X-Book

Transkrypt

X-Book

X-Book
czyli dlaczego derywaty są
tak interesujące
Dom Maklerski X-Trade Brokers
ul. Ogrodowa 58
00-876-Warszawa
www.xtb.pl
X-Trade Brokers DM, www.xtb.pl, 022 520 22 80, [email protected], X-Book
forex indeksy towary
masz x możliwości
1.Słyszeliście Państwo o derywatach?
3
2. Rynek finansowy, regulowany i pozagiełdowy.
4
3. Rynek walutowy.
5
3.1. Historia międzynarodowego rynku walutowego.
5
3.2. Historia polskiego rynku walutowego.
7
3.3. Uczestnicy krajowego rynku walutowego.
8
4. Rynek Towarowy.
9
5. Oferta
11
5.1. System transakcyjny X-Trader.
13
6. Kontrakty Różnic Kursowych.
14
6.1. Kurs natychmiastowy a kurs terminowy realizacji transakcji.
14
6.2. Kontrakt różnic kursowych – charakterystyka instrumentu.
16
6.3. Wycena kontraktów różnic kursowych.
17
6.4. Dźwignia finansowa oraz ryzyko związane z KRK.
20
6.5. Kontrakty walutowe forward a kontrakty różnic kursowych.
21
7. Option Trader.
22
7.1. Opcje
24
7.2. Cena opcji.
24
7.3. Jak zarabiać i ile to kosztuje?
26
8. Realizacja transakcji i rodzaje zleceń.
27
8.1. Zlecenia otwierające pozycje.
27
8.2.Zlecenia zamykające otwarte pozycje rynkowe.
28
9. Analiza fundamentalna rynku walutowego.
29
9.1. Wskaźniki makroekonomiczne.
29
9.2. Polityka pieniężna a rynek walutowy.
33
10. Analiza techniczna rynku.
34
10.1. Podstawowe założenia analizy technicznej.
34
10.2. Formacje cenowe.
35
10.3. Najbardziej popularne wskaźniki i oscylatory techniczne.
38
10.4. Teoria Fal i liczba Phi (Φ).
40
11. Inwestowanie.
42
11.1. Charakterystyka procesu inwestycyjnego.
42
11.2. Strategie i dywersyfikacja portfela.
42
11.3. Średnia zmienność / spready.
43
11.4. Strategie inwestowania na rynku walutowym.
44
11.5. Zarządzanie ryzykiem.
44
11.6. Najczęściej popełniane błędy inwestorów.
11.7. Ważnych i prostych zasad inwestowania.
45
46
2
masz x możliwości
1. Słyszeliście Państwo o derywatach?
A o instrumentach pochodnych?
Jeśli tak to znakomicie, bo Dom Maklerski X-Trade Brokers specjalizuje się w obrocie instrumentami pochodnymi – inaczej zwanymi derywatami.
Jeżeli nie to nic straconego – lektura tej broszury pozwoli je poznać i zrozumieć dlaczego świat docenił instrumenty pochodne, dzięki którym światowe rynki walutowe, towarowe i akcyjne stały się dostępne dla każdego inwestora w zasięgu
internetu.
Zmiany legislacyjne roku 2003 spowodowały, że pod skrzydła polskiego regulatora rynku kapitałowego – Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (obecnie KNF) – trafiły podmioty operujące na rynkach nieregulowanych. W oparciu o zezwolenia KPWiG z 8 listopada 2005 r. powstał Dom Maklerski X-Trade Brokers, jako jeden z 34 domów maklerskich
działających w Polsce.
Spółka akcyjna Dom Maklerski X-Trade Brokers został zarejestrowana w Warszawie, w Sądzie Rejonowym miasta stołecznego, siedzibą spółki jest biuro w Warszawie, przy ulicy Ogrodowej 58. Kapitał zakładowy spółki wynosi 4 500 000
zł, a jej akcjonariuszami są polscy obywatele, osoby fizyczne. Przedmiotem działalności jest działalność maklerska.
Celem działania X-Trade Brokers jest zapewnienie inwestorom dostępu do światowego rynku finansowego i możliwości
zawierania transakcji instrumentami pochodnymi na rynkach walutowych, towarowych i akcyjnych. Narzędziem inwestycyjnym jest system transakcyjny X-Trader, a dzięki restrykcyjnej polityce kosztów i internetowej sieci sprzedaży oferujemy inwestorom jedne z najniższych w Polsce spreadów na waluty, towary i akcje.
X-Trade Brokers zdobywa zaufanie inwestorów przez:
• dostarczanie swoim inwestorom zaawansowanych technologicznie aplikacji transakcyjnych,
• oferowanie jak najniższych kosztów zawierania transakcji,
• profesjonalizm i rzetelność działania,
X-Trade Brokers nie zajmuje się doradztwem inwestycyjnym, ale podejmuje działania mające na celu wzrost świadomości zasad funkcjonowania rynku finansowego wśród jej Klientów. Jesteśmy uczestnikami konferencji i szkoleń dotyczących rynku finansowego a nasi eksperci pomagają dziennikarzom tłumaczyć zasady polskiej rzeczywistości gospodarczej.
X-Trade Brokers Dom Maklerski S.A. zatrudnia specjalistów z dziedziny rynków walutowych, towarowych i giełdowych.
Są to eksperci w dziedzinie walutowych i towarowych instrumentów pochodnych. Nasi pracownicy mają za sobą wieloletni staż pracy w polskich bankach, na Giełdzie Papierów Wartościowych, Warszawskiej Giełdzie Towarowej i biurach
maklerskich.
Systemy transakcyjne X-Trader i Option Trader dają możliwość zawierania transakcji na kontraktach na różnice kursów
(CFD)i opcjach na waluty, surowce, indeksy i akcje. X-Trader i Option Trader to stabilne, polskojęzyczne systemy transakcyjne, rozliczane w złotówkach, wspierane przez działający 24 godziny Dealing Room. Systemy posiada wbudowane
narzędzia analityczne i serwisy ekonomiczne, zapewniający ogląd rzeczywistej sytuacji rynkowej. Transakcje rozliczane
są w czasie rzeczywistym, zlecenia realizowane są na bieżąco, stan rachunku widoczny jest w oknie aplikacji a transfery
środków realizowane są w ramach jednego dnia roboczego.
X-Trade Brokers to propozycja inwestycyjna dla:
- inwestorów indywidualnych, których nie satysfakcjonuje rynek kasowy (akcje i obligacje) i rynek giełdowych instrumentów pochodnych, które chcą inwestować dynamiczniej i szybciej uzyskiwać środki (rozliczenia w ciągu jednego
dnia roboczego); dla osób, które lubią samodzielnie podejmować decyzje i brać za nie odpowiedzialność a inwestowanie
jest dla nich sposobem myślenia o przyszłości.
- inwestorów instytucjonalnych, którzy widzą konieczność zarządzania ryzykiem walutowym w swojej firmie – chcą
zabezpieczyć wpływy i ograniczyć wydatki wykorzystując instrumenty pochodne; których firmy mają wolne środki a
oferta depozytów overnight nie jest dla nich interesująca.
3
masz x możliwości
2. Rynek finansowy, regulowany i pozagiełdowy.
Rynek finansowy - jeden z podstawowych elementów sprawnego funkcjonowania każdej gospodarki, to miejsce, w którym dokonują się wszelkie operacje związane z obrotem środkami pieniężnymi. Ponieważ cała działalność gospodarcza
jest oparta na obrocie pieniężnym, rynek finansowy w namacalnym ujęciu to działalność gospodarcza związana z przepływami pieniężnymi i operacjami rozliczeniowymi.
Rynek finansowy dzieli się na segmenty, którym właściwe są różne instrumenty finansowe:
•
•
•
•
rynek
rynek
rynek
rynek
pieniężny
kapitałowy
instrumentów pochodnych
walutowy
Zanim podstawową formą organizacyjną rynku kapitałowego stała się giełda, handel dokonywał się poza szczególnymi
formami organizacyjnymi - bezpośrednio pomiędzy zainteresowanymi stronami,. Obrót skoncentrowany był w bankowych
kantorach, gdzie akcje i udziały sprzedawano bezpośrednio klientom “przez ladę” - stąd też geneza nazwy rynku pozagiełdowego “Over the Counter”.
W miarę rozwoju rynku kapitałowego handel zaczął się skupiać w miejscach scentralizowanych, czyli giełdach. Takiemu
modelowi obrotu sprzyjał fakt standaryzacji instrumentów finansowych, struktura gospodarki oparta o duże korporacje
oraz ograniczone możliwości techniczne w zakresie komunikacji. W rezultacie do przełomu lat 60. i 70. XX wieku rynek
pozagiełdowy miał znaczenie marginalne.
Dopiero w tym czasie nowe technologie spowodowały pojawienie się na rynku wielu podmiotów gospodarczych, które
rozpoczęły działalność często w nowoczesnych, nie występujących wcześniej, dziedzinach. Te młode spółki, którym do
dalszego rozwoju niezbędny był dopływ kapitału, częstokroć nie spełniały wymogów dopuszczeniowych do obrotu giełdowego. Jednocześnie rozwój telekomunikacji i informatyki umożliwiał powrót do pierwotnej koncepcji rynku rozproszonego, sprawiając że stał się on równie szybki i efektywny jak giełdy.
Ekspansja rynku OTC spowodowała konsolidację rynku giełdowego – giełdy o mniejszym znaczeniu zostały wchłonięte
przez większe podmioty. Wytworzył się również dość wyraźny podział między rynkiem giełdowym a pozagiełdowym – na
tym pierwszym notowane są papiery wartościowe spółek o ustabilizowanej pozycji na rynku, natomiast rynek pozagiełdowy był szansą na pozyskanie kapitału dla młodych, prężnie rozwijających się przedsiębiorstw. Największe znaczenie na
rynku OTC ma amerykański system NASDAQ – pozagiełdowy rynek papierów wartościowych, utworzony w 1971 roku
przez Zrzeszenie Maklerów Papierów Wartościowych NASD (Nasiona Association of Securities Dealers).
Handel na rynku walutowym również odbywa się zasadniczo na rynku OTC, nie posiadającym fizycznego miejsca obrotu,
co znaczy że transakcje odbywają się pomiędzy uczestnikami rynku, którymi są: banki, przedsiębiorstwa, brokerzy walutowi, inwestorzy indywidualni; komunikujący się poprzez internet i łącza telefoniczne. Podstawą rynku są realizowane 24
godziny na dobę transakcje między bankami i instytucjami finansowymi, które tworzą rynek międzybankowy. Rynek ten
funkcjonuje 24 godziny na dobę począwszy od Syndey, przez Tokyo, Londyn i Nowy Jork.
Rynek giełdowy w transakcjach walutowych obejmuje jedynie około 25% obrotu instrumentami pochodnymi typu futures
lub opcjami walutowymi. Rynek pozagiełdowy oferuje inwestorom większe możliwości wyboru, z uwagi na bardzo dużą
liczbę uczestników, którzy zlokalizowani są na całym świecie – mają oni możliwość wyboru partnera transakcji, analizując
oferowaną przez niego cenę i markę, którą wypracowała firma foreksowa. Wykorzystując doświadczenie zdobyte na rynku walutowym, brokerzy oddają do dyspozycji inwestorów instrumenty finansowe związane z cenami towarów, akcjami i
poziomami indeksów. Wszystko to sprawia, że konkurencja na tym rynku jest ogromna, a firmy uczestniczące w tym rynku zmuszone są stosować najwyższe normy obsługi klienta.
4
masz x możliwości
3. Rynek walutowy
3.1. Historia międzynarodowego rynku walutowego
Pierwszą formę płatności w wymianie handlowej stanowił barter. Wartość dobra była wyrażana w określonej ilości innych dóbr, podlegających wymianie. Ograniczenia związane z tego rodzaju systemem rozliczeń stały u podstaw przyjęcia jednolitego środka płatności w ramach poszczególnych grup kulturowych.
Z czasem funkcję środka płatniczego oraz narzędzia tezauryzacji – pierwszej waluty - przyjęły określone przedmioty i
surowce, w szczególności złoto i srebro, odznaczające się naturalną rzadkością. Środkiem rozliczeniowym stały się wytapiane z szlachetnych kruszców monety. W czasach średniowiecza w stabilnych politycznie regionach pojawiły się pierwsze kwity depozytowe, a wraz z powstaniem pierwszych banków – noty bankowe. Na tej bazie powstały waluty narodowe. Od roku 1876 do czasu I wojny światowej utrzymywał się system monetarny oparty na złocie. W ramach tego systemu waluty stanowiły noty bankowe, mające swe pokrycie w złocie deponowanym w krajowych bankach centralnych.
Podpisany w lipcu 1944 r. układ w Bretton Woods wprowadził system sztywnych
kursów walut, opartych o dolara, którego wartość na stałe przypisano do złota. Wartość uncji złota została określona
jako 35 USD. Zróżnicowane tempo rozwoju poszczególnych gospodarek światowych sprawiło jednak, iż systemu sztywnych kursów walutowych nie dało się utrzymać zbyt długo. Początek lat 70-tych przyniósł upadek systemu z Bretton
Woods. W sierpniu 1971 r. prezydent USA Nixon zniósł wymienialność dolarów na złoto. Do końca roku 1973 wprowadzono pełną wymienialność walut, co pozwoliło na szybki rozwój rynku walutowego. Istotnym wydarzeniem było powstanie rynku eurodolara, który pozwalał uczestnikom na deponowanie i pożyczanie waluty amerykańskiej poza granicami USA. Ze względu na bardziej liberalne niż w Stanach regulacje i wyższe stopy procentowe rynek ten cieszył się wysoką popularnością wśród inwestorów. Rosnące zainteresowanie rynkami walutowymi prowadziło do wzrostu płynności i
zmienności kursów, pozwalając także na rozwój dostępnych instrumentów finansowych i liberalizację handlu.
Próbą przywrócenia regulacji wahań kursowych było ustanowienie w 1979 r. Europejskiego Systemu Walutowego. W
ramach tego układu państwa członkowskie podpisały porozumienie, na mocy którego ich banki centralne były zobowiązane do utrzymania kursów walut narodowych w przedziale +/- 2,5% wobec określonego kursu podstawowego. Wyraźne umocnienie dolara na początku lat 80-tych, związane z wysokim poziomem stóp procentowych w USA, wywołało zaniepokojenie wśród największych gospodarek świata. W 1986 r. w hotelu Plaza zostało podpisane porozumienie mające
na celu przeciwdziałanie dalszym wzrostom waluty amerykańskiej. W latach 1992 – 1993 doszło do załamania się Europejskiego Systemu Walutowego, do czego przyczyniła się m.in. wysoka różnica pomiędzy stopami procentowymi w
Niemczech a innymi krajami członkowskimi oraz działalność kapitału spekulacyjnego. Skokowej dewaluacji poddane zostały m.in. funt irlandzki, peseta hiszpańska oraz portugalskie escudo. W 1992 r. nastąpił spekulacyjny atak na brytyjskiego funta. Prowadzony przez Georga Sorosa fundusz Quantum doprowadził do panicznej wyprzedaży brytyjskiej waluty, a Bank Anglii nie zdołał zatrzymać spadków kursu waluty brytyjskiej. W efekcie Wielka Brytania wystąpiła z Europejskiego Systemu Walutowego, upłynniając kurs waluty, a funt stracił w tym okresie
ponad 15%. Wrażliwość ekonomii krajów rozwijających się na zmiany kursów walutowych ukazał w pełni kryzys azjatycki w 1997 r. Jego skutki odczuły nie tylko kraje Azji, ucieczka kapitału dotknęła także inne rynki wschodzące, m.in. Brazylię i Rosję.
Ważnym momentem w dziejach rynków walutowych było przyjęcie wspólnej waluty przez kraje należące do utworzonej
w 1992 r. Unii Europejskiej. Euro zostało wprowadzone do obrotu w 1999 r. na mocy podpisanego w 1991 r. układu z
Maastricht. Od 1 stycznia 2002 r. wspólna waluta stanowi pełnoprawny środek płatniczy w związanych układem krajach.
Euro zastąpiło narodowe waluty 12 spośród 15 krajów wchodzących w tym okresie w skład Unii Europejskiej. Politykę
monetarną strefy euro prowadzi Europejski Bank Centralny. Wprowadzenie wspólnej waluty stanowiło kolejną próbę
stabilizacji rynków walutowych, eliminując w praktyce ryzyko związane z różnicami kursowymi w ramach krajów objętych układem. Początki notowań w 1999 r. stały jednak pod znakiem niepewności związanej z polityką monetarną ECB
oraz sporów pomiędzy krajami członkowskimi, co przyniosło osłabienie wspólnej waluty, zatrzymane dopiero w 2000 r.
wraz z interwencją banków centralnych. Po ataku terrorystycznym na USA 11 września 2001 r. euro, podobnie jak frank
szwajcarski i złoto, zaczęło być postrzegane jako tzw. “bezpieczna przystań”. Po tym wydarzeniu rozpoczęła się trwająca
do dziś fala wyprzedaży dolara na światowych rynkach.
5
masz x możliwości
W latach 80-tych i 90-tych postęp technologiczny, rozwój komputerów oraz nowoczesne systemy informacyjne pozwoliły
na szybki wzrost rynków walutowych. Wraz z popularyzacją sieci internet oraz liberalizacją w zakresie globalnych przepływów kapitałowych możliwość inwestowania na rynkach walutowych stała się dostępna dla inwestorów na całym niemal świecie. W roku 1989 średnie dzienne obroty na rynkach walutowych wyniosły 590 mld USD, w 1995 r. było to już
1,19 bln USD. W kwietniu 2004 r. średnie dzienne obroty na światowych rynkach walutowych wyniosły 1,90 bln USD.
Do wzrostu płynności w ostatnich latach przyczyniło się rosnące zainteresowanie ze strony inwestorów, postrzegających
waluty jako alternatywę dla papierów wartościowych, swój udział miały także fundusze typu asset management oraz
fundusze hedgingowe. W 2004 r. najbardziej popularną walutą był dolar, stanowiący stronę 89% wszystkich transakcji,
udział euro wyniósł 37%, jen japoński uczestniczył w 20% transakcji a funt brytyjski w 17%. Najbardziej płynnym światowym rynkiem był EUR/USD, na którym skoncentrowało się 28% całkowitego wolumenu, następnie USD/JPY 17%,
udział rynku GBP/USD wyniósł 14%. Największym centrum obrotu walutowego była Wielka Brytania, w której wolumen
zawartych transakcji stanowił 31% obrotów, następnie USA odpowiedzialne za 19%, następne kraje osiągnęły udział:
Japonia - 8%, Singapur - 5%, Niemcy - 5%, Hong Kong - 4%, Australia - 3%, Szwajcaria - 3% oraz Francja - 3%.
Uczestnicy i struktura światowego rynku walutowego
Rynek walutowy stanowi największy i najbardziej płynny rynek świata, którego dzienne obroty przekraczają trzykrotnie
łączne obroty amerykańskiego rynku akcji i obligacji. Globalny charakter rynku sprawia, iż handel prowadzony jest na
przez całą dobę, od początku sesji azjatyckiej w poniedziałek do końca sesji amerykańskiej w piątek. Rynek walutowy
jest zdecentralizowany, jako rynek Over The Counter w mniejszym stopniu podlega ustandaryzowanym regulacjom niż
giełdowe rynki papierów wartościowych. Na transakcje na rynku walutowym składają się obroty z transakcji natychmiastowych (spot, rozliczanych w ciągu 2 dni od transakcji) i rynku terminowego – giełdowego (futures) i pozagiełdowego
(forward, swap, opcje i CFD). Transakcje zawierane są zarówno na rynku międzybankowym – pomiędzy największymi
instytucjami finansowymi, jak i na rynku klientowskim – tu obrót jest prowadzony pomiędzy bankiem a rządami, przedsiębiorstwami oraz klientami indywidualnymi. Dla potrzeb tego opracowania przyjęty zostanie podział uczestników rynku
walutowego zaproponowany przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych w raporcie dotyczącym rynku forex.
Najbardziej aktywną grupę uczestników rynku stanowią największe instytucje finansowe – banki komercyjne i inwestycyjne, uczestniczące bezpośrednio w obrocie na rynku międzybankowym. Tego rodzaju instytucje zawierają transakcje
zarówno na własny rachunek, jak i w imieniu największych korporacji, rządów i innych instytucji finansowych. Obroty
generowane przez rynek międzybankowy na początku 2004 r. wynosiły dziennie średnio 936 mld USD, stanowiąc tym
samym 53% całkowitego wolumenu. W 1995 r. dzienne obroty wynosiły 728 mld USD, od tego momentu widoczny jest
jednak spadek udziału tego rodzaju instytucji w sumarycznych obrotach, co można tłumaczyć rosnącą aktywnością
mniejszych instytucji finansowych. Wśród największych uczestników rynku walutowego można wymienić takie banki jak
Citibank, Chase Manhattan Bank, Societe Generale, JPMorgan, Barclays.
Grupę, która zanotowała największy wzrost aktywności na rynku walutowym w ostatnich latach stanowią mniejsze instytucje finansowe – banki komercyjne i inwestycyjne, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, fundusze walutowe,
fundusze rynku pieniężnego, firmy leasingowe oraz instytucje ubezpieczeniowe. W 1995 r. transakcje zawierane przez
podmioty tej grupy z największymi bankami stanowiły 20% całkowitego wolumenu, osiągając wartość 230 mld USD
dziennie. W 2004 r. było to już 585 mld USD, a udział w całkowitych obrotach na rynku wzrósł do 33%.
