indywidualny program wspomagania i korygowania rozwoju dziecka

INDYWIDUALNY PROGRAM
WSPOMAGANIA I KORYGOWANIA ROZWOJU
DZIECKA PIĘCIOLETNIEGO
W PRZEDSZKOLU W ZESPOLE SZKÓŁ W ZAKRZÓWKU
INDYWIDUALNY PROGRAM
WSPOMAGANIA I KORYGOWANIA ROZWOJU
DZIECKA PIĘCIOLETNIEGO
ZOSTAŁ OPRACOWANY PO PRZEPROWADZONEJ OCENIE SYTUACJI DZIECKA
Z WYKORZYSTANIEM ARKUSZA OBSERWACYJNEGO
CECH ROZWOJOWYCH DZIECKA
„Jest rzeczą niebezpieczną
chcieć prowadzić wszystkich
tą samą drogą do doskonałości,
bowiem każdy z nas jest inny”
Arystoteles
CELE:












Poprawa ogólnego rozwoju dziecka pięcioletniego i sześcioletniego,
Stymulowanie rozwoju dziecka do podjęcia nauki w szkole,
Udzielenie pomocy adekwatnej do potrzeb dziecka,
Rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej,
Przygotowanie do nauki pisania,
Rozwijanie umiejętności myślenia,
Usprawnianie analizy i syntezy słuchowej dziecka,
Wspomaganie rozwoju mowy,
Usprawnianie narządów artykulacyjnych,
Kształtowanie pojęć matematycznych,
Usprawnienie ogólnej sprawności ruchowej,
Doskonalenie wykonywania czynności samoobsługowych.
Ewaluacja w oparciu o:
 Arkusz obserwacyjny cech rozwojowych dziecka pięcioletniego,
 Arkusz diagnozy dojrzałości szkolnej dziecka pięcioletniego,
 Obserwacji całościowej.
SPIS TREŚCI
I.
USPRAWNIANIE OGÓLNEJ SPRAWNOŚCI RUCHOWEJ
II.
USPRAWNIANIE SPRAWNOŚCI MANUALNCH
III.
USPRAWNIANIE GRAFOMOTORYKI
3.1. Ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk
3.2. Ćwiczenia usprawniające mięśnie dłoni i drobne mięśnie
3.3. Ćwiczenia płynnych, rytmicznych, ciągłych postępujących ruchów
IV.
USPRAWNIANIE SPOSTRZEGANIA WZROKOWEGO
4.1. Ćwiczenia najprostsze z przedmiotami naturalnymi, znanymi i bliskimi dzieciom
tj. zabawki, przedmioty codziennego użytku, owoce, liście drzew itp.
4.2. Ćwiczenia z figurami geometrycznymi.
4.3. Obrazki tematyczne
4.4. Składanie klocków konstrukcyjnych wg wzoru
4.5. Ćwiczenia z materiałem literopodobnym i literowym
4.6. Ćwiczenia pamięci bezpośredniej- wiarygodne zapamiętywanie i odtwarzanie
4.7. Wykreślanki
4.8. Ćwiczenia w rozpoznawaniu i wyliczaniu zaobserwowanych elementów
4.9. Zabawa „Co się zmieniło"?
V.
USPRAWNIANIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ
5.1. Ćwiczenia rozwijające mowę i wzbogacające słownik
5.2. Kształcenie wrażliwości słuchowej, różnicowanie dźwięków niewchodzących w skład mowy ludzkiej.
5.3. Różnicowanie dźwięków mowy ludzkiej
a) Ćwiczenia słuchu fonemowego
b) Ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej
c) Utrwalanie pamięciowych mechanizmów mowy, tzw. ciągów słownych
VI. KSZTAŁTOWANIE POJĘĆ MATEMATYCZNYCH
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
6.5.
6.6.
Orientacja przestrzenna
Orientacja przestrzeni i czasu
Rozwijanie umiejętności szeregowania i klasyfikowania
Kształtowanie pojęć liczbowych i umiejętności liczenia
Mierzenie przedmiotów, rozumienie stałości miary (wysokość, długość, szerokość)
Rozwijanie intuicji geometrycznej
VII. USPRAWNIANIE APARATU MOWY
7.1. Ćwiczenia narządów mowy
a) szczęka dolna
b) podniebienie miękkie (obserwacja w lusterku przy szeroko otwartej jamie ustnej).
c) język
d) wargi
7.2. Ćwiczenia oddechowe
VIII. WSPOMAGANIE ROZWOJU MOWY
8.1.
8.2.
8.3.
8.4.
8.5.
8.6.
8.7.
8.8.
Opowiadanie nauczyciela
Opowiadania dzieci.
Historyjka obrazkowa
Rozmowa
Nauka wiersza
Teatrzyk kukiełkowy
Zabawy i gry dydaktyczne
Zagadki
IX. USPRAWNIANIE WYKONYWANIA CZYNNOŚCI SAMOOBSŁUGOWYCH
BIBLIOGRAFIA
I. USPRAWNIANIE OGÓLNEJ SPRAWNOŚCI RUCHOWEJ
1. Sprawne chodzenie i bieganie po podłożu równym i zróżnicowanym; wymija nie przeszkód slalomy, poruszanie
się po określonym torze,
2. Podskoki obunóż i na jednej nodze oraz bardziej zrównoważone,
3. Skoki obunóż i na jednej nodze - pojedyncze i w seriach po kilka,
4. Przeskakiwanie przeszkód, ćwiczenia ze skakanką,
5. Zeskoki z różnych wysokości,
6. Czołganie się, chodzenie na czworakach, przełażenie przez obręcz,
7. Ćwiczenia równoważne: po desce, ławeczce, narysowanej ścieżce,
8. Ćwiczenia rąk: wymachy do przodu, do tyłu, krążenie ramion,
9. Chwyty oburącz i jedną ręką (przedmiotów rzucanych do dziecka),
10.Rzuty dowolne i do celu z odległości dowolnej i określonej,
11.Podrzucanie, odbijanie, toczenie piłki, obręczy,
12.Upuszczanie i podnoszenie,
13.Bieg do celu z wykonywaniem określonych czynności.
