Strony od ...43-59... - Starostwo Powiatowe w Sztumie

Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
Miasto i gmina Sztum
Miasto i gmina Sztum zaopatrywane są w energie elektryczną z systemu krajowego poprzez Gáówne
Punkty Zasilające (GPZ) w Malborku i w Mikoáajkach Pomorskich. Z tych GPZ-ów energia
elektryczna przesyáana jest liniami Ğredniego napiĊcia do stacji transformatorowych 15/0,4 kV i dalej
liniami niskiego napiĊcia do odbiorców.
Z energii elektrycznej korzysta 100% mieszkaĔców miasta i gminy Sztum. ZuĪycie energii w .r 1988
wynosiáo 10 500 MWh (ok. 560 kWh / 1 mieszkaĔca), co odpowiada zapotrzebowaniu mocy ok. 3,2
MW (ok. 240 W/1 mieszkaĔca).
Przez obszar gminy przebiegają tranzytem linie elektroenergetyczne 110 kV Malbork - Mikoáajki
Pomorskie i 400 kV GdaĔsk - Grudziądz.
Przyjmuje siĊ, Īe system elektroenergetyczny powinien zapewniü odbiorcom nieprzerwaną dostawĊ
energii elektrycznej w iloĞci stosownej do potrzeb. Ponadto odbiorca musi mieü zapewnioną
moĪliwoĞü dowolnego wykorzystania energii do róĪnych celów tj.: oĞwietlenia, korzystania ze sprzĊtu
gospodarstwa domowego, ogrzewania, przygotowania posiáków i ciepáej wody.
Jednostkowe zapotrzebowanie mocy okreĞla siĊ na poziomie 400 W/ M. Q. o ok. 50 % wyĪszym niĪ
obecnie.
Moc istniejących GPZ-tów zasilających miasto i gminĊ Sztum jest wystarczająca dla zaspokojenia
potrzeb ok. 25 000 mieszkaĔców. Na obszarze miasta Sztum rezerwuje siĊ teren pod budowĊ nowego
GPZ-tu zaopatrywanego w energiĊ z linii110 kV Malbork - Mikoáajki Pomorskie, o ile
zapotrzebowanie na energiĊ na obszarze miasta i gminy Sztum przekroczy moĪliwoĞci dostawy z
GPZ-tów poáoĪonych poza obszarem gminy.
NiezaleĪnie od tego na caáym obszarze miasta i gminy Sztum preferuje siĊ budowĊ maáych
niekonwencjonalnych Ĩródeá energii elektrycznej.
Gmina Stary Targ
Na obszarze Starego Targu istnieje sieü energetyczna w postaci napowietrznych linii energetycznych
odpowiadająca potrzebom. Na pozostaáym obszarze gminy sieü wymaga drobnych modyfikacji i
rozbudowy.
Gmina Mikoáajki Pomorskie
Zasilanie gminy w energiĊ elektryczna nastĊpuje z Gáównego Punktu Zasilania (GPZ) Mikoáajki
Pomorskie, do którego doprowadzona jest linia wysokiego napiĊcia 110 kV. Zasilanie gminy odbywa
siĊ rozbudowanym ukáadem sieci przesyáowych SN 15 kV.
Obecnie nie przewiduje siĊ koniecznoĞci rozbudowy istniejącej sieci Ğredniego napiĊcia SN 15 kV. Po
roku 2010 planowana jest budowa linii elektroenergetycznej 110 kV relacji GPZ Mikoáajki Pomorskie
– DzierzgoĔ.
Miasto i gmina DzierzgoĔ
Teren gminy i miasta jest zasilany w energiĊ elektryczną poprzez GPZ – Kwidzyn oraz rozbudowany
ukáad sieci przesyáowych i magistralnych SN 15 kV (Malbork – Waplewo – DzierzgoĔ), co caákowicie
zaspokaja zapotrzebowanie gminy. Energetyka na terenie miasta i gminy jest przygotowana na
dostarczanie zwiĊkszonej mocy, w miarĊ potrzeb klientów.
43
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
W przyszáoĞci, na terenie gminy DzierzgoĔ planowana jest budowa linii energetycznej wysokiego
napiĊcia oraz GPZ 110/15 kV.
Na terenie gminy zlokalizowane są dwie elektrownie wodne, które są wáasnoĞcią prywatną. Pierwsza z
hydroelektrowni o mocy 30 KW zostaáa zbudowana w Dzierzgoniu na 21,8 km od ujĞcia rzeki
DzierzgoĔ i posiada maksymalną moc zanotowaną 36 KW. Druga elektrownia wodna o mocy 39 KW
zasilająca dwie turbiny o mocy 25 i 14 KW, powstaáa w Stanówku, 26,5 km od ujĞcia rzeki DzierzgoĔ
o mocy maksymalnej 60 KW.
Gmina Stary DzierzgoĔ
W gminie istnieje sieü Ğredniego napiĊcia. Linie elektroenergetyczne oraz stacje trafo 15/4 kV mogą
byü rozbudowywane, w miarĊ zwiĊkszania siĊ zapotrzebowania na energie elektryczną na terenie
gminy. Niewielka czĊĞü energii wytwarzana jest przez maáeą elektrowniĊ wodną w MyĞlicach.
Drogownictwo.
Przez powiat sztumski przebiegają waĪne szlaki komunikacyjne, do których zalicza siĊ droga krajowa
nr 55 (Nowy Dwór GdaĔski – Malbork – Sztum – Kwidzyn – Grudziądz - Stolno), o dáugoĞci 17,8 km
i 7 dróg wojewódzkich, o áącznej dáugoĞci okoáo 100 km. W Sztumie od drogi krajowej nr 55
odchodzą drogi wojewódzkie: w kierunku wschodnim – droga wojewódzka nr 517 Sztum – Górki –
Stary Targ – Tropy Sztumskie, od której w Górkach odgaáĊzia siĊ droga wojewódzka nr 522 Górki –
Mikoáajki Pomorskie – Prabuty, w kierunku zachodnim – droga wojewódzka nr 603 Sztum – Biaáa
Góra
DáugoĞü dróg na 100 km2 w poszczególnych gminach wynosi :
– w gminie Sztum – 31,52 km
– w gminie Stary Targ – 150,31 km
– w gminie Mikoáajki Pomorskie – 27,25 km
– w gminie DzierzgoĔ – 34,36 km
- w gminie Stary DzierzgoĔ – 58 km.
àączna dáugoĞü dróg na terenie powiatu sztumskiego wynosi 1 546,5 km, z czego:
Tabela 16 Struktura dróg na obszarze powiatu sztumskiego
Drogi gminne
Drogi
powiatowe
Drogi
wojewódzkie
Drogi krajowe
OGÓàEM km
1 153
276
99 723
17 772
1546 495
ħródáo: BiP. Powiat Sztumski. Opracowanie wáasne (stan na 31.08.02r.)
Wedáug informacji Wydziaáu Komunikacji Starostwa w Sztumie, na terenie powiatu na koniec 2002
roku zarejestrowanych byáo 19 571 pojazdów. Trwale wyrejestrowano 4 056 pojazdów, a
przerejestrowano poza teren powiatu 7 049 pojazdów.
44
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
Kolejnictwo.
Przez obszar powiatu przebiegają 3 linie kolejowe relacji: Warszawa – GdaĔsk, Kwidzyn – Malbork
oraz Malbork – PasáĊk. W Sztumie znajduje siĊ stacja kolejowa bez trakcji elektrycznej, natomiast
linie przebiegające przez DzierzgoĔ i Mikoáajki Pomorskie są zelektryfikowane.
Turystyka.
Powiat sztumski naleĪy do maáo znanych pod wzglĊdem turystycznym czĊĞci kraju. PoáoĪenie
geograficzne, krajobrazy, jeziora, ciekawe zabytki i maáo dotychczas przeksztaácona przyroda,
sprawiają, Īe powiat ten moĪe niedáugo staü siĊ bardzo atrakcyjny dla turystów. Dotychczas jednak w
wiĊkszoĞci gmin powiatu nie jest prowadzona dziaáalnoĞü turystyczna. Jedynie gmina i miasto Sztum
są przygotowane na przyjĊcie turystów. W Sztumie istnieje odpowiednia baza noclegowa i
Īywieniowa, jak równieĪ atrakcje turystyczne:
- kąpielisko ze sprzĊtem wodnym,
- korty tenisowe, boisko i stadion,
- ĞcieĪki pieszo-rowerowe,
- pole namiotowe koáo plaĪy miejskiej,
- stadnina koni WĊgry oraz szkóáka jazdy konnej w Sztumskim Polu
Latem na terenie zamku organizowane są liczne imprezy: turnieje rycerskie, plenery malarskie oraz
obchody Dni Ziemi Sztumskiej i Targi PowiĞla.