Kolejną grupę uczestników rynku walutowego stanowią instytucje niefinansowe. Można do niej zaliczyć rządy, instytucje
publiczne, przedsiębiorstwa oraz inwestorów indywidualnych. W 1995 r. obroty generowane w transakcjach zawieranych
przez te podmioty stanowiły 16% całkowitego wolumenu, osiągając wartość 179 mld USD dziennie. W 2004 r. udział w
transakcjach spadł wprawdzie do 14%, dzienny wolumen wzrósł jednak do 252 mld USD.
Kluczową rolę w funkcjonowaniu walutowego rynku międzybankowego odgrywają brokerzy. Firmy takie jak Prebon
Yamane, Tullet Liberty czy ICAP pełnią funkcję pośredników na rynku, kojarząc ze sobą obie strony transakcji lub działając jako market makerzy, dokonujący transakcji z klientami. Wolumen transakcji prowadzonych dziennie przez ICAP,
powstały w 1999 r. z połączenia firm Garban oraz Intercapital przekracza 700 mld USD, z czego znacząca część przypada na rynek walutowy.
6
masz x możliwości
W obrocie na rynku walutowym uczestniczą inwestorzy umiejscowieni w praktyce we wszystkich gospodarkach rynkowych świata. Globalny charakter rynku sprawia, iż notowania prowadzone są nieprzerwanie w ciągu doby w każdy dzień
roboczy. Handel w godzinach nocnych czasu warszawskiego prowadzony jest w ramach sesji azjatyckiej – największy
udział ma tu rynek japoński, Hong Kong, Australia i Nowa Zelandia. Nad ranem zaczyna się sesja w Londynie oraz strefie europejskiej. Przed zakończeniem sesji europejskiej rozpoczynają się notowania w USA i Kanadzie, które zamykają
dobowy cykl rynku. Najwyższa aktywność uczestników notowana jest w momencie łączenia się rynków – pomiędzy godziną 7 – 8 czasu GMT oraz 13 – 16 czasu GMT.
3.2. Historia polskiego rynku walutowego
Podstawą dla utworzenia polskiego rynku walutowego była dokonana w 1989 r. transformacja ustrojowa. Przygotowany
przez rząd program stabilizacyjny obok liberalizacji systemu cenowego, przy jednoczesnym ograniczeniu inflacji zakładał
także dążenie do wprowadzenia wymienialności kursu złotego. Przyjęta 1 stycznia 1990 r. “Ustawa o prawie dewizowym” wprowadziła wewnętrzną wymienialność polskiej waluty, przy stałym kursie 1 USD = 9500 zł. Od 16 maja 1991 r.
kurs złotego był sztywno określony wobec koszyka walut o stałych proporcjach. Ze względu na wysoki poziom inflacji
takie rozwiązanie nie mogło być jednak utrzymane długo. W dniu 14 października wprowadzony został system urzędowej, codziennej dewaluacji kursu wobec przyjętego wcześniej koszyka walut. Początkowo skala dewaluacji wynosiła
1,8% miesięcznie, poziom ten był jednak stopniowo zmniejszany. Skład koszyka walut został zmieniony w dniu 1 stycznia 1999 r., od tego momentu struktura zakładała 55% udział euro oraz 45% dolara amerykańskiego.
Szybki rozwój międzybankowego rynku walutowego był możliwy dzięki wejściu w życie w styczniu 1992 r. rozporządzenia prezesa Narodowego Banku Polskiego na mocy którego w transakcjach z uczestnictwem banku kursy walut mogły
odbiegać o +/- 2% od oficjalnych kursów NBP. Do połowy 1993 r. liczba banków uprawnionych do zawierania transakcji
walutowych wzrosła do 60. Obrót walutami odbywał się w tym okresie głównie na rynku międzybankowym oraz kantorowym. Istotny wpływ na płynność rynku miała wprowadzona 10 grudnia 1995 r. liberalizacja prawa dewizowego, znosząca obowiązek odsprzedaży dewiz przez niefinansowe jednostki gospodarcze. Nowe prawo pozwoliło także tej grupue
podmiotów na posiadanie rachunków walutowych w uprawnionych bankach. Złoty został uznany za walutę wymienialną
przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w dniu 1 czerwca 1995 r., prawdziwa integracja polskiego rynku walutowego
z rynkami międzynarodowymi była jednak możliwa dopiero od stycznia 1999 r. dzięki dalszej liberalizacji polskiego Prawa Dewizowego. Od 16 maja 1995 r. kurs złotego został częściowo upłynniony, zakres wahań określono
początkowo jako odchylenie o +/- 7% od centralnego parytetu. W dniu 26 lutego 1998 r. przedział ten został rozszerzony do +/- 10%, następnie 29 października 1998 r. przyjęto zakres +/- 12,5%, aby 25 marca 1999 r. ustalić zakres możliwego odchylenia jako +/- 15%.
Kamieniem milowym dla rozwoju rynku było uwolnienie kursu złotego, które miało miejsce w dniu 12 kwietnia 2000 r.
Do dziś jednak jako wskaźnik określający względną siłę złotego przyjmuje się ostatni, ustalony 11 kwietnia poziom parytetu. Kurs USD/PLN wyznaczony był tego dnia na 4,3806 zł z udziałem 45% w koszyku, EUR/PLN określony był jako
4,2196 zł, z udziałem 55%. Rosnący zakres wahań kursów walutowych stanowił coraz większe zagrożenie dla przedsiębiorstw prowadzących handel zagraniczny. Dążenie do zabezpieczenia ryzyka kursowego stanowiło jeden z filarów rozwoju rynku walutowych instrumentów pochodnych – transakcji forward, opcji oraz swapów walutowych. Istotne znaczenie w strukturze obrotów zyskał tym samym rynek klientowski.
Dynamikę rozwoju rynku walutowego w Polsce odzwierciedla stały wzrost płynności. Średnia wartość dziennych obrotów
kształtowała się w 1994 r. w przedziale 300 mln – 350 mln USD. W 1995 r. było to już ponad 400 mln USD. Rok 1996
przyniósł wzrost obrotów do ponad 600 mln USD dziennie. Na początku dominujący udział w strukturze obrotów miały
transakcje natychmiastowe. Rozwój instrumentów pochodnych sprawił, iż dzienna wielkość wolumenu transakcji wzrosła
w 1998 r. do 1,7 mld USD, a w 2001 r. było to już 2,6 mld USD. W roku 2004 r. nominał dziennych transakcji na rynku
spot, forward outright oraz FX SWAP osiągnął poziom 6,4 mld USD.
Standardowa wielkość transakcji na polskim rynku wynosi obecnie 3 mln jednostek waluty bazowej. W handlu elektronicznym w 2004 r. podstawową jednostką obrotu był 1 mln. Rosnące znaczenie w strukturze obrotu zyskuje rynek EUR/
PLN. W 2004 r. udział tego rynku w transakcjach zawieranych przez banki z klientami osiągnął poziom 64%. Transakcje
na rynku USD/PLN stanowiły 31% wolumenu. Odwrotne proporcje utrzymują się jednak w handlu międzybankowym,
tam rynek USD/PLN ma 76% udział w transakcjach związanych z polską walutą.
7
masz x możliwości
Ważnym momentem dla rynku walutowego było wejście w życie z dniem 1 października 2002 r. uchwalonej przez Sejm
27 lipca ustawy o Prawie Dewizowym, która pozwala polskim rezydentom na dokonywanie inwestycji na zagranicznych
rynkach kapitałowych. Z punktu widzenia inwestora indywidualnego oznacza to swobodny dostęp do działających na
światowym rynkach elektronicznych platform transakcyjnych, oferujących możliwość udziału w handlu na rynkach walutowych na warunkach dostępnych dotąd dla banków, brokerów oraz największych klientów instytucjonalnych.
3.3. Uczestnicy krajowego rynku walutowego
Wśród uczestników polskiego rynku walutowego można wyróżnić banki, brokerów, przedsiębiorstwa oraz inwestorów
indywidualnych. Banki pełnią funkcję animatorów rynku, oferując możliwość zawarcia transakcji po proponowanych
przez siebie cenach. W 2002 r. obroty generowane przez 5 najbardziej aktywnych banków stanowiły ok. 60% wolumenu zawieranych transakcji. Rosnące znaczenie zyskują także podmioty zagraniczne. W 2001 r. zagraniczne banki
uczestniczyły w transakcjach opiewających na ok. 52% całego wolumenu. Postępujący proces integracji polskiego rynku finansowego z rynkami międzynarodowymi sprawia, iż trend ten może się utrzymać.
Wraz ze stopniową liberalizacją prawa dewizowego od początku lat 90-tych malała rola Narodowego Banku Polskiego
w kształtowaniu polityki kursowej. Utrzymywanie sztywnego kursu walutowego wymagało ze strony NBP prowadzenia
operacji sterylizacji. Uwolnienie notowań złotego sprawiło, iż jedynymi instrumentami oddziaływania na kursy walutowe przez władze centralne stały się interwencje na wolnym rynku oraz polityka monetarna.
Brokerzy pełnią funkcję pośredników na rynku, kojarząc ze sobą oferty obu stron transakcji. Na polskim rynku od połowy lat 90-tych obecni są najwięksi światowi brokerzy, tacy jak Prebon Yamane, Tullet Liberty czy ICAP. Na rynku międzybankowym działają także brokerzy, których siedziby znajdują się poza granicami kraju. Wraz z liberalizacją prawa
dewizowego od 1 października 2002 r. dla osób fizycznych w Polsce dostępna stała się także oferta detalicznych brokerów walutowych, działających na światowych rynkach. Rozwój nowoczesnych technologii sprawia, iż warunki oferowane dla klientów indywidualnych są zbliżone do warunków rynku międzybankowego. Instytucje niefinansowe obok inwestorów indywidualnych tworzą rynek klientowski.
Międzynarodowa wymiana towarowa i związane z nią przepływy walutowe w warunkach płynnego kursu walutowego
stanowią źródło ryzyka kursowego. Dążenie do ograniczenia tego ryzyka poprzez zabezpieczenie kursu tzw. hedging
stanowi jeden z głównych motywów uczestnictwa eksporterów na rynku. Konieczność realizacji płatności w obcych walutach oraz realizacja zagranicznych przychodów przez importerów i eksporterów wpływają na popularność transakcji
typu spot na linii bank - przedsiębiorstwo. Zabezpieczanie długoterminowych zobowiązań kredytowych przez przedsiębiorstwa jest realizowane coraz częściej poprzez transakcje fx swap. Udział przedsiębiorstw w obrotach na rynku walutowym stale rośnie, pewnym zagrożeniem może być tu jednak akcesja Polski do strefy euro. Motywem zawierania
transakcji przez przedsiębiorstwa często jest także czynnik spekulacyjny.
Klienci indywidualni stanowią najmniejszą pod względem generowanych obrotów grupę uczestników rynku. Wraz z
wprowadzeniem wewnętrznej wymienialności złotego krajowe osoby fizyczne zyskały swobodę w operacjach wymiany
walut, co dało podstawę do rozwoju rynku kantorowego. Działalność kantorów w praktyce zastąpiła funkcjonujący
wcześniej czarny rynek. Rozwój sektora bankowego stworzył także możliwość inwestowania za pośrednictwem banku
w ramach rachunków typu private banking, możliwość taka dostępna jest jednak tylko dla klientów dysponujących
znacznymi środkami finansowymi. Niepowodzeniem zakończyła się próba popularyzacji walutowymi kontraktami futures na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Wysokie koszty transakcji oraz niska płynność notowanych tam
pochodnych instrumentów walutowych sprawiły, iż instrumenty te cieszą się zainteresowaniem stosunkowo niewielkiej
grupy inwestorów. Ważnym momentem rozwoju rynku detalicznego było udostępnienie z dniem 1 października 2002 r.
osobom fizycznym możliwości swobodnego inwestowania na światowych rynkach. Niskie wymagania depozytowe, konkurencyjny wobec rynku giełdowego futures koszt transakcji oraz wysoka płynność obrotu oferowana przez polskich i
międzynarodowych brokerów detalicznych otworzyły drogę do popularyzacji rynku walutowego wśród rosnącej grupy
inwestorów indywidualnych.
8
masz x możliwości
4. Rynki towarowe czyli nie tylko koncerny mogą zarabiać na ropie
Rynek towarowy, a w szczególności ceny ropy naftowej, złota, srebra, a także metali przemysłowych takich jak miedź,
cynk, aluminium od wielu miesięcy znajdują się w centrum zainteresowań inwestorów. To właśnie trwająca od 4 lat surowcowa hossa, która w tym roku nabrała zawrotnego tempa, spowodowała znaczące wzrosty wartości akcji spółek surowcowych na GPW. W rytm kolejnych zmian cen towarów i projekcji światowego zapotrzebowania falują notowania i
prognozy zysków spółek działających w obszarach surowcowych.
Handel ropą – poważna sprawa
Największe obroty osiąga handel ropą naftową, gdyż jest to surowiec o znaczeniu strategicznym dla gospodarki. Handel
ropą naftową i produktami pochodnymi takimi jak benzyna czy olej opałowy odbywa się zasadniczo na całym świecie,
istnieją jednak główne ośrodki obrotu, mające podstawowy wpływ na kształtowanie się globalnych cen surowca – są to
giełdy towarowe w Nowym Jorku, Londynie i Singapurze.
Spośród niemal 1500 znanych odmian ropy naftowej, różniących się zawartością siarki i gęstością, o cenach na stacjach
benzynowych decydują notowania cen odmian “wzorcowych” - wydobywanej spod dna Morza Północnego ropy Brent,
na którą dokonuje się transakcji na rynku londyńskim (International Petroleum Exchange) oraz ropy WTI (West Texas
Intermediate), będącej punktem odniesienia dla cen pozostałych odmian ropy na rynku amerykańskim. Na nowojorskiej
giełdzie towarowej NYMEX handluje się mimo to odmianą ropy o zawartości siarki mniejszej niż 0,5%, nazywaną “lekką,
słodką ropą”.
A jak to z miedzią bywa..
Coraz większa dostępność rynku towarowego dla inwestorów oraz silne trendy występujące na tym rynku czynią go coraz bardziej interesującym dla inwestorów. To racjonalne podejście do zagadnienia Zainteresowanie to jest szczególnie
widoczne na przykładzie rynku miedzi – fundusze inwestycyjne, poszukujące na rynku surowcowym wyższych niż w
przypadku akcji czy obligacji stóp zwrotu były w maju 2006 w posiadaniu kontaktów terminowych opiewających nawet
na dostawę 465 tysięcy ton miedzi – stanowiłoby to trzykrotną wartość łącznych poziomów zapasów giełdowych metalu
w Londynie, Nowym Jorku i Szanghaju. Spekulacyjny kapitał wywindował cenę miedzi do nigdy nie notowanych poziomów. Zwyżkę cen wspierał niski poziom zapasów oraz obawy przed możliwymi zakłóceniami w dostawach surowca.
Przemysł metalami stoi
Podobnie kształtuje się sytuacja na rynku pozostałych metali przemysłowych, takich jak: cynk, nikiel, ołów, aluminium,
ruda żelaza. Rosnące na fali surowcowej hossy ceny są odpowiedzią rynku na niski stan zapasów oraz obawy o wystąpienie niedoboru surowca na rynku. Jednocześnie ożywienie gospodarcze sprawia, że zapotrzebowanie na surowce
wzrasta. Rekordowo wysokie ceny metali sprawiają, że część przedsiębiorstw skłania się do poszukiwania ich substytutów. Z drugiej jednak strony metale dzięki rozwijającej się technologii znajdują coraz to nowsze zastosowania, w związku z czym popyt na nie rośnie.
Rozwiązanie konwencjonalne – złoto…
W celu ochrony kapitału przed inflacją inwestorzy zwracają swoją uwagę w lokowanie części posiadanych środków w
metale szlachetne, w tym złoto, srebro, platynę. Złoto jest kruszcem, który powszechnie uważany jest za najbezpieczniejszą lokatę przechowującą wartość pieniądza w czasie. Jest cenione przez inwestorów jako doskonałe zabezpieczenie
posiadanego majątku przed bessą na rynkach giełdowych, kryzysem gospodarczym, politycznym, inflacją oraz wahaniami kursów walut. Czynniki te, negatywnie oddziałujące na wartość akcji, obligacji czy innych instrumentów finansowych
nie wpływają na obniżenie wartości złota.
Złoto jest metalem, który od dawien dawna uważany jest za lokatę oszczędności o wysokim poziomie bezpieczeństwa.
W celach oszczędnościowych (jako lokata na “czarną godzinę”) złoto jest nabywane w postaci sztab lub sztabek.
9
masz x możliwości
Przetworzone w postaci monet lub medali posiada znaczną wartość kolekcjonerską wtedy, gdy zakupimy okazy z serii
limitowanych. W dłuższym okresie czasu zazwyczaj stanowi to bardzo rentowną lokatę kapitału, a wartość kolekcjonerska znacznie przewyższa wartość kruszcu, z którego wykonane są okazy. Na świecie znajduje się wiele ośrodków handlu
złotem, jednak za najważniejsze uważa się rynki w Londynie, Nowym Jorku i Zurychu. Istotne z punktu widzenia wolumenu obrotu są również Stambuł, Tokyo, Sydney, Hong Kong, Singapur, Dubaj. Złotem, jako metalem, handluje się
głownie na rynku pozagiełdowym, na giełdach natomiast notowane są walory firm zajmujących się produkcją złota oraz
zawierane są transakcje na różnych instrumentach finansowych – głównie kontraktach terminowych (futures) i opcjach.
Popyt na złoto determinuje kilka czynników. Jest ono przede wszystkim wykorzystywane w branży jubilerskiej
(największy popyt zgłaszają jubilerzy z Dalekiego Wschodu), przemyśle elektronicznym i lotniczym, jak również w stomatologii. Zapotrzebowanie na ten kruszec zgłaszają szybko rozwijające się gospodarki azjatyckie (Chiny, Indie), których
banki centralne w celu dywersyfikacji rezerw chcą podwoić swoje pozycje w złocie. Kolejną przyczyną zwiększonego zainteresowania żółtym metalem jest popyt ze strony funduszy hedgingowych, dla których alokacja środków w złoto jest
sposobem na różnicowanie portfela inwestycyjnego. Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego polega na takim wyborze
jego elementów, by optymalizować stopę zwrotu, jednocześnie ograniczając ryzyko. Złoto jest bardzo dobrym składnikiem portfela inwestycyjnego, gdyż czynniki, które mają wpływ na jego cenę na światowych rynkach są odmienne od
tych, które wpływają na ceny aktywów finansowych, co sprawia, że ulokowanie 5-10% kapitału w złoto może w znacznym stopniu ograniczyć ryzyko portfela inwestycyjnego.
Jeśli nie złoto - to srebro
Rzadkością na rynku jest, aby ceny złota i srebra poruszały się w innych kierunkach. Ponieważ podaż srebra jest dużo
wyższa niż złota, jego cena jest wielokrotnie niższa. Jednakże w tym roku za sprawą oczekiwań co do zwiększonego zapotrzebowania na ten kruszec ze strony pierwszego funduszu typu ETF, który specjalizować się będzie w lokowaniu kapitału w metal, srebro drożało praktycznie z dnia na dzień. Mimo większej od złota dostępności dynamika wzrostów cen
srebra była w szczytowym okresie hossy dużo wyższa. Również ze strony przemysłu jubilerskiego zauważyć można
zwiększone zainteresowanie zakupami srebra, ze względu na to, że w porównaniu do cen innych metali szlachetnych,
cena srebra jest relatywnie niska. Kurczy się natomiast możliwość wykorzystania srebra w przemyśle fotograficznym. Za
sprawą coraz bardziej dostępnej fotografii cyfrowej coraz mniej osób korzysta z tradycyjnych filmów fotograficznych,
przy produkcji których wykorzystywane są związki srebra.
Metal ten jednak, podobnie jak złoto, traktowany jest często przez inwestorów jako zabezpieczenie na wypadek wystąpienia kryzysów politycznych i gospodarczych oraz wzrostu inflacji. Większość handlu odbywa się na rynku pozagiełdowym, działającym 24 godziny na dobę, w którym centralne miejsce zajmuje Stowarzyszenie Londyńskiego Rynku Kruszców (London Bullion Metal Association). Londyn jest głównym ośrodkiem transakcji z dostawą natychmiastową. Największy obrót srebrem w transakcjach terminowych notuje się z kolei na giełdzie towarowej w Nowym Jorku, dużymi
ośrodkami handlu są również giełdy w Zurychu, Chicago i Hongkongu. Swoje własne ceny publikuje również mieszcząca
się w
Nowym Jorku
firma
specjalizująca
się w
obróbce metali szlachetnych Handy&Harman.
Dla koneserów – platyna i pallad
Kolejnym, wzbudzającym zainteresowanie inwestorów metalem szlachetnym, jest platyna. Biżuteria wykonana z tego
kruszcu jest szczególnie popularna w Japonii i Chinach, stąd za sprawą wzrostu gospodarczego na Dalekim Wschodzie,
zwiększone zainteresowanie jubilerów zakupami tego metalu. Jednak spośród metali szlachetnych platyna wyróżnia się
tym, że ma największe zastosowanie przemysłowe – jest ona stosowana w branży motoryzacyjnej do produkcji katalizatorów w samochodach z silnikiem diesla. W związku z utrzymującymi się wysokimi cenami paliw, samochody tego typu
stają się coraz bardziej popularne wśród użytkowników. Głównym ośrodkiem zawierania transakcji spot na platynę jest
Londyn (The London Platinum and Palladium Market). Pallad uważany jest za “siostrzany metal” platyny, który mimo iż
uważany jest za metal przemysłowy, posiada podobne właściwości i wykorzystywany jest przed producentów samochodów jako mniej kosztowny substytut platyny.
Inwestycje towarowe, dotychczas postrzegane przez inwestorów jako domena wielkich producentów lub graczy inwestycyjnych, w miarę rozwoju Internetu i globalizacji rynków, stają się realną alternatywą dla inwestorów indywidualnych.
