pobierz

Neurologiczne podłoże
zachowań emocjonalnych
Halszka Kwiatkowska
Co to są emocje?
• Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika „movere”
oznaczającego „poruszyć”
• Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy stan
wzburzenia bądź podniecenia psychicznego.
• Procesy psychiczne, polegające na ustosunkowaniu się
do przedmiotów, osób i zjawisk, stanowiące bezpośredni
bodziec do działania świadomego bądź nieświadomego
(LeDoux).
• Reakcja na „coś”, posiadająca względnie jednorodny
charakter, niewymagająca uczenia się, w której
impulsywność dominuje nad intensywnością (Makselon).
Cechy emocji
• Znak: dodatnie lub ujemne
• Natężenie i czas trwania: nastroje,
wzruszenia i afekty
• Ekspresja emocji
• Przedmiot emocji
Podział emocji
• Pozytywne i negatywne
• Steniczne i asteniczne
• Podstawowe i złożone
Emocje podstawowe
Metody badania emocji
• Drażnienie ośrodków mózgowych
• Usuwanie określonych struktur
mózgowych
• Techniki neuroobrazowania
• Badania kliniczne osób z uszkodzeniami
mózgu: obserwacja zachowania, testy
psychiatryczne – testy ekspresji i
percepcji.
Lateralizacja emocji
• Pacjenci z uszkodzeniami lewej półkuli wykazują
stany depresyjne, miewają napady płaczu, lęku.
• Pacjenci z uszkodzeniami prawej półkuli
wykazują stany euforyczne, miewają napady
śmiechu, nieadekwatne do sytuacji
• U pacjentów z uszkodzonymi tylnymi obszarami
mózgu obserwuje się brak adekwatnych reakcji
emocjonalnych i upośledzenie percepcji
• U pacjentów z uszkodzeniem przednich struktur
obserwuje się upośledzenie dowolnej i
mimowolnej ekspresji twarzowej
• Uszkodzenia prawej półkuli powodują
upośledzenie w rozpoznawaniu zarówno
pozytywnych, jak i negatywnych emocji
• Test twarzy chimerycznych – postrzeganie
lewej połowy twarzy
Hipotezy wyjaśniające
•Prawa półkula pełni główną rolę w
percepcji emocji.
•Specjalizacja interpółkulowa: lewa półkula
odpowiada za emocje pozytywne, prawa za
negatywne.
•Specjalizacja intrapółkulowa: przednia
część mózgu odpowiada za ekspresję
emocji, tylna za percepcję.
Najważniejsze struktury
odpowiedzialne za reakcje
emocjonalne
Ciało migdałowate
•Struktura złożona – kompleks zróżnicowanych jąder
•Bogata sieć połączeń
•Część podstawno-boczna – „wejście” dla infomacji sensorycznych
• Drażnienie amygdala wywołuje u zwierząt
reakcje obronne
• U ludzi zaobserwowano wzrastającą aktywację
tej struktury w odpowiedzi na bodźce lękowe
(wzrokowe i słuchowe)
• Chorzy z uszkodzeniami amygdala nie potrafili
rozpoznać twarzy wyrażającej strach
• Zaobserwowano u nich również zahamowanie
reakcji wzdrygnięcia i reakcji skórnogalwanicznych
Pierwszorzędowa
kora asocjacyjna
wzgórze
Kora asocjacyjna
bodziec
j. przykomorowe
podwzgórza
uwalnianie
adrenaliny
Amygdala
boczne
podwzgórze
j. błędne
grzbietowe
istota szara
okołowodociągowa
j.siatkowate
mostu
aktywacja
aktywacja
reakcja
współczulnego przywspółczulnego znieruchomienia
ukł. nerwowego ukł. nerwowego
reakcja
wzdrygnięcia
Podwzgórze
• Podwzgórze bierze udział w reakcjach
autonomicznych emocji (zmiany ciśnienia
krwi, tętna, zwężanie i rozszerzanie
źrenic)
• Podobne zmiany wywołuje drażnienie
płatów czołowych, ale tylko wtedy, gdy
podwzgórze nie jest uszkodzone
• Drażnienie określonych punktów
podwzgórza u zwierząt wywołuje agresję
(łowczą)
• Są tu również ośrodki samodrażnienia
Kora przedczołowa
• Uszkodzenie tych okolic u szczurów
utrudnia wygaszenie reakcji warunkowej
strachu
• Ludzie z uszkodzeniami kory
przedczołowej wykazują brak
samokontroli, impulsywność, zachowania
nieadekwatne do sytuacji
• W testach psychologicznych jest to jedyna
struktura przejawiająca aktywność
niezależnie od rodzaju zadania i emocji
Zaburzenia emocjonalne
• Zaburzenia pourazowe
• Fobie – zbyt słabe hamownie korowe
• Brak strachu – zwapnienie ciała
migdałowatego
• Alekstymia – niezdolność do wyrażania
emocji
• Zespół niedoboru nagradzania
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
Źródła
• E. Fonberg „Nerwice a emocje fizjologiczne mechanizmy” Wrocław
1979
• K. Kucharska-Pietura, M. Klimkowski „Kliniczne aspekty emocji w
zdrowym i chorym mózgu” Kraków 2002
• J. LeDoux „Mózg emocjonalny” Poznań 2000
• J. Zagrodzka „Mózg a zachowanie” s:396-416 Warszawa 2005
• A. Herzyk „Asymetria i integracja półkulowa a zachowanie” s:46-55,
134-142, Lublin 1992
• www.incrediblehorizons.com/images/brain.gif
• www.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/kog-m/04-l.htm
• http://thesituationist.files.wordpress.com/2007/06/amygdala.jpg
• http://www.aibotworld.com/a-postacie/emocje1.jpg
• http://blogs.tefl.net/adah/files/2008/06/marni_emotions.jpg
Dziękuję za uwagę