2015-09-17 WYMAGANIA EDUKACYJNE DLA II

WYMAGANIA EDUKACYJNE DLA KLASY II GIMNAZJUM Z WOS –u
KOSS autorzy; Alicja Pacewicz, Tomasz Merta, Sylwia Żmijewska- Kwiręg Rok szkolny 2015/16
ROZDZIAŁ I: PODSTAWOWE UMIEJETNOŚCI OBYWATELSKIE
Uczeń:
 określa, z jakich źródeł informacji w konkretnych sytuacjach należy korzystać;
 wskazuje opinie i fakty w wypowiedziach dotyczących życia publicznego;
 wysłuchuje opinii rozmówcy i streszcza jej najważniejsze wątki;
 formułuje własną opinię w wybranej sprawie i popiera ją argumentami;
 bierze konstruktywny udział w dyskusji i zebraniu (klasowym, szkolnym);
 przedstawia zasady wspólnego działania i stosuje je w realizacji projektu uczniowskiego;
 omawia zasady współpracy w grupie (ilustruje to przykładami);
 wskazuje na przykładach z życia, literatury i filmu, jakie mogą być grupy i role grupowe; przedstawia
kilka najważniejszych zasad pozyskiwania sojuszników do realizacji własnych przedsięwzięć;
 dystansuje się od grupy lub przeciwstawia się jej w sytuacji, w której nie chce zaaprobować
konkretnych zachowań czy decyzji;
 wskazuje sytuacje związane z życiem publicznym wymagające podjęcia decyzji; określa różne
warianty rozwiązania oraz ocenia ich wady i zalety;
 opisuje i stosuje podstawowe sposoby podejmowania decyzji w sprawach dotyczących grupy (na
lekcji lub w realnej sytuacji);
 rozpoznaje stanowiska stron konfliktu i wskazuje możliwe sposoby jego rozwiązania; stosuje
wybrany sposób rozwiązania konfliktu (na lekcji lub w realnej sytuacji).
ROZDZIAŁ II:CZLOWIEK W SPOŁECZEŃTWIE
Uczeń:
 wyjaśnia, jaką rolę odgrywają w ludzkim życiu więzi społeczne;
 podaje przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot;
 wyjaśnia - na przykładach - jak tworzą się podziały na „swoich” i „obcych”;
 podaje możliwe sposoby przeciwstawiania się nietolerancji;
 rozpoznaje role społeczne, w których występuje, oraz określa - na wybranych przykładach związane z nimi oczekiwania;
 charakteryzuje na przykładach rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy;
 wymienia rodzaje i źródła norm oraz ilustruje je przykładami;
 rozpoznaje sytuacje łamania norm i przewiduje skutki takiego postępowania;
 wyjaśnia znaczenie wzajemności i zaufania w relacjach międzyludzkich;
 wyjaśnia, dlaczego życie społeczne nie mogłoby się toczyć bez poczucia odpowiedzialności i
wywiązywania się z obowiązków przez poszczególnych obywateli;
 wskazuje w życiu szkolnym decyzje, które mogą podejmować sami uczniowie, oraz te, które muszą
być podejmowane przez dyrektora, radę pedagogiczną czy poszczególnych nauczycieli;
 charakteryzuje życie szkolnej społeczności oraz wyjaśnia, na czym polega przestrzeganie praw
ucznia;
 przedstawia cele i kompetencje samorządu uczniowskiego i odnosi je do działania samorządu w
jego szkole;
 wyjaśnia, w jaki sposób w jego szkole wybierane są władze samorządu, oraz ocenia, na ile wybory
te są autentyczne i demokratyczne;
 charakteryzuje wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia;
 samodzielnie wyszukuje i interpretuje informacje dotyczące perspektyw życiowych młodych
Polaków;
 rozpoznaje i prezentuje problemy dotyczące młodych ludzi w ich środowisku lokalnym i wskazuje
możliwe ich rozwiązania.
