Zobacz fragment książki

Góry Bukowe – pomnik Karola Gené
Karol Ludwik Gené został nadleśniczym w Górach Bukowych w 1863 roku. Był pierwszym,
który głośno powiedział: „Nie!” rabunkowej gospodarce prowadzonej w podszczecińskim lesie.
Rozpoczął akcję systematycznego zalesiania i odtwarzania zniszczonych terenów. Otworzył
też puszczę dla turystów, wytyczając pierwsze szlaki. Dzięki niemu powstało towarzystwo
miłośników przyrody Buchheide (Buchheide Verein). Zginął tragicznie zastrzelony przez
kłusownika w 1893 roku. Rok później w sercu lasu postawiono pomnik widoczny na pocztówce.
Monument istnieje do dziś.
Die Buchheide – Gené Denkmal
Karl Ludwig Gené wurde Oberförster in Buchheide 1863. Er war der erste, der der
Räuberwirtschaft im Stettiner Wald ein klares Nein sagte. Er begann systematische Bewaldung
und Rekultivierung der zerstörten Gebiete. Auch ihm ist die Eröffnung der Heide für Touristen
zu verdanken – er bestimmte erste Wanderwege. Dank ihm entstand der Buchheide Verein. Er
kam tragisch ums Leben, indem ihn ein Wildschütze 1893 erschoss. Ein Jahr später stellte man
im Waldherzen das Denkmal auf, das auf der Postkarte zu sehen ist. Das Monument blieb bis
heute erhalten.
Beech Heights – monument of Karol Gené
Karol Ludwik Gené became a forest inspector in Beech Heights in 1863. He was the first to
say „No!” to predatory exploitation in a forest near Szczecin. He started systematic forestation
and reconstruction of destroyed terrain. He also opened the forest to tourists, marking out first
tracks. It is thanks to him that association of nature lovers Buchheide (Buchheide Verein) came
to life. Gené died tragically, shot by a poacher in 1893. A year later, a monument, depicted
in the postcard, devoted to him was erected in the heart of the forest. The monument exists
till today.
karta z obiegu, wyd. F.A.Littmann, Podejuch 1910, nr 6305, wysłana 20.01.1917 do ?
str ona 125
Żydowce – ulica Inżynierska
Kartka została wysłana w czasie pierwszej
wojny światowej, pocztą polową, z jednostki
nr 3007 stacjonującej w Sydowsaue, czyli
w dzisiejszej dzielnicy Szczecin Żydowce.
Olbrzymie koszary dla wojska stoją tu do dziś.
W pobliskiej Puszczy Bukowej jest poligon ze
strzelnicą, a z czasów ostatniej wojny pozostał
unikalny ogródek saperski. Zbudowano
w nim naturalnej wielkości modele różnej
konstrukcji mostów, aby ćwiczyć zakładanie
ładunków wybuchowych. W 1903 roku tuż obok
uruchomiono fabrykę sztucznego jedwabiu
Henckla von Donnersmarka. Domy widoczne
na pocztówce dzisiaj już nie istnieją.
Sydowsau – Villenstrasse
karta z obiegu, wyd. F. A. Littmann, Podejuch, nr 6389/17717, wysłana 1.07.1916 do Mülhausen, feldpost – poczta wojskowa
Żydowce – Inżynierska Street
The card was sent during First World War,
through field post, from Military Unit Nr. 3007,
which was stationed in Sydowsaue, that is
today’s district of Szczecin Żydowce.
The immense barracks for the army have
stood there all the time. In the nearby Puszcza
Bukowa (Beech Forest) there is a polygon with
shooting range and from the last war there
remained a unique sapper’s garden. Life-size
bridges of various construction are still in the
garden. They were used for training soldiers
how to place explosives to blow the bridges up.
In 1903 Henckl von Donnersmark synthetic silk
factory was opened in the close nearby.
The buildings we can see in the postcard do not
exist today anymore.
Die Postkarte wurde während des ersten
Weltkrieges geschickt, mit der Feldpost,
aus der Einheit Nr. 3007 in Sydowsau,
also heutigem Stadtteil Żydowce. Riesiege
Kasernen dort blieben bis heute erhalten. In der
nahe liegenden Buchheide gibt es Übungsplatz
mit Schießstand und den einmaligen
Sapeurgarten aus der Zeit des Zweiten
Weltkrieges. Darin baute man Brückenmodelle
in natürlicher Größe von unterschiedlicher
Konstruktion um Pulverladungenlegen zu
trainieren. 1903 wurde in der Nähe die
Seidefabrik von Henckel von Donnersmark
in Betrieb gesetzt. Die auf der Postkarte zu
sehenden Häuser existieren nicht mehr.
str ona 127
Sterowiec Graf Zeppelin
nad Szczecinem
Zaczynamy spacer po starym Szczecinie i jego
przedmieściach. Wielki sterowiec nad miastem
robił zawsze duże wrażenie. To LZ-127 Graf
Zeppelin, zbudowany w 1928 roku. Miał 236
metrów długości i latał z prędkością do
128 km/h. Wsławił się lotem dookoła ziemi
w 1929 roku. Okrążenie globu i pokonanie
49 618 km zajęło mu tylko 21 dni! Na kartce
dobrze widać cztery dawne szczecińskie mosty
na Odrze oraz zwartą zabudowę Łasztowni
(Lastadie) i nabrzeża od strony centrum miasta.
Dziś większość tych budynków już nie istnieje.
Most Kłodny (Baumbrücke) zastąpiła w 1987
roku Trasa Zamkowa.