Praca z:
....................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................
II. USPRAWNIANIE SPRAWNOŚCI MANUALNCH
1.Nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków, tasiemek przez różne rzeczy.
2.Zbieranie drobnych elementów dwoma palcami jak pęsetą np. kurki dziobią ziarna. Później próby zbierania drobnych
przedmiotów pęsetą.
3.Ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu.
4.Zwijanie sznureczka, wężyka igielitowego wg wzoru np.: spirali pełnego kwadratu, przesuwanie w palcach w górę, w dół.
5.Modelowanie w glinie i plastelinie:
a)toczenie i ugniatanie prostych rzeczy: wałeczki, rogaliki, miseczki itp.
b)form bardziej skomplikowanych, wymagających różnicowania wielkości elementów, ich doklejania,
c) wzorów szlaczków i elementów literopodobnych.
6.Sprawne ruchy palcami, np. naśladowanie gry na pianinie, odtwarzania padania deszczu zróżnicowanymi uderzeniami:
ulewny deszcz – drobny deszczyk).
7.Owijanie skakanki na dłoni poprzez jej obroty w nadgarstku.
8.Rozdzieranie i rozcinanie papieru po narysowanych liniach prostych, ukośnych, łamanych i falistych.
9.Wydzieranki i wycinanki z papieru i innego materiału.
Praca z:
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
III. USPRAWNIANIE GRAFOMOTORYKI
3. 1. Ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk
1. Kreślenie w powietrzu dużych, płynnych, swobodnych ruchów w kształcie fal, kola, ósemek itp.
2. Kreślenie kredą na tablicy, pędzlem, węglem na dużych arkuszach, palcem lub patykiem na tacach z materiałem
sypkim, pisakiem, kredkami na kartkach - obszernych, swobodnych ruchów.
3. Pogrubianie konturów, czyli obwodzenie po śladzie linii pojedynczych szlaków, obrazków konturowych przy
zastosowaniu szerokiego pędzla, mazaków, kredy kolorowej itp.
4. Zamalowywanie dowolnej przestrzeni dużych płaszczyzn (kartony, arkusze szarego papieru, gazety) farbami, kredą,
węglem tworząc kolorowe kraty, układy pasowe.
5. Zamalowywanie określonej przestrzeni, np.: pól kwadratów, kół, prostokątów, trójkątów, dużych obrazków
Konturowych ww. sposobami.
6. Zgadywanie kreślonych ręką dziecka w powietrzu różnych kształtów przy zamkniętych oczach.
3. 2. Ćwiczenia usprawniające mięśnie dłoni i drobne mięśnie
1. Zamalowywanie małych przestrzeni kredkami, np.: konturów otrzymanych z obrysowania szablonów, konturów
Stempli obrazkowych, obrazków w książeczkach do malowania.
2. Kreskowanie - wypełnianie rozmaitych konturów małymi kreseczkami stawianymi poziomo, pionowo, ukośnie,
zawsze jednak przy zachowaniu kierunku od strony lewej do prawej.
3. Wypełnianie różnych konturów linią ciągłą tworząc spirale, kłębuszki itp.
4. Kopiowanie rysunków - wodzenie po wzorze przez kalkę techniczną, a potem malowanie kredkami w obrębie konturu.
5. Pogrubianie konturu, czyli wodzenie po wzorze, np.: po liniach pojedynczych zbliżonych do szlaczków, po konturach
obrazków np. „Którą drogą dojść". Narzędzia pisarskie to ołówek, kredka, mazak.
6. Prowadzenie linii między dwoma liniami szerzej ustawionymi w stosunku do siebie, np.: „wędrówka w labiryncie" lub
między przedmiotami dokonując podziału zbioru przedmiotów ze względu na ilość, kształt, kolor, przeznaczenie itp.
7. Zamalowywanie małych pól wg oznakowania „Co się kryje na obrazku'.'"
8. Kreślenie form kolistych, falistych i prostych wg wzoru:
a) w naturalnych wielkościach zgodnych z wzorem.
b) proporcjonalne ich zmniejszanie w stosunku do siebie i przestrzeni
3. 3. Ćwiczenia płynnych, rytmicznych, ciągłych postępujących ruchów
1. Obrysowanie szablonów:
a) od wewnątrz - konieczny jest ekranik z okienkiem wyciętym w określonym kształcie. Krawędź wewnętrzna
zapobiega niepożądanym ruchom ręki podczas obrysowywania kształtu.
b) zewnętrznie - obrysowanie kształtu odbywa się przy zewnętrznej krawędzi, co wymaga umiejętności swobodnego
posługiwania się narzędziem pisarskim i panowania nad nim, a także umiejętności właściwego ustawienia palców
przy przytrzymywaniu szablonu, aby nie poruszał się.
2. Rysowanie szlaczków w liniaturze szerszej, a potem odpowiadającej liniaturze zeszytu:
a) pogłębianie konturu, czyli wodzenie mazakami, pisakami lub kredkami po gotowym wzorze,
b) dokończenie zaczętego wzoru - najpierw przez pogrubienie, potem łączenie linii przerywanej, w końcu samodzielne
zakończenie wprawnym ruchem,
c) odwzorowywanie szlaczków wg demonstrowanych wzorów,
d) próby odtwarzania eksponowanych wzorów z pamięci,
e) samodzielne rysowanie różnorodnych wzorów.
3. Łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą. Podczas łączenia punktów powinien powstawać kontur zaplanowanego
przedmiotu, np.: domek, ul, samochodów itp.
Praca z:
.................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................
IV. USPRAWNIANIE SPOSTRZEGANIA WZROKOWEGO
Prawidłowa realizacja usprawniania percepcji wzrokowej to:
− różnicowanie wzrokowe: obserwowanie, porównywanie, segregowanie, klasyfikowanie, składanie i rozkładanie części,
szczegółów, szukanie różnic i podobieństw, brakujących części,
− werbalizacja spostrzeżeń wzrokowych, tj. słowne określanie spostrzeżeń,
− sprawdzanie poprawności i dokładności wykonanej pracy, czyli autokontrola i autokorekta.