W Sztumie funkcjonuje równieĪ „Maáe Muzeum”, gdzie eksponowane są historyczne pamiątki
Sztumu i Ziemi Sztumskiej.
Pozostaáa czĊĞü powiatu jest zagospodarowana pod wzglĊdem turystycznym, bardzo sáabo, pomimo Īe
w kaĪdej z gmin znajdują siĊ ciekawe obiekty, np. pozostaáoĞci zamków krzyĪackich w trzech
gminach, dwa paáace i XVII wieczny klasztor (Stary Targ, StąĪki i DzierzgoĔ), jak równieĪ liczne
koĞcioáy o zaáoĪeniach Ğredniowiecznych oraz najczĊĞciej XIX wieczne domy o konstrukcji
szkieletowej – stanowiące jedne z piĊkniejszych przykáadów budownictwa wiejskiego.
Dla turystów – miáoĞników historii najdawniejszej, istotny jest fakt niegdysiejszego zamieszkiwania
tych ziem przez Prusów, czego Ğlady pozostaáy w nazwach geograficznych, istniejących lub
zapomnianych, jak np. nazwa najstarszej znanej osady na terenie obecnego Dzierzgonia – Sirgun.
W Dzierzgoniu ma siedzibĊ Stowarzyszeniu Gospodarstw GoĞcinnych „Pomezania Na terenie powiatu
są trzy hotele (w Sztumie, Goraju i w Dzierzgoniu), jeden zajazd w Czerninie oraz gospodarstwa
agroturystyczne (we Wrzosach, Budziszu, Bukowie i w Sztumskim Polu). Noclegi i wyĪywienie
moĪna równieĪ zamówiü w internacie Zespoáu Szkóá w Sztumie. Dla turystów uprawiających
turystykĊ niskobudĪetową przygotowane jest schronisko máodzieĪowe w wsi Piekle.
Szlaki piesze i ĞcieĪki rowerowe.
Sztum leĪy na szlaku turystycznym GdaĔsk – Malbork – ToruĔ i jest czĊĞcią trasy turystycznej zwanej
„szlakiem PowiĞla”, która prowadzi z Elbląga do Kwidzyna.
Przez powiat sztumski przebiegają dwa oznakowane szlaki turystyczne PTTK. Szlaki te związane są z
czĊĞcią zachodnią powiatu.
Szlak „Kopernikowski” – kod: PM-6-c – szlak czerwony; odcinek trasy w powiecie sztumskim
przebiega z GoĞciszewa przez wsie WĊgry, UĞnice, ĩydzią GórĊ i Biaáą GórĊ, a juĪ poza powiatem do
Ryjewa i Kwidzyna.
45
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
Szlak „NadwiĞlaĔski” – kod: PM-1557-n – odcinek sztumski szlaku niebieskiego przebiega ze Sztumu
przez leĞniczówkĊ Wydry nad jeziorem Parleta, osiedle Sztumskie Pole, ĩydzią GórĊ, Piekáo i Biaáą
GórĊ, gdzie dochodzi do szlaku czerwonego, przez leĞniczówkĊ „Wygoda” i dalej juĪ poza powiatem
sztumskim do Benowa i Kwidzyna.
MiĊdzynarodowa trasa rowerowa Euro Route R-1 (kolor zielony), prowadząca z Calais we Francji do
Saint Petersburga w Rosji, na terenie powiatu sztumskiego biegnie przez gminy Sztum, Stary Targ i
DzierzgoĔ, przez miejscowoĞci: Benowo, Biaáa Góra, Sztumskie Pole, Sztum, Czernin, Mleczewo,
Stary Targ, Waplewo, Ramoty, Poliksy, Ankamaty, Litewki, DzierzgoĔ, Bągart. DáugoĞü trasy wynosi
ok. 40 km.
W celu podniesienia atrakcyjnoĞci turystycznej terenu, wytyczono juĪ i planuje siĊ liczne trasy
wycieczek i ĞcieĪek pieszych, rowerowych, dydaktycznych, prowadzących przez najciekawsze
miejscowoĞci powiatu: w gminie Mikoáajki Pomorskie (ĞcieĪka pieszo-rowerowa o dáugoĞci ok. 4 km
z oczyszczalni w Krastudach do wsi MiniĊty i Dworek); w gminie DzierzgoĔ (ĞcieĪka rowerowa i
piesza edukacyjna); w gminie Stary DzierzgoĔ (planowane są ĞcieĪki rowerowo-piesze ok. 15 km w
obszarze otuliny i obszaru Parku Krajobrazowego Pojezierza Iáawskiego); w gminie Stary Targ ĞcieĪki
rowerowe związane są z fragmentem miĊdzynarodowej ĞcieĪki rowerowej R-1.
Liczne jeziora poáączone niewielkimi rzekami i kanaáami tworzą niewykorzystane, atrakcyjne szlaki
wodne. Znane szlaki kajakowe (Nogat, jeziora Jeziorak) omijają teren gmin powiatu sztumskiego.
46
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
Rysunek 3 Infrastruktura techniczno – inĪynieryjna na terenie powiatu sztumskiego
47
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
5. ZAàOĩENIA WYJĝCIOWE PROGRAMU
Jako zaáoĪenia wyjĞciowe do Programu ochrony Ğrodowiska dla powiatu sztumskiego przyjĊto
uwarunkowania zewnĊtrzne i wewnĊtrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych,
programów wyĪszego rzĊdu oraz dokumentów planistycznych uwzglĊdniających problematykĊ
ochrony Ğrodowiska. NiezbĊdne byáo równieĪ uwzglĊdnienie zamierzeĔ rozwojowych powiatu i jego
poszczególnych gmin, zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i spoáecznym.
Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem Ğrodowiska w powiecie byáy podstawą do
zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony Ğrodowiska i racjonalnego uĪytkowania
zasobów naturalnych.
5.1 UWARUNKOWANIA ZEWNĉTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY
ĝRODOWISKA DLA POWIATU SZTUMSKIEGO
Zasady ochrony Ğrodowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego
podejĞcia. Powiat nie jest ukáadem zamkniĊtym, a poszczególne elementy Ğrodowiska zachowują
ciągáoĞü bez wzglĊdu na granice terytorialne. Z tego wzglĊdu, konieczne jest przyjĊcie uwarunkowaĔ
wynikających z programów, planów i strategii zewnĊtrznych wyĪszego rzĊdu, umoĪliwiających
szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony Ğrodowiska.
Gáówne uwarunkowania zewnĊtrzne dla powiatu sztumskiego w zakresie ochrony Ğrodowiska
wynikają z nastĊpujących dokumentów:
-
Strategii trwaáego i zrównowaĪonego rozwoju kraju i województwa pomorskiego,
Strategii rozwoju regionalnego kraju,
Koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa pomorskiego,
Polityki ekologicznej paĔstwa wraz z programem wykonawczym,
systemu prawa ochrony Ğrodowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych,
miĊdzynarodowych zobowiązaĔ Polski w zakresie ochrony Ğrodowiska,
zobowiązaĔ Polski przyjĊtych w zakresie ochrony Ğrodowiska w ramach procesu akcesji do Unii
Europejskiej,
Programu ochrony Ğrodowiska dla województwa pomorskiego,
strategii i polityk sektorowych (zwáaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej,
rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu,
leĞnictwa).
5.1.1 POLITYKA EKOLOGICZNA PAēSTWA
Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujĊte w "Programie wykonawczym do II
Polityki Ekologicznej PaĔstwa na lata 2002 - 2010" oraz, w dostosowanej do wymagaĔ ustawy Prawo
ochrony Ğrodowiska, "Polityce ekologicznej paĔstwa na lata 2003-2006 z uwzglĊdnieniem
perspektywy na lata 2007 -2010", zostaáy przyjĊte jako podstawa niniejszego Programu.