Das Luftschiff Graf Zeppelin
über Stettin
karta czysta – bez obiegu wyd. Siegmund Weil, Stettin
The Airship Graf Zeppelin
over Szczecin
We start our walk through old Szczecin and
its suburbia. Enormous airship over the town
always made a great impression. It was
a LZ-127 Graf Zeppelin built in 1928. It was
236 meters long and could fly as fast as
128 km/h. The airship made its name for its
flight all around the world in 1929. It took only
21 days to circumvent the globe and cover
49 618 km. In the postcard one can easily see
four old bridges over Odra river and condensed
buildings in Łasztownia (Lastadie) as well as
river banks from the side of city center. Today,
majority of these buildings does not exist any
more. The Kłodny bridge (Baumbrücke) was
replaced in 1987 by Castle Route.
Wir beginnen unseren Spaziergang durch
das alte Stettin und seine Vororte. Das große
Luftschiff über der Stadt machte immer einen
großen Eindruck. Es handelt sich um LZ-127
Graf Zeppelin, 1928 gebaut. Es war 236 m
lang und flog mit der Geschwindigkeit von 128
Stundenkilometern. Bekannt wurde es 1929,
als es innerhalb von 21 Tagen den Erdball
umkreiste, also 49 618 km zurücklegte! Auf der
Postkarte sind vier alte Stettiner Oderbrücken
und die geschlossene Bebauung von Lastadie
und dem Ufer vom Stadtzentrum her gut
sichtbar. Heute existiert die Mehrheit der
Bauten nicht mehr. Die Baumbrücke wurde
1987 durch Trasa Zamkowa (Schlossroute)
ersetzt.
str ona 13
Nabrzeże Odry przy Moście Długim
Widok na nabrzeże portowe w centrum miasta,
tuż obok obecnego Mostu Długiego (dawniej
Hansabrücke). Zacumowane na Odrze łodzie to
„pływające sklepy”, z których codziennie przed
południem oferowano świeże ryby. Można
dostrzec szyldy sprzedawców: Robert Mailahn,
August Lentz, Gebrüder Jacob (bracia Jacob)
oraz G.A. Boese. Z tyłu, po prawej stronie
mostu, znajduje się budynek, który mieścił m.in.
kilka restauracji i znaną aptekę C. Hamschera.
Po lewej stronie kartki widać istniejący do dziś,
w swojej pierwotnej formie, piękny gmach
Głównego Urzędu Celnego (Hauptzollamt).
Hafen mit Hauptsteueramt
und Hansabrücke
karta z obiegu, wyd. Arthur Schuster, Stettin, nr 609, wysłana 7.11.1918 do Papputz koło Drezna, feldpost – poczta wojskowa
Riverside next to The Long Bridge
The view over the harbor in the city center,
next to the present Long Bridge (former
Hansabrücke). The boats docked on the Odra
river served as “floating shops”, from which
fresh fish was sold everyday. One can notice
shop signboards: Robert Mailahn, August
Lentz, Gebrüder Jacob (Jacob Bros) and
G.A. Boese. In the background, on
the right side of the bridge, there is a building,
which used to house among others several
restaurants and a well known C. Hamsher’s
drugstore. In the left part of the postcard we
can see, the beautiful building of The Main
Customs Office (Hauptzollamt), existing till
today in its original form.
Die Aussicht auf das Hafenufer im
Stadtzentrum, direkt an Most Długi (ehemalige
Hansabrücke). Die auf der Oder angebundenen
Boote sind „Wassergeschäfte”, in denen jeden
Vormittag frische Fische angeboten wurden.
Man kann die Verkäuferschilder erkennen:
Robert Mailahn, August Lentz, Gebrüder Jacob
sowie G.A. Boese. Dahinter, rechts von der
Brücke, befindet sich der Bau, in dem sich
u. a. einige Restaurants und die bekannte
Apotheke von C. Hamscher befanden. An der
linken Seite der Postkarte ist das bis heute
faszinierende Gebäude des Hauptzollamtes
in seiner Urform zu sehen.
str ona 15
Wały Chrobrego
i rotorowiec Buckau
Nabywca tej kartki kupił ją na pamiątkę wizyty
w Szczecinie niezwykłego statku, jakim był
rotorowiec Buckau. Mówi o tym notatka na
odwrocie wraz z datą 4 czerwca 1925 roku.
Zdjęcie zrobił niezawodny dokumentalista Max
Dreblow. Do napędu dziwnego statku służyły...
dwie olbrzymie rury (rotory) zastępujące żagle!
Obracające się pionowe walce wytwarzały
ciśnienie i statek przesuwał się do przodu.
Pomysł opatentowali bracia Georg i Antoni
Flettner. Rotor szybko przegrał w konkurencji
z tradycyjną śrubą i świat o nim zapomniał.
Buckau został zniszczony w czasie sztormu na
Karaibach w 1931 roku.
Hakenterasse
und Rotorschiff Buckau
karta czysta – bez obiegu, wyd. Max Dreblow
Wały Chrobrego (Chrobry
Embankment) and rotorship Buckau
The man who bought this postcard did so in
remembrance of this incredible ship, the so
called rotor ship “Buckau”. The note on the
backside of the card testifies to it, there is
also a date, 4th of June 1925. The photo was
made by a trustworthy documentalist Max
Dreblow. The bizarre ship was driven by two
immense pipes (rotors) substituting sails!
The rotating perpendicular cylinders created
pressure and the ship moved forwards. The
idea was patented by Georg and Antoni Flettner
brothers. The rotor quickly lost to traditional
propeller and the world forgot about it. “Buckau”
got destroyed during a storm in 1931 in the
Caribbean.
Die Postkarte wurde zum Andenken vom
Besuch eines außergewöhnlichen Schiffs
in Stettin herausgegeben, das Rotorschiff
Buckau war. Davon zeugt die Notiz vom 4. Juni
1925 auf der Rückseite. Das Foto machte der
bewährte Dokumentalist Max Dreblow. Zum
Antreiben des merkwürdigen Schiffes dienten...
zwei Rohre (Rotoren), die die Segel ersetzten!