Towary przestają być opcją wyboru trzeciego planu, stają się poważną propozycją inwestycyjną, odzwierciedlając rynkowe trendy i realnie wpływając na wycenę rynków kasowych. Warto czerpać profity ze zmian cen surowców – nie liczyć
na podział zysków pośredników. Indywidualni inwestorzy stają się poważnymi graczami na rynku.
10
masz x możliwości
5. Oferta
Rachunek Standard przeznaczony jest dla inwestorów, którzy chcieliby inwestować przy pomocy nowoczesnych instrumentów finansowych - Kontraktów Różnic Kursowych - kwotę minimum 5000 złotych. Klienci korzystający z tego
rachunku otrzymują możliwość dokonywania transakcji zarówno na rynkach walutowych, rynkach towarów jak i indeksów światowych.
Dzięki systemowi transakcyjnemu X-Trader 4.0 Klienci X-Trade Brokers otrzymują:
24-godzinny dostęp do rynków finansowych
jednostka transakcyjna to 0,1 lota
nowoczesne narzędzia do analizy wykresów i zawierania transakcji
szeroki wachlarz rodzajów zleceń
konkurencyjne spready
szybkie i rzetelne kwotowania
wysoką i elastyczną dźwignię pozwalającą maksymalizować zyski
najszybsze wpłaty i wypłaty z rachunku inwestycyjnego
dostęp do bieżących danych makroekonomicznych
X-Trade Brokers nie pobiera żadnych opłat za prowadzenie rachunków standardowych, za założenie rachunku czy też
okresy, gdy nie są dokonywane żadne operacje. Jedyne opłaty, z którymi musi liczyć się posiadacz rachunku standardowego to opłata za zgłoszenie wypłaty mniejszej niż 500 PLN. Szczegółowa tabela opłat i prowizji znajduje się tutaj. Dokumenty do założenia rachunku możesz pobrać tutaj.
•
•
•
•
•
•
•
•
Rachunek Standard
minimalna kwota wpłaty początkowej
2000 PLN
wartość nominalna jednego lotu
1lot = 100 000 jednostek waluty bazowej
prowizja za zamknięcie pozycji
0.1lota = 10 000 jednostek waluty bazowej
0.05 lota, 0.01 lota min. krok transakcji—towary
0.5 lota, 0.1 lota min.krok - indeksy
1% dla walut; 2% dla indeksów, 3% dla towarów,
7 % dla akcji
1:100* dla walu, 1:33 dla towarów i indeksów,
1:10 dla akcji
brak
prowizja za zlecenie telefoniczne
brak
prowizja za wypłatę środków poniżej 500pln
50 PLN
miejsce przechowywania depozytu zabezpieczającego
rachunek rozliczeniowy X-Trade DM S.A.
opłata za prowadzenie rachunku
brak
**opłata za przygotowanie zestawienia operacji
30 PLN
wartość minimalna transakcji
depozyt zabezpieczający dla 1 lota
dźwignia
Uwagi:
* w przypadku sald rachunków inwestycyjnych przekraczających 100 tys. PLN poziom dźwigni ustalany jest zgodnie z
zasadami opisanymi w dziale "Depozyt Zabezpieczający".
** Opłata za przygotowanie zestawienia operacji na rachunku Klienta jest pobierana wyłącznie, gdy takie zestawienie
jest sporządzane przez X-Trade Brokers na indywidualną prośbę Klienta. Raport Roczny o którym mówi Regulamin jest
wolny od jakichkolwiek Opłat.
11
masz x możliwości
Rachunki X-VIP to rachunki osób z którymi spędzamy najwięcej czasu. Z usług tych korzystają osoby wymagające od
instytucji finansowych indywidualnego podejścia w zakresie obsługi osobistymi finansami. Naszą ofertę w szczególności kierujemy do osób o wysokim statusie finansowym, które są zainteresowane inwestycjami na rynku pozagiełdowym. Jest to oferta skierowana do osób zamożnych, gdyż rachunek X-VIP jest otwierany od kwoty 100.000 PLN.
Podstawowe zalety rachunku X-VIP.
Jedną z cech tej usługi jest oprocentowanie rachunku X-VIP'a, który pozwala m.in. na dokonywanie transakcji na
IPO X-Trader. Ponadto, dla właścicieli rachunku X-VIP firma DM X-Trade Brokers oferuje nową formę zawierania transakcji, tzw. Mobile-Trading. Wszyscy Klienci X-VIP otrzymują w bezpłatne użytkowanie* palmfon, dzięki któremu za
pomocą łączności z telefonem komórkowym można zawierać transakcje z dowolnego miejsca na świecie, wszędzie tam,
gdzie ma zasięg Państwa telefon.
W celu zapewnienia wysokiego standardu usług nad współpracą z Klientem czuwa opiekun rachunku. Oferujemy również bezpłatne indywidualne szkolenia z zakresu inwestycji na rynku walutowym oraz obsługi platformy transakcyjnej X-Trader.
Rachunek X-VIP
minimalna kwota wpłaty początkowej
100 000 PLN;
wartość nominalna jednego lotu
1lot = 100 000 jednostek waluty bazowej
wartość minimalna transakcji
depozyt zabezpieczający dla 1 lota
dźwignia
0.1lota = 10 000 jednostek waluty bazowej
0.05 lota, 0.01 lota min. krok transakcji—towary
0.5 lota, 0.1 lota min. krok - indeksy
1% dla walut; 2% dla indeksów, 3% dla towarów,
7% dla akcji
1:100* dla walut, 1:33 dla towarów i indeksów,
1:10 dla akcji
prowizja za zamknięcie pozycji
brak
prowizja za zlecenie telefoniczne
brak
prowizja za wypłatę środków
brak
miejsce przechowywania depozytu zabezpieczającego
rachunek rozliczeniowy X-Trade DM S.A.
opłata za prowadzenie rachunku
brak
**opłata za przygotowanie zestawienia operacji
brak
Dodatkowo, w ramach rachunku X-VIP:
- oprocentowanie środków pieniężnych na rachunku - 2 %
- palmfon do dyspozycji - tzn. system transkacyjny w telefonie
- bezpłatne indywidualne szkolenia z zakresu inwestycji na rynku walutowym
oraz obsługi platformy transakcyjnej
- indywidualna opieka doradcy
Uwagi:
* w przypadku sald rachunków inwestycyjnych przekraczających 100 tys. PLN poziom dźwigni ustalany jest zgodnie z
zasadami opisanymi w dziale "Depozyt Zabezpieczający".
** Opłata za przygotowanie zestawienia operacji na rachunku Klienta jest pobierana wyłącznie, gdy takie zestawienie
jest sporządzane przez X-Trade Brokers na indywidualną prośbę Klienta. Raport Roczny o którym mówi Regulamin jest
wolny od jakichkolwiek Opłat.
*palmfone HP iPAQ RW6815z pełnym oprogramowaniem przechodzi nieodpłatnie na własność inwestora po dokonaniu
w ciągu 12 miesięcy od dnia podpisania umowy transakcji o sumarycznym wolumenie 300 lotów. Do chwili przekazania palmfone na własność, na rachunku inwestora blokowana jest kwota 2000 PLN jako zabezpieczenie przed utratą
bądź zniszczeniem urządzenia. Zablokowana kwota może być wykorzystywana jako zabezpieczenie dokonywanych zleceń w systemie transakcyjnym X-Trader, umowa jednocześnie zobowiązuje inwestora do utrzymywania podczas trwania umowy salda rachunku inwestycyjnego na minimalnym poziomie 2000 zł.
12
masz x możliwości
5.1. System transakcyjny X-Trader
Nowoczesność
Platforma X-Trader stanowi kompletne i w pełni profesjonalne narzędzie służące inwestowaniu na rynku walutowym.
Umożliwia obserwację rynku oraz składanie zleceń przez 24 godziny na dobę. Platforma posiada wysokiej jakości moduł
informacyjny oraz aktualizowany na bieżąco moduł wykresowy wraz z wbudowanymi instrumentami do analizy technicznej. Inteligentna aplikacja back-office zapewnia w każdej chwili pełną kontrolę nad stanem rachunku oraz umożliwia
generowanie okresowych raportów. Doceniamy i korzystamy z ciągłego postępu technologicznego, jaki dokonuje się w
dziedzinie szeroko pojętej informatyki i telekomunikacji. Oferowana przez nas platforma obrotu
należy obecnie do najbardziej nowoczesnych platform wykorzystywanych na rynkach finansowych.
Jako jedni z nielicznych oferujemy możliwość inwestowania na rynkach walutowych, towarowych, indeksowych i akcyjnych poprzez urządzenia mobilne wykorzystujące łącza bezprzewodowe – palmfony z pełną funkcjonalnością systemu transakcyjnego.
Dzięki temu zapewniamy inwestorom pełny i nieograniczony dostęp do bieżących informacji z rynku oraz możliwość
składania zleceń niezależnie od miejsca, w którym się znajdują.
Laptop, palmfon, telefon – wybierasz to co lubisz.
Stabilność i bezpieczeństwo
Podstawową zaletą platformy X-Trader jest stabilność działania, szczególnie w czasie dokonujących się na rynku gwałtownych zmian kursów walutowych. Jest to jeden z najważniejszych czynników decydujących o jakości naszej oferty.
Pełne bezpieczeństwo i prawidłowe działanie systemu zapewnione jest przez 24 godzinny nadzór nad funkcjonowaniem
platformy. Nasz Dealing Room jest czynny przez całą dobę, co umożliwia zawieranie transakcji drogą telefoniczną o dowolnej porze. Jest to szczególnie istotne w przypadku braku dostępu do internetu lub awarii elektronicznego systemu
handlu. Kwestie związane z bezpieczeństwem traktujemy priorytetowo, czego przejawem jest ścisłe przestrzeganie obowiązujących procedur oraz dwupoziomowy system kontroli operacyjnej.
Szybkość i pewność obrotu
Wysoki poziom zmienności na rynkach walutowych wymaga często szybkiego podejmowania oraz realizowania decyzji
inwestycyjnych. Platforma X-Trader zapewnia realizację zleceń bez poślizgu cenowego natychmiast po ich złożeniu a
czas realizacji nie przekracza jednej sekundy. Ponadto zlecenia wejścia realizowane są po cenie wskazanej przez inwestora a ustalone poziomy stop loss są w pełni gwarantowane.
Przejrzystość
Ze względu na przejrzystość oraz łatwość dokonywania wszelkich operacji nasza platforma jest ceniona zarówno przez
początkujących graczy jak i doświadczonych inwestorów. Możliwość jednoczesnego korzystania z wielu modułów platformy, podawane w czasie rzeczywistym dane o stanie rachunku oraz przyjazny interfejs użytkownika sprawiają, że platforma X-Trader stała się ulubionym narzędziem wielu inwestorów.
Współdziałanie
Platforma X-Trader pozwala na współpracę z najbardziej popularnymi aplikacjami wykorzystywanymi do analizy technicznej rynków finansowych. Umożliwia to opcja eksportu danych zarówno historycznych jak i w czasie rzeczywistym.
Dzięki temu inwestorzy nie muszą rezygnować z dotychczas używanych narzędzi analitycznych.
13
masz x możliwości
6. Kontrakty Różnic Kursowych
6.1. Kurs natychmiastowy a kurs terminowy realizacji transakcji
Instrumenty finansowe lub wszelkie inne dobra posiadające wartość dla stron potencjalnej transakcji można wycenić –
podając deklarowaną ilość innych dóbr oferowanych w zamian. Najczęściej w zamian oferowany jest pieniądz – towar
uniwersalny, wymienialny na wszystko.
Tak ustalona cena – zwana kursem w przypadku instrumentów finansowych - jest podstawą transakcji.
Informacje o cenach mogą być prezentowane inwestorom w formie ceny/kursu ostatniej zawartej transakcji (tak dzieje
się na giełdach, gdzie ceny kolejnych transakcji dają nam wykres notowań danego papieru wartościowego w trakcie sesji). W przypadku walut kwotowania zawierają zwykle dwie ceny: cenę kupna (bid) oraz cenę sprzedaży (ask, offer), czyli
propozycje po jakiej cenie firma finansowa lub działający za jej pośrednictwem inwestorzy są skłonni odpowiednio kupić
lub sprzedać daną walutę. Podobnie prezentowana jest oferta kupna i sprzedaży innych dóbr – np. towarów czy akcji.
Pozagiełdowe biuro maklerskie pełni rolę animatora/market makera dokonując transakcji z klientami lub kojarząc zlecenia. Różnica pomiędzy ceną kupna i sprzedaży stanowi tzw. spread. Wielkość spreadu zależy przede wszystkim od płynności rynku, zmienności oraz sytuacji rynkowej. W odniesieniu do pojedynczej transakcji wysokość spreadu może
uwzględniać inne czynniki np. segment rynku, wartość nominalną transakcji, opcję fizycznej dostawy waluty czy też ryzyko strony transakcji.
Różnica formy podawania kursów wynika z odmiennej filozofii działania podmiotów na rynku – giełdy i giełdowe biura
maklerskie działające jako pośrednik przekazujący zlecania, pobierają od inwestorów prowizje od zrealizowanych zleceń
(które uszczuplają zyski lub powiększają stratę inwestora).
Rynek pozagiełdowy z kolei koncentruje się na spreadzie – czyli różnicy oferowanych cen kupna i sprzedaży, podobnie
jak kantor – nie ma tu dodatkowych opłat za zlecenia, jest natomiast różnica cen kupna i sprzedaży.
Na przykładzie walut pokażemy zależności między cenami/kursami w przypadku transakcji wymiany realizowanymi natychmiast a odłożonymi w czasie, w określonym terminie.
Kurs walutowy można określić jako wyrażoną w walucie kwotowanej wartość jednostki waluty bazowej. Walutą bazową
nazywana jest waluta, której symbol występuje jako pierwszy dla danej pary, druga waluta określana jest jako waluta
kwotowana.
Przykładowe kwotowania kursów walutowych
Symbol
Waluta bazowa
Waluta kwotowana
Cena kupna
Cena sprzedaży
EURUSD
Euro
Dolar amerykański
1,2757
1,2760
GBPUSD
Funt brytyjski
Dolar amerykański
1.8649
1.8653
USDJPY
Dolar amerykański
Jen japoński
114,41
114,44
USDCHF
Dolar amerykański
Frank szwajcarski
1.2314
1.2317
EURCAD
Euro
Dolar kanadyjski
1,4392
1.4404
AUDNZD
Dolar australijski
Dolar nowozelandzki
1.2400
1.2415
USDPLN
Dolar amerykański
Złoty polski
3.0830
3.0870
14
masz x możliwości
W przypadku walut najczęściej podawane są kursy natychmiastowe/spot (tabela powyżej), według których można dokonać w danym momencie transakcji wymiany walut (choć tak naprawdę rozliczenie transakcji następuje w ciągu dwóch
dni roboczych). Oprócz kursów spot serwisy informacyjne podają również kursy terminowe. Kurs terminowy to kurs, po
którym w danym momencie można dokonać transakcji wymiany walut z terminem rozliczenia w określonym momencie
w przyszłości. Kursy terminowe podawane są na standardowe daty waluty np. tygodniowy, trzy lub sześciomiesięczny
kurs terminowy (symbole odpowiednio 1W, 3M i 6M). Z reguły kursy terminowe kwotowane są jako punkty swapowe,
które należy dodać do bieżącej ceny natychmiastowej.
Zależność pomiędzy kursem terminowym a kursem natychmiastowym
Kursy terminowe pozostają w ściśle określonej relacji z kursami natychmiastowymi. Relacja ta musi być w każdym momencie zachowana, w przeciwnym razie możliwe byłoby dokonanie arbitrażu (wykorzystanie różnicy cen tego samego
dobra na różnych rynkach) a zatem natychmiastowe osiągnięcie zysku bez ponoszenia ryzyka inwestycyjnego. Kalkulacja kursu terminowego następuje wg poniższego wzoru:
KT
=
KS *
1 + ( Rt * t/T )
1 + ( rt * t/T )
KT – kurs terminowy;
KS – kurs spot;
t – liczba dni do daty rozliczenia kontraktu;
T – liczba dni w roku (np.: dla PLN,GBP 365, a dla EUR ,USD 360);
Rt – stopa procentowa w okresie t dla waluty krajowej/kwotowanej w skali roku;
rt – stopa procentowa w okresie t dla waluty obcej/bazowej w skali roku
Jak zatem wynika z powyższego wzoru kurs terminowy zależy od stóp procentowych na rynku pieniężnym dla danych
walut oraz terminu na jaki oblicza się kurs. Poniższy przykład pozwoli na lepsze zrozumienie zapisanej wcześniej formuły.
Przykład: Dealer został zapytany o kurs kupna EURPLN z datą rozliczenia za trzy miesiące.
Obecnie kurs EURPLN wynosi 3.9200 – 3.9250, oprocentowanie dla trzymiesięcznych depozytów
wynosi:
WIBOR 3M: 4.00% - 4.10%
EURIBOR 3M: 3.00% - 3.10%
Gdyby transakcja miała zostać przeprowadzona to dealer w celu zabezpieczenia powstałej pozycji będzie musiał już dziś
dokonać kupna euro, finansując powstałą pozycję w złotych. Koszt zaciągnietej pożyczki w PLN wyniesie 4.10%, natomiast oprocentowanie 3M lokaty w EUR wyniesie 3.00%. Kurs natychmiastowy kupna EURPLN wynosi 3.9250. Po podstawieniu ww. wartości do wzoru otrzymamy kurs terminowy trzymiesięczny na poziomie 3.9357 PLN. Jeżeli zależność
pomiędzy kursem terminowym a kursem natychmiastowym nie będzie dotrzymana możliwy jest tzw. arbitraż procentowy. W przypadku gdyby dealer zakwotował niższy kurs od otrzymanego na podstawie wzoru, inwestor będący drugą
stroną transakcji dokonałby sprzedaży euro na rynku oraz kupił euro z dostawą za trzy miesiące. Korzyści wynikające z
posiadania waluty o wyższym oprocentowaniu przewyższyłyby stratę wynikającą z różnicy pomiędzy kursem natychmiastowym a kursem terminowym. Zatem kurs 3.9357 stanowi minimalny poziom jaki zostanie zaoferowany drugiej stronie.
Przykład: Dealer został zapytany o kurs kupna USD z datą rozliczenia za trzy miesiące. Obecnie kurs USDPLN wynosi
3.0800 – 3.0850, oprocentowanie dla trzymiesięcznych depozytów wynosi:
WIBOR 3M: 4.00 % - 4.10 %
LIBOR USD 3M: 5.50 % - 5.55 %
Wykorzystując podany powyżej wzór, łatwo obliczyć kurs terminowy trzymiesięczny. Dla powyższych danych wyniesie on 3.0743 PLN.
15
masz x możliwości
Jak pokazuje przykład z EURPLN kurs terminowy jest wyższy od kursu spot, natomiast w przypadku USDPLN kurs terminowy jest niższy od kursu natychmiastowego. Te różnice łączą się z pojęciem tzw. punkty swapowe. Punkty swapowe
stanowią różnicę pomiędzy kursem terminowym obliczonym na daną datę rozliczenia a kursem natychmiastowym. Jeżeli
waluta bazowa jest niżej oprocentowana od waluty kwotowanej, kurs terminowy będzie wyższy od kursu natychmiastowego (jak w przykładzie EURPLN). W przeciwnym razie kurs terminowy będzie niższy od kursu spot tak jak to ilustruje
przykład USDPLN.
6.2. Kontrakt różnic kursowych – charakterystyka instrumentu
Walutowe kontrakty różnic kursowych należą do tzw. pochodnych instrumentów finansowych (derywaty). Oznacza to, że
ich wartość zależy bezpośrednio od wartości instrumentu podstawowego. Instrumentami bazowymi mogą być praktycznie wszystkie mierzalne wielkości– np. waluty, towary, poziomy stóp procentowych czy poziomy indeksów giełdowych.
Kontrakty Różnic Kursowych (tzw. CFD) zaliczane są do jednych z najprostszych instrumentów pochodnych. Ich historia
jest dość krótka, jednak mimo to, ten instrument w ostatnim czasie rozwija się najszybciej z grupy derywatów. Został on
wymyślony przez niezależny londyński dom maklerski Smith New Court.
CFD jest to umowa z drugą stroną kontraktu o wymianę różnicy, która wystąpiła miedzy ceną otwarcia pozycji a jej zamknięciem. Ceny kontraktów różnic kursowych są lustrzanym odbiciem rzeczywistych notowań walut, akcji, towarów,
dlatego oferują wszelkie korzyści, jakie wynikają z handlu instrumentami bazowymi opiewającymi na te instrumenty.
Podobnie jak pozostałe pochodne instrumenty finansowe, kontrakty różnic kursowych wykorzystują w dużym stopniu
działanie dźwigni finansowej – zawarcie transakcji oznacza zaangażowanie środków stanowiących jedynie cześć jej nominalnej wartości. Dzięki temu otwarcie znacznych pozycji wymaga z reguły posiadania niewielkich środków, traktowanych jako depozyt zabezpieczający służący rozliczeniu kontraktu. Należy pamiętać, że wysokość depozytu odzwierciedla
zm i a n y
n om i na l n e j
w a rt oś c i
p oz y c ji ,
dla te g o
te ż
po w in n a
być
sta le
m o ni to ro w a na .
Kontrakty różnic kursowych wykorzystywane są do zawierania zarówno transakcji spekulacyjnych oraz zabezpieczających i stają się coraz bardziej popularnym instrumentem wśród inwestorów na rynkach pozagiełdowych. Podstawowe
zalety KRK to bardzo niskie koszty transakcyjne, wysoka płynność oraz możliwość korzystania ze znacznej dźwigni finansowej.