NadrzĊdną zasadą przedstawioną w Polityce ekologicznej paĔstwa jest zasada zrównowaĪonego
rozwoju. ZrównowaĪony rozwój nie narusza w sposób istotny i trwaáy Ğrodowiska Īycia czáowieka i
godzi prawa przyrody, ekonomii oraz rozwoju spoáeczeĔstw wraz ze zrównowaĪeniem szans dostĊpu
do zasobów obecnym i przyszáym pokoleniom. W skrócie wiĊc zapewnia rozwój wynikający z
dziaáalnoĞci czáowieka odbywający siĊ w harmonii z przyrodą. NajwaĪniejszymi czynnikami, które
naleĪy uwzglĊdniaü przy programowaniu zrównowaĪonego rozwoju są: czynniki spoáeczne,
ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne.
Rozwój
zrównowaĪony
oznacza
taką
filozofiĊ
rozwoju
globalnego,
i lokalnego, która przeciwstawia siĊ ekspansji opartej wyáącznie o wzrost gospodarczy.
W Polityce ekologicznej paĔstwa jako zasady szczegóáowe przyjĊto:
48
regionalnego
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
ZasadĊ prewencji, oznaczającą w szczególnoĞci:
- zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeĔ poprzez stosowanie najlepszych dostĊpnych technik
(BAT),
- recykling, czyli zamykanie obiegu materiaáów i surowców, odzysk, energii, wody
i surowców ze Ğcieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich
skáadowania,
- zintegrowane podejĞcie do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeĔ i zagroĪeĔ zgodnie
z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania
zanieczyszczeĔ (tzw. dyrektywa IPPC),
- wprowadzanie
proĞrodowiskowych
systemów
zarządzania
procesami
produkcji
i usáugami, zgodnie z ogólnoĞwiatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyraĪonymi
m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp.
ZasadĊ "zanieczyszczający páaci” odnoszącą siĊ do odpowiedzialnoĞci za skutki zanieczyszczenia
i stwarzania innych zagroĪeĔ. OdpowiedzialnoĞü tĊ ponosiü powinny wszystkie jednostki uĪytkujące
Ğrodowisko, a wiĊc takĪe konsumenci, zwáaszcza, gdy mają moĪliwoĞü wyboru mniej zagraĪających
Ğrodowisku dóbr konsumpcyjnych.
ZasadĊ integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczającą uwzglĊdnienie
w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi
i spoáecznymi.
ZasadĊ regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi
ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-báotne, szczególnie
w strefach przygranicznych).
ZasadĊ subsydiarnoĞci, oznaczającą przekazywanie czĊĞci kompetencji i uprawnieĔ decyzyjnych
dotyczących ochrony Ğrodowiska na wáaĞciwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby byá on
rozwiązywany na najniĪszym szczeblu, na którym moĪe zostaü skutecznie i efektywnie rozwiązany.
ZasadĊ skutecznoĞci ekologicznej i efektywnoĞci ekonomicznej odnoszącą siĊ do wyboru
planowanych przedsiĊwziĊü inwestycyjnych ochrony Ğrodowiska a oznaczającą potrzebĊ
minimalizacji nakáadów na jednostkĊ uzyskanego efektu.
W
Polityce
Ekologicznej
PaĔstwa
przedstawione
zostaáy
takĪe
cele
ogólne
o charakterze strategicznym i realizacyjnym, w róĪnych horyzontach czasowych.
Jako oddzielne zagadnienie omówione zostaáo zagadnienie wáączania aspektów ochrony Ğrodowiska
do polityk sektorowych takich jak: przemysá i energetyka, transport, rolnictwo, leĞnictwo,
budownictwo i gospodarka komunalna, zagospodarowanie przestrzenne, turystyka, ochrona zdrowia,
handel
i
dziaáalnoĞü
obronna.
Wskazane
zostaáy
przede
wszystkim
cele
i dziaáania, które naleĪy podjąü w ramach programów sektorowych, jako konieczny udziaá sektorów w
realizacji zrównowaĪonego rozwoju.
Z wymienionych w Polityce ekologicznej paĔstwa celów i dziaáaĔ szczegóáowych wybrano
zagadnienia szczególnie istotne z punktu widzenia problemów wystĊpujących w powiecie sztumskim.
Zagadnienia te uwzglĊdniono w sposób szczegóáowy w poszczególnych rozdziaáach Programu.
5.1.2. FUNDUSZ SPÓJNOĝCI - PRIORYTETY CZĉĝCI ĝRODOWISKOWEJ (2004 - 2006)
Bardzo istotnym zagadnieniem jest zapewnienie Ĩródeá finansowania dla zaplanowanych dziaáaĔ i
inwestycji. Niebagatelną rolĊ bĊdzie peániá w tym wzglĊdzie Fundusz SpójnoĞci, dlatego istotne jest,
aby na etapie programowania zadaĔ z zakresu ochrony Ğrodowiska uwzglĊdniü zasady i kryteria
przyznawania Ğrodków finansowych z funduszy Unii Europejskiej.
49
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
5.1.3. OBOWIĄZUJĄCE AKTY PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY ĝRODOWISKA
Podstawowymi aktami prawnymi w dziedzinie ochrony przyrody są nastĊpujące ustawy:
- Ustawa Prawo ochrony Ğrodowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.627) z póĨniejszymi
zmianami;
- Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 92 poz. 880);
- Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leĞnych z dnia 3 lutego 1995 r. (tekst jednolity Dz. U.
95.16.78);
- Ustawa o lasach z dnia 28 wrzeĞnia 1991 r. (Dz. U. 91.101.444) z póĨniejszymi zmianami;
- Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001.115.1229) z póĨniejszymi zmianami;
- Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U.94.27.96) z póĨniejszymi
zmianami;
- Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodĊ i zbiorowym odprowadzaniu
Ğcieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747) z póĨniejszymi zmianami;
- Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.628) z póĨniejszymi zmianami.
6. ZAàOĩENIA OCHRONY ĝRODOWISKA DLA POWIATU SZTUMSKIEGO DO
2010 ROKU
Naczelną zasadą przyjĊtą w Programie ochrony Ğrodowiska dla powiatu sztumskiego jest zasada
zrównowaĪonego rozwoju umoĪliwiająca lepsze zagospodarowanie istniejącego potencjaáu powiatu
(zasobów Ğrodowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzĊtu, jak i ludzi oraz wiedzy).
Na podstawie kompleksowego raportu o stanie Ğrodowiska oraz Ĩródáach jego przeksztaácenia i
zagroĪenia przedstawiono poniĪej propozycjĊ dziaáaĔ programowych umoĪliwiających speánienie
zasady zrównowaĪonego rozwoju poprzez koordynacjĊ dziaáaĔ w sferze gospodarczej, spoáecznej
i Ğrodowiskowej. Daje to moĪliwoĞü planowania przyszáoĞci powiatu w perspektywie kilkunastu lat
i umoĪliwia aktywizacjĊ spoáeczeĔstwa powiatu - zwiĊkszenie inicjatywy i wpáywu spoáecznoĞci na
realizacjĊ dziaáaĔ rozwojowych.
Cele i dziaáania proponowane w programie ochrony Ğrodowiska powinny posáuĪyü do tworzenia
warunków dla takich zachowaĔ ogóáu spoáeczeĔstwa, które polegaü bĊdą w pierwszej kolejnoĞci na
niepogarszaniu stanu Ğrodowiska przyrodniczego na danym terenie, a nastĊpnie na jego poprawie.
Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodowaü zrównowaĪony rozwój
gospodarczy, polepszenie warunków Īycia mieszkaĔców przy zachowaniu walorów Ğrodowiska
naturalnego na terenie powiatu sztumskiego.
6.1. POWIATOWE LIMITY RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA
NATURALNYCH I POPRAWY STANU ĝRODOWISKA
ZASOBÓW
W związku z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i koniecznoĞcią ograniczenia
wprowadzania zanieczyszczeĔ do Ğrodowiska ustalone zostaáy limity krajowe (do osiągniĊcia do 2010
roku), przedstawione w "II Polityce ekologicznej paĔstwa. Limity te nie zostaáy zmienione w "Polityce
ekologicznej paĔstwa na lata 2003 - 2006 z uwzglĊdnieniem perspektywy na lata 2007 -2010". W skali
kraju są one nastĊpujące:
-
Zmniejszenie wodocháonnoĞci produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r.
(w przeliczeniu na PKB i wartoĞü sprzedaną w przemyĞle),
Ograniczenie materiaáocháonnoĞci produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby
uzyskaü co najmniej Ğrednie wielkoĞci dla paĔstw OECD (w przeliczeniu na jednostkĊ produkcji,
wartoĞü produkcji lub PKB),
Ograniczenie zuĪycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i o 25% w stosunku do 2000 r.