Zwei sich senkrecht drehende Walzen
erzeugten Druck und das Schiff bewegte sich
vorwärts. Die Erfindung patentierten die Brüder
Georg und Anton Flettner. Der Rotor konnte
es bald mit der traditionellen Schraube nicht
aufnehmen und wurde von der Welt vergessen.
Buckau wurde 1931 im Storm in der Karibik
zerstört.
str ona 17
Witryna sklepu na rogu Kardynała
Wyszyńskiego i Sołtysiej
Model-Haus Tieper & Wiese na rogu
Breitestrasse (Kardynała Wyszyńskiego)
i Schulzenstrasse (obecnie Sołtysia) był
jednym z bardziej eleganckich lokali. Tego
typu kartki pocztowe zamawiali u wydawców
właściciele magazynów, aby pełniły rolę
ulotek reklamowych. Pocztówkę można było
otrzymać w sklepie podczas robienia zakupów.
Pod koniec XIX wieku środkiem Breitestrasse
poprowadzono linię tramwajową. Jest tam do
dziś, choć sama ulica wygląda zupełnie inaczej.
Wszystkie stare budynki zostały spalone
w czasie alianckiego bombardowania
w sierpniu 1944 roku.
Model-Haus Tieper & Wiese an
der Ecke von Breitestrasse und
Schulzenstrasse
karta z obiegu, wyd. Siegmund Weil, Stettin, nr 4466, wysłana 11.02.1905 do Berlina
Shop window on the corner
of Kardynał Wyszyński
and Sołtysia Streets
Model-Haus Teper & Wiese on the corner of
Breitestrasse (Kardynał Wyszyński Street) and
Schulzenstrasse (now Sołtysia Street) was one
of the most elegant shops. Such postcards
were ordered by shop owners to serve as
advertising leaflets. Evidently one could get
such a postcard when shopping. At the end of
19th century a tram way was laid in the middle
of Breitestrasse. It is still there, though the
street itself looks completely different. All old
buildings were destroyed during allied bombing
in August 1944.
Model-Haus Tieper & Wiese an der Ecke von
Breitestrasse (heute Kardynała-Wyszyńskiego-Straße) und Schulzenstrasse (Sołtysiastraße)
war ein der elegantesten Lokale. Solche
Postkarten bestellten bei den Verlegern
Besitzer der Kaufhäuser, damit sie die Rolle
der Flugblätter erfüllten. Die Postkarte konnte
man natürlich beim Einkaufen bekommen.
Zu Ende des 19. Jahrhunderts führte man
in Breitestrasse eine Straßenbahnlinie. Sie
befindet sich da bis heute, obwohl die Straße
ganz anders aussieht. Alle alten Gebäude
wurden während der Bombardierung der
Alliierten im August 1944 verbrannt.
str ona 25
Fontanna na placu Orła Białego
Z tyłu widoczny jest Pałac Grumbkowa, zwany po przebudowie Pałacem pod Globusem,
dawniej siedziba Towarzystwa Ubezpieczeniowego National. Na pierwszym planie znajduje się
najstarsza i najpopularniejsza szczecińska fontanna z orłem oraz misami w kształcie muszli.
Zbudowano ją w 1732 roku. Była zakończeniem rurociągu doprowadzonego w to miejsce aż
z odległych Wzgórz Warszewskich. Pierwotnie fontanna stała z boku placu. Zapomniana
i mocno zniszczona została prawie cudem uratowana. Po remoncie w 1866 roku przeniesiono
ją na sam środek i podłączono do nowego wodociągu.
Brunnen auf dem Rossmarkt
Hinten ist der Grumbkowpalast zu sehen, nach dem Umbau als Palast zum Globus bekannt,
früher Sitz der Versicherungsgesellschaft National. Im Vordergrund befindet sich der älteste
und populärste Stettiner Brunnen mit dem Adler und muschelförmigen Schalen. Er wurde 1732
als Ende der weitreichenden Leitung gebaut, die von den entfernten Hügeln bis dahin geführt
wurde. Ursprünglich befand sich der Brunnen auf der Seite des Platzes. Vergessen und sehr
zerstört wurde er fast wunderweise gerettet. Nach der Renovierung 1866 brachte man ihn auf
der Platzmitte unter und schloss an die neue Wasserleitung an.
Fountain on the White Eagle Square (Plac Orła Białego)
One can see the Grumpkow Palace in the background, after the reconstruction it was
called “The Palace under the Globe”, the former seat of “National” Insurance Society. In the
foreground one can see the oldest and most popular fountain in Szczecin, with an eagle
and shell shaped water basins. It was built in 1732. It was the ending of a pipeline, led here
from distant hills Wzgórza Warszewskie. Initially the fountain stood on the side of the square.
Forgotten and heavily destroyed was almost miraculously saved. After renovation in 1866 it was
moved to the very center and got hooked up to new water supply system.
karta z obiegu, wyd. Stengel & Co. Dresden-Berlin, nr 8016, wysłana 22.04.1900 do Halberstadt
str ona 28
Restauracja Mefisto
To nie scena z teatru lub z opery, lecz widok,
jaki można było zobaczyć na ścianie jednej
ze szczecińskich restauracji. Lokal Zum
Mephisto znajdował się na Kleine Domstrasse
21 (obecnie Mariacka) i należał do Franza
Heimsa. Obraz przedstawiał scenę z Fausta.
Podobne zdobienia nie były czymś niezwykłym.
Na przykład w restauracji Kaiserhallen przy
Kronprinzenstrasse 15 (Ludomiła Rayskiego,
wcześniej Świerczewskiego) można było
podziwiać freski namalowane przez prof. Maxa
Gärtnera i pokazujące ważne sceny z historii
Szczecina.