ROZDZIAŁ III: SAMORZAD LOKALNY
Uczeń:
 uzasadnia potrzebę samorządności w państwie demokratycznym, podaje przykłady działania
samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców;
 wyjaśnia, co to jest samorząd terytorialny;
 wyjaśnia, co to jest zasada pomocniczości, i podaje przykład jej zastosowania;
 wyjaśnia - w odniesieniu do przykładu z życia własnego regionu i miejscowości - na czym polega
zasada decentralizacji;
 podaje podstawowe informacje o swoim sąsiedztwie (środowisku lokalnym, wsi, osiedlu) i lokalizuje
je na mapie;
 opisuje cechy szczególne swego regionu, jego walory i problemy, wymienia najważniejsze
wydarzenia i znane postaci z jego dziejów;
 przygotowuje plakat, folder, stronę internetową promujące gminę, okolicę lub region;
 podaje przykłady ponadgminnych władz samorządowych oraz wyjaśnia, jak są wybierane;
 porównuje - na wybranym przykładzie - zakres działania samorządu wojewódzkiego i wojewody;
 wymienia kilka przykładów zadań realizowanych przez władze własnej gminy;
 podaje, gdzie mieszczą się urzędy gminy i powiatu, oraz przykłady spraw, które można tam załatwić;
 nawiązuje kontakt z lokalnymi instytucjami samorządowymi i organizacjami pozarządowymi oraz
podejmuje współpracę z jedną w nich (w miarę swoich możliwości);
 pisze krótki list w wybranej sprawie publicznej;
 wypełnia proste formularze urzędowe;
 opisuje sposób przeprowadzania wyborów do rad gmin i powiatów oraz sejmiku samorządowego;
 podaje sposoby wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych różnych szczebli;
 wyjaśnia, co to jest budżet gminy, oraz podaje przykłady dochodów i wydatków;
 opisuje, jak podejmowane są decyzje w sprawie budżetu.
ROZDZIAŁ IV: ZASADY DEMOKRACJI
Uczeń:
 tłumaczy, czym jest państwo i jakie są jego główne funkcje;
 wyjaśni, czym jest władza państwowa;
 wskazuje różnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym;
 przedstawia najważniejsze sposoby rozumienia pojęcia „demokracja”;
 wskazuje i omawia różnice między demokracją bezpośrednią i przedstawicielską oraz
większościową i konstytucyjną (liberalną);
 wyjaśnia zasady: większości, pluralizmu i poszanowania praw mniejszości w państwie
demokratycznym;
 wyjaśnia znaczenie praw człowieka we współczesnej demokracji;
 wskazuje najważniejsze tradycje demokracji (antyczna, europejska, amerykańska, polska);
 wyjaśnia, czym się różnią i jaką rolę odgrywają w życiu publicznym kompromis i konsensus;
 wymienia najważniejsze wartości demokratyczne i wskazać przykłady konfliktów tych wartości;
 formułuje i zestawia argumenty „za” i „przeciw” ograniczaniu wolności słowa;
 wskazuje i ilustruje przykładami zalety i słabości ustroju demokratycznego;
 wskazuje - na przykładzie Polski - przykłady łamania zasad demokracji.