4.1. Ćwiczenia najprostsze z przedmiotami naturalnymi, znanymi i bliskimi dzieciom: zabawki, przedmioty codziennego
użytku, owoce, liście drzew itp.
Wykonując rozmaite zadania dzieci wdrażają się do ćwiczeń w różnicowaniu poprzez wnikliwą obserwację, porównywanie,
wyodrębnianie różnic i podobieństw, dostrzeganie istotnych cech, szczegółów pozornie niedostrzegalnych, a jednak
decydujących o zróżnicowaniu. W trakcie działania wypowiadają się nazywając przedmioty, określając swoje spostrzeżenia,
klasyfikując określane cechy, tworząc pojęcia. Oceniając swoją pracę wspólnie z nauczycielem, dokonują autokorekty
i kolejnej autokontroli.
4.2. Ćwiczenia z figurami geometrycznymi.
1. Figury pełne, wyraziste, różnobarwne, różnej wielkości i kształcie kwadratów, prostokątów, trójkątów, rombów,
wielokątów:
a) wyszukiwanie kształtów podobnych,
b) segregowanie według różnych zasad doboru,
c) kompozycje pasowe - szlaczki,
d) tworzenie domin,
e) tworzenie loteryjek,
f) tworzenie składanek wg wzoru.
Wykorzystanie gotowych figur plastikowych, papierowych, przygotowanych z kolorowego papieru, pomalowanych
i wyciętych.
2. Figury konturowe:
a) dobieranie do pary figury konturowej i pełnej,
b) tworzenie par figur konturowych tej samej i różnej wielkości,
c) obwodzenie konturów figur kredką, pogrubianie, kalkowanie,
d) zamalowywanie wnętrza konturu,
e) obrysowywanie szablonów i tworzenie figur konkretnych, o zmniejszanie lub powiększanie wielkości figur,
g) wpisywanie figur jednych w drugie,
h) nakładanie figur na siebie,
i)„odczytywanie" figur ze złożonych układów,
j) uzupełnianie figur brakującymi elementami,
k) tworzenie kompozycji w formie wzorków, szlaczków.
3. Małe figury geometryczne w elementach różnego typu układanek mozaikowych łamigłówek geometrycznych,
klocków, gier planszowych, kart dla dzieci.
Pomoce: ćwiczenia w czasopismach dziecięcych, klocki – mozaiki, kolorowe figury geometryczne
4.3. Obrazki tematyczne
1. Pojedyncze, wyraźne, czytelne obrazki poszczególnych przedmiotów: takie same, o wyraźnej różnicy, pozornie
jednakowe.
a) dokonuje się ich obserwacji, porównywania, klasyfikacji wg określonych zasad, podając opis słowny.
b) składanie obrazków wg wzoru, następnie z pamięci.
c) uzupełnianie brakujących elementów przez dołożenie, dorysowanie, przyklejenie.
d) przekalkowywanie, odwzorowywanie, próby samodzielnego narysowania.
2.Obrazki bardziej skomplikowane przedstawiające układ przedmiotów:
a) określanie stosunków przestrzennych na podstawie położenia przedmiotów
b) opowiadanie treści
c) składanie wg wzoru
d) uzupełnianie brakującymi elementami
e) szukanie różnic i podobieństw
3. Obrazki przedstawiające akcję, przeznaczone do rozpoznawania czynności przedstawianych osób, wymagające
zrozumienia sytuacji i jej zinterpretowania oraz domyślania się zakończenia czy też dalszego ciągu.
4.Historyjki obrazkowe - uporządkowanie wg kolejności zdarzeń uzależnione jest od wnikliwości spostrzeżeń
wzrokowych.
5. Składanie klocków obrazkowych wg wzoru (dobór ze względu na liczbę elementów, schemat pocięcia i treść
obrazków).
4.4. Składanie klocków konstrukcyjnych wg wzoru.
1.Klocki duże, o prostych kształtach,
2.Klocki o zróżnicowanej wielkości i w różnym kształcie,
3.Sposób ich łączenia, nakładanie, spinanie, skręcanie.
4.5. Ćwiczenia z materiałem literopodobnym i literowym (nawet bez umiejętności czytania i ich znajomości).
1.Identyfikowanie znaków graficznych i liter oraz wyrazów w:
a) zestawienie zdecydowanie zróżnicowanym,
b) zestawienie, gdzie obrazy graficzne są podobne, np.: różnica poprzez zmianę drobnego elementu liter (lęk-lek, laslos. lato-lata, lata-lala), zmiana kolejności liter (kos-sok, kra-rak, loki-kilo), zmiana położenia liter (pas-bas, barypary),
c) składanie pociętych liter, wyrazów wg wzoru.
4.6.Ćwiczenia pamięci bezpośredniej polegają na wiarygodnym rejestrowaniu, graficznym obrazów oraz rozpoznawaniu
ich lub odtwarzaniu bez korzystania ze wzoru:
1. Odtwarzanie rysunkiem zaobserwowanych całych układów obrazków, układów elementów, układów na loteryjkach,
2. Odtwarzanie w formie układanki obserwowanych wzorów obrazków, układów figur, elementów graficznych.
4.7. Wykreślanki - wykreślanie jednakowych lub nie pasujących do pozostałych elementów treści, układu, a także
określanych słownie przez nauczyciela.
4.8. Ćwiczenia w rozpoznawaniu i wyliczaniu zaobserwowanych elementów: obrazka, układu figur, układu liter.
4.9. Zabawa „Co się zmieniło"? Dzieci obserwują otoczenie, a następnie po opuszczeniu przez nie pomieszczenia lub po
zamknięciu oczu, zmienia się coś szczególnego - dzieci określają, co się zmieniło.