Specyfika kontraktów różnic kursowych
•
standaryzacja – kontrakty mają określoną wartość nominalną. W przypadku XTB opis kontraktów znajduje się w
tabeli specyfikacji instrumentów finansowych. Możliwe jest zawieranie transakcji na kilka kontraktów jaki i na
dziesiąte (od 0,1) ich części
•
brak fizycznej dostawy – rozliczeniu podlega wyłącznie różnica pomiędzy kursami otwarcia i zamknięcia pozycji
w kontrakcie ponieważ sam kontrakt jest rozliczany gotówkowo. Rozliczenie następuje w momencie zamknięcia
pozycji*
•
możliwość korzystania z tzw. dźwigni finansowej – depozyt potrzebny do kupna lub sprzedaży kontraktu wynosi
z reguły od 1% dla kontraktów walutowych, 3% w przypadku instrumentów opartych o towary, 2% dla indeksów i 7 % dla akcji
•
elastyczność – brak określonej daty rozliczenia. Rozliczenie następuje w momencie zamknięcia pozycji. Pozycja
w kontrakcie może być rolowana nawet przez okres roku
•
kwotowania według cen natychmiastowych – kurs, po którym dokonuje się kupna/sprzedaży kontraktu to aktualny kurs natychmiastowy z rynku międzybankowego
•
rolowanie pozycji na bazie dziennej – przetrzymanie pozycji na dzień następny wiąże się ze skorygowaniem pozycji walutowej o punkty swapowe
•
wycena w czasie rzeczywistym – wycena pozycji następuje w czasie rzeczywistym, zmiany wartości portfela następują wraz z uaktualnieniem kursu walutowego z uwzględnieniem naliczonych punktów swapowych
•
XTB dopuszcza wariant rozliczeń fizycznych.
16
masz x możliwości
6.3. Wycena kontraktów różnic kursowych
Wycena kontraktów różnic kursowych następuje w czasie rzeczywistym. Zmiany wartości kontraktu odzwierciedlają:
•
zmiany kursu instrumentu bazowego
•
naliczone punkty swapowe (o północy każdego dnia)
Wpływ zmian kursu na wartość pozycji.
Główną walutą depozytową w X-Trade Brokers jest PLN. W związku z tym w poniższych przykładach, zarówno depozyt
zabezpieczający (Margin), jak i wysokość zysków jest przeliczana na walutę depozytową, czyli PLN. Przeliczenie następuje po średnim kursie, czyli (Bid + Ask)/2.
Przykład: Inwestor spodziewa się umocnienia euro w stosunku do dolara. W dniu 19.04.2006 r. ceny przedstawiają się
następująco:
SPRZEDAŻ/BID
KUPNO/ASK
EUR/USD (GODZ. 15.00)
1,2288
1,2291
EUR/PLN (GODZ. 15.00)
3,9025
3,9065
Inwestor o godzinie 15.00 dokonuje zakupu 3 kontraktów EUR/USD po cenie 1,2291, czyli kupuje prawo do 300 000
EUR.
Wysokość depozytu zabezpieczającego, która jest zablokowana na koncie wynosi:
1% * wartość nominalna kontraktu = 1% * 3 loty = 1% * 3 * 100 000 EUR = 3 000 EUR
Przeliczając na PLN mamy: 3 000 EUR * ((3,9025+3,9065)/2) = 11 713,5 PLN;
Inwestor obserwuje rynek i decyduje się, że o godzinie 20.00 zamyka otworzoną długą pozycję, dokonuje tego po cenie
1,2387;
SPRZEDAŻ/BID
KUPNO/ASK
EUR/USD (GODZ. 20.00)
1,2387
1,2390
USD/PLN (GODZ. 20.00)
3,1490
3,1640
Jego zysk jest następujący:
(1,2387 – 1,2291) * 3 * 100 000 = 2 880 USD
W przeliczeniu na walutę depozytową mamy:
2 880 * ((3,1640 + 3,1490)/2) = 9 090,72 PLN;
Jak pokazuje przykład w zakupu dokonujemy po cenie ASK, czyli wyższej natomiast sprzedajemy po cenie BID niższej.
Ta różnica miedzy ceną BID i ASK nosi nazwę SPREAD’u.
Stopa zwrotu z tej inwestycji wynosi:
( 9 090,72 / 11 713,5 ) * 100% = 77,61%;
Inwestor, który zakupiłby rzeczywiste 300 000 EUR osiągnąłby następującą stopę zwrotu:
Wymagany kapitał do zakupu 300 000 EUR:
300 000 EUR * ((3,9025+3,9065)/2) = 1 171 350PLN
Zysk wyniósłby tyle samo, co w przypadku KRK, czyli 9 090,72 PLN.
Stopa zwrotu: (9 090,72 / 1 171 350) * 100% = 0,7761%
17
masz x możliwości
Porównując stopę zwrotu z inwestycji, w której zaangażowane były kontrakty różnic kursowych oraz stopę zwrotu inwestora kupującego 300 000 EUR łatwo zobaczyć efekt dźwigni finansowej 1:100.
Przykład
Inwestor oczekuje spadku wartości dolara amerykańskiego wobec franka szwajcarskiego. W dniu 26.07.2006 ceny
przedstawiają się następująco:
SPRZEDAŻ
KUPNO
USD/CHF (GODZ.9.00)
1,2526
1,2529
USD/PLN (GODZ. 9.00 )
3,1090
3,1130
Inwestor o godzinie 9.00 dokonuje sprzedaży 2 kontraktów USDCHF po cenie 1.2526.
Wysokość depozytu zabezpieczającego, która jest zablokowana na koncie wynosi:
1% * wartość nominalna kontraktu = 1% * 2 loty = 1% * 2 * 100 000 USD = 2 000 USD
Przeliczając na PLN mamy: 2 000 USD * ((3,1090+3,1130)/2) = 6 222 PLN;
Inwestor obserwuje rynek i decyduje się, że o godzinie 16.00 zamyka otworzoną krótka pozycję, dokonuje tego po cenie
1,2483;
USD/CHF (GODZ. 16.00)
SPRZEDAŻ
1,2480
KUPNO
1,2483
CHF/PLN (GODZ. 16.00)
2,4840
2,4890
Jak pokazuje ten przykład, inwestor zarabia na spadku dolara amerykańskiego wobec franka szwajcarskiego. Inwestor
dokonał sprzedaży po cenie BID niższej, a następnie zamknął pozycję po cenie ASK wyższej.
Jego zysk jest następujący:
(1,2526 – 1,2483) * 2 * 100 000 = 860 CHF
W przeliczeniu na walutę depozytową mamy:
860 * ((2,4840 + 2,4890)/2) = 2 138,39 PLN;
Stopa zwrotu z tej inwestycji wynosi:
(2 138,39/6 222) * 100% = 34,37%;
Inwestor, który zakupiłby rzeczywiste 200 000 USD osiągnąłby następującą stopę zwrotu:
Wymagany kapitał do zakupu 200 000 USD:
200 000 USD * ((3,1090+3,1130)/2) = 622 200PLN
Zysk wyniósłby tyle samo, co w przypadku KRK, czyli 2 138,39PLN.
Stopa zwrotu: (2 138,39/622 200) * 100% = 0,34%
Również ten przykład pokazuje efekt dźwigni finansowej 1:100, jaki jest możliwy przy wykorzystaniu Kontraktów Różnic
Kursowych.
18
masz x możliwości
Wpływ punktów swapowych na wycenę kontraktu.
Punkty swapowe na platformie X-Trader w stosunku do walut kalkulowane są w oparciu o tygodniowe stopy procentowe
dla poszczególnych walut a następnie liniowo interpolowane do wartości dziennych (tygodniowa wartość punktów swapowych dzielona jest przez liczbę dni w tygodniu). Punkty swapowe naliczane są codziennie o godzinie 24 czasu warszawskiego dla wszystkich otwartych pozycji, które są przetrzymane (rolowane) na dzień następny. W piątek naliczane
są z góry na cały weekend:
•
•
•
rolowanie długiej pozycji w walucie wyżej oprocentowanej (kupno waluty wyżej oprocentowanej / sprzedaż
niżej oprocentowanej) – dodatnie punkty swapowe;
rolowanie pozycji krótkiej w walucie wyżej oprocentowanej – ujemne punkty swapowe;
niekiedy zdarza się, że zarówno w przypadku pozycji długiej jak i krótkiej punkty swap’owe są ujemne. Jest to
spowodowane małymi różnicami w stopach procentowych zaangażowanych walut oraz małym nominałem
transakcji na platformie w porównaniu ze standardowym nominałem transakcji na rynku międzybankowym.
Przykład:
Inwestor sprzedał 3 loty CHF/PLN i chce taką pozycje przetrzymać na dzień kolejny. Dane niezbędne do obliczenia wartości o jaką zostanie skorygowane nasze konto są następujące:
•
wartość punktów swapowych wyrażona w pipsach dla CHF/PLN dla pozycji krótkiej: 0,824
Wartość jednego pipsa dla jednego lota:
100 000*0,0001=10PLN
Teraz wyliczamy wartość o jaką zostanie skorygowane nasze konto:
Liczba kontraktów * wartość punktów swapowych w pipsach * wartość jednego pipsa w PLN =
3*0.824*10PLN=24.72PLN
Nasze konto zostanie zasilone kwotą 24.72PLN
Przykład:
Jeżeli mamy długa pozycję na 2 loty w GBP/USD i chcemy ją zrolować na dzień następny, to nasze konto zostanie skorygowane o tzw. punkty swap’owe.
W celu wyliczenia wartości tych punktów niezbędne są następujące informacje:
•
•
wartość Punktów Swapowych w pipsach dla odpowiedniej pary walutowej i pozycji (długiej, bądź krótkiej),
którą można znaleźć na stronie XTB w polu „Rolowanie pozycji i punkty swapowe”. W naszym przypadku
stawka punktów swapowych dla pozycji długiej GBP/USD wynosi -0.854;
kurs średni USD/PLN 3.08
Następnie liczymy wartość jednego pipsa dla jednego lota w PLN (gdyż, ta waluta jest waluta depozytową):
wartość nominalna kontraktu * wartość pipsa * kurs średni waluty kwotowanej/PLN = 100 000*0,0001*3.08=30,8PLN
Teraz wyliczamy wartość o jaką zostanie skorygowane nasze konto:
Liczba kontraktów * wartość punktów swapowych w pipsach * wartość jednego pipsa w PLN =
2*( -0.854)*30.8PLN=-52.61PLN
Nasze konto zostanie obciążone kwotą 52.61PLN
Przykład: punkty swapowe na kontrakty towarowe i indeksy giełdowe
Naliczanie punktów swapowych w przypadku towarów oraz indeksów rożni się nieznacznie od metod wyliczania tych
punktów w przypadku walut.
19
masz x możliwości
W celu wyliczenia wartości o jaką zostanie skorygowane nasze konto wylicza się według następującej formuły:
(Wartość jednego pipsa w PLN na dany towar lub indeks giełdowy) * (wartość punktów swapowych w pipsach)
1. Jeżeli zajmujemy długą pozycję na 1 kontrakt srebra, to w przypadku przetrzymania tej pozycji na kolejny dzień nasze konto zostanie skorygowane o następującą wartość:
(18 000 USD * 0,01 * 3,08 USD/PLN) * (-0,216) = -119,75
2. Jeżeli zakupimy jeden kontrakt USCCASH, czyli kontrakt oparty na notowaniach indeksu NASDAQ, to w przypadku
przetrzymania go do następnego dnia nasze konto zostanie skorygowane o następującą wartość:
(10 USD * 1 * 3.08 USD/PLN) * (-0,285) = -8.779 PLN
6.4. Dźwignia finansowa oraz ryzyko związane z kontraktami różnic kursowych
Cechą instrumentów pochodnych, w tym i kontraktów różnic kursowych, jest wbudowany mechanizm dźwigni finansowej (ang. leverage). Działanie dźwigni finansowej polega na zwielokrotnieniu wpływu zmian kursów akcji, indeksów czy
walut na osiąganą przez inwestora stopę zwrotu – zawarcie transakcji dużej nominalnie jest możliwe przy zaangażowaniu wielokrotnie mniejszych środków. Efekt ten możliwy jest ze względu na rozliczenie wyłącznie różnicy kursowej. Ideą
było spotęgowanie wpływu małych zwykle zmian kursów na zaangażowane środki. Dzięki temu nominalna wartość pozycji może wielokrotnie przewyższać wysokość zainwestowanych środków, które służą wyłącznie jako depozyt zabezpieczający rozliczenie wyniku finansowego osiągniętego na kontraktach.
Przykład: Depozyt początkowy od jednego kontraktu o wartości nominalnej 100.000 jednostek waluty bazowej wynosi
1000 USD, czyli 1 % wartości kontraktu. Inwestor wniósł 3000 PLN (USD/PLN 3,000) jako depozyt zabezpieczający na
swój rachunek inwestycyjny. Następnie otworzył pozycję długą na 1 kontrakcie USD/PLN.
Depozyt zabezpieczający: 3 000 PLNUSD
Pozycja walutowa: 100.000 USD
Stosunek depozytu do wartości pozycji: 1:100
Inwestor w powyższym przykładzie korzysta z dźwigni finansowej na poziomie 1:100, co oznacza, iż zmiana kursu USD/
PLN o 1% spowoduje przyrost lub spadek zainwestowanego kapitału o 100%, odpowiednio zmiana kursu o 0,5% zmieni
wartość zainwestowanych środków o 50%.
Jak widać na powyższych przykładach niewielkie zmiany wartości kursu powodują znaczne wahania wartości depozytu.
W dość ekstremalnym przypadku wskutek poniesienia straty depozyt zabezpieczający może spaść do poziomu, przy którym inwestor będzie zmuszony go uzupełnić bądź zgodzić się na automatyczne zamknięcie pozycji przez brokera.
Minimalna wartość środków na rachunku inwestycyjnym z reguły musi pokrywać co najmniej
30% wartości depozytów wymaganych dla otwartych pozycji.
Przykład: Jeżeli inwestor posiadający 3 000 PLN na rachunku i pozycję na kontrakcie USD/PLN (wymagany depozyt
początkowy dla tego kontraktu to 3 000 PLN) poniesie stratę rzędu 2 100 PLN i nie uzupełni depozytu to pozycja zostanie automatycznie zamknięta. W przypadku jednego kontraktu minimalna wartość środków pozwalająca na utrzymanie
pozycji to 900 PLN.
Ryzyko przy inwestycjach wykorzystujących dźwignię finansową jest tym większe im w większym stopniu wykorzystywany jest mechanizm dźwigni finansowej. Dlatego też podstawową umiejętnością przy inwestowaniu w walutowe kontrakty
różnic kursowych jest umiejętne korzystanie z dźwigni finansowej. Wysokość wykorzystywanej dźwigni powinna zależeć
od przyjętych przez inwestora limitów ryzyka, horyzontu inwestycyjnego, zmienności rynku czy sytuacji rynkowej. Bezwzględnie należy wykorzystywać zlecenia obronne typu stop-loss w celu ochrony zainwestowanego kapitału.
20
masz x możliwości
6.5. Kontrakty walutowe forward a kontrakty różnic kursowych
Praktycznie różnice pomiędzy wyceną kontraktu forward a kontraktu różnic kursowych mogą wynikać wyłącznie z wartości punktów swapowych. Do kalkulacji ceny terminowej w kontrakcie forward wykorzystuje się stałą daną okresową stopę procentową (np. 3M). Przypadku kontraktów różnic kursowych punkty swapowe obliczane są na bazie tygodniowych
stóp procentowych, które ulegają zmianie. Poniższa tabela pokazuje najważniejsze różnice pomiędzy instrumentami.
Porównanie kontraktów forward oraz kontraktów różnic kursowych
Kontrakty Forward
Kontrakty Różnic Kursowych
Wartość
nominalna
kontraktu
Możliwość dowolnego ustalenia
kwoty kontraktu ( z reguły
powyżej 10.000 USD)
Wartość kontraktu jest
wystandaryzowana np. 1 lot =
100.000 jednostek waluty bazowej/1 kontrakt, możliwe są wielokrotności 0,1 lota
Termin
rozliczenia
Ściśle określony termin
rozliczenia np. 3 miesiące
Dowolny termin rozliczenia
przypadający w momencie
zamknięcia pozycji
Dostawa
Możliwość fizycznej dostawy
waluty
Brak fizycznej dostawy waluty –
rozliczenie różnicy kursowej*
Dźwignia
finansowa
Z reguły nie wyższa niż 1:30
1:100 lub mniej
Organizacja
obrotu
Stroną kontraktu jest bank
Obrót na internetowej platformie
obrotu
Punkty
swapowe
Transakcje dokonywane wg
kursu terminowego
Transakcje dokonywane wg kursu natychmiastowego, punkty
swapowe naliczane przy rolowaniu pozycji
Koszty
Marża dealera (przy kwotach
niższych od 500.000 USD z
fizyczną dostawą może stanowić
ponad 1% nominału transakcji)
dodatkowo koszty prowadzenia
rachunku bankowego
Transakcje wykonywane bez
prowizji po aktualnych cenach
rynkowych. Brak kosztów obsługi
rachunku – kosztem jest spread.
*dla określonych par walut, w ramach oferty XTB, jest możliwe rozliczenie kontraktu dostawą fizyczną
21
masz x możliwości
7. System Option Trader
System transakcyjny w wersji demonstracyjnej - Option Trader - to nowa propozycja inwestycyjna Dom Maklerskiego X-Trade Brokers. Znakomite narzędzie nauki i zrozumienia zasad działania opcji, poznania świata instrumetów o
niesymetrycznym profilu ryzyka i możliwość zawierania transakcji na 12 parach walutowych i 4 towarach.
System transakcyjny Option Trader w skrócie to:
•
•
•
•
•
•
Możliwość zakładania i prowadzenia rachunków rzeczywistych w PLN.
Aplikacja w polskiej wersji językowej
Standardowa wielkość transakcji opcyjnej od 10 000 jednostek waluty bazowej (0,1 kontraktu)
Dostęp do rachunku przez 24 godziny na dobę
Możliwość handlu opcjami na waluty i towary
W przypadku transakcji opcyjnych na rynkach USD/PLN i EUR/PLN - możliwość rozliczenia poprzez fizyczną
dostawę waluty
Technicznie sprowadza się to do utworzenia subkonta opcyjnego, na które przelewane są środki, w ramach obowiązującej Umowy Świadczenia Usług zawartej pomiędzy XTB a Inwestorem. Dla obsługi rachunku rzeczywistego nie
jest konieczne pobranie dodatkowego oprogramowania - funkcje obsługi rachunków demonstracyjnych i rzeczywistych pełni ta sama aplikacja. System transakcyjny Option Trader pozwala na prowadzenie inwestycji na rynku
opcji europejskich, rozliczanych gotówkowo w odniesieniu do średniego kursu rynkowego z godziny 16:00 (10:00
czasu nowojorskiego, zgodnie z światowym standardem). Możliwość rozliczenia poprzez dostawę fizyczną istnieje w
przypadku opcji złotówkowych (EURPLN, USDPLN).
Opcje mogą mięć termin zapadalności od tygodnia do pół roku. Poziom wykonania opcji nie może radykalnie
odbiegać od ceny terminowej dla wybranej daty zapadalności (opcje głęboko poza pieniądzem oraz głęboko w pieniądzu). Oznacza to iż parametr delta opcji powinna być w przedziale od 0,20 do 0,80 (wartości bezwzględne). W
przypadku próby wygenerowania zapytania o opcje z delta spoza tego zakresu wyświetlony zostanie odpowiedni
komunikat
W systemie transakcyjnym inwestor ma możliwość przeprowadzenia następujących operacji:
Kupno opcji europejskiej po cenie rynkowej . Poprzez nabycie opcji Inwestor zyskuje prawo do zakupu (w
przypadku opcji call ) lub sprzedaży (dla opcji put) danego instrumentu bazowego na wybranym rynku. Po określeniu parametrów opcji (rynek, wolumen, data zapadalności, cena wykonania) system automatycznie przedstawi aktualną cenę rynkową instrumentu. Dla zawarcia transakcji inwestor zobowiązany jest posiadać na rachunku inwestycyjnym kwotę równą lub przewyższającą wartość premii (ceny rynkowej opcji). Jest to jednocześnie poziom maksymalnej straty jaką może on odnieść w tej transakcji.
Sprzedaż (wystawienie) opcji europejskiej po cenie rynkowej
W zamian za sprzedaż (wystawienie) opcji inwestor zyskuje premię – wartość rynkową danego instrumentu. W zamian zobowiązuje się do zakupu (w przypadku opcji put) lub sprzedaży (dla opcji call) danego instrumentu bazowego na wybranym rynku w dniu rozliczenia. Po określeniu parametrów opcji (rynek, wolumen, data zapadalności,
cena wykonania) system automatycznie przedstawi aktualną cenę rynkową instrumentu. Dla zabezpieczenia transakcji inwestor zobowiązany jest posiadać na rachunku inwestycyjnym kwotę równą 1% wartości nominalnej otwartej pozycji. W przypadku niekorzystnych zmian kursu w dniu wygaśnięcia inwestor będzie zobowiązany wypłacić
różnicę pomiędzy kursem wykonania opcji a rynkowym kursem rozliczenia.
Zamknięcie opcji po cenie rynkowej. Otwartą pozycję opcyjną można zamknąć w dowolnym momencie po aktualnej cenie rynkowej. Pozycja jest wyceniana przez system automatycznie przez cały okres jej utrzymywania.
Zamknięcie opcji w dniu rozliczenia . Pozycje otwarte w dniu rozliczenia są automatycznie zamykane przez
system. Właściciele opcji kupna których cena wykonania jest niższa niż cena rozliczenia oraz opcji sprzedaży o cenie
wykonania wyższej niż cena rozliczenia otrzymują wartość tak otrzymanej różnicy, z kolei wystawcy opcji w takiej
sytuacji zobowiązani są do wypłacenia analogicznej kwoty. Rozliczenia są dokonywane automatycznie przez system
transakcyjny Option Trader.
