Socjologia

Socjologia
Wykłady prowadzone przez: Jolantę Kowalczyk - Grzenkowicz
Aktualizacja:
1. 27 maja 2003 by DarBat
Socjologia – (Jest nauką o społeczeństwie) naukowe badanie społeczności ludzi i ich form
zrzeszania się oraz rezultatów ich zachowań. Przedmiotem zainteresowania są:
społeczeństwo, grupy społeczne, społeczne zachowania.
Historia socjologii:
Etapy kształtowania się socjologii:
- Przednaukowy ( filozofia starożytna )
- Naukowy ( powstawanie socjologii )
Starożytne myśli społeczne
- Platon „Państwo” 427-347 p.n.e.
- Arystoteles „Polityka”( pierwsza rozprawa socjologiczna ) 384 – 322 p.n.e.
- Seneka
- Marek Aureliusz
Starożytna myśl chrześcijańska
- św. Augustyn 354 – 430 n.e.
- św. Tomasz z Akwinu1225 – 1274 n.e.
Odrodzeniowa myśl
- Nicollo Machiavelli (machiavellizm – żądza władzy i posiadania „Książe”) 1469 – 1527 n.e.
Okres nowożytny
- św. Tomasz ( Morus ) – Socjalizm utopijny 1478 – 1535 n.e.
- Andrzej Frycz – Modrzewski ( „O poprawie Rzeczypospolitej” – zwyczaje i obyczaje) 1503
– 1572 n.e.
Prekursorzy socjologii
Gianbatisto Vico
Claude Adrien Hewecjusz
Claude Henri Saint – Simone
Twórca socjologii
August Comte 1798 – 1857 r.
- nadanie nowej nauce nazwy ( societas + logos ) 1838r.
- określenie przedmiotu badań (społeczeństwo jako całość składająca się z grup, najmniejsza
grupa to rodzina)
- ustalenie metod badawczych:
1. eksperyment (wprowadza się bodziec i bada reakcję nań, w lab. lub w tetenie)
2a. obserwacja czysta
2b. obserwacja uczestnicząca
3. metoda porównawcza (dwie podobne grupy)
4. analiza historyczna (badanie zbiorowości na przestrzeni czasu)
Współcześnie również
5. ankieta
6. wywiad
Funkcje socjologii ( wg A. Podgóreckiego )
- diagnostyczna ( określenie zasięgu czasowo-przestrzennego, co się będzie działo ze
zjawiskiem )
- demaskatorska ( ukazywanie zakonspirowanych cech )
-X apologetyczna ( pomijanie poszczególnych danych i pozostawianie najważniejszych )
- teoretyczna ( konstruowanie modeli teoretycznych do opisu zjawisk )
- socjotechniczna (wykorzystywanie znajomości zjawisk społecznych, aby osiągnąć
zmierzony cel)
Socjalizacja – proces przystosowania jednostki do życia w społeczeństwie, przebiega w 3
grupach: rodzina, szkoła, rówieśnicy.
Typy zachowań społecznych:
Instynkt społeczny - u niektórych zwierząt występują zachowania społeczne:
- słonie – pomagają sobie, gdy jeden jest ranny.
- delfiny – okazują wdzięczność za pomoc
- członkowie stada chronią osobniki najmłodsze
- kury, indyki – bronią własne pisklęta (pod wpływem bodźca dźwiękowego)
mimikra – podszywanie się pod inne osobniki własnego lub innego gatunku).
Zachowania Prospołeczne
1. Zachowanie altruistyczne – działania na rzecz innych, ze wiadomością narażania siebie na
rzecz pomocy innym.
2. Zachowanie pomocne – poświęca swój wysiłek ( wolontariusz )
3. Zachowanie kooperacyjne – podjęcie działań dla własnych korzyści, ale inni tez te
korzyści odniosą i nie odniosą strat.
4. Zachowanie adaptacyjne – Neutralne – Jednostka odnosi korzyści, brak powiązania
miedzy jej aktywnością, a interesami innych ( realizuje hobby )
Zachowania Aspołeczne
1. Egocentryczne – Jednostka odnosi korzyści, ale korzyści i straty innych są efektem
ubocznym.
2. Eksploatatorskie – jednostka odnosi korzyści kosztem innych.
3. Antyspołeczne – Jednostka działa na szkodę innych.
Socjobiologia – X zachowania uwarunkowane biologicznie.