Restaurant Zum Mephisto
karta czysta – bez obiegu, wyd. Samson & Co., Stettin
Mefisto Restaurant
This is not a scene from a theater or opera
but a view, that could be seen on the wall of
one of Szczecin restaurants. Zum Mephisto
restaurant was situated at 21 Kleine
Domstrasse (Mariacka Street) and belonged
to Franz Heims. The picture presents a scene
from Faust. Similar ornaments were not out
of place. For example in the restaurant at 15
Kronprinzenstrasse (Ludomiła Rayskiego
Street, earlier Świerczewskiego Street) one
could admire frescos painted by prof. Max
Gärtner, depicting important scenes from
history of Szczecin.
Hier handelt es sich nicht um eine Theateroder Operbühne, sondern Szene, die man
an der Wand eines der Stettiner Restaurants
sehen konnte. Das Lokal Zum Mephisto
befand sich in Kleiner Domstrasse 21 (heute
Mariackastraße) und gehörte Franz Heims. Das
Bild stellte eine Szene aus Faust dar. Schmuck
solcher Art war nichts Außergewöhnliches.
Zum Beispiel im Restaurant Kaiserhallen in
der Kronprinzenstrasse 15 (nach dem Krieg
Świerczewskiego- und dann Ludomiła-Rayskiego-Straße) konnte man die vom
Prof. Max Gärtner gemalten Fresken
bewundern, die wichtige Ereignisse der
Stettingeschichte darstellten.
str ona 31
Kościół św. Jana Chrzciciela
Ta gęsto zapisana kartka została wydana na
samym początku XX wieku. Na odwrocie, gdzie
dziś umieszczamy korespondencję, zgodnie
ze starymi niemieckimi przepisami, mógł być
tylko adres. Pocztówka przedstawia kościół
św. Jana Chrzciciela przy ulicy Bogurodzicy
(Greifenstrasse) w centrum miasta. Budowę
świątyni ukończono w 1890 roku. Był to
pierwszy kościół katolicki zbudowany
w Szczecinie w okresie poreformatorskim.
Z tyłu widać zabudowania parafialne.
Uszkodzona w czasie bombardowań świątynia
została odbudowana po wojnie i służy do dziś.
Die katholische Kirche
mit dem Pfarrhaus
karta z obiegu, wyd. v.M.P., Stettin, nr ?, wysłana 21.01.1906 do Saint-Maur (Francja)
St. John the Baptist’s Church
This thickly written postcard was issued at very
beginning of 20th century. On the back, where
today we write our correspondence, according
to old German regulations, one was allowed
only to write address. The postcard depicts St.
John the Baptist’s Church in Bogurodzica Street
(Greifenstrasse) in town center. The building
was completed in 1890. It was the first catholic
church built in Szczecin in post reformatory
period. Parish buildings are visible in the back.
The temple got damaged during bombings and
was rebuilt after the war and functions till today.
Diese dicht beschriebene Postkarte
wurde zu Beginn des 20. Jahrhunderts
herausgegeben. Auf der Rückseite, wo wir den
Korrespondenzinhalt unterbringen, durfte nach
den deutschen Vorschriften nur die Adresse
stehen. Die Postkarte zeigt die katholische
Kirche in Greifenstrasse (Bogurodzicystraße)
im Stadtzentrum. Den Bau des Gotteshauses
beendete man 1890. Es war die erste
katholische Kirche, die in Stettin nach der
Reformation gebaut wurde. Dahinter sind
Pfarrgebäude zu sehen. Das während der
Bombardierung geschädigte Gotteshaus wurde
wiederaufgebaut und wird bis heute gebraucht.
str ona 39
Plac Sprzymierzonych
Wojskowa konna orkiestra i towarzyszący jej
tłum gapiów – to wszystko uchwycił fotograf
na dawnym Arndtplatz, czyli obecnym placu
Sprzymierzonych. Oto jeden ze słynnych
gwiaździstych placów Szczecina. Miał
on rozdzielać typowo miejską zabudowę
centrum secesyjnymi kamienicami (obok
Barnimstrasse oraz Friedrich Karlstrasse) od
od willowego Westendu (kierunek na zachód
wzdłuż Falkenwarderstasse). W czasie wojny
zamieniony został na prowizoryczny cmentarz.
Po 1945 roku zmieniał nazwę kolejno na plac
Rokossowskiego, a potem na plac Lenina.
Am Arndtplatz
karta z obiegu, wyd. ?, wysłana 27.05.1906 do Saint-Maur (Francja)
Sprzymierzonych Square
Military mounted orchestra accompanied by
a crowd of onlookers – all this was captured
by a photographer in former Arndtplatz, now
Sprzymierzonych Square. It is one of the
famous star shaped squares of Szczecin. Art
Nouveau tenement houses were to separate
str ona 46
part of town with typicaly municipal buildings
from villa type buildings of Westend (westbound
along Falkenwarderstasse). During the war
the square was turned into a makeshift
graveyard. After 1945 it changed its name from
Rokossowski to Lenin Square.
Das Armeereitorchester und sie begleitende
Gaffermenge nahm der Fotograf auf Arndtplatz,
also dem heutigen Sprzymierzonychplatz,
auf. Es handelt sich um einen der bekannten
sternenförmigen Plätze Stettins. Er sollte
die typisch städtische Bebauung mit
Jugendstilbürgerhäusern im Zentrum
(neben Barnimstrasse und Friedrich
Karlstrasse) vom Villenwestend (Westrichtung
Falkenwarderstrasse entlang) abgrenzen.
Während des Krieges wurde er in einen
provisorischen Friedhof verwandelt. Nach 1945
wurde er zuerst in Rokossowski- und dann
Leninplatz umbenannt.