22
masz x możliwości
7.1. Opcje
Opcja to jeden z instrumentów finansowych klasyfikowanych jako instrumenty pochodne – to znaczy takich których
cena zależy/pochodzi od instrumentu bazowego. Instrumentem bazowym mogą być praktycznie dowolne wielkości –
takie, które da się wycenić w pieniądzu. Mogą to być kursy walut, ceny towarów, akcji, poziomy indeksów itp.
Początki opcji to historia sprzed lat 300, kiedy dotyczyły one towarów i stabilizowały rynki, dając możliwość zabezpieczenia ceny przed nadejściem wiosny czy terminem żniw. W wersji finansowej zaistniały znacząco na początku lat 70tych na amerykańskiej giełdzie opcji Chicago Board Options Exchange jako opcje na akcje. Sukcesywnie zdobywały
uznanie na świecie, w roku 2003 pojawiły się również na GPW.
DM XTB S.A. w systemie Option Trader (rozdział 7.3.) oferuje klientom możliwość aktywnego inwestowania w
opcje.
Co daje opcja?
Opcja w wymiarze formalnym to dla nabywcy opcji prawo/możliwość, a dla wystawcy zobowiązanie, kupna lub
sprzedaży określonego aktywu w przyszłości, po dziś ustalonej cenie. Każda opcja ma określony kurs wykonania czyli cenę po jakiej dziś zawarta transakcja może być zrealizowana w przyszłości. Ma też określony termin wygaśnięcia – w przypadku opcji typu europejskiego, jest to dzień w którym nasze prawo może być zrealizowane. Opcje typu amerykańskiego można realizować w dowolnym dniu, nie później jednak niż w dniu wygaśnięcia.
Opcje kupna (call) i sprzedaży (put) można zarówno kupić jak i sprzedać
To znaczy że inwestor może znaleźć się w jednej z czterech sytuacji:
-
kupić opcję kupna (call)– jeśli liczymy na wzrost ceny instrumentu bazowego
kupić opcję sprzedaży (put)– jeśli liczymy na spadek
sprzedać opcję kupna (call)– jeśli liczymy na spadek ceny instrumentu bazowego
sprzedać opcję sprzedaży (put)– jeśli liczymy na wzrost
Zajęta na rynku pozycja – kupiona lub sprzedana opcja - może zostać zamknięta na dwa sposoby:
- automatycznie w dniu jej wygaśnięcia (ekspiracja)
- przez odsprzedanie lub odkupienie na rynku w dowolnym czasie przed terminem wygaśnięcia
7.2. Cena opcji
Cena opcji jest wypadkową dwóch składników – wewnętrznej wartości opcji i wartości czasu. Wartość wewnętrzna
opcji jest równa kwocie jaką otrzymałby właściciel opcji w razie jej natychmiastowego wykonania. Wartość czasu to
różnica miedzy ceną opcji a jej wartością wewnętrzną. Cena opcji wyznaczana jest na rynku jako wypadkowa popytu
i podaży, niemniej jednak na jej poziom wpływają min. cena wykonania opcji, kurs instrumentu bazowego, zmienność kursu instrumentu bazowego, czas do wygaśnięcia opcji i wolna od ryzyka stopa procentowa (tzn. bezpieczna
alternatywa inwestycyjna).
Specyficznym czynnikiem wpływającym na cenę opcji jest zmienność (volatility) kursu instrumentu bazowego – im
większa, tym większe szanse na zysków dla posiadaczy opcji.
Ze względu na relację określonego w opcji kursu wykonania, ceny instrumentu bazowego i ceny opcji, opcje możemy podzielić na 3 rodzaje:
- po cenie (at- the-money, ATM) – kurs wykonania jest bliski/równy kursowi terminowemu instrumentu bazowego dla terminu wygasania opcji
- poza ceną (out-of-money, OTM) – kurs wykonania, dla opcji kupna, jest wyższy od kursu terminowego instrumentu bazowego, dla opcji sprzedaży - kurs wykonania jest niższy od kursu instrumentu bazowego
- w cenie (in-the-money, ITM) - kurs wykonania, dla opcji kupna, jest niższy od terminowego kursu instrumentu
bazowego, dla opcji sprzedaży - kurs wykonania jest wyższy od kursu instrumentu bazowego
23
masz x możliwości
Najtańsze są przeważnie opcje poza ceną a najdroższe opcje w cenie. Zmiany ceny opcji mierzone są współczynnikami –
kluczowy to ∆ (delta), miara elastyczności opcji. Wyraża ona zmianę ceny/premii opcji przy zmianie ceny instrumentu
bazowego o jednostkę w danym czasie. Dla opcji kupna delta jest liczbą z przedziału (0,1), dla opcji sprzedaży przyjmuje wartości z przedzialu (-1,0), często podawaną w wielkościach bezwzględnych. Dla opcji kupna po cenie (ATM) to około 0,5, dla opcji sprzedaży – około -0,5.
Skuteczne inwestycje opcyjnie sprowadzają się do ustalenie właściwego poziomu ceny/premii opcyjnej. To proste zdanie, zapisane w formule wzoru matematycznego pozwoliło pp. Fisherowi Blackowi i Myronowi Scholesowi zostać laureatami Nagrody Nobla w 1973 roku . Znajomość wartości teoretycznej ceny opcji pozwala porównać ofertę rynkową z
teorią i dokonać inwestycji w momencie gdy opcje są tańsze lub droższe od wyceny modelowej, jak też wstrzymać się z
inwestycją gdy teoretyczny wzór zdecydowanie ją odradza.
Formuła wzoru Blacka-Scholesa dla walutowej opcji europejskiej jest następująca
c = SO e-rfT N(d1) – K e-rT N(d2)
p = K e-rT N(-d2) - SO e-rfT N(-d1)
ln(SO/K) + (r – rf + σ2/2)T
d1 =
σ √T
ln(SO/K) + (r – rf - σ2/2)T
d2 =
σ √T
czyli d2 = d1 - σ √T
c – cena walutowej opcji kupna;
p - cena walutowej opcji sprzedaży;
SO – kurs spot waluty bazowej;
rf - zagraniczna stopa procentowa w terminie wykupu opcji;
r - krajowa stopa procentowa w terminie wykupu opcji;
T – termin do wygaśnięcia opcji;
N(d) – wartość dystrybuanty rozkładu normalnego dla argumentu równego d;
K- cena wykonania opcji;
σ – zmienność kursu walutowego
24
masz x możliwości
7.3. Jak zarabiać i ile to kosztuje?
Kosztem w przypadku kupującego opcje jest tylko ustalana rynkowo cena, która zapłaci za opcję (premia opcyjna) –
i nie ma tu konieczności stałego pilnowania depozytu zabezpieczającego (marginu).
Zyskiem może być zmiana ceny opcji – w przypadku zamknięcia pozycji - lub rozliczenie opcji w dniu wygaśnięcia.
Dla sprzedającego/wystawiającego zyskiem jest cena (premia) jaką uzyskuje w momencie sprzedaży - i to jest
cały jego zarobek. Wystawca może trzymać opcję do dnia wygaśnięcia jeżeli cena instrumentu bazowego zmienia się w
dobrym dla niego kierunku, lub zamknąć ją po jak najniższych kosztach przed dniem wygasania. Jeśli natomiast kursy
zmieniają się niekorzystnie rośnie potencjalna strata i niezbędny poziom depozytu – opcję trzeba będzie zamknąć w
dniu wygaśnięcia po niekorzystnym kursie.
Oferowane przez XTB opcje są typu europejskiego, rozliczane gotówkowo (bez fizycznej dostawy) w odniesieniu do
średniego kursu rynkowego z godziny 16:00 (10:00 czasu nowojorskiego co jest standardem światowym).
Warianty inwestycyjne
Wariant 1 - dla pasywnych inwestorów:
- inwestor kupuje opcje (kupna lub sprzedaży) i czeka do terminu jej wygaśnięcia – jeśli przewidział kursy prawidłowo
w dniu rozliczenia na jego rachunku inwestycyjnym pojawi się kwota rozliczenia, wyższa od zapłaconej za opcję ceny.
Wariant 2 - dla aktywnych graczy:
- inwestor kupuje opcje po niższym kursie i sprzedaje ją przed terminem wygaśnięcia po wyższym kursie. Warto pamiętać że cena opcji kupna będzie rosła razem ze wzrostem ceny instrumentu bazowego a cena opcji sprzedaży będzie
rosła w sytuacji odwrotnej – to znaczy spadku ceny instrumentu bazowego
Wariant 3 - dla „zawodowców”
- inwestor wystawia/sprzedaje opcje, ustalając różne terminy i ceny wykonania, korzystając też z kontraktów CFD, budując strategie inwestycyjne przewidujące zyski w razie zaistnienia konkretnych okoliczności rynkowych (zmiany stóp
procentowych, volatility) – np. strategie straddle, strangle, risk reversal.
Przykłady profili wypłat dla 4 podstawowych opcji
Ich złożenia są podstawą realizacji strategii opcyjnych.
1. Kupujący opcje:
- kupno opcji kupna (long call),
inwestor zarabia na wzroście ceny instrumentu bazowego.
zysk
strata
OTM
cena
wyko-
zapłacona
cena/premia
ITM
nieograniczony
zysk
próg
rentowności
kurs instrumentu
bazowego
25
masz x możliwości
- kupno opcji sprzedaży (long put), inwestor zarabia na spadku ceny instrumentu bazowego.
zysk
ograniczony
OTM
ITM
cena
wykonania
ATM
próg
opłacalności
strata
kurs instrumen-
ograniczona
strata
2. Sprzedający opcje
- sprzedaż opcji kupna (short call),
inwestor traci premię opcyjną przy wzroście ceny instrumentu bazowego
uzyskana
cena/premia
zysk
próg opłacalności
kurs instrumentu
bazowego
strata
cena
wykonania
ATM
ITM
nieograniczona
strata wystawcy
OTM
- sprzedaż opcji sprzedaży, inwestor traci premię opcyjną przy spadku ceny instrumentu bazowego.
zysk
ITM
OTM
uzyskana
cena/premia
próg
opłacalności
cena
wykonania
ATM
strata
kurs instrumentu
bazowego
ograniczona strata
26
masz x możliwości
8. Realizacja transakcji i rodzaje zleceń
Podstawowym rodzajem zlecenia pozwalającego kupić lub sprzedać instrument finansowy jest zlecenie rynkowe polegające na kupnie lub sprzedaży kontraktu po bieżącym kursie rynkowym. Zawieranie transakcji na rynku OTC, a w szczególności na internetowych platformach obrotu niekoniecznie jednak musi następować za pomocą zawarcia transakcji na rynku po aktualnym kursie. Transakcji można również dokonywać za pomocą zleceń warunkowych, z limitem ceny/kursu.
Możliwość ta uwalnia inwestora od konieczności stałego śledzenia rynku i przenosi to obciążenie na system transakcyjny.
Zlecenia warunkowe pozwalają na otwarcie pozycji lub zamknięcie pozycji po cenie ustalonej przez inwestora i wykonywane
są
w
p r z y pa d k u ,
gdy
z a j dą
p r z e w i d z ia n e
p r ze z
i n w e s t o ra
warunki
rynkowe.
8.1. Zlecenia otwierające pozycje - na platformie X-Trader 4.0 mają dwa warianty, wybierane podczas składania
„Nowego Zlecenia” w polu „Typ”::
Zlecenia Natychmiastowe oraz Zlecenia przez Zapytanie
Ten rodzaj transakcji charakteryzuje się tym ,że wejście w transakcję następuje natychmiastowo po kliknięciu klawisza
„kupuj” bądź „sprzedaj”, tzn. jeżeli podana cena przez dealera nam odpowiada należy kliknąć odpowiednią dyspozycję. Po
akceptacji zlecenia pojawia się komunikat, że zlecenia zostało zrealizowane i dane o tym zleceniu pojawiają się w
„Terminalu” w zakładce „Handel” powyżej paska wartości Balance , Equity;
Zlecenia oczekujące
Na platformie X-Trader 4.0 dostępne są 4 rodzaje zleceń oczekujących. Ich realizacja następuje dopiero, gdy dana, wybrana przez nas cena pojawi się na rynku.
Oto zlecenia oczekujące:
Buy Limit – polega na kupnie danego instrumentu po cenie niższej niż obecna. Z tego zlecenia skorzysta inwestor ,
gdy spodziewa się wzrostu ceny danego instrumentu, jednak zanim to nastąpi przewiduje jego spadek. Ten spadek
pozwoli mu kupić go taniej, niż po bieżącej cenie w chwili składania zlecenia;
Sell Limit – sprzedaż instrumentu po kursie wyższym od bieżącej ceny rynkowej. Jest to lustrzane odbicie zlecenia
Buy Limit, ale dotyczy sprzedaży. Wykorzystanie tego zlecenia ma zastosowanie, gdy spodziewamy się spadku ceny
danego instrumentu, jednak zanim to nastąpi przewidujemy wzrost jego ceny. Ten wzrost pozwoli nam sprzedać po
cenie wyższej niż obecna, w chwili składani zlecenia;
Buy Stop – kupno instrumentu finansowego po kursie wyższym od bieżącej ceny. Inwestor stosuje to zlecenie gdy
zakłada wzrost ceny instrumentu. Przebicie pewnego górnego poziomu potwierdzi przewidywania inwestora co do
dalszego wzrostu ceny instrumentu.
Sell Stop – sprzedaż instrumentu finansowego po kursie niższym niż bieżący. Inwestor stosując to zlecenie gdy spodziewa się spadku ceny instrumentu. Dopiero przebicie pewnego niższego poziomu upewni go, co do podjętej decyzji.
Realizacja tych zleceń następuje w momencie osiągnięcia przez rynek zdefiniowanych cen. Wykorzystując te zlecenia nie
można zamknąć transakcji.
Po złożeniu dyspozycji zawierającej zlecenie oczekujące, to zlecenie pojawia się w „Terminalu” w zakładce „Handle”, poniżej paska Balance, Equity.
27
masz x możliwości
8.2. Zlecenia zamykające otwarte pozycje rynkowe - mamy do wyboru 3 typy:
Zamknięcie pozycji po cenie rynkowej, czyli klikając na aktywne zlecenie prawym klawiszem myszy wybieramy opcję
„zamknij zlecenie”, a następnie przyciskamy żółty klawisz „ Zamknij”. Po tej operacji, dane o zleceniu można
oglądać w „Historii rachunku”;
zlecenie Take Profit T/P – otwarta pozycja pozwala na ustawienie T/P, czyli poziomu, przy którym zyskowne zlecenie
zostanie zamknięte na wyznaczonym przez nas poziomie. Poprzez dwukrotne kliknięcie myszy na polu T/P aktywnego zlecenia, bądź poprzez klikniecie prawym klawiszem myszy na aktywne zlecenie i wyborze opcji” Modyfikuj
Zlecenie” pojawi się okno do ustawienia T/P oraz S/L (omówiony w następnym punkcie). Gdy rynek osiągnie wyznaczony przez nas poziom, transakcja zostanie zamknięta automatycznie i wszelkie informacje o niej można
oglądać w „historii rachunku”.
zlecenie Stop Loss - S/L zlecenia zamyka pozycję z akceptowalną przez inwestora stratą. S/L jest wyznacza poziom
akceptowanej przez inwestora straty, jest to tak zwane zlecenie obronne. Jeżeli inwestor ma przypuszczenia co
do kierunku rynku, ale nie jest pewien, może ustawić S/L w celu ograniczenia straty, gdyby jego przypuszczenia
nie sprawdziły się. Funkcję S/L aktywuje się w tym samym polu co zlecenie T/P.
T/P oraz S/L można ustawić przed otwarciem pozycji na rynku jak i po jej zajęciu. Ważne jest, aby pamiętać o tym
że:
- w przypadku długiej pozycji, czyli zakupu instrumentu, T/P ustawiamy powyżej ceny bid, a S/L poniżej,
- w przypadku krótkiej pozycji, czyli sprzedaży, T/P ustawiamy poniżej ceny ask, a S/L powyżej;
Druga kwestia to poziomy zleceń - T/P i S/L muszą by odpowiednio oddalone od bieżącej ceny. Różne instrumenty
mają inne poziomy, od których można ustawić poziom T/P i S/L (bieżąca informacja o poziomach znajduje się na
stronie www). W przypadku np. EUR/USD poziom T/P i S/L musi być oddalony od bieżącej ceny o 5 pipsów, a w
przypadku EUR/PLN o 30 pipsów.
Przykład
Inwestor spodziewa się umocnienia się EUR wobec USD. Dokonuje on zakupu EUR/USD przy obecnym kursie EUR/
USD 1,2700. Inwestor przykładowo ustawia jednocześnie T/P na poziomie 1,2775 oraz S/L na poziomie 1,2650.
W sytuacji, gdy inwestor zakłada osłabienie EUR wobec USD, dokonuje on sprzedaży EUR/USD po cenie 1,2700. W
tej sytuacji T/P należy ustawić poniżej tej ceny np. 1,2600, a S/L powyżej np.1,2750.
X-Trader pozwala na ustawienie sekwencji zleceń, pozwalających otworzyć i zamknąć pozycję wg z góry ustalonych
cen – np. przy podawaniu poziomów otwarcia pozycji (w ramach zleceń oczekujących), możemy jednocześnie ustawić poziom T/P oraz S/L. Po zrealizowaniu zlecenia oczekującego, S/L oraz T/P działają już normalnie i zamkną transakcję, jeżeli zostanie osiągnięty wyznaczony poziom.
28
masz x możliwości
9. Analiza fundamentalna rynku walutowego
Analiza fundamentalna polega na przewidywaniu przyszłych ruchów cen instrumentu finansowego na podstawie czynników i danych ekonomicznych, politycznych i społecznych, które w jakikolwiek sposób mogą wpłynąć na wycenę, podaż i
popyt na dany instrument. Na rynku walutowym analiza fundamentalna polega na śledzeniu sytuacji makroekonomicznej w danym kraju i na świecie oraz analizowaniu jak zmiany w gospodarce wpłyną na popyt i podaż danej waluty a co
za tym idzie na poziom jej kursu. W tym celu trzeba na bieżąco śledzić wydarzenia polityczne, ekonomiczne, społeczne
oraz obserwować wskaźniki makroekonomiczne świadczące o stanie gospodarki danego kraju. Publikacja danych makroekonomicznych to jeden z baczniej obserwowanych przez „fundamentalistów” czynników mających wpływ na rynek walutowy.
Specyfiką rynku walutowego jest szybkość reakcji na publikowane dane oraz fakt występowania zjawiska tzw. dyskontowania przyszłych informacji. Inwestor musi rozstrzygnąć czy prognozowane przez niego dane lub wydarzenia, które mają mieć miejsce zostały przez rynek uwzględnione w cenach czy też nie. Opublikowanie informacji, które są powszechnie
oczekiwane nie będzie miało większego wpływu na rynek, gdyż jest już ona na pewno uwzględniona w kursie walutowym. Informacja ma wartość tylko wtedy, gdy nie jest ona powszechnie znana lub oczekiwana.
Wpływ na rynek walutowy mają także wydarzenia te najbardziej tragiczne tj. wojny, ataki terrorystyczne, katastrofy.
Inwestorzy w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej uciekają w kierunku tzw. bezpiecznych walut np. szwajcarskiego
franka jak również w ostatnim czasie wspólnej waluty europejskiej – euro. Z wielką uwagą należy również śledzić wypowiedzi członków ekip rządzących i opozycji, szefów banków centralnych lub osób mających duży wpływ na prowadzoną
politykę pieniężną. Stabilność sceny politycznej przekłada się bowiem na zwiększenie atrakcyjności
gospodarki wśród zagranicznych inwestorów, co przyciąga kapitał i wzmacnia krajową walutę.
Pogorszenie się sytuacji na niej może doprowadzić do gwałtownego wycofania zainwestowanych środków i wzrostu cen
dewiz. Podsumowując wpływ na sentyment inwestorów do danej waluty mogą mieć takie czynniki jak:
koniunktura gospodarcza
polityka banku centralnego
stabilność polityczna
finanse publiczne
Korzystne zmiany w tych obszarach zwiększają zainteresowanie inwestorów daną walutą, zmiany negatywne powodują
ucieczkę z rynku, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do kryzysu walutowego.
9.1. Wskaźniki makroekonomiczne
W długim terminie stan gospodarki i ocena perspektyw rozwoju gospodarczego kształtują trendy panujące na światowych rynkach walutowych. W czasie dziennych notowań publikacja ważnych danych ekonomicznych, istotnie odbiegających od oczekiwań rynku może wywołać gwałtowne wahania cen, prowadzące często do tzw. fałszywych sygnałów technicznych lub nawet do zmiany trendu w horyzoncie czasowym od dwóch do trzech dni. Pierwsze reakcje rynku na publikowane dane ekonomiczne mogą nie odzwierciedlać ich prawdziwej wymowy. Najczęściej dotyczy to wskaźników o rozbudowanym charakterze, składających się z wielu subindeksów, na przykład Philadelphia Fed Index. Należy też pamiętać (szczególnie przy publikacji danych mających znaczny wpływ na zachowanie rynku), że do gwałtownego wybicia
może dojść jeszcze przed opublikowaniem wskaźników, co związanie jest z budowaniem pozycji spekulacyjnych przez
uczestników rynku. Kierunek tych zmian może być zupełnie przeciwny wobec reakcji rynku po opublikowaniu danych.