(w przeliczeniu na jednostkĊ produkcji, wartoĞü produkcji lub PKB),
Dwukrotne zwiĊkszenie udziaáu odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych
w procesach produkcyjnych odpadów przemysáowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.,
Odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkáa z odpadów komunalnych,
50
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
-
Peána likwidacja zrzutów Ğcieków nieoczyszczonych z miast i zakáadów przemysáowych,
Zmniejszenie áadunku zanieczyszczeĔ odprowadzanych do wód powierzchniowych,
w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysáu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast
i osiedli wiejskich) o 30% i ze spáywu powierzchniowego - równieĪ o 30%,
Ograniczenie emisji pyáów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%,
niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z
1990 r.,
Z uwagi na brak podstaw planistycznych nie moĪna obecnie dokonaü podziaáu limitów krajowych na
regionalne. Dlatego teĪ, dla powiatu sztumskiego zaáoĪono realizacjĊ polityki dáugoterminowej,
sprzyjającej osiągniĊciu wymienionych w limitach krajowych dziaáaĔ i ograniczania emisji
zanieczyszczeĔ, natomiast szczegóáowe wytyczne przyjĊto jedynie dla gospodarki odpadami, zgodnie
ze sporządzonym Planem gospodarki odpadami.
6.2. NADRZĉDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ĝRODOWISKA DLA POWIATU
SZTUMSKIEGO
NadrzĊdny cel Programu ochrony Ğrodowiska dla powiatu sztumskiego sformuáowano nastĊpująco:
OsiągniĊcie trwaáego rozwoju powiatu sztumskiego i zwiĊkszenie jego atrakcyjnoĞci poprzez
poprawĊ Ğrodowiska przyrodniczego i rozwój infrastruktury.
6.3. PRIORYTETY EKOLOGICZNE
KompleksowoĞü zagadnieĔ ochrony Ğrodowiska, a takĪe zakres przeobraĪeĔ na terenie powiatu
wymusiáa wyznaczenie celów strategicznych, Ğrednio i krótkoterminowych, a takĪe przyjĊcie zadaĔ z
zakresu wielu sektorów ochrony Ğrodowiska. SpoĞród nich dokonano wyboru najistotniejszych
zagadnieĔ, których rozwiązanie przyczyni siĊ w najbliĪszej przyszáoĞci (horyzont czasowy 2004 2007) do poprawy stanu Ğrodowiska na terenie powiatu i rozwiązania najistotniejszych kwestii
związanych z tą dziedziną.
Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozĊ stanu poszczególnych
komponentów Ğrodowiska na terenie powiatu, uwarunkowaĔ zewnĊtrznych i wewnĊtrznych, a takĪe
innych wymagaĔ w zakresie jakoĞci Ğrodowiska.
Wybór priorytetowych przedsiĊwziĊü ekologicznych na terenie powiatu sztumskiego na lata 20042007
przeprowadzono
przy
zastosowaniu
nastĊpujących
kryteriów
organizacyjnych
i Ğrodowiskowych.
Kryteria o charakterze organizacyjnym
-
zaawansowanie przedsiĊwziĊcia w realizacji,
koniecznoĞü realizacji przedsiĊwziĊcia ze wzglĊdów prawnych,
zabezpieczenie Ğrodków na realizacjĊ lub o moĪliwoĞü uzyskania dodatkowych zewnĊtrznych
Ğrodków finansowych (z Unii Europejskiej z innych Ĩródeá zagranicznych lub krajowych),
efektywnoĞü ekonomiczna przedsiĊwziĊcia,
znaczenie przedsiĊwziĊcia w skali regionalnej,
speánianie wymogów zrównowaĪonego rozwoju - zgodnoĞü przedsiĊwziĊcia dla rozwoju
gospodarczego powiatu,
wymiar przedsiĊwziĊcia (ponadlokalny i publiczny).
Kryteria o charakterze Ğrodowiskowym
51
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
-
moĪliwoĞü likwidacji lub ograniczenia najpowaĪniejszych zagroĪeĔ dla Ğrodowiska i zdrowia
ludzi,
zgodnoĞü z celami i priorytetami ekologicznymi okreĞlonymi w „Polityce ekologicznej
paĔstwa na lata 2003-2006 z uwzglĊdnieniem perspektyw na lata 2007-2010”,
skala dysproporcji pomiĊdzy aktualnym i prognozowanym stanem Ğrodowiska a stanem
wymaganym przez prawo,
skala efektywnoĞci ekologicznej przedsiĊwziĊcia (efekt planowany, tempo jego osiągniĊcia),
wieloaspektowoĞü efektów ekonomicznych przedsiĊwziĊcia (moĪliwoĞü jednoczesnego
osiągniĊcia poprawy stanu Ğrodowiska w zakresie kilku elementów Ğrodowiska),
w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium byáa zgodnoĞü proponowanych
zadaĔ z wymogami ksztaátowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe
traktowanie tworzenia systemów, dziaáaĔ w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i
unieszkodliwiania odpadów.
Priorytety ekologiczne dla powiatu sztumskiego
Kierując siĊ podanymi powyĪej kryteriami, wyznaczono nastĊpujące zadania priorytetowe dla powiatu
sztumskiego z zakresu ochrony Ğrodowiska:
P.1.
P.2.
P.3.
P.4.
P.5.
Poprawa jakoĞci wód powierzchniowych i podziemnych
Usprawnienie gospodarki odpadami komunalnymi
Poprawa infrastruktury ochrony Ğrodowiska, szczególnie w zakresie gospodarki wodno Ğciekowej
Przeciwdziaáanie zagroĪeniom Ğrodowiska z tytuáu powaĪnych awarii i klĊsk Īywioáowych
Edukacja ekologiczna mieszkaĔców
7. POPRAWA JAKOĝCI ĝRODOWISKA I BEZPIECZEēSTWA EKOLOGICZNEGO
7.1. JAKOĝû WÓD I STOSUNKI WODNE
7.1.1. STAN AKTUALNY
Wody powierzchniowe
Sieü hydrograficzna powiatu sztumskiego jest niezbyt bogata i w znacznym stopniu przeksztaácona
przez czáowieka. Charakterystyczna jest obecnoĞü jezior oraz licznych rozsianych po caáym obszarze
maáych zbiorników wodnych, cieków, kanaáów i obszarów bezodpáywowych, (np. oczka) o
charakterze staáym lub nawadnianych okresowo. Jeziora zajmują kilka procent powierzchni obszaru
powiatu, znaczny jest teĪ udziaá procentowy obszarów bezodpáywowych - waha siĊ od 20 do 50% w
poszczególnych zlewniach.
NajwiĊcej jezior znajduje siĊ w gminie Sztum. Są to:
- jezioro Dąbrówka, poáoĪone w póánocno-wschodniej czĊĞci obszaru gminy, zajmujące
powierzchniĊ 267 ha. Jezioro to speánia rolĊ zbiornika retencyjnego.
- jeziora typu rynnowego: Sztumskie (powierzchnia 50,1 ha), Barlewickie (63,7 ha), Kaniewskie
(18,6 ha) i Parlety (26,0 ha). GáĊbokoĞü tych jezior nie przekracza 12 m. Kilka mniejszych jezior:
Biaáe (30 ha), Karpiarnia (1,8 ha) i Czarne (1,2 ha).
- najgáĊbsze jezioro Zajezierskie zajmuje powierzchniĊ 50,1 ha. Jego maksymalna gáĊbokoĞü wynosi
24,6 m, a Ğrednia gáĊbokoĞü 6,9 m.
Jeziora Sztumskie i Barlewickie byáy dawniej poáączone i tworzyáy jedno jezioro zwane Biaáym.
Obecnie na przesmyku pomiĊdzy tymi jeziorami poáoĪone są zabytkowe zespoáy obiektów zamku
krzyĪackiego i stare miasto. Ponadto przez przesmyk pomiĊdzy jeziorami Sztumskim i Barlewickim
52
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
przebiega droga krajowa nr 55 Nowy Dwór GdaĔski – Malbork – Sztum – Kwidzyn – Grudziądz.
Jezioro Barlewickie, poáączone z jeziorem Sztumskim odwadnia obszar o niewielkiej zlewni,
obejmujący fragment miasta Sztumu oraz obrĊbów wiejskich Barlewice i Sztumska WieĞ.
Jeziora Parlety i Kaniewskie poáączone są z jeziorem Dąbrówka Kanaáem Kaniewskim o dáugoĞci 11,6
km. Natomiast jezioro Sztumskie áączy z tym systemem kanaá Biaáy Rów. System Kanaáu
Kaniewskiego z wyĪej wymienionymi jeziorami odwadnia obszar miasta oraz centralną i póánocną
czĊĞü gminy Sztum.
Na obszarze gminy Mikoáajki Pomorskie wystĊpuje tylko jedno jezioro typu rynnowego –
Balewskie, o powierzchni okoáo 108 ha, dáugoĞci 3400 m, szerokoĞci 530 m, gáĊbokoĞci maksymalnej
10,8 m i gáĊbokoĞci Ğredniej 5,9 m. Jezioro stanowi duĪą atrakcjĊ turystyczną i waĪny korytarz
ekologiczny o znaczeniu ponadlokalnym.
Na obszarze gminy znajduje siĊ takĪe niewielki póánocny fragment jeziora DzierzgoĔ.
Na terenie gminy DzierzgoĔ zlokalizowane jest jezioro Kuksy poáoĪone k/Dzierzgonia, o powierzchni
27,0 ha, o linii brzegowej dáugoĞci 2,36 km, dáugoĞci maksymalnej 900 m, szerokoĞci 350 m,
maksymalnej gáĊbokoĞci 7,7 m i Ğredniej gáĊbokoĞci 4,1 m. We wsi TywĊzy zlokalizowane jest jezioro
o tej samej nazwie.
Na obszarze gminy Stary Targ jeziora nie zajmują duĪej powierzchni. Są to:
- jezioro Rozlewisko zajmujące powierzchniĊ okoáo 40,0 ha
- jezioro Tulickie o powierzchni okoáo 8 ha.
Jeszcze w XIX wieku na obszarze gminy Stary DzierzgoĔ znajdowaáo siĊ znacznie wiĊcej jezior.
Wiele z nich osuszono przy pracach melioracyjnych. W ten sposób powstaáy rozlegáe obszary áąkowe
np. za zachód od Mortąga tzw. Mortąskie àąki. Na terenie gminy Stary DzierzgoĔ jeziora wystĊpują
w czĊĞci poáudniowo-wschodniej gminy:
-
-
jezioro typu rynnowego Moátawa Wielka w Przezmarku – powierzchnia jeziora wynosi 58,9 ha, a
maksymalna gáĊbokoĞü 7,5m, Ğrednia gáĊbokoĞü 3,3 m. Z jeziora wypáywa rzeka Stara
Dzierzgonka prowadząca wody do rzeki DzierzgoĔ.
jezioro Moátawa Maáa zajmuje powierzchniĊ 13,7 ha, jego maksymalna gáĊbokoĞü wynosi 12,4 m
zaĞ Ğrednia gáĊbokoĞü 3,6 m.
jezioro Bądze poáoĪone jest w miejscowoĞci Bądze, ma powierzchniĊ 149,9 ha, przy
dáugoĞci 3 km i szerokoĞci 750 m. Maksymalna gáĊbokoĞü jeziora wynosi 6,7 m, Ğrednia
gáĊbokoĞü 2,5 m, a linia brzegowa ma dáugoĞü 5,8 km. Z jeziora Bądze wypáywa rów,
prowadzący wodĊ do rzeki Liwy. Otoczenie akwenu stanowią gáównie lasy, jedynie przy wsi
Bądze znajdują siĊ podmokáe pola i áąki.
jezioro Gemben poáoĪone w lesie koáo miejscowoĞci Bucznik, powierzchnia jego wynosi 15,6 ha,
maksymalna gáĊbokoĞü 6 m, a Ğrednia 3,1 m.
jezioro Witaszewskie poáoĪone na granicy z gminą Zalewo posiada linie brzegową styczną na
dáugoĞci ok. 200 m do granicy gminy Stary DzierzgoĔ. Powierzchnia jeziora wynosi 63,8 ha,
a maksymalna gáĊbokoĞü 12,2 m.
Z zachodniej czĊĞci obszaru powiatu sztumskiego wody odprowadzane są bezpoĞrednio do Nogatu
Kanaáem Juranda lub poĞrednio PostoliĔską Strugą – dopáywem Liwy. Z czĊĞci wschodniej powiatu
wody odprowadzane są do Zalewu WiĞlanego poprzez rozbudowany system rzeki Elbląg. Tereny te
rozgranicza dziaá wodny pierwszego rzĊdu.
Struga PostoliĔska, rzeka uregulowana, do której wpáywają Kanaá PostoliĔski (o dáugoĞci 3,4 km) i
Kanaá Graniczny (o dáugoĞci 4,4 km), wpáywa do Starego Nogatu (fragment zwany takĪe Starą Liwą)
poza obszarem powiatu. Struga PostoliĔska wraz z Kanaáem PostoliĔskim i Granicznym odwadniają
poáudniowo-zachodnią czĊĞü powiatu.
53
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
Gáówny ciek melioracji podstawowych w gminach Mikoáajki Pomorskie i Stary Targ – to Kanaá
Juranda (początkowo zwany Máynówką Malborską), który wypáywa z jeziora Balewskiego, biegnie
w kierunku Starego Targu, wzdáuĪ wschodniej granicy gminy Sztum, przepáywając przez jezioro
Dąbrówka, wpada do rzeki Nogat poza obszarem powiatu w rejonie Malborka. DáugoĞü Kanaáu
Juranda w powiecie wynosi okoáo 29,4 km.
Kanaá Juranda i Struga OrlĊca odwadniają zachodnią czĊĞü gminy Sztum. Struga OrlĊca (o dáugoĞci
5,3 km) wpada do Kanaáu Juranda poza obszarem gminy.
Zachodnią granicą powiatu na odcinku okoáo 4 km jest rzeka Wisáa, a rzeka Nogat ogranicza obszar
gminy Sztum od strony póánocno - zachodniej na odcinku ok. 10 km. W miejscu rozwidlenia siĊ
Wisáy, na rzece Nogat w latach 1910–1917, powstaáa Ğluza Īeglowna i wielki jaz, regulujący
wprowadzanie wód wiĞlanych do Nogatu. Obszar odwadniany przez Nogat obejmuje tereny skarpy
wysoczyzny morenowej i tereny ĩuáawskie.
Przez gminy Stary DzierzgoĔ i DzierzgoĔ przepáywa rzeka DzierzgoĔ, Nowa Dzierzgonka, Stara
Dzierzgonka, Balewka i BrzeĨnica. Rzeka DzierzgoĔ bierze swój początek na Pojezierzu Iáawskim i
uchodzi do jeziora DruĪno. DáugoĞü rzeki wynosi 57,2 km, a powierzchnia zlewni – 427,6 km2. Od
strony poáudniowej do rzeki DzierzgoĔ wpadają trzy lewostronne jej dopáywy: w Koszajnach,
MyĞlicach i w Starym MieĞcie. Rzeka peáni rolĊ osi hydrograficznej w omawianym obszarze. Jest to
jednoczeĞnie poáudniowy fragment koncentrycznego ukáadu odwodnienia z oĞrodkiem w jeziorze
DruĪno. W okolicy wsi Popit znajdują siĊ Ĩródliska rzeki BrzeĨnicy.
CzĊĞü gminy Stary Targ odwadniana jest przez system rzeki Tyny Górnej odprowadzającej swe wody
równieĪ do jeziora DruĪno.
Stan czystoĞci wód powierzchniowych (jezior i rzek)
Cieki i jeziora na obszarze powiatu sztumskiego są wodami powierzchniowymi o szczególnej
wraĪliwoĞci na zanieczyszczenia (niewielkie przepáywy). Na terenie powiatu badano stan czystoĞci
nastĊpujących jezior, które są lub byáy odbiornikami Ğcieków:
gmina Sztum: jezioro Parlety (rok badania 1993), wody pozaklasowe; jezioro Zajezierskie (1994),
wody pozaklasowe; jezioro Barlewickie (1990/1991), wody pozaklasowe; jezioro Dąbrówka (1995),
wody pozaklasowe; jezioro Kaniewo (1994), wody pozaklasowe;
gmina Mikoáajki Pomorskie: jezioro Balewskie (rok badania 1995 r), okreĞlono stan czystoĞci wód
na pozaklasowe;
gmina DzierzgoĔ: jezioro Kuksy, (rok badania 1996), wody III klasy czystoĞci;
gmina Stary DzierzgoĔ: jezioro Moátawa Wielka, (rok badania 1996), wody II klasy czystoĞci;
jezioro Bądze (1993), wody III klasy czystoĞci;
Stwierdzono, Īe istotnymi przyczynami zanieczyszczenia jezior są niedostatecznie oczyszczone Ğcieki
oraz uĪytkowanie rolnicze terenów bezpoĞrednio otaczających zbiorniki. Jeziora: Balewskie,
Dąbrówka, Bądze są przewidziane do badaĔ w 2004 r.
Badania czystoĞci rzek powiatu sztumskiego zostaáy wykonane przez Wojewódzki Inspektorat
ĝrodowiska w GdaĔsku w 1999 r. w 6 punktach pomiarowych i objĊáy wody rzek:
- Kanaáu Juranda, ujĞcie do Nogatu, most 0,0 km,
- Kanaá Kaniewski, poniĪej oczyszczalni w Sztumie, 6,5 km,
- Kanaá Kaniewski, w Koniecwaádzie, 2,2 km,
- Nogatu, w Biaáej Górze, 61,5 km,
54
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
- PostoliĔskiej Strugi w Barcicach, ujĞcie do Liwy (poza obszarem powiatu)
- rzeki Liwy w Benowie, 5,0 km (poza obszarem powiatu).
Wody Kanaáu Juranda w tym czasie charakteryzowaáy siĊ záym stanem sanitarnym oraz wysoką
zawartoĞcią biogenów, substancji organicznych i chlorofilu „a” w okresie wiosennym. Najgorszy stan
sanitarny notowano od listopada do kwietnia. JakoĞü wód byáa pozaklasowa lub odpowiadaáa III klasie
czystoĞci. Wedáug WIOĝ jednym ze Ĩródeá zanieczyszczeĔ zlewni Nogatu w 1999r. byáa
oczyszczalnia osiedlowa w Starym Targu.
RównieĪ jakoĞü wód Kanaáu Kaniewskiego (badane poniĪej oczyszczalni w Sztumie i w
Koniecwaádzie, w latach 1999 i 2002) byáa záa o czym decydowaáy przede wszystkim wskaĨniki
fizyko-chemiczne. Stan sanitarny i fizyko-chemiczny wód Kanaáu Kaniewskiego, poniĪej oczyszczalni
w Sztumie, byá takĪe pozaklasowy.
CzystoĞü wód Liwy obniĪaáa nadmierna iloĞü związków fosforu i bakterii coli typu fekalnego. Wody
Liwy w wiĊkszoĞci punktów kontrolnych zakwalifikowano do III klasy lub do jakoĞci pozaklasowej.
Wody rzeki Nogat (badane na stanowisku w Biaáej Górze, w latach 1999 i 2002) charakteryzowaáy siĊ
umiarkowaną zawartoĞcią substancji organicznych i nieorganicznych, dobrym natlenieniem, niską
zawartoĞcią azotu i metali. O ich záej (pozaklasowej) jakoĞci decydowaáa gáównie zawartoĞü azotu
azotynowego, związków fosforu i bakterii coli typu fekalnego.
Badania przeprowadzone w strefie ujĞciowej PostoliĔskiej Strugi wykazaáy, Īe stan sanitarny wód tej
rzeki odpowiadaá III klasie czystoĞci (substancje biogenne, rtĊü oraz chlorofil „a”), a pod wzglĊdem
fizykochemicznym stan pozaklasowy (fosforany i fosfor ogólny).
Staáą kontrolą czystoĞci wód powierzchniowych prowadzoną przez WIOĝ objĊta jest rzeka DzierzgoĔ.
Wedáug badaĔ 1998 r. do III-ciej klasy czystoĞci zostaá zaliczony odcinek miĊdzy wsiami Stare Miasto
i Pachoáy. W dolnym i górnym biegu rzeki wody rzeki naleĪą do pozaklasowych.
Na terenie powiatu zlokalizowane są nastĊpujące kąpieliska Ğródlądowe zorganizowane:
–
jez. Zajezierskie (m. Sztum - gm. Sztum), Jezioro Kuksy (m. Morany - gm. DzierzgoĔ)
oraz miejsca tradycyjnie wykorzystywane do kąpieli: jez. Balewskie (m. Balewo – gm. Mikoáajki
Pomorskie), Jez. Moátawa (m. Przezmark – gm. Stary DzierzgoĔ), jez. Biaáe (m. Sztum - gm. Sztum),
jez. Tulickie (m. Tulice – gm. Stary Targ).
W ciągu roku Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Malborku dokonuje
5 kontroli na kaĪdym jeziorze. KaĪda kontrola – pobierane są 2 prób w kąpieliskach zorganizowanych
i po 1 próbie w miejscach tradycyjnie wykorzystywanych do kąpieli.
Badane w roku 2003, przez Powiatową StacjĊ Sanitarno-Epidemiologiczną w Malborku, wody jezior,
sáuĪących jako kąpieliska, uznano za nadające siĊ do eksploatacji. Jako najlepsze kąpieliska
wymieniono:
– jezioro Kuksy, miejscowoĞü Morany, gmina DzierzgoĔ,
– jezioro Moátawa Wielka, Przezmark, gmina Stary DzierzgoĔ
– jezioro Tulickie , Tulice, gmina Stary Targ
– Biaáe w miejscowoĞci Sztum Pole
Stan czystoĞci osadów wodnych jezior i rzek
Osady o wysokiej zawartoĞci substancji szkodliwych mogą byü Ĩródáem wtórnego zanieczyszczenia
wód, w wyniku ich przemieszczania siĊ na skutek powodzi czy dziaáalnoĞci czáowieka. Na terenie
powiatu sztumskiego badania osadów dennych wykonano na rzece Liwa w miejscowoĞci Biaáa Góra
oraz jezior Kuksy i Moátawa. Badania wykonaáo Centralne Laboratorium Chemiczne PaĔstwowego
55
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
Instytutu Geologicznego na zlecenie PIOĝ. Badania wykonano pod kątem zawartoĞci metali i
wielopierĞcieniowych wĊglowodorów aromatycznych – WWA. Badania osadów w rzece Liwie
wykazaáy podwyĪszony poziom chromu (87 ppm) i rtĊci (0,179 ppm) oraz wysoką iloĞü związków
WWA (9,639 ppm), przy dopuszczalnej zawartoĞci WWA w Kanadzie, USA i Niemczech 2–3 ppm.
Przy zawartoĞci tych związków powyĪej 5 ppm obserwuje siĊ szkodliwe oddziaáywanie ich na
organizmy wodne.
W badanych jeziorach zawartoĞü metali w osadach wykazaáa wiĊkszą ich zawartoĞü w jeziorze
Moátawa (Raport o stanie Ğrodowiska województwa pomorskiego, 2001 r.):
–
–
–
-
kadm w osadach jeziora Kuksy < 1 ppm, a jeziora Moátawa 1–2 ppm,
oáów w osadach jeziora Kuksy 20–50 ppm, a jeziora Moátawa 50–100 ppm
rtĊü w osadach jeziora Kuksy 0,1–0,2 ppm, Moátawa 0,2–0,5 ppm
cynk w osadach jeziora Kuksy 50–100 ppm, Moátawa 100–200 ppm.
Ogniska zanieczyszczeĔ wód powierzchniowych
Zanieczyszczenia rzek Wisáy i Nogatu pochodzą gáównie z poza obszaru powiatu Sztum. Natomiast na
terenie powiatu Sztum znajdują siĊ nastĊpujące uciąĪliwe obiekty, Ĩródáa potencjalnych
zanieczyszczeĔ wód powierzchniowych:
gmina Sztum
– do rzeki Nogat, poprzez oczyszczalniĊ mechaniczno-biologiczną odprowadzane są Ğcieki z zakáadu
„SNP UĞnice” Sp. z o.o. (136 875 m3/r),
– do Kanaáu Kaniewskiego przepáywającego przez jezioro Parlety, przez rów melioracyjny,
odprowadzane są oczyszczone Ğcieki z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni miejskiej
w Sztumie (683 000 m3/r),
– do jeziora Barlewickiego, przez rowy melioracyjne odprowadzane są Ğcieki z mechanicznobiologicznej oczyszczalni komunalnej w Górkach ( 8 100 m3/r ) przez sieü rowów do kanaáu
Juranda oraz Ğcieki z oczyszczalni mechaniczno-biologicznej Stacji Hodowli i Unasienniania
Zwierząt w Czerninie (4 745 m3/r),
– do kanaáu Kaniewskiego przez rowy melioracyjne , odprowadzane są Ğcieki z oczyszczalni
biologicznej Browaru w GoĞciszewie ( 55 115m3/r)
– do Strugi PostoliĔskiej – gnojowica z firmy KANY Ekologiczne Gospodarstwo Hodowli Trzody
Chlewnej z miejscowoĞci Polaszki i z „ PrzedsiĊbiorstwa Produkcyjno Handlowego Ramzy „w
miejscowoĞci Ramzy ;
– do Strugi OrlĊcej – Ğcieki z Elstar Czernin ;
– w gospodarstwie rolnym „Konsol” w Koniecwaádzie Ğcieki rolnicze (50 m3/d), zbiorniki paliwa
páynnego;
gmina Stary Targ
– do rzeki Tyny Górnej w miejscowoĞci Zielonki Ğcieki komunalne (78 m3/d), a przepustowoĞü
teoretyczna oczyszczalni wynosi 80 m3/d,
– do Kanaáu Juranda w miejscowoĞci Stary Targ z osadnika Ğcieki komunalne zrzucane są
bezpoĞrednio do kanaáu,
– w miejscowoĞciach Stary Targ, Jurkowice i Trankwice zbiorniki paliwa páynnego w razie awarii
mogą zagroziü wodom powierzchniowym i podziemnym;
gmina Mikoáajki Pomorskie
– do rowu Wilczewskiego, w miejscowoĞci Mikoáajki Pomorskie odprowadzane są Ğcieki komunalne
z oczyszczalni gminy mechaniczno-biologicznej (19 m3/d),
– przedsiĊbiorstwo „Agro-Dworek” Sp. z o.o. w Dworku, emisja gazowa 41 Mg/r.,
– warsztat remontowy w Mikoáajkach Pomorskich, zbiorniki paliwa páynnego,
56
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
– przez rów melioracyjny do jeziora Balewskiego Ğcieki gospodarcze, zbiorniki podziemne paliw
páynnych;
- do rzeki Balewki w miejscowoĞci Jasna z oczyszczalni Ğcieków;
gmina DzierzgoĔ
– do rzeki DzierzgoĔ Zakáad „Prefbud” w Dzierzgoniu Ğcieki bytowe i technologiczne o objĊtoĞci 10
m3/d, odpady poprodukcyjne na haádach,
– do rzeki DzierzgoĔ Ğcieki komunalne i czĊĞü przemysáowych z miasta zrzucane są przez
oczyszczalniĊ mechaniczno-biologiczną. PrzepustowoĞü oczyszczalni po modernizacji wynosi
2400 m3/d,
– do zbiorników bezodpáywowych w miejscowoĞci ĩuáawka Sztumska Ğcieki komunalne
i gospodarcze, odpady komunalne na wysypisku o powierzchni 0,7 ha, niekontrolowane,
– stacja paliw we wsi Nowiec 2 zbiorniki podziemne paliwa páynnego po 20 tys. dm3;
gmina Stary DzierzgoĔ
– do rzeki Starej Dzierzgonki w miejscowoĞci Przezmark.
Wody podziemne
Na ksztaátowanie siĊ warunków hydrogeologicznych, w obszarze powiatu sztumskiego, zasadniczy
wpáyw mają utwory trzeciorzĊdu, a zwáaszcza czwartorzĊdu (Ĩródáo: Mapa hydrogeologiczna Polski w
skali 1:50 00, arkusze Sztum, DzierzgoĔ). Na obszarze powiatu moĪna wyróĪniü dwa zasadnicze
poziomy wodonoĞne.
Poziom „róĪnowiekowy” (czwartorzĊd – trzeciorzĊd - kreda) - najczĊĞciej obejmuje piaszczyste
osady trzeciorzĊdu (paleogenu) áączące siĊ bezpoĞrednio z utworami piaszczystymi kredy górnej
i utworami najstarszych ogniw czwartorzĊdu. Utwory trzeciorzĊdowe wystĊpują na gáĊbokoĞci od 131
m p. p. m. w rejonie Bukowa, do . w rejonie Sztumu. MiąĪszoĞü utworów wodonoĞnych waha siĊ od
20 do 40 m i jest dobrze izolowany utworami, których miąĪszoĞü przekracza 60 m. TrzeciorzĊdowy
poziom wodonoĞny stanowi Ĩródáo zaopatrzenia w wodĊ, w przypadku degradacji jakoĞci wód
poziomu czwartorzĊdowego. ħródáem zaopatrzenia miasta Dzierzgonia w wodĊ jest warstwa
trzeciorzĊdowa, zbudowana z piasków, o miąĪszoĞci okoáo 60 m, zalegających na gáĊbokoĞci 109–115
m. Wody piĊtra trzeciorzĊdowego są ujĊte w Sztumie (na ujĊciu miejskim i zakáadowym). MiąĪszoĞü
piasków dochodzi tu do 50 m.
CzwartorzĊdowy poziom wodonoĞny
Osady czwartorzĊdowe pokrywają prawie caáy obszar, a miąĪszoĞü ich wynosi od 85 do 250 m.
Warstwami wodonoĞnymi gáównego uĪytkowego poziomu wodonoĞnego na obszarze powiatu
sztumskiego są osady piĊtra czwartorzĊdowego:
— górna plejstoceĔska warstwa wodonoĞna wystĊpuje w serii piasków wodnolodowcowych
máodszych zlodowaceĔ póánocnopolskich, w obrĊbie ciągáego kompleksu piaszczysto-gliniastego.
Utwory te zalegając na rzĊdnych od 40 do 60 m n. p. m. skáadają siĊ z piasków drobnoi Ğrednioziarnistych, miejscami pylastych. Warstwa wodonoĞna wystĊpuje na gáĊbokoĞci od kilku do
30 m. SeriĊ ze wzglĊdu na áatwoĞü udostĊpniania i korzystne parametry hydrologiczne uznano za
gáówną warstwĊ wodonoĞną w poáudniowej i poáudniowo-wschodniej czĊĞci powiatu. Warstwa
wodonoĞna jest zasilana bezpoĞrednio przez opady,
— dolna plejstoceĔska warstwa wodonoĞna wystĊpuje w utworach piaszczystych starszych
zlodowaceĔ, a gáównie w osadach interglacjaáu eemskiego, wyĞcielających dno rozlegáego zagáĊbienia
wytopiskowego rozciągającego siĊ miĊdzy Sztumem, Dzierzgoniem i Prabutami. Zasilanie warstwy
odbywa siĊ drogą poĞrednią przez wyĪej zalegające osady. Zwierciadáo wody ukáada siĊ na rzĊdnych
okoáo 50 m n. p. m. w czĊĞci poáudniowej powiatu i poniĪej 10 m n. p. m. w czĊĞci póánocnej i ma
charakter napiĊty. MiąĪszoĞü warstwy wodonoĞnej waha siĊ przewaĪnie w granicach do 5 do 20 m
57
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
(Ğrednio 12 m). Warstwa ta rozprzestrzeniona jest w caáym powiecie. W czĊĞci póánocnej powiatu,
a zwáaszcza na póánoc od miejscowoĞci Olszówka, Stanowo, DzierzgoĔ, Gisiel warstwa piasków
wodonoĞnych eemskich jest gáówną i najczĊĞciej ujmowaną do eksploatacji warstwĊ wodonoĞną.
Liczne, jednootworowe ujĊcia, zaopatrujące w wodĊ rolnictwo i osiedla wiejskie rozmieszczone są
równomiernie. WiĊksze ujĊcia znajdują siĊ w okolicach Czernina, Górek k/Sztumu, Piasków, Bągartu
– wieĞ, Bruku, Chojtów i Stanowa.
Obie wymienione warstwy wodonoĞne w obrĊbie dolin i rynien áączą siĊ tworząc jeden poziom
wodonoĞny.
W poáudniowo-wschodniej czĊĞci powiatu wystĊpuje fragment gáównego zbiornika wód
podziemnych (GZWP nr 210), iáawskiego. Zbiornik jest wieku czwartorzĊdowego, o Ğredniej
gáĊbokoĞci ujĊü od 5 do 30 m p.p.t. i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 180 tys. m3/d.
Na obszarze zbiornika dominują wody klasy Ic, o zmiennej zawartoĞci Īelaza, miejscami nawet do
5 mg/dm3. Dla zbiornika w roku 1966, w PrzedsiĊbiorstwie Hydrogeologicznym w GdaĔsku
wykonano dokumentacjĊ hydrogeologiczną (decyzja MOĝZNiL nr GK-kdh/BJ/489-6031/98 z dnia
28.06.1998 r.).
JakoĞü wód podziemnych
Monitoring wód podziemnych jest realizowany przez PIG w Warszawie. W sieci krajowej na obszarze
powiatu są umiejscowione dwa punkty Krajowego monitoringu jakoĞci wód podziemnych:
w Ankamatach (wg MONBADA 653) i w Mikoáajkach Pomorskich (wg MONBADA 654).
Dodatkowo w Ankamatach znajduje siĊ punkt Sieci Stacjonarnych obserwacji wód poziemnych (wg
SOH 204).
Od 2000 r. znajdują siĊ w powiecie dwa punkty Regionalnego monitoringu jakoĞci wód podziemnych
(106, 107, 108): w Sztumie na ujĊciu komunalnym (nr otworów wg uĪytkownika 8 -Tr i 5A-Q) oraz w
Dzierzgoniu na ujĊciu komunalnym (nr otworu wg uĪytkownika 1-Q). Ostatnie badania wykonano w
2002 r. przez PIG. Ocena ogólna jakoĞci wód podziemnych w tych punktach zostaáa okreĞlona na III
klasĊ jakoĞci, co w porównaniu z rokiem 2001 (II klasa) jest pogorszeniem jakoĞci wód.
Na terenie powiatu sztumskiego przewaĪają wody zaliczone do Ğredniej klasy jakoĞci – II. Wyjątkiem
są wody poáudniowo-wschodniej czĊĞci powiatu (rejon Przezmarka), poáudniowej (rejon wsi
Mikoáajki Pomorskie) oraz w rejonie miejscowoĞci Tropy Sztumskie, Waplewo Wielkie, gdzie wody
zaliczono do klasy I b – dobrej jakoĞci. Jednak jakoĞü tych wód nie jest trwaáa. W trakcie eksploatacji
nastĊpuje pogorszenie siĊ jakoĞci wód. Do III klasy jakoĞci tj. wód o záej jakoĞci, wymagających
skomplikowanego uzdatniania, zaliczono wody wystĊpujące na póánocny-zachód i poáudniowy
wschód od miasta Dzierzgonia oraz na póánocny-zachód od wsi Cieszymowo, ze wzglĊdu na wysoką
zawartoĞü amoniaku.
Wody piĊtra czwartorzĊdowego charakteryzują siĊ wysoką barwą (10–35 mg Pt/dm3), odczynem sáabo
zasadowym, mineralizacja ogólną od 268 do 397 mg/dm3. TwardoĞü ogólna zamyka siĊ w granicach
4,5–7,5 mval/dm3 (woda Ğrednio twarda i twarda), a zawartoĞü siarczanów i chlorków jest nieznaczna.
Ujmowane wody podziemne charakteryzują siĊ zróĪnicowanymi zawartoĞciami Īelaza. Na obszarze
gmin DzierzgoĔ i Stary DzierzgoĔ wody zawierają ponadnormatywne iloĞci Īelaza (do 5 mg Fe/dm3) i
manganu (do 0,3 mg Mn/dm3), w związku z czym wymagają prostego uzdatniania. W gminie Sztum
wody charakteryzują siĊ równieĪ wysoką zawartoĞcią związków Īelaza i manganu (2–8 mg Fe/dm3;
0,1–0,4 mg Mn/dm3). Ponadto póánocno-zachodni fragment obszaru powiatu (Īuáawski) poáoĪony jest
w rejonie, w którym w wodach czwartorzĊdowych pojawiają siĊ fluorki (0,2–0,5mg F-/ dm3).
Wody piĊtra „róĪnowiekowego” powiatu sztumskiego naleĪą do wód II klasy jakoĞci, wymagających
prostego uzdatniana, a ich chemizm jest zbliĪony do chemizmu wód podziemnych czwartorzĊdowego
58
Program Ochrony ĝrodowiska dla powiatu sztumskiego na lata 2004 - 20011
piĊtra wodonoĞnego. Zwraca uwagĊ podwyĪszona zawartoĞü chlorków i fluorków (60–100 mg
Cl/dm3; 1,1–1,6 mg F-/ dm3) na obszarach wyniesionego stropu kredy (Biaáa Góra, Piekáo).
PaĔstwowy monitoring wód podziemnych zalicza obszar powiatu sztumskiego do stref wystĊpowania
wód podziemnych o wysokiej jakoĞci, nadających siĊ do wszystkich celów, po niewielkim
uzdatnieniu.
Zatwierdzone zasoby wody na obszarze powiatu Sztum przekraczają kilkakrotnie obecne
zapotrzebowanie wody.
ZagroĪenia i ochrona wód podziemnych
Do najwaĪniejszych Ĩródeá przeksztaáceĔ iloĞciowych i jakoĞciowych wód podziemnych
zanieczyszczeĔ wód powierzchniowych na terenie powiatu sztumskiego naleĪą:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
punkty zrzutu Ğcieków z oczyszczalni komunalnych,
punkty zrzutu nieoczyszczonych Ğcieków,
spáywy obszarowe z terenów rolnych,
nieuregulowane spáywy wód deszczowych z terenów zurbanizowanych i uprzemysáowionych,
Ĩle skáadowane i zabezpieczone pryzmy obornika oraz zbiorniki na gnojowicĊ poáoĪone w
pobliĪu cieków wodnych,
nieprawidáowo funkcjonujące systemy urządzeĔ melioracyjnych,
przesiĊki z nieszczelnych szamb,
wymywanie zanieczyszczeĔ z zanieczyszczonych gruntów i gleb,
nadmierny pobór wód.
Na obszarze powiatu sztumskiego eksploatowane są wody z utworów czwartorzĊdowych
i trzeciorzĊdowych. Poziom przypowierzchniowy wykorzystywany jest w pojedynczych
gospodarstwach rolnych i nie stanowi poziomu uĪytkowego. Najkorzystniejsze warunki naturalnej
ochrony posiadają poziomy wodonoĞne trzeciorzĊdowy oraz „róĪnowiekowy”, z uwagi na okoáo 100
m nadkáad ochronny utworów sáaboprzepuszczalnych. Wody czwartorzĊdowych warstw wodonoĞnych
są w wiĊkszoĞci izolowane nadkáadem glin o miąĪszoĞci 10–50 m. MiejscowoĞciami skupiającymi
obiekty mogące zagroziü jakoĞci wód podziemnych są miasta (Sztum i DzierzgoĔ), a poza terenem
miast zlokalizowane są gospodarstwa rolne nieliczne oczyszczalnie Ğcieków oraz gminne wysypiska.
Na obszarach uĪytków rolnych i lasów stopieĔ zagroĪenia wód podziemnych jest niski.
Najmniej korzystne warunki ochrony wód podziemnych wystĊpują w dolinie rzeki DzierzgoĔ. Izolacja
od powierzchni jest tu nieciągáa lub jej brak. JednoczeĞnie jest to obszar miasta DzierzgoĔ,
najwiĊkszej koncentracji potencjalnych ognisk zanieczyszczenia wód podziemnych.
Wysoki stopieĔ zagroĪenia wód podziemnych wystĊpuje, w rejonie Waplewa Wielkiego, Mikoáajek
Pomorskich, gdzie izolacja poziomu wodonoĞnego jest maáa, a miejscami zredukowana do kilku
metrów.
Okolice Sztumu charakteryzują siĊ Ğrednim stopniem zagroĪenia. Warstwa wodonoĞna jest sáabo
izolowana i naraĪona na zanieczyszczenia. W Sztumie znajduje siĊ przemysá obróbki metali,
przetwórstwo rolno-spoĪywcze i zakáady obsáugi rolnictwa. W rejonie tym zlokalizowane są
oczyszczalnie Ğcieków. ĝredni stopieĔ zagroĪenia migracją zanieczyszczeĔ do wód podziemnych
wystĊpuje w rejonie gospodarstwa rolnego w Cygusach (eksploatacja kredy jeziornej), w Sztumskiej
Wsi (wysypisko gminy Sztum), w rejonie GoĞciszewa.
Melioracje
Osuszanie terenów wywoáuje niekorzystne skutki w Ğrodowisku przyrodniczym. Powoduje obniĪenie
poziomu wód gruntowych, w wyniku czego wysychają studni, przyspiesza równieĪ spáyw wód,
zmniejszając retencjĊ. Mokradáa są naturalnym magazynem wody, wiosną przyjmują jej nadmiar i
59