Lokomotywa ze... stoczni Vulcan
W 1858 roku w stoczni Vulcan otworzono
specjalny nowy wydział do budowy lokomotyw.
Zapotrzebowanie było tak duże, że produkcja
dla kolei szybko stała się ważnym źródłem
dochodu stoczni. Rocznie budowano nawet
kilkadziesiąt sztuk parowozów do pociągów
osobowych i towarowych. Lokomotywa
widoczna na kartce to model z 1905 roku.
Ważyła 57 ton i rozwijała prędkość do 50 km/h.
W szczecińskim Vulcanie budowano również
parowozy wykorzystywane na popularnych
w Niemczech szlakach wąskotorowych. Jedną
z zachowanych lokomotyw można oglądać
w muzeum w Gryficach.
Die Lokomotive aus...
der Werft Vulcan
karta czysta – bez obiegu, wyd. Fachzeitschrift „Die Lokomotive”, Wien, IV/2, Luiseng. 13, Serie V, Nr 28
Locomotive from... Vulcan shipyard
str ona 50
In 1858, a special, new division for construction
of locomotives was opened in Vulcan shipyard.
The demand was so gross, that production
for the railway soon became a major source
of income for the shipyard. As many as a few
dozen of steam engines for personal and freight
trains were built yearly. The locomotive on
the postcard is a model of 1905. It weighted
57 tons and could reach 50 km/h. Popular in
Germany narrow-gauge locomotives were
also built at Vulcan. One of such locomotives,
still preserved, can be see in the museum in
Gryfice.
1858 wurde in der Werft Vulcan die
neue Abteilung eröffnet, die sich auf den
Lokomotivenbau spezialisierte. Der Bedarf
war so groß, dass die Produktion für die
Eisenbahn schnell zu einer wichtigen
Einnahmenquelle der Werft wurde. Jährlich
wurden mehrere Dampflokomotiven für
Personen- und Güterzüge gebaut. Die auf
der Postkarte sichtbare Lokomotive stammt
aus dem Jahre 1905. Sie wog 57 Tonen
und fuhr mit der Geschwindigkeit von 50
Stundenkilometern. Im Stettiner Vulcan
erzeugte man auch die in Deutschland
populären Schmalspurlokomotiven. Eine von
erhaltenen Lokomotiven kann man im Museum
in Greifenberg (Gryfice) sehen.
Samochód Stoewer
Dumą szczecińskich fabryk były też znane
w całych Niemczech samochody z zakładów
braci Stoewer. Oto piękna prywatna kartka
wysłana do rodziny przez kierowcę samochodu
widocznego na zdjęciu. Pojazd na pocztówce to
najprawdopodobniej Stoewer C1, produkowany
w latach 1913–1914, lub jego poprzednik,
bardzo podobny Stoewer B5. Zanim fabryka
rozpoczęła produkcję samochodów, wytwarzała
popularne oraz cieszące się znakomitą opinią
maszyny do szycia i do pisania. Produkowano
też rowery i motocykle. Po wojnie Stoewera
przekształcono w Fabrykę Polmo.
Stoewerwagen
karta z obiegu, wyd. ?, wysłana 11.04.1914 do Brasow
Stoewer car
The cars from Stoewer brothers’ factory,
well known in Germany, were the pride of
Szczecin factories. This is a private postcard,
sent to his family by a driver of the car
depicted in the photograph. The vehicle on
the postcard is most probably the Stoewer C1,
manufactured in the years 1913–1914 or its
predecessor, very much similar, Stoewer B5.
Before the factory started production of cars,
it used to manufacture popular typewriters
and sewing machines, which enjoyed a fine
reputation. Bicycles and motorcycles were also
manufactured there. After the war the Stoewer
factory was again in a car making business.
Ein besonderer Grund zum Stolz für die
Stettiner Fabriken war der in ganz Deutschland
bekannte Betrieb der Brüder Stoewer. Hier
handelt es sich um eine schöne private
Postkarte, die der Fahrer des auf dem Foto
zu sehenden Wagens an seine Familie
geschickt hat. Das Fahrzeug ist wahrscheinlich
Stoewer C1, der in den Jahren 1913–1914
produziert wurde, oder sein Vorgänger, sehr
ähnlicher Stoewer B5. Bevor die Fabrik die
Produktion der Wagen angefangen hat,
erzeugte sie populäre und geschätzte Näh- und
Schreibmaschinen. Man produzierte auch Fahrund Motorräder. Nach dem Krieg wurde der
Stoewerbetrieb in Polmofabrik umfunktioniert.
str ona 51
Hotel Victoria
Takie kartki pocztowe często rozdawano
gościom hoteli. Wysłanie wiadomości do domu
o szczęśliwym przybyciu na miejsce było
jednym z obowiązków zdyscyplinowanego,
niemieckiego podróżnego. Hotel Victoria
znajdował się cztery minuty od dworca
kolejowego, na Victoriaplatz (obecnie plac
Stefana Batorego). Dobre położenie, tuż
obok miejskiego ratusza, pozwalało na trochę
wyższą cenę za pokój (od 2 do 4 marek).
Właściciele zmieniali się kilka razy. Hotel
zlikwidowano w 1939 roku, lokując tu różne
instytucje. Po wojnie był tu Dom Turysty, a dziś
jest tu... znów Hotel Victoria.
Hotel Victoria
karta czysta – bez obiegu, wyd. G.A.Fischer, Stettin, Paradenplatz 28-29, nr 725
Hotel Victoria
Such postcards were quite often given out to
hotel guests. One of the duties of a disciplined
German voyager was to send home a message
informing about happy arrival. Hotel Victoria
was four minutes walk from railway station, in
Victoriaplatz (now Stefana Batorego Square).
str ona 56
Good location, next to the Town Hall, enabled
a bit higher price (from 2 to 4 Marks).