Ponadto stosunkowo częstym zjawiskiem w ostatnim czasie jest występowanie luki cenowej po publikacji najważniejszych wskaźników gospodarczych. Z powyższych powodów spekulacja w oparciu o publikację danych makroekonomicznych jest szczególnie ryzykowną strategią inwestowania.
29
masz x możliwości
Najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne
Liczba nowych miejsc pracy w sektorze pozarolniczym (Non-farm Payroll) –najważniejszy wskaźnik obrazujący
sytuację na rynku pracy w Stanach Zjednoczonych oraz ogólną koniunkturę w gospodarce. Raport ten sporządzany jest
przez amerykański Departament Pracy i publikowany w pierwszy piątek miesiąca o godz. 14.30 polskiego czasu, na podstawie ankiet sporządzanych w gospodarstwach domowych oraz przedsiębiorstwach. Generalnie wskaźnik ten cechuje
się znaczną zmiennością. Średni miesięczny przyrost nowych miejsc pracy powyżej 160 tys. w okresie półrocznym uważa
się za przejaw dobrej kondycji gospodarki. Dane te uznawane są również jako istotny czynnik wpływający na kształt
polityki monetarnej Fed. Reakcja rynku na publikację raportu z reguły jest bardzo gwałtowna, w przypadku danych
znacznie różniących się od oczekiwań często dochodzi do pojawienia się luki cenowej. Miesięczny raport z rynku pracy
zawiera ponadto dane o średnim czasie pracy w tygodniu (wskaźnik ten jest z kolei skorelowany z dynamiką produkcji
przemysłowej oraz danymi o dochodach osobistych) oraz średniej godzinowej płacy, a także stopie bezrobocia, przy
czym ten ostatni wskaźnik w odróżnieniu od innych rynków ma zwykle niewielkie znaczenie.
Tygodniowa liczba podań o zasiłki (Weekly Jobless Claims) – dane te publikowane są co tydzień w każdy czwartek
o godzinie 14:30. Wpływ publikacji danych na zachowanie rynku z reguły nie jest znaczny poza przypadkami, gdy dane
w znacznym stopniu odbiegają od rynkowego konsensusu. W stosunku do miesięcznego raportu z rynku pracy wskaźnik
ten ma znacznie mniejszą wartość informacyjną i prognostyczną w zakresie tendencji panujących na rynku pracy.
Produktywność (Productivity) - Dane o efektywności produkcji poza sektorem rolniczym wskazują na relacje pomiędzy
produktem krajowym brutto a kosztem jego wytworzenia. Dodatnia dynamika produktywności wskazuje na konkurencyjność gospodarki danego kraju, może jednak przyczyniać się do stagnacji na rynku pracy. Rosnące koszty pracy i spadek
produktywności mogą sygnalizować wzrost presji inflacyjnej.
Indeks koniunktury w rejonie Filadelfii (Philadelphia Fed Index) – wskaźnik obrazujący koniunkturę w sektorze
wytwórczym w rejonie Filadelfii. Obok indeksu głównego publikowane są również wartości subindeksów m.in. zatrudnienia, nowych zamówień oraz oczekiwań, co do przyszłych warunków ekonomicznych. Dane za bieżący miesiąc ogłaszane
są w trzeci czwartek miesiąca. Philly Fed Index uważany jest za wskaźnik dobrze odzwierciedlający koniunkturę w sektorze wytwórczym gospodarki amerykańskiej, dlatego też jego publikacja może mieć znaczący wpływ na sytuację na rynku.
Indeksy Instytutu Zarządzania Podażą (ISM Manufacturing Index ) – indeksy ISM dla sektora produkcyjnego i
usługowego należą do jednych z najważniejszych wskaźników oceniających koniunkturę w gospodarce amerykańskiej.
Na podstawie przeprowadzanych ankiet konstruowany jest indeks główny oraz następujące subindeksy: nowych zamówień (waga 30% w indeksie głównym), bieżącej produkcji (25%), zatrudnienia (20%), dostaw towarów (15%) oraz poziomu zapasów (10%). Odczyt przewyższający 50% wskazuje na rozwój produkcji i całej gospodarki. Wskazanie na poziomie 45%-50% wyraża stagnację w sferze produkcji przemysłowej przy utrzymującym się rozwoju ekonomicznym.
Wartość wskaźnika poniżej 40% oznacza stagnację zarówno przemysłu jak i całej gospodarki. Rynki finansowe przywiązują do wskaźnika ISM dużą wagę ze względu na jego kompleksowy charakter oraz korelację z poziomem produkcji
przemysłowej. Ponadto uważa się, że zachowanie indeksu ma istotny wpływ na politykę monetarną prowadzoną przez
Fed.
Indeks koniunktury w rejonie Chicago (Chicago PMI) – indeks ten konstruowany jest podobnie jak indeksy ISM i
odzwierciedla koniunkturę w sektorze wytwórczym w rejonie Chicago. Ze względu na charakter ekonomiczny regionu
oraz fakt, iż jest publikowany przed raportami Instytutu Zarządzania Podażą Chicago PMI uwzględniany jest przy prognozowaniu wartości indeksów ISM. Z powyższego względu wskaźnik ten ma znacznie większe znaczenie od innych regionalnych indeksów.
Dynamika produkcji przemysłowej (Industrial Production) – najważniejszy wskaźnik obrazujący koniunkturę w sektorze wytwórczym. Określa w sposób zagregowany przyrost poziomu produkcji dóbr fizycznych w sektorach wytwórczym, wydobywczym oraz użyteczności publicznej. Wysoka dynamika produkcji przemysłowej wskazuje na dobrą koniunkturę gospodarczą i stanowi istotne fundamentalne wsparcie dla kursu waluty. Natomiast utrzymywanie się wskaźnika na niskim bądź ujemnym poziomie obrazuje pogorszenie kondycji gospodarczej. Dane o produkcji przemysłowej w
Stanach Zjednoczonych publikowane są o w połowie każdego miesiąca.
30
masz x możliwości
Wykorzystanie mocy produkcyjnych (Capacity utilization) – informacja o wykorzystaniu mocy produkcyjnych stanowi część publikowanego przez Zarząd Rezerwy Federalnej raportu o dynamice produkcji przemysłowej. Poziom 85%
uznawany jest za górną granicę wykorzystania potencjału produkcyjnego, powyżej którego zaczyna narastać presja inflacyjna. Wskaźnik ten nie wpływa w istotny sposób na sytuację na rynku walutowym.
Dynamika zapasów (Business Inventories) – comiesięczny raport pokazujący zmiany w poziomie zapasów w sektorze
wytwórczym oraz handlowym (hurtowym i detalicznym). Ze względu na wcześniej publikowane dane jedyną nieznaną
wielkością jest poziom zapasów w handlu detalicznym, co powoduje, że dane te nie mają większego wpływu na rynek.
Dynamika produktu krajowego brutto (Gross Domestic Product) - produkt krajowy brutto jest najważniejszym
wskaźnikiem opisującym poziom aktywności gospodarczej danego kraju. Mierzy on zmianę całkowitej wartości wszystkich wytworzonych dóbr i usług w gospodarce. Przy obliczaniu PKB uwzględnia się całkowite wydatki konsumpcyjne,
wydatki przedsiębiorstw oraz wydatki sektora publicznego, eksport netto oraz zmianę stanu zapasów. Poziom PKB może
być mierzony zarówno w cenach bieżących, wyrażając aktualną, rynkową wartość produkcji jak i w cenach stałych, pozwalając na ocenę dynamiki wzrostu gospodarczego danego kraju. Dane o PKB ogłaszane są za każdy kwartał wraz z
rewizją publikowanych wcześniej danych. Rynki finansowe uważnie analizują zmiany poziomu produktu krajowego brutto. Większa od oczekiwań dynamika rozwoju gospodarki danego kraju może przyczynić się do umocnienia jego waluty
na rynku międzynarodowym. W USA inwestorzy dodatkowo zwracają baczną uwagę na poziom wskaźnika inflacji publikowanego przy okazji danych o PKB tzw. delatora.
Wskaźnik cen produktów i usług (Consumer Price Index CPI) – wskaźnik ten wyraża zmianę cen stałego koszyka
dóbr konsumpcyjnych skorygowaną o czynniki sezonowe. Wzrost inflacji oraz oczekiwań inflacyjnych może prowadzić do
zaostrzenia polityki pieniężnej przez banki centralne oraz do wzrostu stóp procentowych. Tym samym wzrasta dochodowość aktywów nominowanych w danej walucie, co może skłaniać inwestorów do jej zakupu. Dlatego też w okresach
dużej aktywności ekonomicznej rosnąca inflacja jest czynnikiem stanowiącym ważne wsparcie dla danej waluty w średnio- i długoterminowej perspektywie. Ponadto opublikowane dane o inflacji znacznie różniące się od oczekiwań inwestorów mogą powodować gwałtowne zmiany na rynku. Wskaźnik ten ma znacznie mniejsze znaczenie w okresach stagnacji
ekonomicznej ze względu na niechęć władz monetarnych do zacieśniania polityki pieniężnej. Na wielu rynkach najważniejsze znaczenie ma wskaźnik na poziomie bazowym (CPI core), który pozbawiony jest podatnych na duże wahania
zmian cen na rynku żywności i paliw.
Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu (Production Price Index PPI) – wyraża dynamikę zmian cen dóbr
oferowanych przez wytwórców krajowych. Uwaga rynków finansowych skupiona jest na publikowanych miesięcznych
zmianach procentowych cen dóbr finalnych – ze względu jednak na dużą sezonowość cen żywności oraz dużą zmienność cen energii często pomija się te czynniki przy odczycie (tzw. inflacja bazowa - core rate PPI). Wskaźnik ten ma
znacznie mniejsze znaczenie od CPI, ze względu jednak na pewne wartości prognostyczne wobec cen konsumentów
oraz czas publikacji inwestorzy zwracają baczną uwagę na zmiany jego wartości.
Bilans handlowy (Trade Balance) – stanowi zestawienie wartości dóbr i usług eksportowych – wywiezionych za granicę danego kraju oraz importowych – dostarczonych z zagranicy. Różnica pomiędzy wartością eksportu i importu danego
kraju stanowi saldo handlowe. Jego dodatnia wartość wyraża przewagę eksportu nad importem, co oznacza, że przywóz
walut obcych jest większy od wypływu, co stanowi także wyraz siły ekonomicznej kraju, co przemawia za umocnieniem
danej waluty. Zgodnie z jedną z teorii kształtowania się kursów walutowych wymiana towarowa ma decydujący wpływ
na wartość danej waluty. Publikowane co miesiąc dane o wymianie towarowej cechują się dużą zmiennością, ponadto
występuje znaczne przesunięcie w czasie pomiędzy badanym okresem a czasem ogłoszenia danych.
Raport Banku Japonii Tankan (Tankan Survey Report) - najważniejszy wskaźnik obrazujący
sytuację gospodarczą w Japonii. Indeks konstruowany jest w oparciu o ankiety przeprowadzane wśród ok. 220 tysięcy
japońskich przedsiębiorstw wyłączając instytucje finansowe, dla których tworzony jest osobny suplement. Ocenie respondentów podlegają: bieżące warunki gospodarcze, poziom popytu i podaży na produkty i usługi, poziom zapasów,
poziom zatrudnienia, wykorzystanie mocy produkcyjnych oraz sytuacja finansowa. Dane pokazywane są w ujęciu zbiorczym jak również w podziale na branże gospodarki czy wielkość przedsiębiorstw.
31
masz x możliwości
Raport przeprowadzany jest kwartalnie w marcu, czerwcu, wrześniu i grudniu. Publikacja następuje na początku następnego miesiąca. Generalnie spadająca wartość indeksu świadczy o pogorszeniu nastrojów wśród przedsiębiorców, ujemna natomiast sugeruje możliwość wystąpienia głębokiej recesji. Ze względu na swój kompleksowy charakter publikacja
indeksu Tankan jest ważnym wydarzeniem na rynku azjatyckim. Znacznie różniące się od oczekiwań dane mogą prowadzić do silnej reakcji rynku.
Indeks nastrojów w biznesie instytutu Ifo (Ifo Business Climate) – przygotowywany przez Instytut Badań Gospodarki (Institut für Wirtschaftsforschung, IFO) przy uniwersytecie w Monachium jest najważniejszym i najbardziej wiarygodnym indeksem obrazującym koniunkturę niemieckiej gospodarki. Indeks ten obrazuje nastroje niemieckich przedsiębiorców i jest przeprowadzany na podstawie ankiety wśród ok. 7 tys. niemieckich firm przemysłu przetwórczego, budownictwa, handlu hurtowego i detalicznego. Jego odczyt traktowany jest przez rynek jako zapowiedź przyszłych trendów w niemieckiej gospodarce, jak i kluczowy wskaźnik koniunktury w całej strefie euro. Każdego miesiąca przedsiębiorcy w zachodnich i wschodnich landach określają stan koniunktury z ich punktu widzenia (możliwe odpowiedzi: dobra,
zadowalająca, zła) oraz oczekiwania co do jej rozwoju w najbliższych sześciu miesiącach (odpowiedzi: lepsza, bez
zmian, gorsza). Udziały określone w procentach poszczególnych odpowiedzi są ważone zależnie od branży i sumowane
dla obu pytań. Następnie liczona jest średnia ważona, a jej odniesienie do przeciętnej wartości wskaźnika w 2000 r. tworzy ostatecznie indeks klimatu w biznesie Instytutu IFO. Indeks nastrojów kalkulowany jest w oparciu o dwa subindeksy:
indeks oceny bieżącej sytuacji (Ifo current conditions) oraz indeks oczekiwań (Ifo business expectation).
Wskaźnik wyprzedzający koniunktury instytutu ZEW (ZEW indicator of economic sentiment) - Wskaźnik oczekiwań ekonomicznych publikowany jest co miesiąc przez Europejskie Centrum Badań nad Gospodarką (Zentrum fuer Europaeische Wirtschaftsforschung) w Mannheim. Indeks ten jest tworzony na podstawie ankiet przeprowadzanych wśród
ok. 300 analityków i inwestorów instytucjonalnych. Pytania dotyczą przewidywanego stanu koniunktury oraz sytuacji na
rynku kapitałowym w okresie sześciu miesięcy. Wartość wskaźnika przyszłej koniunktury jest określana jako różnica pomiędzy pozytywnymi (+) i negatywnymi (-) przewidywaniami stanu niemieckiej gospodarki za pół roku. Ze względu na
stosunkowo niewielką grupę ankietowanych wartości indeksu ZEW są często traktowane jako mało wiarygodne. Prócz
oczekiwań dotyczących przyszłego stanu koniunktury w Niemczech ankietowani odpowiadają na pytania dotyczące oceny obecnej sytuacji gospodarczej Niemiec, strefy euro, USA, Japonii, Francji i Włoch oraz oczekiwań co do rozwoju tych
regionów. Przedmiotem badań są też oczekiwania co do wysokości inflacji, krótko- i długoterminowych stóp procentowych, kursów walutowych, cen ropy i rozwoju sytuacji na rynkach giełdowych.
Raport CBI (CBI Report) - raport o koniunkturze w branży przemysłowej oraz usługowej w Wielkiej Brytanii. Powstaje
w okresach kwartalnych w oparciu o ankiety członków stowarzyszenia, w których respondenci oceniają poziom produkcji, zapasów, sprzedaży czy cen. Publikacja raportu może mieć pewien wpływ na rynek funta.
Wskaźnik zaufania konsumentów (Consumer Confidence) – wskaźnik ten tworzony jest w oparciu o ankiety przeprowadzane co miesiąc przez Conference Board wśród pięciu tysięcy gospodarstw domowych. Respondenci oceniają
zarówno bieżącą kondycję gospodarki oraz sytuację na rynku pracy jak również swoje oczekiwania w perspektywie sześciu miesięcy. Indeks Consumer Confidence składa się z dwóch subindeksów – indeksu oceny bieżącej sytuacji (waga
40%) oraz indeksu oczekiwań (60%). Ze względu na relacje pomiędzy nastrojami konsumentów a poziomem wydatków
konsumpcyjnych, które w gospodarce amerykańskiej stanowią około dwie trzecie PKB, wskaźniki sentymentu są bacznie
obserwowane przez inwestorów. Szczególny wpływ na zachowanie rynku mają znaczne wahania wartości indeksu (za
takie przyjmuje się zmiany o ponad 5 pkt. procentowych w skali
miesiąca).
Indeks nastrojów konsumentów Uniwersytetu Michigan (UoM Consumer Sentiment Index) – wskaźnik ten jest
w swojej konstrukcji bardzo podobny do indeksu konstruowanego przez Conference Board. Wstępne dane z bieżącego
miesiąca publikowane są w drugi piątek miesiąca, natomiast ostateczny odczyt indeksu następuje w czwarty piątek miesiąca.
Dynamika sprzedaży detalicznej (retail sales) - raport o sprzedaży detalicznej za ubiegły miesiąc ogłaszany jest około trzynastego dnia każdego miesiąca. Publikacja obejmuje dane o całkowitej sprzedaży detalicznej oraz z wyłączeniem
sprzedaży samochodów ze względu na jej znaczną zmienność. Sprzedaż detaliczna stanowi istotny czynnik oceny zarówno bieżącej jak przyszłej koniunktury gospodarczej i z tego powodu dane te są śledzone przez inwestorów z dużym zainteresowaniem. Ponadto dane te cechują się znaczną zmiennością a ostatecznie zweryfikowane wyniki
mogą istotnie różnić się od wstępnie ogłoszonych.
32
masz x możliwości
Dynamika dochodów i wydatków ludności (Personal Income and Consumption) – dane publikowane na początku
miesiąca i obejmujące okres sprzed dwóch miesięcy. Dochody ludności stanowią jeden ze wskaźników służących ocenie
kształtowania się wydatków konsumentów w przyszłości. W dużej części dynamika dochodów może być oszacowana na
podstawie miesięcznych raportów z rynku pracy, ponieważ płace stanowią największą część całkowitych przychodów
ludności. Z kolei wydatki konsumpcyjne szacowane są na podstawie raportów o sprzedaży detalicznej (wydatki na usługi, które nie są uwzględnione w raporcie o sprzedaży cechują się niewielką zmiennością). Z powyższych względów publikacja dynamiki dochodów i wydatków konsumpcyjnych ma stosunkowo niewielkie znaczenie.
Dynamika sprzedaży nowych domów (New Home Sale) - wskaźnik wyraża ilość nowych domów sprzedanych i wystawionych na sprzedaż. Zmiany poziomu dynamiki odzwierciedlają koniunkturę na amerykańskim rynku nieruchomości.
Wysoka dynamika jest charakterystyczna dla okresu ożywienia gospodarczego, podczas gdy jej spadek oznacza nasycenie popytu i możliwe nadejście stagnacji gospodarczej.
Dynamika zmian ilości rozpoczętych inwestycji budowlanych i zezwoleń na budowę (Housing Starts and Building Permits) - publikowany z miesięczną częstotliwością wskaźnik wyraża względny przyrost nowych inwestycji budowlanych oraz pozwoleń na budowę na rynku nieruchomości w USA. Ich poziom uzależniony jest m.in. od wysokości stopy
procentowej kredytu hipotecznego. Dobra koniunktura na rynku nieruchomości stanowi czynnik potwierdzający ożywiony rozwój gospodarczy kraju.
9.2. Polityka pieniężna a rynek walutowy
Jednym z ważniejszych czynników fundamentalnych mającym wpływ na notowania danej waluty jest polityka pieniężna
banku centralnego. Celem każdego banku centralnego jest utrzymanie stabilności cen, która ma zostać zapewniona poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki monetarnej. Podstawowym narzędziem, jakim dysponują banki centralne jest
możliwość decydowania o poziomie stóp procentowych w danej gospodarce. Generalnie można wykazać zależność, że
waluty, dla których realne stopy procentowe są wyższe cieszą lepszym sentymentem wśród inwestorów ze względu na
bardziej atrakcyjny dochód z tytułu posiadania aktywów w danej walucie. Istotne znaczenie dla kształtowania się sentymentu inwestorów mają także oczekiwania związane z dalszym kierunkiem prowadzonej polityki monetarnej oraz wysokością inflacji. Spodziewane podwyżki stóp procentowych przy ograniczonej inflacji będą czynnikiem wyraźnie wspierającym notowania waluty, natomiast oczekiwane złagodzenie polityki pieniężnej przy stabilnym poziomie indeksu cen może
przemawiać za spadkami jej wartości. Dla tych powodów inwestorzy na rynkach walutowych duże znaczenie przypisują
zarówno do dynamiki indeksu cen oraz oczekiwań inflacyjnych w danym kraju jak i sygnałów napływających ze strony
władz banku centralnego. Czynniki te mogą powodować znaczne zmiany kursu walutowego, także w średnim terminie
wpływając na utrzymujące się na rynkach walutowych trendy.
33
masz x możliwości
10. Analiza techniczna rynku
10.1. Podstawowe założenia analizy technicznej
W odróżnieniu od podejścia fundamentalnego analiza techniczna nie zajmuje się realnymi zjawiskami, jakie występują w
gospodarce. Analityk techniczny bada poziom cen i obrotów danego instrumentu finansowego w przeszłości, a z zebranych danych, poprzez analizę wykresu, tworzy możliwą prognozę dalszych zmian kursów. Nie interesują go dane makroekonomiczne ani wydarzenia polityczne. Koncentruje się on wyłącznie na wykresie, który odzwierciedla zachowania
wszystkich inwestorów – trendy i tendencje. Analiza techniczna to ocena i próba prognozowania przyszłych trendów na
podstawie zachowania się cen w przeszłości. Ceny rysowane na wykresach tworzą różne kształty i formacje. Według
analityków technicznych formacje te powtarzają się regularnie i prowadzą do podobnych zachowań. Niektóre z nich zapowiadają spadki cen, inne wzrosty. Na podstawie niektórych można próbować ocenić jak duże będą wzrosty lub spadki.