Praca z:
.................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
V.USPRAWNIANIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ
5.1. Ćwiczenia rozwijające mowę i wzbogacające słownik
1. Uściślanie rozumienia znaczenia pojedynczych wyrazów określających nazwy: zwierząt, roślin, przedmiotów, części
ciała, barw, stosunków przestrzennych, liczb.
2. Uściślanie rozumienia zdań, w tym określeń czynności, zachodzących związków logicznych.
3. Słuchanie treści opowiadań podawanych ustnie lub w połączeniu z materiałem konkretnym. Dziecko uczestniczy
w procesie nadawania mowy przez inne osoby, osłuchuje się z nią wykonuje polecenia zawarte w tych wypowiedziach,
ale samo me musi mowy swojej nadawać.
4. Powtarzanie wyrazów, krótkich zdań, opowiadań po innej osobie.
5. Nazywanie przedmiotów, cech, czynności, kolorów, części ciała u siebie i u osoby naprzeciw – na desygnatach
rzeczywistych lub na przedstawionych rysunkiem.
6. Układanie zdań z podanymi wyrazami.
7. Wymienianie jak największej liczby wyrazów, nazw zwierząt, mebli, wyrazów zaczynających się określoną głoską.
8. Opowiadanie treści obrazków, historyjek obrazkowych.
9. Zrozumiałe wypowiadania się:
a) opowiadanie różnych zdarzeń, relacjonowanie własnych przeżyć, oglądanych filmów, słyszanych audycji,
przeczytanych książek,
b) nawiązywania kontaktów społecznych z dziećmi i dorosłymi,
c) zabawy tematyczne,
d) udział w występach teatrzyku samorodnego itp.,
e) rozmowy telefoniczne.
5.2. Kształcenie wrażliwości słuchowej, różnicowanie dźwięków nie wchodzących w skład mowy ludzkiej.
1.Odtwarzanie układem przestrzennym struktur czasowych:
a) ustawianie - grupowanie klocków zgodnie z usłyszanymi uderzeniami,
b) zapisywanie układem kropek usłyszanej struktury rytmicznej,
c) rysowanie szlaczków w rytm uderzeń.
2.Odtwarzanie układów przestrzennych strukturami czasowymi:
a) widząc układy np. klocków dziecko wystukuje ich strukturę,
b) widząc zapis typu u, u, u, odczytuje nazywając litery.
3.Kojarzenie wzrokowo-słuchowe struktur przestrzennych z czasowymi: dziecko patrzy na układy przestrzenne np.
pogrupowanych klocków i słuchając uderzeń w postaci rytmów stara się skojarzyć układ klocków z odpowiadającym
rytmem.
4.Różnicowanie natężenia dźwięków.
5.Rozpoznawanie dźwięków różnych przedmiotów z otoczenia:
a) odgłosów dochodzących z ulicy,
b) sygnałów różnych pojazdów,
c) dźwięków powstających przy pracy różnych maszyn, urządzeń,
d) dźwięków charakterystycznych dla różnych przedmiotów, w zależności od materiału z jakiego zostały wykonane,
e) głosów ptaków, zwierząt.
5.3. Różnicowanie dźwięków mowy ludzkiej
1.Ćwiczenia słuchu fonemowego:
a) różnicowanie słów podobnie brzmiących (opozycje fonematyczne) dzieci wskazują obrazki po usłyszeniu ich nazw;
przykłady par obrazków np.: bucik-budzik,
b) powtarzanie par słów opozycyjnych np. bary - pary,
c) podawanie wyrazów o znaczeniu kontrastowym np. biuro – pióro.
2. Ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej:
a) podawanie liczby głosek w wyrazie,
b) podawanie głoski ze względu na jej lokalizację: pierwsza, druga, ostatnia,
c) podawanie liczby sylab w wyrazie,
d) kończenie zaczętego wyrazu,
e) podział lub synteza wyrazu: sylabowa, głoskowa,
f) uzupełnianie treści słyszanego opowiadania obrazkiem.
3.Utrwalanie pamięciowych mechanizmów mowy, tzw. ciągów słownych:
a) nauka wierszy, fragmentów tekstów, dni tygodnia-pór roku, godziny itp.,
b) powtarzanie samogłosek i ich grup oraz spółgłosek,
c) powtarzanie sylab i połączeń sylabowych,
d) powtarzanie wyrazów łatwych i trudnych fonetycznie i znaczeniowo,
e) powtarzanie długich i krótkich zdań,
f) powtarzanie cyfr,
g) rymowanki.
Praca z:
........................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................
VI. KSZTAŁTOWANIE POJĘĆ MATEMATYCZNYCH
Wielu rodziców chcąc przygotować dziecko do podjęcia nauki w klasie I stara się uczyć dziecko za pomocą wyjaśniania,
niestety efekt jest mierny. Dziecko w wieku przedszkolnym myśli na poziomie konkretnym. Musi prawdy odkryć samo.
Dlatego zamiast tłumaczyć mu, dlaczego tak jest, lub skąd się to wzięło, lepiej skłonić je do obserwacji lub wykonania
doświadczenia, gdyż jest to najlepszy sposób na zrozumienie złożoności zjawisk. Dojrzałości psychicznej do uczenia się
matematyki nie można ukształtować przez tłumaczenie. Dojrzałość tę dziecko musi samo zdobyć, odkryć i wypróbować.
Rodzice powinni stworzyć mu do tego odpowiednie warunki.
6.1.Orientacja przestrzenna
1. Nazywanie i wskazywanie części ciała swojego i kolegi (np. oczu, uszu, nóg, itp.),
2. Różnicowanie prawej i lewej strony ciała ( to jest prawe oko, lew ucho itp.),
3. Wskazywanie kierunków od osi własnego ciała, stosowanie określeń: lewa, prawa, z przodu, z tyłu, z boku itp.,
4. Poruszanie się pod dyktando nauczyciela (idź w prawo, do przodu itp.),
5. Rysowanie pod dyktando (np. narysuj w lewym górnym rogu serce itp.).
6. Określanie kierunków ruchu, stosowanie określeń np.: na prawo od, na lewo od,
7. Określanie odległości położenia przedmiotów w przestrzeni, stosowanie określeń, np. daleko, dalej, najdalej.
Rozróżnianie położenia przedmiotów w przestrzeni z punktu widzenia dziecka można kształtować w każdym miejscu,
domu, parku, na placu zabaw. W domu używamy do tego zabawek-dziecko staje w wyznaczonym miejscu, rodzic układa
wokół niego zabawki. Na początku należy dziecku uświadomić, co znajduje się pod nim (podłoga, dywan), a następnie nad
nim (sufit, lampa). Później rodzic pyta dziecko: Co znajduje się przed tobą ?, Za tobą ?, Z prawej strony (pokazując przy
tym prawą stronę dziecka), Z lewej strony ? itd. W ten sam sposób można bawić się na dworze zatrzymując dziecko
w wyznaczonym miejscu i stawiając te same pytania. Dziecko może również układać na przedmioty według poleceń osoby
dorosłej: połóż misia na stole, auto pod stołem, z prawej strony połóż piłkę, za sobą połóż klocki itd. Zabawa do piosenki
"Nie chcę cię znać"- podczas śpiewania dziecko i rodzic podają sobie wskazane w piosence ręce. "Rozbiórka domu"- raz
jedną raz drugą ręką dziecko zdejmuje klocki z wcześniej zbudowanego domu.
Dziecko dostaje gazetę, z której ugniata kulę, następnie wykonuje polecenia: podrzuć kulę 3 razylewą ręką, a potem 3 razy
prawą ręką, przełóż ją z lewej ręki do prawej itd.
Spacer również można wykorzystać do nauki stron ciała, tłumacząc dziecku, którą stroną jeżdżą
samochody, którą stroną chodzą piesi oraz ucząc zasad przechodzenia przez jezdnię (spójrz w lewo, potem w prawo, jeszcze
raz w lewo, możesz iść).
6.2. Orientacja przestrzeni i czasu
1. Przedstawianie wysłuchanego rytmu za pomocą układu klocków, pasków papieru itd.,
2. Nazywanie kolejno pór roku, dni tygodnia, miesięcy; określanie aktualnej pory roku, miesiąca, dnia tygodnia,
3. Zwracanie uwagi na kalendarze, ich rolę w określaniu dni tygodnia, miesięcy,
4. Nazywanie pór dnia: rano, południe, popołudnie, wieczór i noc,
5. Stosowanie określeń typu: przedwczoraj, wczoraj, jutro, pojutrze.
Kształtowanie u dzieci pojęcia czasu jest bardzo trudne, ale jakże za to satysfakcjonujące dla rodzica, któremu uda
się to zrobić. Pojęcie pór dnia można kształtować na podstawie stałych zajęć np. zawsze rano jemy śniadanie, idziemy
do przedszkola, pracy, w południe jemy obiad, po południu spacer, wieczorem dobranocka, kąpiel, sen. Można te wszystkie
wydarzenia rozrysować na kartce papieru, w ten sposób dziecko uczy się pojęć teraz, potem, wcześniej. W ten sam sposób
można wprowadzić pojęcia dziś, wczoraj, jutro. Na kartce papieru podzielonej na trzy części dziecko rysuje w pierwszym
okienku to, co wydarzyło się wczoraj, w drugim to, co dzisiaj, w trzecim to, co planuje zrobić jutro. Można tak kształtować
pojęcie tygodnia, miesiąca, tworząc w ten sposób swoisty kalendarz wydarzeń rodzinnych. Na kalendarzu ściennym można
zaznaczyć ważne wydarzenia z życia rodziny np. urodziny, wyjazd na wakacje, święta wtedy dziecko może sprawdzać
na kalendarzu, kiedy nastąpi dane wydarzenie. Za pomocą zegara można z dzieckiem mierzyć ile czasu zajęło mu
wykonanie jakiejś czynności, lub wskazać mu jak będą ustawione wskazówki zegara, gdy będzie pora na dobranockę, wtedy
dziecko nie będzie stale dopytywać się o to, kiedy będzie bajka tylko porówna wskazówki na zegarze. Ważne jest, by oprócz
zegara wskazującego aktualny czas stał w pobliżu zegar ustawiony na godzinę dobranocki, wtedy dziecko ma możliwość
porównania położenia wskazówek.
6.3. Rozwijanie umiejętności szeregowania i klasyfikowania
1.Łączenie przedmiotów w grupy na podstawie cechy percepcyjnej, np.: barwy, wielkości, a następnie cech
funkcjonalnych,
2.Klasyfikowanie przedmiotów pod względem jednej lub kilku cech wspólnych,
3.Porównywanie liczebności zbiorów poprzez ustawianie elementów w pary lub ich liczenie.
Na początku będzie to grupowanie według kształtu, koloru, przeznaczenia. Można do tego użyć zabawek- układanie
(porządkowanie) na półkach. Dziecko przeprowadza wielkie porządki i układa swoje zabawki, osobno misie, lalki, auta,
klocki itd. Ćwiczenia klasyfikacji można przeprowadzić w kuchni segregując sztućce czy talerze. Można uczyć klasyfikacji
robiąc porządki w szafie, segregując części garderoby. Do ćwiczeń klasyfikacji można użyć zwykłych klocków
drewnianych, kolorowych, o różnych kształtach. Klocki te dziecko segreguje, według określonych cech np. kolorów,
wielkości, kształtu.
6.4. Kształtowanie pojęć liczbowych i umiejętności liczenia
1.Rozróżnianie błędnego liczenia od poprawnego,
2.Liczenie od dowolnego miejsca, na wspak, dwójkami, piątkami,
3.Posługiwanie się liczbami w aspekcie kardynalnym i porządkowym,
4.Dodawanie i odejmowanie w zakresie 10 z wykorzystaniem palców lub innych zbiorów zastępczych,
5.Rozwiązywanie zadań tekstowych na temat znanych dzieciom sytuacji,
6.Rozgrywanie gier planszowych wspierających matematyczne umiejętności.
Dzieci mogą liczyć różne przedmioty w domu. Zapraszamy gości na urodziny dziecka, należy wykonać zaproszenia.
Dziecko liczy ilu gości przyjdzie, a następnie kartki, na których wykona zaproszenia, sprawdza, czy wystarczy kartek dla
każdego dziecka. Przed przyjęciem trzeba nakryć do stołu i znów jest okazja do policzenia talerzy i sprawdzenia czy dla
wszystkich gości wystarczy. Dziecko może przeliczać swoje zabawki, książeczki. Chcemy urządzić bal dla lalek, każda
lalka będzie tańczyła z misiem, ile misiów potrzeba ? Mama wróciła ze sklepu i przyniosła zakupy, dziecko chętnie pomaga
w wyjmowaniu zakupów z siatki. Warto wtedy policzyć ile bułek mama przyniosła. Bułki trzeba schować do pojemnika,
ile bułek jest schowanych ? W tej sytuacji dziecko najczęściej chce przeliczyć bułki ponownie, pozwólmy mu na to, gdyż
wydaje mu się, że po przełożeniu liczba bułek mogła ulec zmianie. Należy tu wykorzystywać każdą możliwą sytuację
do zmiany położenia przedmiotów i ich kolejnego przeliczania w celu uzmysłowienia dziecku, że zmiana położenia
przedmiotów nie wpływa na zmianę ich liczby. Konieczne jest w tym przypadku zadawanie pytań dziecku "Czy teraz jest
tyle samo, a dlaczego ?". Na spacerze można liczyć spotykane po drodze drzewa, a następnie policzyć je idąc w przeciwnym
kierunku. Można liczenie drzew wykorzystać również do kształtowania pojęcia liczb w aspekcie porządkowym. Idąc
liczymy "to jest drzewo pierwsze, drugie, itd. a teraz podejdź do drzewa drugiego, piątego, pierwszego". Jest jeszcze wiele
innych możliwości na kształtowanie liczenia u dzieci, najważniejsze jest to, żeby jak najczęściej odbywało się to w formie
zabawowej, by dziecko samo na podstawie doświadczeń mogło zrozumieć prawidłowości matematyczne.
6.5. Mierzenie przedmiotów, rozumienie stałości miary (wysokość, długość, szerokość)
1.Porównywanie wysokości dzieci (członków rodziny) względem siebie (używanie określeń: wyższy, niższy, takiej samej
wysokości),
2.Mierzenie długości (szerokości) za pomocą sznurka, dłoni, stopy, kroków,
3.Porządkowanie przedmiotów od najdłuższego do najkrótszego i odwrotnie.
Rozumowanie stałości długości pojawia się u dzieci około 8 roku życia, jednak już dużo wcześniej trzeba dostarczać
dzieciom możliwości zdobywania doświadczeń w tym zakresie. Wystarczy do tego zwykła kartka papieru lub kawałek
sznurka. Za pomocą nożyczek przycinamy dwa jednakowej długości paski papieru lub dwa jednakowej długości kawałki
sznurka. Dziecko sprawdza, czy aby na pewno są one tej samej długości, po czym zwija w rulonik jeden kawałek papieru,
albo zawiązuje jeden kawałek sznurka. Należy zapytać dziecko, czy teraz oba kawałki są tej samej długości. Jeśli dziecko
zaprzeczy nie należy go poprawiać, ale kazać mu rozwinąć i rozprostować pasek papieru lub rozwiązać sznurek i ponownie
przyłożyć do drugiego kawałka w celu porównania długości. Dziecko samo musi dojść do wniosku, iż przekształcenia te są
odwracalne. Aby dziecko mogło się przekonać, o stałości ilości masy wystarczy plastelina lub masa solna. Zadaniem
dziecka podczas tych eksperymentów jest odpowiedź na pytanie: Czy jest tyle samo ? Plastelinę dzielimy na dwa jednakowe
kawałki, po czym lepimy z nich jednakowe kule. Dziecko koniecznie musi je porównać i stwierdzić, że są takie same, jeśli
uzna, że jest inaczej niech samo dodaje lub ujmuje plastelinę tak, by było po tyle samo. Następnie dziecko zgniata na
płasko jeden z tych kawałków, gdy już to zrobi należy zapytać dziecko "Czy tu i tu jest tyle samo ?" Jeżeli dziecko
stwierdzi, że jest inaczej, to powinno przekształcić ten kawałek plasteliny ponownie w kulkę i znów porównać z drugą
kulką.
W podobny sposób do kształtowania u dziecka pojęcia stałości długości i masy, kształtuje się pojęcie stałości objętości
płynów. Wystarczą naczynia z przeźroczystego szkła różnych kształtów. Dziecko wlewa wodę do dwóch jednakowych
naczyń tak, aby w każdym było po tyle samo wody. Następnie z jednego z tych naczyń przelewa wodę do naczynia o innym
kształcie i porównuje czy jest teraz tyle samo wody, jeśli uzna, że nie, powinno przelać wodę z powrotem do poprzedniego
naczynia i znów porównać. W celu określenia "Czy jest tyle samo ?" można wodę z jednego większego naczynia przelewać
do kilku mniejszych i z powrotem. Dzieci będą zafascynowane taką zabawą, a przy okazji poznają zasadę stałości objętości.
6.6 Rozwijanie intuicji geometrycznej
1.Układanie dowolnych kompozycji, mozaik, obrazków z figur geometrycznych,
2.Rozpoznawanie i nazywanie następujących figur: koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt,
3.Układanie:
a) z koralików, klocków (dużych i małych),mebli, pojazdów, drzew, roślin, budowli, figur;
b) układanie z patyczków: płotów, drabin, domów,
c) z tasiemki, z różnokolorowej wełny: dywaników, kilimków, frędzli,
d) z elementów mozaiki geometrycznej- postaci ludzi i zwierząt,
e) układanie z różnorodnych materiałów i elementów określonych scenek rodzajowych
np. z liści, owoców, kory, giętkiego tworzywa.
4. Dobieranie do konturów figur geometrycznych takich samych figur i nałożenie na wzór (układanki geometryczne,
nakładanki).
5. Przedstawianie figur geometrycznych w zmienionych układach:
a) układanie kompozycji figur geometrycznych wg wzoru i z pamięci;
b) graficzne odtwarzanie kompozycji geometrycznych przy pomocy rysunku i stempli, rozpoznawanie ich w otoczeniu.
Praca z:
........................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................
VII. USPRAWNIANIE APARATU MOWY
7.1. Ćwiczenia narządów mowy:
a) szczęka dolna
1. Opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej, mięśnie napięte, ruchy rytmiczne i płynne.
2. Opuszczanie i unoszenie szczęki / zaznaczaniem dwu faz.
3. Ruchy żucia z pełnymi ruchami warg i policzków.
4. Ruchy ze skrajnego położenia prawego do lewego, wargi początkowa rozchylone, potem zwarte.
5. Ruchy w prawo, w lewo z zaznaczeniem pozycji środkowej, tempo od wolnego do coraz szybszego.
b) podniebienie miękkie (obserwacja w lusterku przy szeroko otwartej jamie ustnej).
1. Ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce, język spoczywa na dnie.
2. Jama ustna szeroko otwarta — wdech przez nos, wydech ustami.
3. Głębokie oddychanie przez jamę ustną przy zaciśniętych nozdrzach i przez jamę nosową, przy zamkniętej
jamie ustnej.
4. Kaszlanie przy wysuniętym na zewnątrz języku.
5. Chrapanie na wdechu i wydechu.
6. Energiczna wymowa połączeń głosek z uwzględnieniem tylno-językowych zwartych k-g, kuk, ugu, oko, ogo, uk-ku,
ug-gu.
c) język
1. Wysuwanie na zewnątrz i cofanie w głąb jamy ustnej języka wydłużonego w kształcie grotu lub rozpłaszczonego
w kształcie łopaty.
2. Rozszerzanie i zwężanie masy języka w pozycjach kontaktu z wargami i zębami i bez tego kontaktu.
3. Ruchy koliste w lewo i prawo językiem daleko wysuniętym na zewnątrz.
4. Zginanie języka w kształcie łopaty w kierunku nosa i warg dolnej.
5. Zginanie języka w górę i w dół wewnątrz jamy ustnej.
6. Oblizywanie zębów i zewnętrznych powierzchni dziąseł pod wargami w prawo i w lewo - usta zamknięte.
7. Oblizywanie warg przodem języka.
8. Wciąganie języka w głąb jamy ustnej z położenia na wardze górnej jak najdalej do jamy gardłowej i powrót tą samą
drogą.
9. Dotykanie różnych miejsc w jamie ustnej zaostrzonym końcem języka.
10. Język w rulonik - na zewnątrz jamy ustnej, boki uniesione, w linii środkowej - wzdłuż bruzdy zagłębienia.
Dmuchanie powietrza, aby przepływało przez rulonik.
11. Język ułożony w rulonik wewnątrz jamy ustnej tuż za zębami, po zbliżeniu siekaczy i spłaszczeniu warg dmuchamy
powietrze przez rulonik - przygotowanie do głosek s, z.
12. Język ułożony płasko, mocno przylega do bocznych zębów i dziąseł szczęki górnej, luźny przód języka wykonuje
ruchy do zębów górnych dolnych.
d) wargi
1. Nadymanie policzków - wargi zwarte, maksymalne zwiększenie objętości przedsionka jamy ustnej.
2. Nadymanie z uwolnieniem nagromadzonego powietrza - powstający szmer przypomina głoskę p.
3. Nadymanie policzków: zatrzymanie powietrza na 4-5 sek.; zmiana lewego i prawego w zależności od przesunięcia.
4. Zwieranie i rozwieranie warg przy zaciśniętych zębach.
5. Zaokrąglanie i spłaszczanie warg przy zwartych szczękach.
6. Odciąganie na boki kącików ust.
7. Cmokanie przy dowolnym układzie warg.
8. Wymawianie samogłosek ustnych z przesadną artykulacją, następnie łączenie w pary i parokrotne powtarzanie
a-i; a-u-a-u; i-a-i-a; u-a-u-a.
9. Szczęki zwarte, unoszenie wargi górnej, opuszczanie dolnej.
10. Ssanie.
11. Utrzymywanie wargami patyczka, kącikami ust wydmuch powietrza.
12. Wibracje warg - parskanie.
6.2. Ćwiczenia oddechowe:
1. Bańki mydlane - wydmuchiwanie i wciąganie.
2. Dmuchanie w puszki dmuchawca, w wiatraczek, gwizdki, balonik.
3. Zdmuchiwanie lekkich puszków, piórka, piłeczki, balonika.
4. Wąchanie kwiatków.
5. Wdech z unoszeniem ramion do góry, wydech z powolnym opadaniem ramion.
6. Długie wymawianie głoski „s" ze zmienną głośnością.
7. Wymawianie tekstu na jednym wydechu.
8. Zatrzymywanie oddechu.
Praca z:
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
……………………………………………………………………………………………………………………………………
VIII. WSPOMAGANIE ROZWOJU MOWY
8.1. Opowiadanie nauczyciela- to swobodne przekazywanie utworów pisanych prozą. Forma pracy stosowana
we wszystkich grupach wiekowych. Opowiadanie musi być odpowiednio opracowane i przekazane dzieciom –
zgodnie z technikę żywego słowa. W opowiadaniu można zmieniać styl, język, łagodzić lub podkreślać nastroje,
stosować łatwiejsze środki obrazowania tekstów – onomatopeje, personifikację, mowę zależne zastępować mowę
niezależną. Można upraszczać język, skracać przydługie opisy, unikać trudnych przenośni, metafor itp.
8.2.Opowiadania dzieci.
1. Opowiadanie na temat oglądanych przedmiotów, opisywanie, porównywanie ich itp.
2. Opowiadania na temat obrazków:
a) wyobrażającymi pojedyncze przedmioty,
b) wyobrażającymi jakąś treść, akcję mniej lub więcej złożone,
c) seriami obrazków powiązanych wspólnie treścią tzw. historyjka obrazkowa.
3. Powtarzanie przez dzieci opowiadań i bajek usłyszanych od nauczyciela. Opowiadanie przedstawień teatralnych,
filmów. Ważne jest, by powtarzając opowiadanie dziecko nie tylko pamiętało kolejność akcji, lecz przede wszystkim
zrozumiało sens opowiadania i związek logiczny poszczególnych wydarzeń.
4. Opowiadania dzieci na podstawie własnych przeżyć - opowiadania w kolejności od początku do końca np. co robiły
na wycieczce w lesie.
5. Twórcze opowiadania dzieci - rozwija wyobraźnia, uczy opowiadania w sposób ciągły. W pracy z dziećmi stosuje
się różnego rodzaju opowiadania twórcze:
a) opowiadanie według analogii - ważne jest, aby dzieci uchwyciły istotę tego rodzaju opowiadania. Można wprowadzić
je w następujący sposób:
Nauczycielka krótko opowiada o tym, jak chłopczyk znalazł chorego kotka, jak go leczył, jak potem zostali dobrymi
przyjaciółmi. Po skończonym opowiadaniu zachęca dziecko, aby opowiedziało o dziewczynce, która znalazła np. chorego
ptaszka,
b) rozwinięcie opowiadania na podstawia jego początku - nauczycielka rozpoczyna opowiadanie i zachęca dziecko,
by ułożyło dalszy ciąg. Ważne jest, by początek opowiadania był dla dziecka interesujący i dawał możliwość
rozwinięcia go.
c) obmyślenie zakończenia opowiadania - nauczycielka opowiada dzieciom bajkę lub opowiadanie., nie kończy jednak
proponując dziecku, aby samo obmyśliło jego zakończenie.
d) układanie opowiadania do danego tytułu.
e) ułożenie opowiadania na dowolny temat.
8.3. Historyjka obrazkowa (seria - od dwu do pięciu obrazków) - wdraża dzieci do układania faktów według kolejności,
pobudza do wielozdaniowej wypowiedzi. Należy doprowadzić dzieci do zrozumienia, że dwa obrazki więżą się ze sobą
i można z nich jak z książeczki "odczytać" jedno opowiadanie. Początek opowiadania jest na pierwszym, a zakończenie
na drugim.
Rodzaje utrudnień przy omawianiu historyjki obrazkowej:
- opowiadamy dzieciom, a następnie dzieci układają obrazki wg zdarzeń /treści/,
- podajemy obrazki w nie ustalonej kolejności, a następnie zachęcamy dzieci do ich uporządkowania,
- pominięcie /zasłonięcie/ jednego z obrazków po to, aby dzieci domyśliły się i opowiedziały treść.
Najłatwiej stworzyć zakończenie historyjki przez pominięcie ostatniego obrazka. Interesującą formą może być opowiadanie
historyjki obrazkowej począwszy od ostatniego obrazka lub ukazanie dzieciom pierwszego i ostatniego fragmentu,
a następnie domyślanie się całości.
- nadawanie historyjce tytułu. Należy doprowadzić dzieci do zrozumienia, że tytuł historyjki nie może dotyczyć treści
jednego obrazka, lecz całości.
Nadawania tytułu poszczególnym częściom historyjki jest ćwiczeniem przygotowującym do układania planu opowiadania.
- rysowanie przez dzieci ułożonej przez nie samej historyjki obrazkowej i opowiadania.
8.4.Rozmowa
1. Rozmowy okolicznościowe (przy różnych nadarzających się okazjach),
2. Rozmowy planowane, rozmowy przy obrazkach, przy tablicy ściennej, na temat książek itp.
3. Rozmowy związane z obserwacją środowiska społecznego, technicznego, przyrodniczego.
8.5. Nauka wiersza
Nauka wiersza np. przy kolejnym powtórzeniu stawiamy jakieś zadanie celem aktywizowania myślenia i skupienia
uwagi. Zadania mogę być różne np.. zapamiętanie nazw, krótkich fragmentów. Ucząc wiersza musimy go kilkakrotnie
powtarzać, a następnie przy różnych okazjach utrwalać.
9.6. Teatrzyk kukiełkowy
1. Naśladowanie ruchem zachowania się niektórych postaci,
2. Odtwarzanie fragmentu akcji np. krótkie rozmowy bohaterów,
3. Inscenizacja treści całego utworu - zgodnie z tekstem lub własnymi słowami.
9.7. Zabawy i gry dydaktyczne.
9.8. Zagadki.
Praca z:
........................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
IX. USPRAWNIANIE WYKONYWANIA CZYNNOŚCI SAMOOBSŁUGOWYCH
1. Mycie, wycieranie twarzy, rąk, zębów -przestrzeganie kolejnych etapów czynności, samodzielne korzystanie z toalety,
pranie drobnych rzeczy.
2. Sznurowanie butów, wiązanie na kokardkę sznurowadeł, wstążek, zawiązywanie czapki pod brodą, zapinanie guzików,
3.Samodzielne ubieranie i rozbieranie się.
4.Kulturalne spożywanie i przygotowanie posiłków, zjadanie owoców, warzyw i surówek – dokładne gryzienie i żucie
pokarmów, prawidłowe posługiwanie się sztućcami, korzystanie z serwetek papierowych, wazy.
5.Zakręcanie i odkręcanie kranów, nakrętek na butelkach, zamykanie i otwieranie różnych pudełek.
6.Samodzielne przenoszenie różnych przedmiotów (np. nakrywanie do stołu).
Praca z:
....................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
BIBLIOGRAFIA
1. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego
2. „Od przedszkolaka do pierwszaka”. Program wychowania przedszkolnego – Iwona Broda
3. „Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich” – B. Janiszewska