Proprietors changed several times. Hotel was
closed in 1939, various institutions had their
seat there. After the war there was a Tourists
Hostel and today it is Hotel Victoria again.
Solche Postkarten schenkte man oft den
Hotelgästen. Verschicken nach Hause der
Information über die glückliche Ankunft gehörte
zu Pflichten des disziplinierten deutschen
Reisenden. Hotel Victoria befand sich vier
Minuten vom Hauptbahnhof am Victoriaplatz
(heute Stefana-Batorego-Platz). Die gute Lage,
direkt am Rathaus, ermöglichte Forderung
eines etwas höheren Preises (zwischen 2 und
4 Mark). Besitzer wechselten einige Male. Das
Hotel wurde 1939 aufgelöst, in dem Gebäude
fanden unterschiedliche Institutionen Platz.
Nach dem Krieg befand sich dort Touristenhaus
und heute... wieder Hotel Victoria.
Foyer teatru Bellevue
Ten najbardziej znany w przedwojennym
Szczecinie prywatny teatr mieścił się przy
Linsingenstrasse (obecnie Potulicka). Miał
1100 miejsc w krytej sali oraz dodatkową
muszlę koncertową w dużym ogrodzie.
Dyrekcja teatru dbała o reklamę, m.in.
regularnie zlecając wydawanie licznych
pocztówek z fragmentami przedstawień oraz
zdjęciami artystów. By ułatwić widzom dojazd,
właściciel sam zapłacił za przedłużenie linii
tramwajowej oraz z własnych środków kupił
dodatkowe wagony. Teatr zamknięto w latach
trzydziestych, bo nie spełniał wymagań
przeciwpożarowych.
Foyer von Bellevuetheater
karta z obiegu, wyd. Siegmund Weil, Stettin, nr 7346, wysłana 11.03.1912 do ?
Bellevue Theatre Foyer
The most popular theatre in prewar Szczecin
was located in Linsingenstrasse (now Potulicka
Street). There were 1100 places in a roofed hall
and additional concert bowl in a big garden.
Theatre’s management took good care of
advertisement, among other things they had
numerous postcards published with episodes of
str ona 58
plays and artists’ images. In order to facilitate
commuting to the theatre, the proprietor paid
for elongation of a streetcar route and financed
the purchase of additional tram carriages.
The theatre was closed in the 30s because
it did not meet fire-fighting regulations.
Das bekannteste private Theater
des Vorkriegsstettins befand sich in
Linsingenstrasse (heute Potulickastraße).
Es verfügte über 1100 Innenplätze und
zusätzliche Konzertmuschel im großen
Garten. Die Theaterdirektion sorgte für
Werbung, u. a. indem sie regelmäßig
Postkarten mit Vorstellungenfotos und
Abbildungen der Schauspieler verlegen ließ.
Um den Zuschauern die Zufahrt zu erleichtern,
bezahlte der Besitzer für Verlängerung der
Straßenbahnlinie und kaufte aus eigenen
Mitteln neue Wagen. Das Theater wurde
in den 30-er Jahren geschlossen, weil es
Brandschutzvorschriften nicht gerecht war.
Skład alkoholi Wilhelma Ohlena
Jedna z wielu kartek pocztowych reklamujących
znakomity skład alkoholi Wilhelma Ohlena.
Magazyn wraz z luksusową restauracją
i winiarnią mieścił się przy Paradenplatz 28/30
(obecnie aleja Niepodległości). Atrakcjami
były między innymi oszklony i podświetlany od
spodu parkiet w sali balowej oraz automatyczna
kręgielnia. Część kompleksu stanowił –
widoczny na pocztówce – należący do Ohlena
sklep firmowy znanej i dziś holenderskiej
firmy Bols. Lokal posiadał wyszukany wystrój
wnętrza, inny w każdym z pomieszczeń.
Budynek przetrwał wojnę. Dziś mieści się tu
restauracja oraz nocny klub Bajka.
Alkoholgeschäft von Wilhelm Ohlen
karta czysta – bez obiegu, wyd. ?, nr Q 84/4
Wilhelm Ohlen’s Alcohol depot
One of the many postcards advertising
exquisite alcohol depot belonging to Wilhelm
Ohlen. The store with luxurious restaurant
was situated at 28/30 Paradenplatz (now
Niepodległości Avenue). Among other
attractions it provided a ballroom dancing floor
illuminated from below and automatic bowling
str ona 60
alley. There was a “Bols” shop in part of the
complex – a still well known Dutch alcohol
manufacturer. The restaurant had sophisticated
interior decoration, different in every room.
Building survived the war. Today it houses
a restaurant and a night club Bajka.
Eine der zahlreichen Postkarten, die für
das ausgezeichnete Alkohollager von
Wilhelm Ohlen warben. Das Lager samt
Luxusrestaurant und Weinkeller befand sich am
Paradeplatz 28/30 (heute Niepodległościallee).
Zu Attraktionen gehörte verglaster und von
unten illuminierter Tanzboden im Ballsaal
und automatische Bowlingbahn. Teil des
Komplexes war – auf der Postkarte gezeigtes
– Firmengeschäft der auch heute bekannten
holländischen Marke Bols, das Bohlen gehörte.
Das Lokal verfügte über geschmackvolle
Innenausstattung, in jedem Raum vom anderen
Charakter. Das Gebäude überdauerte den
Krieg. Heute befindet sich dort Restaurant und
Nachtclub Bajka.
Szkoła im. Hindenburga
Szkoła podstawowa im. Hindenburga
(Hindenburg-Schule) przy skrzyżowaniu
Königgrätzerstrasse (Księcia Racibora)
oraz Gitschinerstrasse (Emilii Sczanieckiej)
niedaleko Hindeburgstrasse (obecnie 1 Maja).
