, które powlekają błoną uszkodzoną śluzówkę, lub
podawać czystą, niegazowaną wodę,
zabezpieczyć resztki trucizny.
Oparzenie oka
Powoduje jego zaczerwienienie, silny ból, chory mocno zaciska oparzone oko.
Rogówka bywa zmącona.
• natychmiastowe i dokładne usunięcie żrącego ciała poprzez długotrwałe (20-30 minut)
przepłukiwanie oka wodą – niezbyt mocny strumień wody z wysokości 10 cm ku
wewnętrznemu, tzn. bliżej nosa, kątowi oka, tak aby płyn wylewał się przez zewnętrzny
kąt oka, w tym czasie chory porusza gałką oczną we wszystkich kierunkach, a zdrowe
oko ma szczelnie zamknięte.
1.23.
ŚRODKI ODURZAJĄCE
Należy zwrócić szczególną uwagę na stan świadomości, źrenice, mowę, i oddychanie
oraz ślady po ukłuciach, miejsce zdarzenia, środowisko, w jakim osoba przebywa itp.
Każdy poszkodowany pod wpływem środków odurzających ma zaburzenia świadomości.
Należy jednak pamiętać, że taki stan może być spowodowany urazem głowy lub wstrząsem.
Strona 215
Poszkodowani, którzy nadużyli opioidów, często mają zwężone źrenice, natomiast
osoby pod wpływem amfetaminy, kokainy, halucynogenów lub marihuany mają rozszerzone
źrenice. Barbiturany powodują zwężenie źrenic we wczesnej fazie, jeśli zaś zostały użyte w
dużych dawkach, to źrenice ostatecznie ulegają rozszerzeniu i nie reagują na światło.
Poszkodowani pod wpływem alkoholu lub środków uspakajających mogą mieć bełkotliwą
mowę, halucynogeny natomiast powodują, że wypowiedz staje się chaotyczna i nieskładna.
Opioidy i środki uspakajające mogą w znacznym stopniu upośledzić oddychanie.
Tab. 6. Najczęściej używane środki odurzające oraz związane z tym objawy:
Rodzaj środka
Inne nazwy środków Objawy występujące
odurzającego
odurzających
Alkohol
Piwo, wino, wódka, whisky Zaburzenia świadomości, splątanie,
wielomocz, bełkotliwa mowa, śpiączka,
nadciśnienie
tętnicze,
hipertermia,
tachykardia
Amfetamina
Spid, amfa, proch itd.
Pobudzenie psychoruchowe, poszerzenie
źrenic, nadciśnienie tętnicze, tachykardia,
drżenia mięśniowe, drgawki, gorączka,
halucynacje, psychoza
Kokaina
Koka, crack
Objawy takie same jak w przypadku
amfetaminy + często ból w klace
piersiowej, zaburzenia rytmu serca
powodujące zatrzymanie akcji serca
Halucynogeny
LSD (kwas), Psylocybina, Halucynacje, zawroty głowy, poszerzone
meskalina, ecstasy
źrenice,
nudności,
chaotyczna
wypowiedź, psychoza, lęk, panika
Marihuana
Trawa, marycha, gandzia, Euforia, bezsenność, poszerzone źrenice,
zielsko, zioło, Mary Jane, itd. suchość w jamie ustnej, zwiększone
łaknienie
Opioidy
Heroina, kodeina, morfina, Zaburzenia świadomości, zwężone
Fentanyl, tramadol
źrenice, bradykardia, hipotermia, depresja
ośrodka oddechowego
Środki
uspakajające
Barbiturany (luminal),
Zaburzenia świadomości, poszerzone
benzodiazepiny (Relanium, źrenice, bradykardia, depresja ośrodka
alprazolam,
lorazepam, oddechowego, hipotermia
midazolam, clonazepam itp.
itp.)
Opis zdarzenia uzyskamy od poszkodowanego lub przypadkowych świadków może
wskazywać na użycie lub nadużycie w/w środków. Należy ustalić, jaka to była substancja,
kiedy i jaka ilość została przyjęta. Należy pamiętać, że poszkodowani zazwyczaj zaprzeczają
temu, że są pod wpływem jakichkolwiek środków odurzających. Jeżeli to możliwe, należy
przeszukać otoczenie poszkodowanego w poszukiwaniu dowodów użycia lub nadużycia
alkoholu lub narkotyków: butelki po napojach alkoholowych, opakowania po lekach, igły,
strzykawki, stazy, przyrządy do palenia marihuany, nienaturalne zapachy.