ROZDZIAŁV: AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA
Uczeń:
 wyjaśnia, jak w sensie formalnym stajemy się obywatelami (prawo ziemi, prawo krwi, nadanie
obywatelstwa);
 podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z obywatelstwa polskiego;
 przedstawia cechy dobrego obywatela oraz wskazuje na przykładzie konkretnych postaci
(historycznych lub współczesnych) znaczenie postaw i cnót obywatelskich;
 wymienia podmioty życia publicznego (np. obywatele, zrzeszenia, media, partie i politycy, władza,
instytucje publiczne, biznes itp.) oraz wskazuje na przykładzie, jak ze sobą współdziałają i konkurują w
życiu publicznym;
 wymienia i charakteryzuje formy uczestniczenia obywateli w życiu publicznym;
 wyjaśnia na przykładach, jak obywatele mogą wywierać wpływ na decyzje władz (na poziomie
lokalnym, krajowym, europejskim i globalnym);
 wyjaśnia, co to jest stowarzyszenie oraz kto i po co może je założyć;
 podaje przykłady organizacji pozarządowych i społecznych (lokalnych i ogólnopolskich) oraz
wyjaśnia ich znaczenie dla obywateli;
 wymienia najważniejsze związki zawodowe działające w Polsce;
 opracowuje projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej
lub lokalnej i w miarę możliwości go realizuje;
 charakteryzuje cele i formy działania związków zawodowych;
 wyjaśnia, dlaczego obywatele powinni uczestniczyć w wyborach lokalnych, krajowych i
europejskich;
 wymienia zasady demokratycznych wyborów i stosować je w głosowaniu w szkole;
 krytycznie analizuje ulotki, hasła wyborcze;
 wyjaśnić, co to jest opinia publiczna, i określa (na przykładzie), jaką rolę odgrywa w państwie
demokratycznym;
 odczytuje i interpretuje wyniki wybranego sondażu opinii publicznej; przedstawia rolę środków
masowego przekazu w państwie demokratycznym; wyjaśnia, skąd się bierze selektywność i
stronniczość przekazu oraz jak się przed nią bronić;
 odróżnia komentarz od informacji;
 wyszukuje i porównuje konkretne informacje przedstawiane w różnych mediach; charakteryzuje
specyfikę przekazu zawartego w reklamie oraz dokonuje jego krytycznej analizy.
WYMAGANIA EDUKACYJNE DLA III KLASY GIMNAZJUM Z WOS-u
KOSS – Podręcznik pod red. Alicji Pacewicz i Tomasza Merty Rok szkolny 2015/16
Rozdział VII: USTRÓJ DEMOKRATYCZNY W POLSCE
Uczeń:
1. wyjaśnia, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej
Polskiej;
2. omawia najważniejsze zasady ustroju Polski (suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa,
pluralizm);
3. korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, omawia podstawowe prawa i wolności w niej
zawarte;
4. wyszukuje w środkach masowego przekazu i analizuje przykład patologii życia publicznego w
Polsce.
Rozdział VIII: PARLAMENT, PREZYDENT, RZĄD I SĄDY
Uczeń:
1. wyjaśnia, jak przeprowadzane są w Polsce wybory prezydenckie i parlamentarne;
2. wskazuje, odwołując się do wybranych przykładów, różnice między systemem dwupartyjnym a
systemem wielopartyjnym;
3. wymienia partie polityczne obecne w Sejmie; wskazuje te, które należą do koalicji rządzącej, i te,
które pozostają w opozycji.
4. wskazać najważniejsze zadania prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i wyszukać w środkach
masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego prezydenta;
5. wyjaśnić, jak powoływany jest i czym zajmuje się rząd polski; podać nazwisko premiera, wyszukać
nazwiska ministrów i zadania wybranych ministerstw;
6. wymienić zadania administracji rządowej i podać przykłady jej działań;
7. wyjaśnić, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy.
8. przedstawić organy władzy sądowniczej, zasady, wedle których działają sądy (niezawisłość,
dwuinstancyjność), i przykłady spraw, którymi się zajmują;
9. wyjaśnić, czym zajmują się Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu
Rozdział IX: POLSKA W ŚWIECIE, POLSKA W EUROPIE
Uczeń:
1. przedstawić najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami Unii
Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami);
2. scharakteryzować politykę obronną Polski, członkostwo w NATO, udział w międzynarodowych
misjach pokojowych i operacjach militarnych;
3. przedstawić relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych
informacji;
4. wyjaśnić, czym się zajmują ambasady i konsulaty
5. przedstawić cele i etapy integracji europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z Maastricht, Nicei,
Lizbony);
6. wyjaśnić, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej (Rada Europejska, Rada Unii
Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska);
7. wyjaśnić, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności;
8. wyjaśnić, skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane;
9. wskazać na mapie członków Unii Europejskiej i uzasadnić swoją opinię na temat jej dalszej
integracji i rozszerzania.
10. przedstawić prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej;
11. wyszukać informacje na temat korzystania ze środków unijnych przez polskich obywateli,
przedsiębiorstwa i instytucje;
12. sformułować i uzasadnić własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą członkostwo w Unii
Europejskiej, odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i całego kraju.