Składała się z dwóch oddzielnych części – dla
dziewcząt i dla chłopców. Budynek ukończono
w 1905 roku. Proszę zwrócić uwagę na
widoczną flagę czerwonego krzyża. W czasie
pierwszej i drugiej wojny światowej szkoła
została zamieniona na szpital wojskowy.
W 1944 roku przetrwała bombardowanie,
które zniszczyło wszystkie okoliczne budynki.
Dziś jest tu Zespół Szkół Elektryczno-Elektronicznych.
Hindenburg-Schule
karta z obiegu, wyd. Arthur Schuster, Stettin, nr 1350, wysłana 27.10.1915 do ?, feldpost – poczta wojskowa
Hindenburg School
Hindenburg elementary school
(Hindenburg-Schule) situated at the junction of
Königgrätzerstrasse (Księcia Racibora Street)
and Gitschinerstrasse (Emilii Sczanieckiej
Street) not far from Hindeburgstrasse (now
1 Maja Street). It consisted of two separate
parts – for girls and boys. The building was
completed in 1905. Please take note of the
visible Red Cross flag. During the First and
Second World War the school was transformed
into military hospital. In 1944 it survived all
bombings, which destroyed all surrounding
buildings. Today it houses a Complex of
Electro-Electronic Schools.
Hindenburg-Schule an der Kreuzung von
Königgrätzerstrasse (Księcia-Racibora-Straße)
und Gitschinerstrasse (Emilii-Sczanieckiej-Straße) unweit von Hindenburgstrasse
(1-Maja-Straße). Sie bestand aus zwei
separaten Teilen – für Mädchen und
Jungen. Der Gebäudebau wurde 1905
beendet. Beachtenswert ist die Fahne des
Roten Kreuzes. Im Ersten und Zweiten
Weltkrieg wurde die Schule in das Lazarett
umfunktioniert. 1944 überdauerte sie die
Bombardierung, in der alle Nachbarngebäude
zerstört wurden. Heute beherbergt die Baute
die Elektrotechnisch-elektronische Schule.
str ona 67
Kartka krótkofalowca
– potwierdzenie łączności
Oto karta pocztowa szczecińskiego
krótkofalowca. Właściciel opisał ją tak:
O. Rabethge, Stettin, Near Baltic-Sea,
Elysiumstr. 33. Elysiumstrasse to dziś ulica
Juliana Ursyna Niemcewicza na Niebuszewie.
Karta stanowi potwierdzenie łączności
pomiędzy stacją DE 1785B i radiem F8NV.
Na zdjęciu widać fragment szczecińskiego
portu i wyładowane węglem barki. Ciekawe
są adnotacje dotyczące warunków łączności.
Obaj krótkofalowcy nawiązywali ją trzykrotnie:
29 sierpnia oraz 1 i 2 września 1935 roku.
Pogoda w Szczecinie: ciśnienie 756 mmHg,
temperatura 28–30 stopni Celsjusza.
Postkarte eines Stettiner
Kurzwellenamateurs
karta z obiegu, druk. ?, wysłana 2.09.1935
Short-wave radio amateur postcard
– confirmation of establishing radio
contact
This is a postcard of a short-wave radio
amateur from Szczecin. It was described in
the following manner: O. Rabethge, Stettin,
Near Baltic-Sea, Elysiumstr. 33. Today
Elysiumstrasse is Juliana Ursyna Niemcewicza
Street in Niebuszew. The postcard is
a confirmation of establishing radio contact
between station DE 1785B and radio F8NV.
In the postcard one can see fragment of
Szczecin port and barges loaded with coal.
Interesting are the remarks on conditions of
radio contact. Both radio amateurs established
contact three times: on 29th of August and on
1st and 2nd of September 1935. Weather in
Szczecin: pressure 756 mmHg, temperature
28–30 degrees Celsius.
Hier handelt es sich um die Postkarte eines
Stettiner Kurzwellenamateurs. Der Besitzer
beschrieb sie so: O. Rabethge, Stettin, Near
Baltic-Sea, Elysiumstr. 33. Elysiumstrasse
heißt heute Juliana-Ursyna-Niemcewicza-Straße in Niebuszewo. Die Postkarte bezeugt
Verbindung zwischen der Station DE 1785B
und Funk F8NV. Auf dem Foto sind Fragment
des Stettiner Hafens und mit Kohle beladene
Barken zu sehen. Interessant sind Notizen über
Bedingungen der Verbindung. Beide Amateure
nahmen sie dreimal auf: am 29. August und
am 1. und 2. September 1935. Das Wetter
in Stettin: Luftdruck 756 mm Hg, Temperatur
28–30 Grad Celsius.
str ona 81
Dolina Siedmiu Młynów
– młyn Łomot
Turystyczna Dolina Siedmiu Młynów
(Siebenbachmühlental) w Lesie
Arkońskim zwana była też Doliną Słońca.
Młyny stały nad rzeką Osówką: Zazulin
(Kuckucksmühle), Ustronie (Kaisermühle),
Uroczysko (Schmetterlingsmühle), Zacisze
(Muthgebermühle), Nagórnik (Bergmühle),
Łomot (Klappmühle) i Wyszyna (Obermühle).
Widoczny na kartce młyn Łomot był najbardziej
hałaśliwy w okolicy. Na początku XX wieku
na gości czekała tam kawiarnia. Potem
przerobiono go na stanicę dla młodzieży.
Po 1945 roku popadł w ruinę.