Poszkodowani dodatkowo po urazie będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków
stanowią dla ratownika wyzwanie nie tylko ze względu na doznane urazy,
ale przede wszystkim z powodu swojego zachowania. Od tego, w jaki sposób będziesz
traktował osobę poszkodowaną pod wpływem środków odurzających, zależy czy będzie z
Strona 216
tobą współpracował, czy nie. Sposób, w jaki zwracasz się do tych osób jest równie ważny jak
niesiona pomoc. Jeżeli będziesz arogancki, poszkodowany nie będzie z tobą współpracował i
stracisz cenne minuty, które mogą mieć wpływ na to czy poszkodowany przeżyje. Twoje
pozytywne nastawienie, unikanie osądzania poszkodowanego, może sprawić, że zechce on z
tobą współpracować i czas udzielenia pierwszej pomocy będzie krótszy. Wszystkie substancje
odurzające mogą spowodować zaburzenia świadomości. Należy, zatem liczyć się z
wystąpieniem u poszkodowanych napadów euforii, paranoi, psychozy, splątania lub
dezorientacji.
Postępowanie i czynności ratujące
Te same standardy, które odnoszą się do „zwykłych” poszkodowanych, mają
zastosowanie wobec osób pod wpływem alkoholu lub narkotyków. Zawsze należy się
upewnić, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne, określić liczbę poszkodowanych i przyczynę
zdarzenia lub urazu. Należy pamiętać, że ta grupa obejmuję osoby o zwiększonym ryzyku
zakażenia WZW (wirusowe zapalenie wątroby) i HIV. Koniecznie, więc będzie odpowiednie
zabezpieczenie. W trakcie badania szczególnie należy sprawdzić źrenice oraz miejsca na
skórze gdzie przebiegają żyły (ślady po ukłuciach), gdyż może to potwierdzić podejrzenie
użycia omawianych substancji.
Dodatkowo należy przewidzieć możliwość wystąpienia w przypadku:
Alkohol - poszukać objawów wychłodzenia.
Amfetamina - możliwość wystąpienia drgawek i zaburzeń rytmu serca.
Kokaina - możliwość wystąpienia drgawek i zaburzeń rytmu serca.
Halucynogeny - depresje, psychozy, lęki (informować poszkodowanego gdzie się znajduje i
co się dzieje).
Marihuana - j.w.
Opioidy - poszukać objawów wychłodzenia, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia oddechu.
Środki uspokajające - może wystąpić wychłodzenie, spadek ciśnienia tętniczego, stłumienie
ośrodka oddechowego.
Znajomość objawów zażywania narkotyków i alkoholu może umożliwić rozpoznanie
poszkodowanego znajdującego się pod ich wpływem. Traktując poszkodowanego jako osobę
pod wpływem środków odurzających, musisz liczyć się z komplikacjami, jakie mogą
wystąpić. Odpowiednie postępowanie, które może zapewnić zaufanie i współpracę osoby
poszkodowanej, jest niesłychanie ważne, gdy mamy do czynienia z osobą pod wpływem
środków odurzających. Należy pamiętać, że nadrzędnym celem jest bezpieczeństwo osoby
poszkodowanej nie bacząc na statut społeczny osób.
1.24.
UTONIĘCIE
Przy ratowaniu z wody może nastąpić niebezpieczna sytuacja, gdy tonący kurczowo zaciska
ręce na ciele ratownika i wciąga siebie i jego w toń.
Utonięcie następuje w wyniku uduszenia z powodu zalania dróg oddechowych wodą.
Przyczyną może być: nieumiejętność pływania, skrajne wyczerpanie, nagłe omdlenie, atak
serca, napad padaczkowy czy nagłe zanurzenie się w zimnej wodzie.
Strona 217
Poszczególne fazy tonięcia:
1. wstrzymanie oddechu - trwa tak długo, aż zgromadzony dwutlenek węgla stanie sie
przyczyną pobudzenia środka oddechowego i wznowi oddychanie,
2. wznowienie oddechu - broniąc się przed przedostaniem się wody do płuc tonący
zaczyna ją połykać,
3. połykanie wody - trwa tak długo, aż żołądek wypełni się wodą i dojdzie do wymiotów,
4. przedostawanie się wody do płuc - niedotlenienie organizmu powoduje utratę
świadomości, zwiotczenie mięśni i w końcu zalewanie wodą płuc.