W odróżnieniu od analizy fundamentalnej, która ocenia ogólną sytuację na rynku, analiza techniczna stosowana jest do
wyznaczania momentów zawierania transakcji.
Analiza techniczna opiera się na trzech założeniach:
Rynek dyskontuje wszystko, czyli wszelkie czynniki, które mają wpływ na cenę są już w niej uwzględnione. Wynika
to z przekonania, że jedynym czynnikiem determinującym zachowanie ceny jest prawo popytu i podaży.
Ceny podlegają trendom. Rysując wykresy cen, analityk techniczny stara się odnaleźć w nich trend, czyli kierunek, w
którym podążają ceny. Rozpoznanie trendu lub momentu jego zmiany we wczesnej fazie pozwala dokonać transakcję,
która powinna przynieść zyski.
Historia się powtarza. Badanie wykresów pozwala odnaleźć powtarzające się wzory (formacje), według których poruszają się ceny. Wynika to z powtarzalności zachowań ludzkich w określonych sytuacjach. Analitycy znając najczęściej
występujące formacje starają się odnaleźć je w bieżących notowaniach i na tej podstawie prognozować przyszłość.
Podstawowym narzędziem analizy technicznej są wykresy. Do najczęściej używanych ze względu na swój potencjał informacyjny należą wykresy świec japońskich, ponadto wykorzystuje się wykresy liniowe, słupkowe lub punktowosymboliczne. Podstawową czynnością, jaką umożliwiają wykresy jest określenie panującego trendu. Biorąc pod uwagę
czas trwania trendu rozróżniamy jego trzy rodzaje: trend krótkoterminowy, średnioterminowy, oraz trend długoterminowy (trend główny). Pod względem kierunku możemy wyróżnić trend wzrostowy (hossę), trend spadkowy (bessę) oraz
trend boczny (horyzontalny). Linie trendu wyznaczamy łącząc kolejne ekstrema cenowe.
Trend wzrostowy wyznaczają położone coraz wyżej kolejne dołki cenowe – zielona linia na wykresie. Połączenie kolejnych coraz niżej występujących szczytów wskaże linię trendu spadkowego – czerwona linia na wykresie. Linia trendu
powinna spełniać dwa kryteria: powinna odzwierciedlać kierunek jak i siłę istniejącego trendu. Linia trendu wyznacza
jednocześnie obszar wsparcia lub oporu. Punkty odbicia dla zniżek nazywamy wsparciem, natomiast punkty odbicia dla
wzrostów to opór. Linia trendu wzrostowego stanowi więc wsparcie dla potencjalnych spadków. W przypadku przełamania tej linii (przebicia od góry), zamienia się ona automatycznie w poziom oporu dla wzrostów. Linia trendu spadkowego
stanowi opór dla wzrostów, niemniej jej przełamanie (przebicie od dołu) powoduje, iż zamienia się ona w linie wsparcia
dla spadków. Linie wsparcia i oporu mogą być tworzone także na podstawie innych punktów. Wsparciem dla spadków
może być poziom, w którym cena osiągnęła swoje historyczne (lub lokalne) minimum, analogicznie oporem dla wzrostów może być poziom historycznego (lub lokalnego) maksimum cenowego.
34
masz x możliwości
10.2. Formacje cenowe
Analizując wykresy można zauważyć, że oprócz wyraźnych trendów ceny układają się czasami w specyficzny sposób
tworząc tzw. formacje cenowe. W analizie technicznej wyróżnia się dwa rodzaje formacji: formacje odwrócenia trendu
oraz formacje kontynuacji trendu.
Wyszczególniony podział ma charakter dość umowny albowiem niektóre ze zidentyfikowanych formacji należą do obu
grup. Poza potencjalnym kierunkiem trendu formacje cenowe informują nas także o zasięgu ruchu wynikającego z
ukształtowanej formacji. Generalnie im dłużej buduje się dana formacja, tym większe jest prawdopodobieństwo realizacji wynikającego z niej ruchu oraz większy zasięg późniejszego ruchu cenowego. Należy pamiętać, iż dobre cechy prognostyczne posiada jedynie w pełni ukształtowana i wyraźnie zarysowana formacja.
Linie trendu na wykresie godzinowym EUR/USD
Formacja głowy i ramion oraz odwróconej głowy i ramion (H&S) - jest to prawdopodobnie najbardziej wiarygodna formacja cenowa. Prawidłowo ukształtowana oznacza odwrócenie trendu wzrostowego (formacja głowy i ramion)
lub spadkowego (odwróconej głowy i ramion). Formacja składa się z głównego szczytu (głowa) oddzielającego dwa niższe wierzchołki (ramiona). Linia łącząca dołki lewego i prawego ramienia to linia szyi. Odległość od linii szyi do szczytu
głowy wyznacza minimalny zasięg ceny po wybiciu z formacji. Ostatecznym potwierdzeniem ukształtowania formacji jest
przebicie linii szyi. Niekiedy formacja głowy i ramion uznawana jest za oznakę kontynuacji trendu szczególnie, gdy kolejne dołki lub szczyty w formacji są zgodne z dotychczas panującym trendem.
35
masz x możliwości
Formacja głowy i ramion na wykresie 15 minutowym EUR/USD
Formacja podwójnego dna oraz podwójnego szczytu - są to formacje o wiele bardziej rozpowszechnione niż formacje H&S. Podobnie jak H&S zapowiadają odwrócenie trendu. Formacja podwójnego dna oznacza odwrócenie trendu
spadkowego. Natomiast formacja podwójnego szczytu oznacza zakończenie trendu wzrostowego i jest lustrzanym odbiciem podwójnego dna. Potwierdzeniem ukształtowania się formacji jest wybicie powyżej minimum lub maksimum cenowego znajdującego się pomiędzy dwoma szczytami lub dołkami. Z reguły przełamanie tego poziomu związane jest z
silnym ruchem cenowym po którym możliwy jest chwilowy powrót w okolice wskazanego poziomu.
Formacja podwójnego dna i szczytu na wykresie 30 min EUR/USD
J
36
masz x możliwości
Jedną z najczęściej występujących i najbardziej wiarygodnych formacji kontynuacji
trendu są formacje trójkąta. Wyróżnia się trzy rodzaje trójkątów:
trójkąty równoboczne
trójkąty prostokątne
trójkąty rozszerzające się
Trójkąt równoboczny jest najbardziej charakterystyczną formacją, powstającą poprzez połączenie coraz niżej położonych
szczytów oraz serii zwyżkujących dołków. Należy pamiętać, iż formację można uznać za trójkąt jedynie, gdy jedna z linii
zostanie przynajmniej trzykrotnie przetestowana. Wybicie z trójkąta równobocznego powinno nastąpić w odległości od
1/2 do ¾ jego długości. Niespełnienie tego warunku powoduje załamanie się formacji. Minimalny zasięg wybicia określa
szerokość formacji odmierzona w punkcie, w którym nastąpiło wybicie. Na poniższym wykresie przedstawiona jest wyraźnie zarysowana formacja trójkąta równobocznego, jaka została utworzona na rynku GBPJPY w pierwszej połowie
czerwca bieżącego roku. Wysokość formacji wyniosła prawie cztery figury, zatem biorąc za punkt wybicia poziom 200.30
można określić minimalny zasięg wybicia na ok. 196.50. Trójkąty prostokątne występują jako trójkąty zniżkujące lub
zwyżkujące. Charakterystyczną cechą tych formacji jest to, iż jedno z ramion trójkąta tworzone jest poprzez położone
horyzontalnie szczyty (zwyżkujący) lub dołki (zniżkujący) i stanowi ważny poziom wsparcia lub oporu. Z kolei trójkąty
rozszerzające się budowane są przez coraz wyższe szczyty oraz coraz niżej położone dołki. W odróżnieniu od pozostałych formacji trójkąta brak jest momentu określającego wybicie, co znacznie zmniejsza jej wartość prognostyczną. Ponadto trójkąty rozszerzające się są jednymi z najmniej pewnych formacji.
Formacja trójkąta równobocznego na wykresie czterogodzinnym GBP/JPY
Dość częstymi formacjami są flagi i chorągiewki. Jednym z wymagań dla obu formacji jest uprzednie ukształtowanie się
rosnącej, niemal prostej linii ruchu cen. Obrazują one chwilowe momenty konsolidacji przed dalszym wzrostem. Flagi
chorągiewki należą do najbardziej wiarygodnych formacji zapowiadających kontynuację trendu. Zazwyczaj pojawiają się
w połowie całego ruchu cen.
37
masz x możliwości
Formacja flagi na wykresie dziennym EUR/USD
10.3. Najbardziej popularne wskaźniki i oscylatory techniczne
Zarówno wskaźniki jaki oscylatory są to wzory matematyczne, które maja za zadanie zbadanie zachowania ceny, wolumenu, dynamiki czy impetu danego rynku.
Oscylatory zgodnie ze swoją nazwą przyjmują ściśle określone wartości, zgodne z formuła według której są obliczane.
Dość często oscylatory przyjmują wartości zawierające się pomiędzy 0 i 100. To narzędzie analizy technicznej jest
szczególnie przydatne w okresach, gdy rynek konsoliduje się i nie deklaruje chęci kontynuacji aktualnego trendu ani
jego zmiany. Oscylator podobnie jak i inne wskaźniki są narzędziami o charakterze pomocniczym tzn. jego używanie
powinno być podporządkowane podstawowej analizie trendu.
Oscylatory stosujemy na trzy sposoby:
Gdy oscylator przyjmuje skrajne wartości minimalne lub maksymalne. Przyjmuje się że rynek jest wykupiony kiedy
wartości oscylatora przyjmują górne graniczne jego wartości. Wówczas szukamy miejsca do zawarcia pozycji
krótkich. Za wyprzedany uważa się rynek gdy oscylator przyjmuje wartości minimalne, jest to jednocześnie sygnałem do skoncentrowania uwagi na pozycjach długich.
Dywergencje – rozbieżność pomiędzy zachowaniem oscylatora i ceny.
Przecięcie linii zero – można traktować jako ważny sygnał do kontynuacji istniejącego trendu i gry z tym ruchem.
Oscylator stochastyczny wolny (Stochastic Slow) – wskaźnik ten przyjmuje wartości z przedziału od 0 do 100.
W oscylatorze tym używa się dwóch linii %K oraz %D. Zasadniczą rolę odgrywa linia %D, która jest głównym źródłem
sygnałów. Linie %K i %D tworzą tzw. Szybki oscylator stochastyczny, który jest raczej rzadko stosowany ze względu
na nadmierna wrażliwość. Wolny Oscylator Stochastyczny jest wygładzoną wersją szybkiego, który otrzymuje się stosując średnią z 3 jednostek czasowych linii %K i %D. Podstawowe sygnały oscylatora to przecięcie linii %K i %D. Obserwując je należy brać pod uwagę poziom, na jakim się znajdują. Obszar wyprzedania dla %D to mniej niż 30, zaś obszar wykupienia to więcej niż 70. Sygnały sprzedaży generowane są zazwyczaj, gdy linia %K (szybsza) przecina od
góry zniżkującą linię %D. Sygnał kupna występuje, gdy linia % K przebija od dołu zaczynającą już zwyżkować linię %
D. Kluczowym zagadnieniem przy analizie oscylatora stochastycznego jest analiza dywergencji pomiędzy linią %D a
wykresem cenowym. Pojawienie się dywergencji świadczy o osłabieniu bądź możliwym odwróceniu dotychczasowego
trendu
38
masz x możliwości
Wstęgi Bollingera (Bollinger Bands) - jest to wskaźnik zbudowany w oparciu o zmienność występującą na rynku.
Składa się ze średniej kroczącej (np. 15-to okresowej) oraz dwóch wstęg wyznaczających poziomy znajdujące się w odległości dwóch odchyleń standardowych od średniej. W okresach niewielkiej zmienności zakres wahań wyznaczony przez
wstęgi ulega zawężeniu, co często poprzedza wybicie, natomiast wzrost zmienności powoduje zwiększenie rozpiętości
pomiędzy ramionami wstęgi. Podstawowym założeniem, jakie wykorzystuje ten wskaźnik jest to, iż kurs powinien znajdować się wewnątrz wstęgi. Sygnał kupna generowany jest w momencie, gdy po wyjściu poza dolną wstęgę kurs przecina ją w ruchu powrotnym od dołu. W przypadku sygnału sprzedaży kurs po wybiciu poza górna wstęgę kurs przecina ją
od góry. Częstą sytuacją, która występuje po okresie obniżonej zmienności jest wybicie i dłuższe przebywanie kursu poza wstęgą. Wstęga Bollingera wykorzystywana jest często razem z takimi wskaźnikami jak RSI, Momentum czy oscylatorem stochastycznym.
Momentum - wskaźnik momentum określa siłę panującego trendu. Najczęściej używanymi parametrami przy konstrukcji wskaźnika momentum są 10, 14 oraz 25. Wartości powyżej 100% mówią o trendzie wzrostowym, natomiast poniżej
tego poziomu sygnalizują trend spadkowy. Zmiany wskaźnika idące zgodnie z trendem potwierdzają jego siłę. Sygnały
kupna lub sprzedaży generowane są w momencie przebicia linii równowagi umiejscowionej przy poziomie 100%. Należy
również zwrócić uwagę na pojawiające się dywergencje obrazujące osłabienie dotychczasowego trendu i mogące sugerować jego zmianę. Ponadto częstym sposobem analizy tego wskaźnika jest badanie poziomów ekstremalnych. Ze
względu na brak standaryzacji wskaźnika momentum (ścisłego ograniczenia w zakresie przyjmowanych wartości) wyznaczenie poziomów ekstremalnych następuje na podstawie historycznych wartości.
Wskaźnik siły względnej (RSI-Relative Strenght Index) - Jeden z najpopularniejszych wskaźników mierzących
tempo zmiany cen na rynku. Przyjmując skrajne wartości sygnalizuje stany wyprzedania i wykupienia rynku. Zmiany
wskaźnika zgodne z panującym trendem potwierdzają siłę tendencji. Ważne sygnały mogą płynąć z dywergencji wskaźnika i cen rynkowych. Stan wyprzedania rynku można zidentyfikować, gdy wskaźnik RSI przyjmuje wartości poniżej 2030 pkt, stan wykupienia natomiast jest sygnalizowany przy wskaźniku przebywającym powyżej granicy 70-80 pkt. W
analizie najczęściej wykorzystywany jest wskaźnik obliczany na podstawie cen zamknięcia z czternastu okresów.
Średnie kroczące zwykłe i wykładnicze (Simple Moving Averages, Exponential MA) - średnie kroczą ce stanowią najprostsze i popularne narzędzie identyfikacji trendu. Najczęściej używanymi parametrami są 5 i 25 oraz 15 i 45
okresów. Sygnały kupna generowane są w momencie przebicia od dołu średniej dłuższej przez średnią krótkookresową.
Przecięcie od góry generuje z kolei sygnał sprzedaży. Często obok średnich kroczących zwykłych używane są średnie
wykładnicze. Ze względu na większe wagi wcześniejszych danych uważa się, że średnie wykładnicze szybciej reagują na
zmianę trendu.
Wskaźnik konwergencji i dywergencji średnich kroczących (Moving Averages
Convergence/Divergence - MACD) - najpopularniejszy wskaźnik służący identyfikacji kierunku panującego trendu.
Wskaźnik składa się z histogramu, którego wartość odzwierciedla różnicę dwóch średnich kroczących wykładniczych
(standardowo 12 i 26-cio okresowej) oraz z linii sygnału (9-cio okresowa średnia krocząca wartości MACD). Sygnały kupna generowane są w momencie przecięcia opadającej linii sygnału z histogramem przyjmującym ujemne wartości. Analogicznie sygnał sprzedaży występuje, gdy rosnąca linia sygnału przecina histogram znajdujący się na dodatnich poziomach. Możliwa jest także analiza dywergencji oraz wartości skrajnych. Dywergencje w trendzie wzrostowym występują,
gdy nowy szczyt na wykresie cenowym nie jest potwierdzony przez analogiczny szczyt na wykresie wskaźnika MACD. W
trendzie spadkowym z kolei ceny wyznaczają nowe minimum, natomiast dołek na wykresie MACD położony jest powyżej
poprzedniego. Takie zachowanie wskaźnika stanowi wyraźny sygnał możliwości zmiany dotychczasowego trendu.
39
masz x możliwości
Cztero-godzinowy wykres CHF/PLN z naniesionymi wskaźnikami: MACD, Stochastic, RSI
oraz wstęgi Bollinger’a.
Warto zwrócić uwagę, że wskaźniki mają służyć pomocą inwestorowi i być jednym z elementów całej strategii. Każdy
wskaźnik ma swoje parametry narzucone przez jego twórcę, toteż dopuszczalne jest a nawet czasem konieczne modyfikowanie parametrów danego wskaźnika i dostosowanie go do danego rynku a nawet interwału.
10.4. Teoria Fal i liczba Phi (Φ)
Ralph Nelson Elliott opracował swoją teorię w latach trzydziestych XX wieku. Dostrzegł on występowanie pięciu fal wzrostów podczas hossy i trzech fal spadków podczas bessy. Elliott doszedł do wniosku, że wynikający stąd schemat 5-3 stanowi prawo natury. Dostrzegł on, że formacje cenowe zazwyczaj obejmują dynamiczny ruch w trzeciej fazie hossy lub
bessy i wywnioskował, że formacje te podlegają pewnym wyraźnie określonym zasadom, które można wykorzystać w
dokonywaniu transakcji. Trzy podstawowe elementy fal to kształt, proporcje i czas w tej kolejności jeśli chodzi o znaczenie. Najważniejszym aspektem całej teorii jest kształt, czyli formacja fali. Analiza proporcji jest użyteczna przy określaniu zasięgu przyszłego ruchu cen, czego dokonuje się, mierząc relacje pomiędzy poszczególnymi falami. Na koniec
mamy relacje w czasie, które można wykorzystywać do potwierdzenia formacji fal i proporcji. Czas uznawany jest jednak za element najmniej istotny w całej teorii.
Teoria Elliotta w swej najbardziej podstawowej formie głosi, że rynek akcji podlega powtarzającemu się rytmowi pięciofalowego ruchu w górę, po którym następuje trójfazowy spadek.
Podstawowe założenia teorii to:
Każdej akcji towarzysze reakcja.
Trend główny można podzieli na 5 fal. Ruch korekcyjny następujący po trendzie głównym składa się z 3 fal. Razem tworzą one tzw. cykl 5-3.
Ruch 5-3 jest cyklem zamkniętym i stanowi część składową cyklu 5-3 wyższego rzędu. (Najdłuższy znany cykl zwany
jest Wielkim Supercyklem. Dzieli się on na Supercykle, które z kolei dają Cykle, a te fale pierwotne, pośrednie,
minutowe, minutkowe i subminutowe).
Podstawowa formacja ma charakter stały, chociaż sam czas jej trwania może ulegać zmianom.
40
masz x możliwości
Minimalna, podstawowa formacja składa się z 8 fal: pięciu trendu głównego i trzech ruchu korekcyjnego. Powszechnie
przyjmuje się oznaczenia: 1, 2, 3, 4, 5, a, b, c. Fale 1, 3, 5 zwane są falami impulsu, natomiast 2 i 4 falami korekty.
Fale a, b, c razem tworzą falę korekty trendu głównego.
Teoria fal opiera się na kilku zasadach:
fala 2 nie jest dłuższa niż fala 1
3 fala nie jest najkrótsza
4 nie wchodzi w zasięg 1 i ma zazwyczaj inny kształt niż fala2
jedna z fal jest wydłużona i zazwyczaj jest to fala 3
1 i 5 są sobie równe gdy fala 3jest wydłużona.
Matematyczną podstawową teorii fal jest ciąg liczb Fibonacciego i współczynnik Φ (phi). Ciąg Fibonacciego jest integralną częścią teorii Elliotta. Każdy z cykli Elliotta składa się z liczby fal będących składowymi ciągu Fibonacciego. Jest
to ciąg liczbowy oparty na współczynniku 1.618. Ciąg ten zawdzięcza swoja nazwę matematykowi z Pizy, Leonardowi,
który pod nazwiskiem Fibonacci wydał w 1202 roku sławną książkę Liber Abaci. Księga ta wprowadzała system dziesiętny do Europy. Podstawowy ciąg liczb Fibonacciego to: 1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144 itd.
Każda liczba w ciągu jest sumą dwóch poprzednich (poza pierwszą i drugą). Mamy więc do czynienia z ciągiem rekurencyjnym. Ciąg liczbowy Fibonacciego jest pierwszym ze znanych ciągów tego rodzaju.
W wyniku podzielenia każdej z liczb ciągu przez jej poprzednik otrzymuje się iloraz oscylujący wokół 1.618. w miarę
zwiększania się liczb zmniejszają się odchylenia od tej wartości. Odwrotnością 1.618 jest 0.618. W związku z tym
współczynnik każdej liczby ciągu podzielony przez liczbę następną oscyluje wokół 0.618.
Trzecia cecha ciągu polega na tym, że pomiędzy każdymi dwiema liczbami rozdzielonymi jedną liczbą występuje proporcja 2.618 oraz jej odwrotność, czyli 0.382.
Tę samą procedurę można powtórzyć dla liczb bardziej oddalonych od siebie. Na przykład dla liczb oddzielonych o
trzy pozycje współczynniki wynoszą 4.236 i 0.236; liczby oddalone o cztery pozycje łączą proporcje wyrażone
współczynnikiem 6,853 i 0.146.- zniesienia.
Istotne współczynniki Fibonacciego.