Siebenbachmühlental
– Klappmühle
Das touristisch geprägte Siebenbachmühlental
im Eckerbergwald wurde auch Sonnental
genannt. Die Mühlen hießen Kuckucks-,
Kaiser-, Schmetterlings-, Muthgeber-,
Berg-, Klapp- und Obermühle. Die abgebildete
Klappmühle machte den meisten Lärm in der
Gegend. Zu Beginn des 20. Jahrhunderts
erwartete darin ein Café die Gäste.
Später wurde sie in eine Jugendherberge
umfunktioniert. Nach 1945 verfiel sie in Ruine.
karta czysta – bez obiegu, wyd. Franz Gierte, Stettin Grünhof, nr 44069
Dolina Siedmiu Młynów (Valley
of Seven Mills) – the Łomot Mill
The touristic Valley of Seven Mills
(Siebenbachmühlental) in Las Arkoński
was also called the Valley of Sun.
The mills stood on river Osówka: Zazulin
(Kuckucksmühle), Ustronie (Kaisermühle),
Uroczysko (Schmetterlingsmühle), Zacisze
(Muthgebermühle), Nagórnik (Bergmühle),
Łomot (Klappmühle) and Wyszyna
(Obermühle). The Łomot mill in the postcard
(Łomot = rumble) was the noisiest in the
vicinity. In the beginning of 20th century the
guests were welcomed by a coffeehouse, which
was later transformed into a youth hostel. After
1945 the place fell into ruin.
str ona 87
Restauracja Sommerlust – ogród
Kolejna popularna restauracja na Gocławiu
została usytuowana blisko Odry. Sommerlust
znaczy w dosłownym tłumaczeniu: uciecha lata.
W czwartki i niedziele odbywały się tu koncerty,
a goście mogli podziwiać przepływające statki.
Większość zabudowań miała lekką drewnianą
konstrukcję. Stoliki stały bezpośrednio przy
nabrzeżu albo na specjalnych tarasach
widokowych. Jak widać, bywały tu tłumy!
W 1920 roku restauracja zmieniła nazwę na
Gotzlow. Posiadacze grubszych portfeli razem
z przyjaciółmi często wędrowali od lokalu
do lokalu. Wieczorem wracali statkiem do
Szczecina.
Restaurant Sommerlust – Garten
karta z obiegu, wyd. Arthur Schuster, Stettin, nr 124, wysłana 21.10.1906 do Kopenhagi (Dania)
Sommerlust Restaurant – garden
That is another popular restaurant in Gocław,
situated near Odra river. Sommerlust means
literally summer pleasure. There were concerts
on Thursdays and Sundays and customers
could admire ships passing by. Most buildings
were of light, wooden construction. Tables
stood directly on the river bank or on special
str ona 92
view terraces As one can see the place was
attended by crowds! In 1920 the restaurant
changed its name to Gotzlow. Proprietors of
thicker wallets used to wander together with
their friends from one place to another. In the
evening they came back to Szczecin by ship.
Ein anderes beliebtes Restaurant in Gotzlow
wurde am Oderufer eingerichtet. Donnerstags
und Sonntags fanden da Konzerte statt
und Gäste konnten vorbeifahrende Schiffe
beobachten. Die meisten Gebäude hatten
eine leichte Holzkonstruktion. Die Tische
standen direkt am Ufer oder auf speziellen
Aussichtsterassen. Wie man sieht, verkehrten
da ganze Mengen! 1920 wechselte das
Restaurant den Namen und hieß seitdem
Gotzlow. Inhaber der dickeren Brieftaschen
wanderten mit ihren Freunden oft vom Lokal zu
Lokal und kehrten nach Stettin am Abend mit
dem Schiff zurück.
Dąbie – stacja kolejowa
Po czystej plaży nad jeziorem pozostało tylko
wspomnienie. Dziś Szczecin Dąbie kojarzy
się niestety głównie z... dworcem kolejowym.
Wynika to ze specyficznego układu połączeń
PKP. Większość podróżnych z głębi Polski
jedzie nad morze – do Międzyzdrojów lub do
Świnoujścia. Aby odbyć taką podróż, nie trzeba
jechać do centrum Szczecina. Zmiana kierunku
jazdy pociągu następuje właśnie tutaj, na
stacji w Dąbiu, choć nie jest to główna stacja
w mieście. Miłośnik kolei dostrzeże jeszcze na
szlaku stare semafory i potężne krany z wodą
do lokomotyw. Budynek stacji i stare perony
stoją do dziś.
Altdamm – Bahnhof
karta czysta – bez obiegu, wyd. ?, nr 29526
Dąbie – train station
The clean beach on the lake is just a vague
memory. Today Szczecin – Dąbie is mainly
associated with... railway station. That is a the
result of specific system of railway connections
of PKP – Polish State Railway. Most travelers
coming to the sea coast from the depth of
Poland go to Międzyzdroje or Świnoujście.
str ona 112
One does not have to go to the center of
Szczecin to reach the coast. The train changes
its direction right here in Dąbie though it is not
a main station in town. Railway lovers will
surely notice old semaphores and huge cranes
with water for locomotives. The station building
and platforms stand there till today.
An den sauberen Strand am See kann man
sich heute bloß erinnern. Jetzt assoziiert
man Szczecin-Dąbie nur mit... dem Bahnhof.
Es geht auf den spezifischen Fahrplan von
PKP zurück. Die meisten Fahrgäste aus
Zentralpolen begeben sich an die See – nach
Międzyzdroje oder Świnoujście. Um solche
Reise zu unternehmen, muss man nicht ins
Stettinzentrum fahren. Die Fahrtrichtung wird
eben dort, in Dąbiebahnhof geändert, obwohl
es kein Hauptbahnhof der Stadt ist. Der
Bahnliebhaber findet dort noch alte Semaphore
und riesige Wasserhähne für Lokomotiven.
Das Bahnhofgebäude und alte Bahnsteige
existieren bis heute.