Tonięcie w wodzie słodkiej
ze względu na hipoosmotyczność wody słodkiej (mniejsze stężenie jonów niż we krwi)
przenika ona do krwi w całości. Stąd brak jej w płucach tonącego w wodzie słodkiej.
Tonięcie w wodzie słonej
woda słona jest hiperosmotyczna (większe stężenie jonów niż we krwi) i powoduje napływ
wody z krwi co jest przyczyną obrzęku płuc. W efekcie w płucach znajduje się pienista ciecz,
którą można usunąć tylko przez jej odessanie za pomocą ssaka.
•
stabilizacja kręgosłupa, najlepiej odcinka szyjnego i piersiowego, gdyż często zdarzają
się wypadki w wyniku skoku do płytkiej wody,
•
sprawdzamy przytomność u tonącego,
•
sprawdzamy podstawowe czynności życiowe (reakcję, tętno, oddech),
•
w przypadku braku oddechu rozpoczynamy sztuczne oddychanie (nie odginamy
głowy do tyłu, tylko żuchwę), a przy braku tętna - masaż serca (nie na miękkim
podłożu).
W jamie ustnej mogą znajdować się woda, zanieczyszczenie, wymiociny, które
utrudniają udrożnienie dróg oddechowych.
Podczas wykonywania wdechów kontrolnych, jak i przy sztucznego oddychania
powinno się stosować rękoczyn Sellicka.
Rękoczyn Sellicka - polega na uciśnięciu chrząstki pierścieniowatej, która przesunięta ku
tyłowi powoduje zamknięcie światła przełyku. Wykonuje go jeden z ratowników, podczas
gdy drugi prowadzi sztuczną wentylację. Chrząstka pierścieniowata leży poniżej chrząstki
tarczowej, która u mężczyzn tworzy (oczywiście chrząstka tarczowa) tzw. jabłko Adama.
Nacisk na nią nie może być duży, gdyż utrudni to oddech, a ma jedynie "zamknąć" przełyk,
który jest "miękki". Najlepiej chwycić obustronnie krtań poniżej jabłka Adama i nacisnąć
(gdy poszkodowany leży) z małą siłą, która jest zależna od budowy ciała ofiary. Rękoczyn ten
zapobiega wdmuchiwaniu powietrza do żołądka i następczej aspiracji treści żołądka do płuc.
Strona 218
Podczas topienia się woda znajdująca się w ustach (dostaje się podczas prób złapania
oddechu) jest połykana i magazynowana w żołądku, stąd u topielców zawsze występuje
rozdęcie brzucha (żołądka). W przypadku wykonania wentylacji bez zabezpieczenia wejścia
do żołądka (przełyku), poprzez rękoczyn Sellicka, dochodzi do wyrównania ciśnień i wylania
się wody wraz z zawartością żołądka na zewnątrz.
NIE WOLNO!!!
• usuwać wody z płuc (patrz wyżej: tonięcie w wodzie...),
• ze względu na możliwość wystąpienia hipotermii (obniżenie temperatury ciała), mimo
wrażenia wystąpienia objawów śmierci, nie odstępować od ratowania
poszkodowanego,
- przy udrażnianiu dróg oddechowych lub próbach usuwania wody z płuc:
• odginać głowę poszkodowanego na bok,
• uciskać na żołądek, powodując przelanie się jego zawartości do płuc.
1.25.
UŁOŻENIA
Przez odpowiednie ułożenie można ułatwić oddychanie i złagodzić bóle.
Udzielając pierwszej pomocy powinniśmy stosować się, o ile jest to możliwe, do
życzeń pacjentów. Jednak w niektórych przypadkach trzeba odstąpić od tej zasady.
Ułożenie na wznak - z cienką poduszką pod
głowę stosujemy, jeśli nie ma konieczności
zastosowania jednego ze specjalnych
ułożeń. Te ułożenie wymagane jest podczas
sztucznego oddychania lub masażu serca.
Strona 219
Ułożenie na boku - stosujemy u każdego nieprzytomnego oddychającego samoistnie i mającego
prawidłową akcję serca. Położenie te zapobiega zatkaniu się dróg oddechowych, dodatkowo należy
naciągnąć szyję i odgiąć głowę.