Rozdział X: JEDEN ŚWIAT, WIELE PROBLEMÓW
Uczeń:
1. wyjaśnić, czym zajmują się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada
Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny) i wybrane organizacje międzynarodowe;
2. wskazać na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych; omówić przebieg i
próby rozwiązania jednego z nich;
3. porównać sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnić na
przykładach, na czym polega ich współzależność
4. uzasadnić potrzebę pomocy humanitarnej i zaangażować się (na miarę swoich możliwości) w
działania instytucji (także pozarządowych), które ją prowadzą;
5. wyjaśnić, odwołując się do przykładów, na czym polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki i
polityki; ocenić jej skutki;
6. rozważyć, jak twoje zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie
wody i energii, przemyślane zakupy);
7. ocenić sytuację imigrantów i uchodźców we współczesnym świecie;
8. wyjaśnić, co to jest terroryzm i w jaki sposób próbuje się go zwalczać.
Rozdział XI: CZŁOWIEK W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Uczeń:
1. wyjaśnić na przykładach z życia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki sposób praca i
przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych;
2. przedstawić cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego; brać udział w przedsięwzięciach
społecznych, które pozwalają je rozwinąć
3. stosować w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalenie celu, planowanie, podział
zadań, harmonogram, ocena efektów).
4. przedstawić podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) i związki
między nimi;
5. podać przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; stosować zasady racjonalnego
gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów (np. czasu, pieniędzy);
6. scharakteryzować gospodarkę rynkową (prywatna własność, swoboda gospodarowania,
konkurencja, dążenie do zysku, przedsiębiorczość);
7. wyjaśnić działanie prawa podaży i popytu oraz ceny jako regulatora rynku, przeanalizować rynek
wybranego produktu i wybranej usługi.
8. przedstawić na przykładach funkcje i formy pieniądza w gospodarce rynkowej;
9. wyjaśnić, czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych;
10. wyszukać i zestawić ze sobą oferty różnych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze
inwestycyjne); wyjaśnić, na czym polega oszczędzanie i inwestowanie.
11. wyjaśnić terminy: produkt krajowy brutto, wzrost gospodarczy, inflacja, recesja; zinterpretować
dane statystyczne na ten temat;
12. wymienić najważniejsze dochody i wydatki państwa; wyjaśnić, co to jest budżet państwa;
13. przedstawić główne rodzaje podatków w Polsce (PIT, VAT, CIT) i obliczyć wysokość podatku PIT na
podstawie konkretnych danych.
Rozdział XII: EKONOMIA W TWOIM ŻYCIU
Uczeń:
1. wyjaśnić na przykładach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe;
2. wymienić główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; ułożyć jego budżet;
3. przygotować budżet konkretnego przedsięwzięcia z życia ucznia, klasy, szkoły; rozważyć wydatki i
źródła ich finansowania;
4. wyjaśnić, jakie prawa mają konsumenci i jak mogą ich dochodzić.
5. wyjaśnić, na czym polega prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej;
6. wyjaśnić, jak działa przedsiębiorstwo, i obliczyć na prostym przykładzie przychód, koszty, dochód i
zysk;
7. wskazać główne elementy działań marketingowych (produkt, cena, miejsce, promocja) i wyjaśnić
na przykładach ich znaczenie dla przedsiębiorstwa i konsumentów;
8. przedstawić główne prawa i obowiązki pracownika; wyjaśnić, czemu służą ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne.
9. zaplanować dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej), uwzględniając własne
preferencje i predyspozycje;
10. wyszukać informacje o możliwościach zatrudnienia na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku
pracy (urzędy pracy, ogłoszenia, internet);
11. sporządzić życiorys i list motywacyjny;
12. wskazać główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce; ocenić jego
skutki.
13. przedstawić zasady etyczne, którymi powinni się kierować pracownicy i pracodawcy; wyjaśnić, na
czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu;
14. podać przykłady zjawisk z szarej strefy w gospodarce i poddać je ocenie;
15. wyjaśnić mechanizm korupcji i ocenić skutki tego zjawiska dla gospodarki.