1 / 1.618 = 0.618
0.618 * 0.618 = 0.382
1.618 * 1.618 = 2.618
2.618 * 1.618 = 4.236
1 - 0.618 = 0.382
1.618 / 0.618 = 2.618
41
masz x możliwości
11. Inwestowanie
11.1. Charakterystyka procesu inwestycyjnego
Niezależne od specyfiki inwestora oraz jego działalności każdy proces inwestycyjny można podzielić na pięć etapów:
określenie celów inwestycyjnych;
ustalenie polityki inwestycyjnej;
wybór strategii zarządzania portfelem;
dobór aktywów;
pomiar i ocena wyników, uzyskanych przez zarządzającego przy zastosowaniu określonej strategii.
•
•
•
•
Pierwszą i zasadniczą decyzją, determinującą wszystkie późniejsze etapy, jest precyzyjne określenie celów inwestowania. Wybór celu (celów) inwestycyjnych pośrednio określa wymaganą stopę zwrotu, poziom akceptowanego ryzyka a
także horyzont inwestycyjny. Cele inwestycyjne określa się w zasadzie poprzez wyznaczenie docelowej stopy zwrotu z
inwestycji w danym horyzoncie czasowym. Stopa zwrotu może być określona bezwzględnie (np. 30% w skali roku) lub
w odniesieniu do stóp zwrotu z aktywów o podobnej charakterystyce inwestycyjnej (np. roczna stopa zwrotu indeksów
giełdowych bądź funduszy inwestycyjnych)
Po ustaleniu celów inwestycyjnych kolejnym etapem jest określenie założeń polityki inwestycyjnej, która dotyczy sposobu alokacji aktywów i zarządzania ryzykiem. Należy przy tym pamiętać, aby zasady polityki umożliwiały osiągnięcie założonego wcześniej celu inwestycyjnego. Polityka inwestycyjna powinna ściśle regulować następujące kwestie:
wybór rynków na których dokonywane będą inwestycje
limity ekspozycji zarówno globalnej jak również w podziale na poszczególne rynki (warunki dywersyfikacji portfela
zasady zarządzania ryzykiem (określenie maksymalnego poziomu straty globalnej oraz dla poszczególnych pozycji)
•
•
11.2. Strategie i dywersyfikacja portfela
Podstawowym kryterium sukcesu jest zbudowanie i posługiwanie się systemu dokonywania transakcji. System ten może
być mechaniczny lub manualny. Bez względu na jego rodzaj i specyfikę powinien spełniać trzy kryteria:
musi przynosić zyski
powinien być sprawdzony (przetestowany)
dostosowany do indywidualnych oczekiwań inwestora.
Kryteria te powinny uzupełniać się nawzajem a w konsekwencji system powinien odpowiadać wymaganiom danego inwestora. System który pozostawia znaczne obszary wątpliwości z góry skazany jest na niepowodzenie.
Strategie czyli punkty kupna/sprzedaży jak i zamknięcia transakcji powinien uwzględniać dwie kwestie, czy system ma
być stosowany jako główne źródło dochodu czy też uzupełnienie dotychczasowych strumieni pieniężnych. Po drugie stosujemy duza ilość transakcji na jednym rynku czy rozkładamy swoje transakcje na wiele rynków.
Zmienność jest jednym z najważniejszych parametrów rynku, branych pod uwagę przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Wysoka zmienność oznacza wyższy poziom ryzyka, daje jednak większy potencjał zysku dla najbardziej aktywnych inwestorów. Rynki odznaczające się niższą zmiennością mogą być mniej popularne wśród uczestników handlu, jednak dokonywane na nich inwestycje mogą być bezpieczniejsze i w mniejszym stopniu narażone na ryzyko związane z
gwałtownymi reakcjami inwestorów na publikowane dane makroekonomiczne. Zaangażowanie nawet mniejszego kapitału na bardzo zmiennym rynku może nieść z sobą większe ryzyko niż większa pozycja otwarta na rynku odznaczającym
się niższą zmiennością.
Dokonany został pomiar stopnia zmienności rynków dostępnych poprzez platformę X Trader. Dla danych od początku
stycznia 2005 do połowy 2006 obliczona została średnia różnica pomiędzy dziennym maksimum a minimum. Relacja tej
wielkości w stosunku do wartości spread decyduje o tym, jak bardzo popularny może być dany rynek dla aktywnego inwestora.
Najwyższe miejsce w rankingu osiągnął rynek USD/CHF, na którym dzienny zakres zmian przewyższa wartość
spread 34-krotnie. Wśród najbardziej atrakcyjnych rynków znalazły się także główne pary walutowe.
42
masz x możliwości
11.3. Średnia zmienność / spread
Instrument
Spread (pkt)
GBP/USD
Dobowa
zmienność
(pkt)
124
4
Średnia zmienność/spread
(pkt)
31
Wartość Punktu
w PLN (z dnia
15.06.06)
32
Wartość
dziennych
zmian PLN
3968
EUR/USD
92
3
31
32
2944
USD/CHF
103
3
34
25
2575
USD/JPY
83
3
28
28
2324
USD/CAD
84
5
17
28
2352
USD/PLN
360
40
9
10
3600
EUR/PLN
327
40
8
10
3270
SREBRO
25
3
8
570
14250
Najbardziej popularną metodą inwestycji na rynkach walutowych jest aktywny daytrading. Wysokie wymagania związane z zaangażowaniem czasowym oraz konieczność szybkiego podejmowania decyzji sprawiają, iż wielu inwestorów może być zainteresowanych możliwością gry także w dłuższym terminie. Przed podjęciem tego typu decyzji warto rozważyć, jaki potencjał oferuje dany rynek dla pozycji utrzymywanych w czasie dłuższym niż jedna dzienna sesja.
W oparciu o dane z powyższej tabeli oraz z platformy X-Trader 4 obliczony został średni zakres rozpiętości pomiędzy
ceną dziennego minimum a maksimum. Iloczyn tej wielkości oraz wartości najmniejszej zmiany cen (pipsa) w złotówkach mogą decydować o atrakcyjności rynku dla krótkoterminowych inwestorów. Wyrażona w złotych wartość dziennych
zmian notowań stanowi określony potencjał zysku lub straty, który należy uwzględnić podejmując decyzję inwestycyjną.
Najbardziej atrakcyjne okazały się pod tym względem rynki towarowe, wysoko uplasowały się też rynki z funtem jako
walutą bazową. Dla wielu inwestorów nie jest też zaskoczeniem wysoka pozycja rynków złotego zarówno USD/PLN jak i
EUR/PLN stanowią popularny przedmiot inwestycji.
Dywersyfikacja pozwala na stabilizację zmian wartości portfela poprzez utrzymywanie pozycji na niezależnych od siebie
rynkach. Duża ilość rynków walutowych i towarowych dostępnych z poziomu platformy transakcyjnej sprawia, iż świadomy inwestor ma w tym zakresie szerokie możliwości wyboru. Transakcje zawierane na zróżnicowanych rynkach pozwalają także na zdobycia praktycznego doświadczenia inwestycyjnego w rzeczywistych warunkach handlu przy względnie
niskim poziomie wahań wartości portfela inwestora. Interesującą metodą dywersyfikacji jest np. tworzenie portfela pozycji, otwartych na parach walutowych, w których dana waluta występuje, np.:
EUR/USD,
USD/PLN,
GBP/USD,
EUR/PLN,
EUR/GBP,
GBP/CHF,
EUR/JPY,
EUR/CAD,
GBP/JPY,
CHF/JPY,
AUD/NZD,
GBP/CHF,
CHF/JPY,
USD/CAD,
AUD/NZD
Silver
Gold
AUD/NZD
Silver
Do tworzenia portfeli walutowych można wykorzystywać modele optymalizacji. Modele te pozwalają na taki dobór składników portfela, aby przy danych warunkach ograniczających (wynikających np. z limitów zaangażowania) i zadanej stopie zwrotu portfele te cechowały się minimalnym ryzykiem.
43
masz x możliwości
11.4. Strategie inwestowania na rynku walutowym
Duża płynność, szybkość wykonywania zleceń oraz niskie koszty transakcyjne powodują, iż rynek walutowy cieszy się
znaczną popularnością inwestorów o krótkoterminowym horyzoncie inwestycyjnym. Ponadto możliwość wykorzystania
dźwigni finansowej pozwala na dokonywanie wielu transakcji w ciągu dnia i korzystanie nawet z niewielkich zmian kursów walutowych (tzw. intra-day trading). Gracze krótkoterminowi nastawieni są na osiąganie częstych, lecz niewielkich
zysków z dokonywanych transakcji. Swoje decyzje inwestycyjne z reguły opierają na analizie technicznej oraz rozbudowanych systemach transakcyjnych. Gracze krótkoterminowi wykazują również dużą aktywność przy publikacji danych
makroekonomicznych. Strategie tradingowe pozwalają na większe wykorzystanie dźwigni finansowej jednak w przypadku znacznych gwałtownych ruchów na rynku gracz narażony jest na duże straty. Z tego powodu koniecznie należy wykorzystywać zlecenia typu stop-loss w celu uniknięcia znacznych strat kapitału.
Gracze średnioterminowi stosują bardziej różnorodne strategie. Podstawową techniką tej grupy inwestorów jest gra z
obowiązującym trendem. Gracz pozycjonuje się licząc na kontynuację obowiązującej tendencji. Technika ta wymaga
zaangażowania większych środków, które w razie korekty pozwolą na utrzymanie posiadanych pozycji. Inną, bardzo
trudną techniką jest tzw. „gra pod prąd”. Polega ona na wynajdowaniu szczytów i dołków w trwających trendach. Jest
to jedna z najbardziej popularnych technik wśród inwestorów walutowych i jednocześnie jedna z najtrudniejszych. Wymaga od inwestora sporo doświadczenia, dobrego zarządzania ryzykiem oraz dużej odporności. Gracze średnioterminowi
często opierają swoje decyzje na analizie technicznej rynku, w szczególności opierają się na sygnałach generowanych
przez wskaźniki techniczne, obserwując dywergencje czy identyfikując formacje. Coraz bardziej popularne stają się systemy inwestycyjne (automatyczne bądź półautomatyczne) generujące sygnały wejścia i wyjścia z
rynku na podstawie jakiegoś wskaźnika, zespołu wskaźników lub innych algorytmów. Najbardziej doświadczeni gracze
stosują tzw. grę intuicyjną. Polega ona na otwieraniu pozycji w pewnych znanych inwestorowi charakterystycznych momentach występujących na rynku.
Do długoterminowych inwestorów należą przede wszystkim przedsiębiorstwa wykorzystujące instrumenty pochodne do
zabezpieczania się przed ryzykiem walutowym. W zależności od wykorzystywanych instrumentów zabezpieczenie może
mieć charakter symetryczny bądź niesymetryczny. Ponadto, zabezpieczenie jest częstym motywem działania funduszy
inwestycyjnych, które inwestują część swoich aktywów w zagraniczne papiery wartościowe i zabezpieczające swoją pozycję walutową. Do graczy długoterminowych można zaliczyć niektóre fundusze hedgingowe inwestujące środki na rynku walutowym. Niekiedy posiadają one dość rozbudowane portfele walutowe bądź wykorzystują strategie opcyjnie.
11.5. Zarządzanie ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem w procesie inwestycyjnym ma w swym założeniu prowadzić do stabilizacji dynamiki wzrostu wartości portfela przy realizacji założonego zysku, stanowiącego cel inwestycji. Zarządzanie oznacza tu przyjęcie i zastosowanie w codziennej praktyce zbioru zasad, dotyczących wielkości otwieranych pozycji, zakładanego ryzyka oraz rynków,
na których podejmowane jest zaangażowanie. Prawidłowe zarządzanie ryzykiem jest najważniejszym czynnikiem decydującym o sukcesie inwestycji. W szczególności należy określić zasady dotyczące:
wielkości zaangażowania na danym rynku i wysokość globalnej ekspozycji – przy ustalaniu limitów należy
wziąć pod uwagę zmienność rynku, korelacje pomiędzy kursami walutowymi,
wysokość inwestowanego kapitału czy sytuację rynkową (ile lotów mogę kupić/sprzedać przy danej ilości kapitału)
zamykania stratnych pozycji – reguły dotyczące zamykania stratnych pozycji powinny zostać ustalone przed dokonaniem inwestycji (przykładowo strata na jednej pozycji nie może przekroczyć 5% kapitału). Ustalone zasady powinny być konsekwentnie przestrzegane.
korzystania ze zleceń obronnych stop loss w celu ochrony kapitału przed nadmiernymi stratami.
przetrzymywania dużych ekspozycji przez weekend ze względu na możliwość wystąpienia luki cenowej na rynku.
44
masz x możliwości
Wykorzystywanie w praktycznej działalności inwestycyjnej zleceń stop jest niezbędnym i bardzo popularnym narzędziem zarządzania ryzykiem. Zlecenia typu stop mogą występować jako:
•
stop straty (stop loss), określające maksymalny poziom akceptowanej straty na transakcji, po przekroczeniu
którego pozycja jest zamykana,
•
stop obrony zysku (Take profit), zakłada zamknięcie pozycji w momencie osiągnięcia określonego z góry poziomu zysku,
•
stop ponoszonego ryzyka (Drailing stop), zamykający transakcję, gdy określona część związanego z nią zysku
zostanie utracona,
•
stop obrony progu rentowności (Breakeven), powodujący zamknięcie transakcji, gdy przyniesiona przez nią
strata powoduje spadek kapitału poniżej jego wartości początkowej.
Wielkość limitu przy wystawianiu zlecenia stop można ustalić w oparciu o:
•
•
•
•
•
•
zmienność rynku – takie rozwiązanie pozwala na adaptację poziomu obrony do warunków występujących na
rynku poprzez wykorzystanie odpowiednio dobranego wskaźnika zmienności (np. ATR –Average True Range ). W przypadku okresów o dużej zmienności poziom obrony jest bardziej oddalony od aktualnej ceny. W
przypadku okresu o niskiej zmienności system reaguje na mniejsze ruchy rynku,
wykresy - metoda heurystyczna zakładająca, iż zlecenia stop loss są ustawiane w pobliżu istotnych z punktu
widzenia analizy wykresów poziomów. Istotne miejsca mogą obejmować poprzednie ekstrema rynku (szczyty
i dołki), ograniczenia linii trendu lub wybicie z formacji technicznych,
wskaźniki technicznych – transakcja zamykająca pozycję jest zawierana w momencie przyjęcia przez wybrany wskaźnik techniczny określonej wartości. Przykładem może być transakcja zamykająca pozycję, gdy ceny
spadną poniżej średniej kroczącej o przyjętym parametrze,
wielkość potencjalnej straty – zamknięcie pozycji z chwilą wystąpienia straty o określonej wielkości. Poziom
dopuszczalnej straty jest przyjęty przed otwarciem danej pozycji, nie podlegając dalszym modyfikacjom,
posiadany kapitał – metoda uzależniająca moment zamknięcia pozycji od poziomu kapitału posiadanego
przez inwestora. Jeżeli na skutek rozliczeń transakcji wartość portfela inwestora spadnie do przyjętego poziomu, pozycja jest zamykana,
wielkość depozytu – dopuszczalny poziom straty związany jest z aktualnym, wymaganym przez regulacje
rynku i opartym z reguły na zmienności instrumentu poziomem depozytu. Pozycja jest zamykana, gdy poziom straty osiągnie daną relatywnie część wniesionego depozytu.
11.6. Najczęściej popełniane błędy inwestorów
Jednym z najważniejszych czynników warunkujących odniesienie sukcesu na rynku walutowym jest psychologiczne przygotowanie inwestora do przyjmowania ryzyka oraz umiejętność podejmowania decyzji inwestycyjnych pod wpływem
stresu. Poniżej prezentujemy najczęściej występujące problemy, na jakie wystawieni są inwestujący na rynkach finansowych.
Umiejętność selektywnego myślenia polega na zdolności do oddzielenia swoich przemyśleń i prognoz dotyczących
rynku walutowego od aktualnie posiadanej pozycji walutowej. Myślenie o rynku pod kątem zajmowanej pozycji walutowej jest najczęściej przysłowiowym angielskim „wishful thinking” i nie ma nic wspólnego z oceną sytuacji na rynku. Bardzo często spotykanym przypadkiem wśród graczy walutowych jest to, że nie posiadając żadnej pozycji, czyli grając „na
sucho” osiągają bardzo dobre rezultaty, jednak gdy w grę zaczynają wchodzić prawdziwe pieniądze nie są na tyle odporni psychicznie, aby myśleć równie racjonalnie jak poprzednio. Dlatego umiejętność selektywnego myślenia w dużej mierze stanowi o sukcesie inwestycyjnym.
Drugą powszechnie spotykaną bolączką graczy walutowych jest brak skłonności do zaakceptowania określonego
poziomu straty. Inwestorzy zamykając pozycję zadawalają się stosunkowo niewielkimi zyskami, natomiast, gdy pozycja generuje straty mają problem z jej zamknięciem, licząc na to, że wkrótce sytuacja rynkowa zmieni się na ich korzyść.
Niestety, często zmienia się ona na niekorzyść inwestora- strata pogłębia się, powodując znaczne uszczuplenie kapitału i
dopiero malejąca wartość depozytu zmusza do zamknięcia pozycji. Zdarzenia takiego można uniknąć, jeżeli zamknie się
transakcję wcześniej przy stosunkowo niewielkiej stracie. W praktyce jednak psychika inwestora nakazuje mu wierzyć do
samego końca w pozytywne zakończenie transakcji. Należy pamiętać, iż korzystanie ze zleceń stop-loss jest niezbędnym elementem właściwego zarządzania ryzykiem.
45
10 ważnych i prostych zasad inwestowania
1. Działaj jak partyzant. Musisz nauczyć się szybko przyzwyczajać się do zmian. Jeśli wygrywająca strona się zmienia,
nie wahaj się przyłączyć do nowego zwycięzcy i zaangażuj wszystkie swoje siły dla niego (kapitałowe, mentalne i emocjonalne)...aż do momentu, gdy warunki rynkowe się zmienią. Nie żeń się z trendami.
2. Bądź zdyscyplinowany. Stwórz plan gry a następnie trzymaj się go. Transakcja nie oznacza tylko zajęcia pozycji. Składa się z pozycji plus powody dla których została otwarta plus stop loss plus poziomy take profit. W dłuższej
perspektywie twoje zdyscyplinowanie ochroni cię na trudnym rynku.
3. Kupuj wysoko -> Sprzedawaj wyżej – Sprzedawaj nisko -> Kupuj niżej. Nie próbuj trafiać w dołki lub szczyty. Kiedy myślisz że wiesz jaki jest trend, to graj zgodnie z nim.
4. Miej oczy szeroko otwarte, ale handluj jak analityk techniczny. Musisz rozumieć fundamenty stojące za twoimi pomysłami, ale musisz również znać analizę techniczną. Gdy twoje sygnały fundamentalne i techniczne wskazują ten
sam kierunek...masz dobre szanse na zyskowną transakcję.
5. Nie używaj przesadnie ciasnych stop loss. Poświęć więcej czasu na zidentyfikowanie dobrego punktu na wejście. Bądź cierpliwy. Daj rynkowi trochę swobody. Umieść stop loss bardzo ostrożnie.
6. Wykorzystaj stop loss. Pierwszy stop jest najtańszy w tracącej pozycji. Nie ulegaj pokusie pozostania „jeszcze trochę” na tracącej pozycji, która minęła twój poziom stop loss. Może się udać parę razy, ale pewnego dnia mocno cię to
uderzy, jeśli handlujesz bez dyscypliny.
7. Na rynku byków (rosnącym) miej pozycje długie lub neutralne – na rynku niedźwiedzi (idącym w dół)
miej pozycje krótkie lub neutralne. Wielu ludzi zapomina o tej zasadzie i gra przeciw trendowi nazywając to krótkoterminową zmianą w warunkach rynku. To zazwyczaj powoduje psychiczne rozchwianie i często prowadzi do strat.
8. Idź za najsilniejszym trendem na rynku. Nie zawracaj sobie głowy rynkami gdzie trend nie jest wystarczająco
silny lub rynek jest o dużej amplitudzie lub wzburzony. Zwiąż swoje siły z najsilniejszym trendem.
9. Zaakceptuj straty, one są częścią gry. Przygotuj się mentalnie i emocjonalnie na taką ewentualność. Zrób sobie
wolne przez jakiś czas i wróć świeży, jeśli porządnie dostałeś. Nie walcz z pozycją, nie zaklinaj rynku ani nie rób zakładów z samym sobą (...jeśli rynek dojdzie do mojego poziomu początkowego to zamykam pozycję...!).
10. Wytrzymaj i nie otwieraj pozycji na przeciw trendowi za wcześnie. Trend jest zazwyczaj właściwy
(fundamentalnie). Bądź cierpliwy. Zaczekaj aż trend się odwróci. Gdy fundamentalnie i technicznie trend zmieni kierunek
odczekaj trochę i wejdź na rynek.
X-Trade Brokers
Dom Maklerski S.A.
ul. Ogrodowa 58
00-876 Warszawa
Biurowiec A, XII piętro
Sekretariat:
tel. 0 22 520 22 80
fax: 0 22 520 22 81
email:[email protected]
www: www.xtb.pl
Dział Obsługi
Klientów Korporacyjnych:
tel. 0 22 520 22 59
tel. 0 22 520 22 84
email: [email protected]
Dealing Room:
tel. 0 22 520 22 82
tel. 0 22 520 22 83
Sales Room:
tel. 0 22 520 22 86
tel. 0 22 520 22 87
46

X-Book

Transkrypt

Podobne dokumenty

15.02.08 Towary rolne III PK.pub

Pierwsza oferta publiczna akcji X-Trade Brokers Dom

Amerykańska hossa, dane z Chin i

Wykorzystanie internetowych platform biznesowych - E

Polityka prywatności

Przed decyzją Banku Kanady (II)