Jest to pozycja zwana pozycją boczną ustaloną, w której układamy, gdy
poszkodowany jest nieprzytomny. Zapobiega ona blokowaniu gardła przez język i umożliwia
wypływanie płynów z ust, ponieważ głowa jest nieco niżej niż reszta ciała, co zmniejsza
ryzyko zadławienia się zawartością żołądka. Głowa, szyja i plecy leżą w jednej linii, podczas
gdy zgięte kończyny podpierają ciało i utrzymują je w wygodnym i stabilnym położeniu. Jest
to pozycja, w której możesz pozostawić nieprzytomną ofiarę, aby wezwać pomoc.
Zanim ułożysz ratowanego na boku, jeśli ma okulary, zdejmij mu je i wyjmij większe
przedmioty z kieszeni
1. Klęcząc z boku, udrożnij drogi oddechowe ofiary przechylając
jej głowę ku tyłowi i unosząc do góry brodę. Wyprostuj nogi
ofiary. Bliższą rękę ułóż prostopadle do ciała i zegnij ją w łokciu,
wnętrzem dłoni do góry.
2. Drugą rękę ofiary przełóż przez klatkę piersiową i trzymaj ją
przyciśniętą do bliższego policzka, wnętrzem dłoni na zewnątrz.
• Drugą ręką chwyć za dalsze udo i podciągnij kolano do góry,
stopa powinna cały czas przylegać do ziemi. Przyciskając rękę
ratowanego do jego policzka, pociągnij za udo obracając ciało ku
sobie i kładąc je na boku.
Strona 220
4. Odchyl głowę ratowanego ku tyłowi zapewniając drożność dróg
oddechowych. W razie potrzeby popraw rękę leżącą pod policzkiem
tak, żeby głowa pozostała odchylona oraz górną nogą tak, aby
zarówno biodro, jak i kolano były zgięte pod kątem prostym. Okryj
poszkodowanego folią termoizolacyjną lub kocem, marynarką itp.
Ułożenie na wznak z wałkiem pod kolanami stosujemy w przypadku zranień jamy brzusznej i
bólów brzucha, można lekko unieść tułowie.
Ułożenie przeciwstrząsowe - zalecane nawet
przy podejrzeniach rozwijania się wstrząsu,
chorego kładzie się na plecach z nogami
uniesionymi na wysokość 30-40 cm (nie więcej
!). Ułożenia tego nie stosujemy przy złamaniach
miednicy, uszkodzeniach czaszkowo mózgowych
oraz uszkodzeniach klatki piersiowej i brzucha.
Ułożenie z uniesionym tułowiem - stosujemy
przy niewielkiej duszności, urazach czaszkowomózgowych, którym nie towarzyszy utrata
przytomności. Tułów podciąga się w górę około
30-40o, podkładając pod plecy koce lub poduszki.
Ułożenie półsiedzące - stosujemy przy ciężkiej
duszności (astma) lub zranienia w obrębie klatki
piersiowej.
Strona 221
1.26.
WYPADEK DROGOWY
Pamiętaj o zapewnieniu sobie bezpieczeństwa, sam nie możesz stwarzać stanu zagrożenia.
1. Zaparkuj przed miejscem zdarzenia celem zabezpieczenia miejsca i kierując koła
w stronę pobocza, włącz światła awaryjne.
2. Nocą załóż na siebie coś jasnego lub przyczep sobie jakiś materiał odblaskowy i używaj
latarki. Stosuj ogólne zasady bezpieczeństwa.
3. Wyślij świadków wypadku, aby ostrzegali nadjeżdżających kierowców oraz
powiadomili policję, pogotowie ratunkowe.
4. Ustaw trójkąty ostrzegawcze lub światła w odpowiedniej odległości (wg kodeksu ruchu
drogowego) od miejsca wypadku z obu stron.
5. Wyłącz zapłon we wszystkich uszkodzonych pojazdach i jeśli potrafisz, odłącz
akumulator. Zamknij dopływ paliwa w pojazdach z silnikiem Diesla i w motocyklach.
6. Ustaw pojazdy w stabilnym położeniu. Jeśli samochód stoi normalnie, zaciągnij
hamulec ręczny, włącz bieg lub zablokuj koła, spróbuj zabezpieczyć pojazd przed
przewróceniem się.
7. Rozejrzyj się, czy istnieją fizyczne zagrożenia. Czy ktoś pali papierosa? Czy w
najbliższym otoczeniu są pojazdy z oznakowaniem wskazującym na niebezpieczny
ładunek? Czy została zerwana napowietrzna linia energetyczna? Czy w pobliżu jest
rozlane paliwo?