Teoria wymiany społecznej – jednostka ocenia koszty i zyski związane z pomocą, troska o
własny interes. Podważa zachowania prospołeczne.
Empatia i altruizm – współodczuwanie (postawienie się w sytuacji drugiej osoby), pomoc bez
względu na konsekwencje (koszty, zyski).
Osobowość altruistyczna – można ją kształtować po przez wychowanie.
Koszty udzielenia pomocy :
- strata czasu
- uszczerbek na zdrowiu
Koszty nie udzielenia pomocy :
- prawna odpowiedzialność
- utrata reputacji
Grupy społeczne:
Grupa społeczna – co najmniej 2 osoby między którymi istnieje określony stosunek
społeczny (gdy jej członkowie wchodzą ze sobą w określony typ kontaktu).
Kryteria klasyfikacji:
1. Typ więzi między członkami
- grupy formalne – więź bezosobowa
- grupy nieformalne – więź osobista
2. Stopień trwałości więzi
- gr. krótkotrwałe – nie trwają dłużej niż zdarzenie (powoływane do załatwienia jakiejś
sprawi)
- gr. sporadyczne – zbierają się z okazji zdarzenia cyklicznie powtarzanego
- gr. ciągłe – trwają dłużej niż jakieś zdarzenie (wewnątrz i między pokoleniowe)
3. Wielkość
- gr. duże – komunikacja przez pośredników
- gr. małe – kontakty bezpośrednie
4. Charakter członkostwa
- dobrowolne – świadome
- automatyczne
- (rozerwalne)
- (nierozerwalne)
5. Typ solidarności
- wewnętrzne – sami do nich należymy
- zewnętrzne – są nam obce
Ch.Cooley:
Grupy pierwotne – (proces socjalizacji) osobiste, trwałe; rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza.
Grupy wtórne – powstają w określonym celu, nieosobiste, nie wywierają trwałego wpływu na
jednostki uczestniczące.
Grupa odniesienia - wykorzystywane przez jednostkę do tworzenia własnych opinii.
- funkcja normatywna (określenie norm, właściwych zachowań)
- funkcja porównawcza (ustala wzór lub standard względem, którego ocenia się jednostki,
wzór do naśladowania)
- funkcja audytoryjna (ocena stosowności zachowań jednostki)
Styczność i podobieństwo - zwiększają możliwość wspólnych działań prowadzących do
powstania grupy społecznej.
Rola społeczna - zachowanie, którego grupa społeczna oczekuje od jednostki po
zaakceptowaniu jej norm; Oczekiwania grupy wobec jednostki. Zbiór „przepisów” , którymi
powinna kierować się jednostka zajmująca określoną pozycję społeczną (lub aspirująca do
jakiejś grupy)
Role są zróżnicowane:
- hierarchiczne (wojsko)
- niehierarchiczne
Konflikt ról społecznych – jednostka należy do różnych grup społecznych i każda stawia
inne wymogi
Tłum:
Krótkotrwałe zgromadzenie dużej liczby ludzi na przestrzeni umożliwiającej im styczność
fizyczną, niepowiązanych określonymi więzami społecznymi. Tłum daje poczucie siły,
uleganie nastrojowi paniki, trudne do przewidzenia zachowanie. Znalezienie się w tłumie
wpływa na zachowanie jednostki.
Rodzaje tłumu
1. agresywny ( wyraża niezadowolenie )
- linczujący
- terroryzujący
- walczący
2. uciekający ( zachowuje bezpieczeństwo )
3. nabywający lub rabujący
4.demonstrujący
Konformizm:
Konformizm to uleganie wpływowi innych. Zmiana poglądów pod wpływem innych (presją).
Potocznie rezygnacja z własnych opinii.
Salomon Ash – twórca eksperymentu o konformizmie dotyczącego długości odcinków.
1.Skład grupy wywierającej nacisk
- osoby lubiane (prezenterzy telewizyjni, sportowcy, aktorzy)
- autorytety (lekarze, dentyści)
- osoby podobne
- osoby znaczące
- jednomyślność grupy
- wielkość grupy
Rodzaje:
- Uleganie (najmniej trwały, zagrożenie kary)
- Identyfikacja (identyfikuje się z autorytetem, efekt wujka Karola, przyjmowanie systemu
wartości lub wyglądu innej grupy)
- Internalizacja (przekonanie o słuszności obowiązujących norm)
 Eksperyment Milgrama. Uczniowie – nauczyciele. Wstrząsy elektryczne za złą
odpowiedz. Poczucie obowiązku nauczycieli, brak odwagi na zdecydowany sprzeciw
wobec autorytetu, odpowiedzialność wyłącznie wobec autorytetu.
 Eksperyment Zimbarda. Więźniowie – strażnicy, aresztowanie, ubiór więzienny. Wszyscy
chcieli być więźniami brak odpowiedzialności. Więźniowie niespodziewanie aresztowani.
90% rozmów więźniów o ucieczce i podłym jedzeniu. Próby ucieczki. Działania
wzorowane na filmach i książkach. Autor sam siebie wciągnął w eksperyment – był
dyrektorem więzienia. Eksperyment przerwano po 6 dniach. Krytyka środowiska
socjologicznego. Część badanych zatrudniała się w więzieniach.
Zagrożenia dla ludzi poddawanych eksperymentowi:
- stres
- poczucie obowiązku (głównie ludzie, którym się płaci za eksperyment)
- wprowadzenie w błąd (nie można powiedzieć, na czym polega eksperyment, ale powinno się
powiedzieć po eksperymencie)
- anonimowość uczestników
Zdefiniowanie sytuacji – gdy nie wiemy co się stało nie reagujemy.
Dyfuzja sytuacji – rozłożenie odpowiedzialności na wszystkich uczestników zdarzenia (nie
ma jej, gdy osoba potrzebująca zwróci się do kogoś o pomoc).
Normy i kontrola społeczna:
Każde społeczeństwo tworzy szereg norm, kary i nagrody za ich spełnianie.
Normy zinternalizowane – element świadomości narzucony z zewnątrz.
Internalizacja norm – wewnętrzne przekonanie o słuszności wyznawanych norm.
relatywizm moralny (norm) – nie ma wiecznych i niezmiennych zawsze i wszędzie
obowiązujących norm.
Zróżnicowanie norm – zależy od przynależności do grupy społecznej i środowiska.
Anomia – wyłamywanie się z norm, spełnienie jednej normy łamie drugą, konflikt norm.
Normy społeczne warunkują:
- zachowanie wobec innych jednostek.
- zachowanie jednostki wobec społeczności i symboli społecznych.
- zachowanie jednostki wobec samej siebie.
Systemy normatywne:
- normy religijne (najtrudniejsze do zmiany)
- normy moralne (grupa ocenia, wyrzuty sumienia jednostki)
- normy obyczajowe (powszechna aprobata społeczeństwa, tradycja, wyłączenie z grupy,
moda)
- normy prawne(sankcje fizyczne, można zmienić z dnia na dzień, (istnieć) nawet bez
aprobaty społecznej)
Kontrola społeczna – przywrócenie jednostki do przestrzegania norm.
- przemoc
- perswazja
- presja ekonomiczna
- plotka
- pogarda
- odrzucenie
Motywy i potrzeby człowieka:
Popęd – pojęcie najwęższe, dotyczy instynktu, spełnianie popędu jest konieczne dla życia,
najbardziej pierwotna forma działalności.
Potrzeba – jej zaspokajanie jest konieczne do życia fizycznego jak i psychicznego,
świadome.
Motyw – racja skłaniająca do konkretnego działania.
Motywacja – zespół pobudek kierujący naszym zachowaniem. Chęc zaspokojenia popędu lub
potrzeby.
- dyspozycje motywacyjne (zdolności)
- motywy aktualnie wzbudzone
Hilgard i jego podział.
- motywy biologiczne (popęd głodu, pragnienia, przemiany materii)
-X motywy społeczne (popęd seksualny, macierzyński, agresja, dominacja, uległość)
- motywy osobiste (własna filozofia życiowa, cel jednostki)
Hierarchia potrzeb wg Maslowa
1. Potrzeby biologiczne (fizjologiczne)
|
2. Potrzeby bezpieczeństwa
| potrzeby podstawowe
3. Potrzeby afiliacji ( przynależność do grupy, miłość )
|
4. Potrzeby szacunku i uznania ( nie tracąc szacunku do samego siebie )
5. Potrzeby samo urzeczywistnienia
6. Potrzeby wiedzy i rozumienia
7. Potrzeby estetyczne
Frustracja:
Stan pewnego napięcia emocjonalnego spowodowany niemożnością osiągnięcia celu. Jest to:
- bezpośredni efekt wystąpienia niepokonalnej przeszkody, brak możliwości wycofania się.
- następstwo przerwania działania
Podatne osoby ze słabą osobowością.
Rodzaje przeszkód:
1. Zewnętrzne
- bierne (związane z warunkami działania, pogoda, złośliwość przedmiotów martwych)
- aktywne (inni ludzie ograniczają możliwości działania)
2. Wewnętrzne
- bierne (właściwości fizyczne jednostki)
- aktywne (procesy psychiczne, które blokują działanie)
Konflikty motywacyjne
- między dążeniem, a dążeniem (konieczność wyboru)
- między unikaniem, a unikaniem (wybór mniejszego zła, wahanie, ostry stan frustracji)
- między dążeniem, a unikaniem (wywołuje frustrację)
Przyrost unikania jest większy niż przyrost dążenia.
Konflikt poznawczy (informacyjny)
- dysonans poznawczy (stan zbliżony do frustracji, informacje niezgodne z oczekiwaniami,
wzbudza przykre napięcie emocjonalne, dążymy do zredukowania tego stanu)
Nastawienie wobec frustracji:
- obronne ( zmiana pierwotnego celu działania )
- zadaniowe ( nie ma zmiany celu działania, tylko taktyki jego osiągnięcia )
Objawy frustracji:
1. Destruktywność
- agresja bezpośrednia (wyładowanie się na przyczynie frustracji)
- agresja przemieszczona (przyczyna frustracji jest dal nas nieosiągalna, wyładowujemy się na
osobie lub przedmiocie)
2. Apatia – niechęć do działania
3. Fantazjowanie – zamykanie się w sobie, myślenie o problemie lub o zupełnie innych
rzeczach.
4. Podniecenie i napięcie – pocenie się, drżenie głosu.
5. Fiksacja (stereotypia) – zachowanie stereotypowe, człowiek zachowuje się ciągle w ten
sam sposób, mimo że wie, że to nie przyniesie efektu.
6. Regresja (obniżenie funkcji intelektualnych, reakcje impulsywne, na przykład dorosły
człowiek reagujący płaczem )
Mechanizmy obronne:
Człowiek broni się przed dopuszczeniem do siebie informacji wywołujących lęki.
1. Racjonalizacja –podejście rozumowe, szukanie prawdopodobnych, ale nieprawdziwych
przyczyn frustracji.
2. Projekcja (przypisywanie własnych wad innym)
3. Identyfikacja (przypisanie sobie pozytywnych cech innych)
4. Dysocjacja (nadmierne teoretyzowanie, czynności przymusowe, plany nie wcielane w
życie)
5. Reakcja upozorowana (pozorowanie zachowania nieprawdziwego, przesadna uprzejmość
wobec osoby nielubianej)
6. Wypieranie (odrzucanie rzeczy, które są nieprzyjemne) – skrajnym przypadkiem jest
amnezja po wstrząsie psychicznym.
7. Substytucja (zastąpienie działań skazanych na niepowodzenie celami zastępczymi)
8. Odreagowanie ( rozładowanie napięcia )
Właściwości mechanizmów obronnych:
- nieświadome
- uruchomienie mechanizmów obronnych powoduje zmianę oceny własnego działania
Stres (wynika z frustracji):
- biologiczny (fizjologiczny) – reakcja fizjologiczna na stres.
- psychologiczny - zmiana w zachowaniu człowieka.
Szczególny rodzaj sytuacji, bądź czynników wpływających na zachowanie jednostki.
Frustracja może się przerodzić w stres.
Stan wewnętrzny oznaczający napięcie emocjonalne o ujemnym znaku, pobudzenie
emocjonalne.
Stres – pogorszenie poziomu aktywacji, wzrost pobudzenia, emocje ( lęk, strach, panika ),
motywacja do przezwyciężania stresu
Źródła stresu – nadmierne obciążenia psychiczne
1. Zakłócenia
2. Zagrożenia
3. Deprywacja
Reakcja na stres:
- mobilizacja – wzrasta sprawność organizmu (przez krótki czas).
- rozstrojenie – dezorganizacja.
- destrukcja – całkowite zaburzenie kontrolowania sytuacji.
Zachowania asertywne:
Odwrotność konformizmu, umiejętność wyrażania siebie, odmawiania.
Ludzie zachowujący się nieasertywnie mają wyrzuty sumienia, ze nie mogą się oprzeć.
- dyssatysfakcja - ktoś wykorzystał daną osobę, świadomość ulegania i manipulowania,
świadomość tego, że człowiek jest słaby, ludzie nim manipulują, może w nim wzrastać
agresja.
- obniżanie samooceny - osoby manipulowanej może doprowadzić do zerwania kontaktu z
ludźmi, co prowadzi do frustracji.
- umiejętność pełnego wyrażania siebie, wyrażania swojej opinii, obrony przed manipulacją
ze strony innych.
Zachowania asertywne są kwestią wyboru. Są negatywnym produktem ubocznym procesu
socjalizacji.
Zachowania asertywne powinny być
- społecznie akceptowane, nie agresywne
- otwarte w wyrażaniu przekonań
- nie powinno im towarzyszyć im poczucie winy.
Czasami nie należy zachowywać się asertywnia:
- w sytuacjach zagrożenia
- w kontaktach z bliskimi
Monolog wewnetrzny:
- samospełniające się przepowiednie (wmawiamy sobie ze czegoś nie umiemy).
-treść tekstów nie podlega weryfikacji.
Zabiegi, za pomocą których nasz monolog nie pozwala nam być sobą
1. Przywoływanie negatywnych zdań na własny temat
2. Przywoływanie myśli, uznanych norm zachowania (student mówi coś niejasnego, a drugi
myśli o tym by mu nie przeszkadzać, nie sprawiać przykrości innej osobie)
3. Stawianie sobie warunków
4. Katastrofizowanie (wyobrażanie sobie, co może się zdarzyć, negatywne skutki)
5. Samokaranie (koncentracja na swoich złych zachowaniach, niepowodzeniach)
Techniki zachowania asertywnego
- „Pęknięta płyta” – konsekwentne powtarzanie treści w celu uniemożliwienia
manipulowania sobą, konieczny kontakt wzrokowy, zdecydowanie.
- „Zasłona z mgły” – krytykowana osoba zgadza się z uwagami krytycznymi i nie podejmuje
dyskusji na ten temat.
- „Przyznanie się do błędu” – „akceptacje komplementów” próba szukania
usprawiedliwienia przez osobę krytykowaną.
- „Poszukiwanie krytyki” – zadawanie pytań o krytykę.
Wywieranie wpływu na ludzi:
Utrwalone wzorce reakcji – te zachowania pojawiają się w określonej sytuacji i kolejności.
Regularne, slepe, mechaniczne wzorce zachowań. Wyzwalaczem jest: kolor, cena, argument.
Wyuczone.
zasada kontrastu – zmienia ocenę.
Kapitanoza – podążanie za przywódcą, autorytetem.
Reguła wzajemności – odwdzięczenie się osobie, która zapewniła nam dobro. Występuje w
każdej kulturze.
Eksperyment Chianiniego – związany z regułą wzajemności.
1. Siła wzajemności
2. Wymuszenie niechcianych ofiar
3. Niesprawiedliwa wymiana
Wzajemność ustępstw.
Lubienie i sympatia – chętniej zgadzamy się z z ludźmi, których lubimy.
Sympatia:
1. Atrakcyjność fizyczna ( zjawisko aureoli )
2. Podobieństwo
3. Komplementy
4. Kontakt i współpraca
5. Skojarzenia i warunkowanie
6. Autorytet
7. Zaangażowanie i konsekwencja
8. Ubranie
Osobowości:
Konfiguracja stałych cech ( np. temperament ), forma związku człowieka ze światem,
konfiguracja bodźców i reakcji, funkcja sił dynamicznych.
Neurotyzm – chwiejność emocjonalna, wysoka pobudliwość, słaba odporność na stres.
Ekstrawersja – wyładowuje się na zewnątrz, słaby wgląd w siebie
Introwersja – wyładowuje emocje na sobie, ukrywa emocje, nie ufa innym
Psychotyzm - ...