8. W wyniku zderzenia dochodzi do różnych obrażeń u kierowcy i pasażerów. Szybko
oceń stan poszkodowanych. Z samochodu wyciągaj ich tylko w niżej wymienionych
sytuacjach: kiedy istnieje niebezpieczeństwo zapalenia się pojazdu, kiedy istnieje
niebezpieczeństwo najechania na uszkodzony pojazd przez inny pojazd, lub kiedy
potrzebna jest reanimacja poszkodowanego.
9. Zajmij się w pierwszej kolejności tymi, których życie jest zagrożone. Przeszukaj teren,
żeby nie pozostawić ofiar rzuconych gdzieś dalej od miejsca wypadku, lub które same
oddaliły się (szok powypadkowy).
10. Bezzwłocznie, jeśli jest potrzeba, przystąpić do reanimacji i opatrzyć obrażenia
zagrażające życiu lub wyglądające niebezpiecznie. Jeśli to możliwe, zajmij się
poszkodowanymi nie zmieniając ich pozycji (wyjątek - resucytacja).
11. Wstępnie zawsze zakładaj, że nastąpiło uszkodzenie kręgów szyjnych. Podtrzymuj
rękami głowę i szyję ofiary, tak aby mogła ona swobodnie oddychać. W miarę
możliwości obserwuj stale wszystkich poszkodowanych aż do nadejścia specjalistycznej
pomocy.
12.
Obrażenia u kierowcy i pasażerów
Zależnie od rodzaju kolizji, u kierowcy i pasażerów, dochodzi do różnych obrażeń.
Rozróżniamy 4 rodzaje zderzeń występujących w wypadkach samochodowych:
1. Uderzenie z przodu - zderzenie czołowe
U kierowcy:
• złamanie kręgosłupa szyjnego,
• uszkodzenie centralnego układu nerwowego,
• złamanie żeber,
• odma opłucnowa,
• tamponada serca,
• pęknięcie wątroby,
• pęknięcie śledziony,
• złamanie kończyn dolnych.
Strona 222
U pasażerów możliwe są wszelkie obrażenia całego ciała.
2. Uderzenie z boku - zderzenie boczne (dotyczy kierowcy i pasażerów)
• złamanie kręgosłupa szyjnego,
• uszkodzenie centralnego układu nerwowego,
• złamanie żeber, obojczyka, kości ramiennej,
• obrażenia wewnętrzne wskutek nagłego przemieszczenia się narządów w klatce
piersiowej i jamie brzusznej,
• złamanie miednicy i kończyn dolnych.
3. Uderzenie z tyłu (dotyczy kierowcy i pasażerów)
• uszkodzenie kręgosłupa szyjnego (przemieszczenie lub złamanie kręgów),
• uszkodzenie wiązadeł i mięśni szyi.
4. Dachowanie samochodu - mogą wystąpić wszystkie wyżej wymienione obrażenia.
Wyciąganie z samochodu
W celu wyjęcia poszkodowanego z pojazdu należy:
• stanąć z tyłu poszkodowanego,
• włożyć ręce pod jego pachy,
• jedną ręką przytrzymać brodę poszkodowanego,
• lekko naciągnąć wzdłuż osi ciała (nie na boki),
• położyć jego głowę między swoim barkiem a głową, przez cały czas utrzymując ją w tej
ustabilizowanej pozycji,
• drugą ręką chwycić za przedramię,
• w takiej pozycji wyciągamy z samochodu.
Uwaga! Stopy, szczególnie u kierowcy, mogą być zaklinowane przez pedały hamulca
i sprzęgła. W takim przypadku w pierwszej kolejności delikatnie odblokowujemy nogi lekko
zginając je w kolanach.
Po wydobyciu z pojazdu należy kontynuować stabilizację głowy i szyi równocześnie
udrożniając drogi oddechowe.
Strona 223
1.27.
SŁOWNIK RATOWNIKA
ALS (Advanced Life Support) - zaawansowane czynności podtrzymujące życie (defibrylacja,
EKG, farmakologia)
Astma oskrzelowa - zespół chorobowy wywołany zwężeniem dróg oddechowych
spowodowane skurczem oskrzeli, obrzękiem błony śluzowej i nadprodukcją wydzieliny przez
gruczoły śluzowe
BLS (Basic Life Support) - podstawowe czynności podtrzymujące życie obejmujące
udrożnienie dróg oddechowych, podtrzymanie oddychania i krążenia
BTLS (Basic Trauma Life Support) - podstawowe czynności podtrzymujące życie obejmujące
udrożnienie dróg oddechowych, podtrzymanie oddychania i krążenia w stanach pourazowych
CPR (Cardiopulmonary Resuscitation) - resuscytacja krążeniowo-oddechowa
Hiperglikemia - śpiączka cukrzycowa spowodowana zbyt dużą ilością węglowodanów lub
obiążeniem psychicznym
Hipoglikemia - niedocukrzenie występujące u cukrzyków
Hipotermia - znaczne oziębienie ciała;
ILCOR (International Liaison Committee on Resuscitation) - Międzynarodowy Wspólny
Komitet ds. Resuscytacji skupiający przedstawicieli Narodowych Komitetów do Spraw
Resuscytacji z: Europy, Kanady, Stanów Zjednoczonych, Ameryki Łacińskiej, Afryki
Południowej, Australii i Nowej Zelandii. Zadaniem jego jest m.in. opracowanie ujednoliconych
i uproszczonych algorytmów dotyczących postępowania w stanach zagrożenia życia.
Resuscytacja - zespół czynności ratunkowych (oddech zastępczy, masaż serca, elektroterapia,
farmakoterapia), mających na celu utrzymanie lub przywrócenie transportu tlenu do tkanek, w
wyniku których u poszkodowanego powróciła spontaniczna czynność serca i spontaniczna (lub
wspomagana) czynność oddechowa
Reanimacja - zespół czynności ratunkowych (oddech zastępczy, masaż serca, elektroterapia,
farmakoterapia), mających na celu utrzymanie lub przywrócenie transportu tlenu do tkanek, w
wyniku których u poszkodowanego powróciła spontaniczna czynność serca, spontaniczna (lub
wspomagana) czynność oddechowa i czynność ośrodkowego układu nerwowego (mózgu) powrót świadomości
Rękoczyn Heimlicha - zwany tłocznią brzuszną lub uciśnięciami nadbrzusza ma za zadanie
symulowanie kaszlu;
Rękoczyn Sellicka - polega na uciśnięciu chrząstki pierścieniowatej, która przesunięta ku
tyłowi powoduje zamknięcie światła przełyku. Wykonuje go jeden z ratowników, podczas gdy
drugi prowadzi sztuczną wentylację. Chrząstka pierścieniowata leży poniżej chrząstki
tarczowej, która u mężczyzn tworzy (oczywiście chrząstka tarczowa) tzw. jabłko Adama.
Nacisk na nią nie może być duży, gdyż utrudni to oddech, a ma jedynie "zamknąć" przełyk,
który jest "miękki". Najlepiej chwycić obustronnie krtań poniżej jabłka Adama i nacisnąć (gdy
poszkodowany leży) z małą siłą, która jest zależna od budowy ciała ofiary. Rękoczyn ten
zapobiega wdmuchiwaniu powietrza do żołądka i następczej aspiracji treści żołądka do płuc.
Wstrząs - dysproporcja między zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem w tlen poszczególnych
narządów na skutek ostrej niewydolności krążenia.
Strona 224
I. PODSUMOWANIE
Nie ma dwóch takich samych akcji i identycznych zdarzeń. To tylko doświadczenia z jednej akcji
mogą być przydatne przy prowadzeniu innej. Dobrze, gdy Kierownik akcji na bazie przeżytych
zdarzeń potrafi sam się doskonalić i wyciągać daleko idące wnioski . Jeszcze lepiej, gdy
doświadczenie to potrafi przekazać podwładnym. Akcja ratunkowa to zbiorowa, ciężka praca, w
której nie ma miejsca na indywidualizm. Konieczny jest natomiast, a dyktują to względy
bezpieczeństwa, absolutny posłuch i podporządkowanie.
Musimy organizować ćwiczenia i szkolenia dlatego, że
zagrożeniach występujących w miejscach naszej pracy.
posiadamy wiedzę
o
potencjalnych
Dobrze zorganizowane przedsiębiorstwo powinno być także dobrze przygotowane do
funkcjonowania w różnych sytuacjach ekstremalnych, z jakimi można się spotkać w życiu
codziennym – a to czy tak jest lub będzie, zależy od nas wszystkich – pamiętajmy o tym.
Ktoś kiedyś powiedział:
„ Człowiek jest tyle wart, ile po nim pozostanie”
Strona 225

Vademecum Ratownika

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pobierz na dysk

RG 2014 nr 3 "Ratownictwo Górnicze"

str. 10-11 Wybite szyby, zniszczone samochody i

RG 2012 nr 1

Ratownictwo Górnicze

KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA