KRIOTERAPIA W DERMATOLOGII I KOSMETOLOGII

KRIOTERAPIA W DERMATOLOGII I KOSMETOLOGII
Krioterapia jest jedną z form leczenia fizykalnego. Możemy ją stosować w wielu dziedzinach
medycyny, między innymi:
•
•
•
dermatologii i kosmetologii;
leczeniu schorzeń narządów ruchu;
medycynie sportowej.
Badania wpływu niskich temperatur na komórkę były prowadzone od wielu lat. Rozwój kriochirurgii
stał się bodźcem dla tych badań, które skupiały się na ustaleniu optymalnych warunków zniszczenia
tkanki.
Usunięcie ciepła z tkanki stanowi fizyczną podstawę zamrożenia, a jego skutkiem jest krystalizacja
wody.
Woda w komórce jest związana z makromolekułami stosunkowo silnymi wiązaniami jako tak zwana
woda strukturalna, tkwiąca niejako we wnętrzu makromolekuły, a także wiązaniami słabymi – jako
woda otaczająca makromolekuły. Stanowią one łącznie kilka do kilkunastu procent całkowitej
zawartości wody. Pozostała część to tak zwana woda wolna.
Stopień uszkodzenia tkanek zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to szybkość spadku
temperatury, szybkość rozmrażania, czas ekspozycji komórek. O nasileniu zmian po zamrożeniu
decyduje również skład komórkowy i struktura tkanki, jej osmolarność i przewodnictwo cieplne, a
także unaczynienie.
Wskazanie do kriochirurgii w dermatologii obejmują kilkadziesiąt jednostek chorobowych, a w wielu
mimo wprowadzenia nowych metod, zamrażanie nadal pozostaje leczeniem z wyboru. Zabiegi
kriochirurgiczne cechuje bezpieczeństwo, skuteczność, porównawczo niskie koszty, a także rzadkość
występowania poważnych powikłań.
Kriochirurgia wykorzystywana jest w leczeniu:
•
nowotworów skóry:
- Choroba Bowena;
- Erythroplasia Queyrot;
- Nabłoniak gruczolakowaty torbielowy;
- Choroba Kaposiego – mięsakowatość mnoga krwotoczna;
- Leiomyosarcoma;
Wyniki ponad 5 letnich obserwacji kriochirurgicznego leczenia nowotworów skóry wskazują, że liczba
wznowień nowotworów po leczeniu zamrożeniem nie różni się od obserwowanych po chirurgicznym
usunięciu lub radioterapii.
•
stanów przedrakowych:
- Rogowacenie starcze, słoneczne;
- Rogowacenie białe błon śluzowych jamy ustnej;
- Róg skórny;
- Brodawka łojotokowa;
- Rogowiak kolczystokomórkowy;
- Acanthoma clarocellulare;
- Lymphocytoma;
- Gruczolak potowy;
- Włókniak;
- Cysta śluzowa;
- Przerost gruczołów łojowych, choroba Bourneville – Pringle’a;
- Ziarniniak twarzy;
•
zakażeń wirusowych skóry i błon śluzowych:
- Brodawki wirusowe;
- Kłykciny kończyste;
- Mięczak zakaźny;
- Orf – wirusowa niesztowica;
- Opryszczka nawrotowa;
- Półpasiec;
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jedną z najczęstszych infekcji skóry i błon
śluzowych. Heterogenność wirusa przyczynia się do zasiedlania różnych okolic ciała oraz do
pojawienia się rozmaitych obrazów klinicznych jak i zróżnicowanych własności onkogennych. Spośród
wykrytych do tej pory około 70 genotypów HPV niektóre typy charakteryzują się powinowactwem do
wilgotnego, słabo skeratynizowanego nabłonka błon śluzowych, inne do skóry. HPV 16 wykryto w
rakach skóry o umiejscowieniu okołopaznokciowym, u chorych z brodawkami lub z infekcją w
okolicach płciowych. W obrębie błon śluzowych kilkanaście genotypów wykazuje związek szczególnie
z dysplazją i rakiem szyjki macicy, a także sromu, odbytu i prącia.
•
zmian naczyniowych:
Wrodzone znamiona naczyniowe występują u 1,5 – 5% noworodków i rzadziej są widoczne już od
urodzenia, częściej rozwijają się w pierwszych czterech tygodniach lub miesiącach życia dziecka.
Przyjęty podział naczyniaków obejmuje znamiona naczyniowe płaskie wykazujące tylko rozszerzenie
naczyń włosowatych i naczyniaki właściwe, w których występuje rozrost i pączkowanie śródbłonków
naczyń. Te ostatnie dzielą się na naczyniaki zwykłe oraz naczyniaki jamiste. Wśród zmian
naczyniowych wyróżniamy:
- Naczyniak jamisty;
- Naczyniak płaski;
- Naczyniak starczy;
- Ziarniniak naczyniowy;
- Naczyniak gwiaździsty;
- Naczyniak rogowaciejący;
•
zmian barwnikowych:
- Plamy soczewicowate;
- Złośliwe plamy soczewicowate;
- Znamię Ota
- Znamię komórkowe;
- Hypomelanosis guttata;
- Czerniak
Inne wskazania do kriochirurgii:
•
Łysienie plackowate;
•
Bliznowiec, blizna przerosła;
•
Trądzik pospolity, trądzik różowaty;
•
Ziarniniak obrączkowaty;
•
Znamię naskórkowe;
•
Świerzbiączka guzkowa;
•
Świerzbiączka ograniczona;
•
Liszaj rumieniowaty;
•
Rogowacenie mieszkowe pełzakowate;
•
Ziarniniujące kępki żółte, rozsiane kępki żółte;
•
Kępki żółte powiek;
•
Obumieranie tłuszczowate skóry;
•
Liszaj twardzinowy i zanikowy;
•
Marskość Prącia;
•
Kriochirurgiczne usunięcie wrastających paznokci;
•
Kriochirurgiczne usunięcie tatuażu;
•
Kriochirurgia oparzeń
•
Kriochirurgia w zmianach ropnych skóry;
•
Kriochirurgia w grzybicach tropikalnych;
•
Lejszmanioza skórna;
•
Larwa wędrująca;
•
Łuszczyca.
W przypadku kosmetologii i dermatologii kriochirurgia jest szeroko wykorzystywana w leczeniu
trądzika pospolitego, trądzika różowatego. Są to choroby na podłożu łojotokowym. Trądzik pospolity
jest to schorzenie głównie osób młodych, związane z nadczynnością gruczołów łojowych, cechujące
się obecnością zaskórników, wykwitów grudkowo – krostkowych i torbieli ropnych umiejscowionych
w okolicach łojotokowych, natomiast trądzik różowaty to wykwity rumieniowe, grudkowe i
krostkowe występujące na podłożu łojotoku i zaburzeń naczynioruchowych (łatwe czerwienienie się
skóry pod wpływem bodźców fizycznych i emocjonalnych), umiejscowione wyłącznie na twarzy,
dotyczące osób w wieku dojrzałym, częściej kobiet.
Mimo wprowadzenia coraz to nowych generacji leków, krioterapia nadal jest wykorzystywana,
zwłaszcza w przypadkach problemowych. Do zabiegów tych wykorzystuje się oddziaływanie par
dwutlenku węgla lub suchy lód, przeprowadza się je różnymi metodami. Najczęściej wykorzystuje się
metodę natrysku, do której dostosowano specjalne apliaktory o spłaszczonej dyszy, niekiedy stosuje
się zamrożenie drobnych zmian wacikiem lub też technikę opisaną przez Epsteina, która
przeznaczona jest do leczenia większych powierzchni skóry w trądziku i polega na rolowaniu włókien
zanurzonym w ciekłym azocie.
Do zabiegów kwalifikują się zmiany krostkowe, grudkowe jak i większe cysty. Leczenie nie działa na
zaskórniaki. Stosuje się natrysk 2 – 5 sekundowy w małych, powierzchniowych zmianach oraz 5 – 20
sekundowy przy leczeniu większych cyst. Po zabiegu krosty ustępują w czasie 2 – 3 dni.
Mechanizmy działania leczniczego kriochirurgii ciekłym azotem w trądziku opierają się na złuszczeniu
naskórka, również w obrębie mieszków włosowych, a także na wywołaniu zmian zanikowych w
przydatkach skóry. Uszkodzenie niską temperaturą zwłókniałych ścian cyst może być czynnikiem
chemotaktycznym dla leukocytów wielojądrzastych, których proteazy powodują ich dalsze
zniszczenie. Napływowi komórek sprzyja odczynowe przekrwienie.
Oprócz trądziku tę metodę można zastosować również w leczeniu chorób skóry głowy, na przykład w
łysieniu plackowatym. Łysienie plackowate to przejściowe lub trwałe ogniska wyłysienia, różnej
wielkości i kształtu. Skóra nie jest zapalnie zmieniona. Choroba ta dotyczy najczęściej wyłącznie skóry
głowy, ale może występować także w okolicach pachowych i płciowych lub w obrębie włosków
mieszkowych brwi i rzęs.
Krioterapia w tym przypadku polega na powierzchownym zamrożeniu wacikiem lub metodą
natryskową. Tampon powinien być zanurzony w azocie tak, aby nie spowodować wyciskania kropel
gazu na skórę. Pozostałością po zabiegu jest 2 – 3 sekundowe zbielenie skóry. Efektem
przeprowadzenia zabiegów jest odrost ponad 50 % ognisk. Jednak zabiegi krioterapii w leczeniu tego
schorzenia należy przeprowadzać bardzo ostrożnie, ponieważ nawet krótkotrwałe nadmierne
obniżenie temperatury może powodować uszkodzenie mieszków włosowych. Mechanizm
terapeutycznego działania zimnolecznictwa w łysieniu plackowatym pozostaje nie wyjaśniony. Być
może jest to efekt immunomodulacyjny nakładający się na poprawę krążenia w obrębie mieszków
włosowych.
Problemem w większości kosmetycznym są bliznowce czyli koloidy i blizny przerosłe występujące
wyłącznie u ludzi. Podłożem do występowania koloidów jest istnienie osobniczej skłonności, która na
ogół ma charakter rodzinny. Czynnikami wywołującymi mogą być urazy lub drobne urazy skóry albo
zajście zmian zapalnych. Najbardziej podatne na rozwój bliznowców są okolice mostka, mięśnia
ramiennego, a także głowy i szyi.
Koloidy różnią się od blizn przerosłych tym, że nie mają tendencji do samoistnego spłaszczenia –
tworzą one, bowiem wypustki, które rozrastają się poza granice uszkodzenia i u części leczonych
nawracają po wycięciu.
Do leczenia metodami kriochirurgicznymi nadają się przed wszystkim zmiany o powierzchni nie
przekraczającej 4 cm2. Zamrożenie stosuje się również w bliznowcach potrądzikowych.
Kriochirurgia może być samoistnym zabiegiem lub też można ją łączyć z wycięciem chirurgicznym lub
laserem, a także doogniskowym poddawaniem kartykosterydów. W leczeniu bliznowców stosuje się
także aplikatury chłodzone podtlenkiem azotu. Skuteczne jest leczenie bliznowców natryskiem jak i
metodą kontaktową, a czas zamrażania uzależniony jest od wielkości guzów i wynosi od 15 – 20
sekund w drobnych guzkach potrądzikowych, do 60 – 90 sekund w dużych, rozległych guzach.
Podczas leczenia metodą kontaktową zabieg przedłuża się niekiedy do 2 – 3 minut.
Kriochirurgiczne usunięcie bliznowców charakteryzuje się trwałym wynikiem. Odbarwienie w bliźnie
pozostaje widoczne tylko po głębokim leczeniu, u innych stopniowo się zaciera. Częściej pozostaje
wyraźne u osób z ciemną karnacją skóry, dlatego leczenie u tych pacjentów powinno poprzedzać
próbne leczenie .
Krioterapia jest również ważną terapią w leczeniu tak zwanych kępek żółtych powiek, które
występują w obrębie powiek i towarzyszą II, III i IV typowi hiperlipidemii i bardzo rzadko ustępują
samoistnie. Są to podnaskórkowe złogi lipidów. Bardzo dobre wyniki kosmetyczne osiąga po
powtarzanym podtlenkiem odstępach czasu 4 – 6 krotnym zamrożeniu, zmian podtlenkiem azotu
przez 20 – 30 sekund.
Kriochirurgicznie usuwać można również wrastające paznokcie jak i tatuaż. Stałymi objawami
wrastania płytek paznokciowych paluchów są ból, wtórne infekcje, pojawienie się ziarniny ropnej i
wyniosły wał okołopaznokciowy. Schorzenie to dotyczy osób młodych i stwarza problemy z powodu
przewlekłego przebiegu.
Ze względu na prostotę wykonania usunięcie kriochirurgiczne jest metodą szybką, tanią i nie
wymagającą znieczulenia. Po wykonaniu jednorazowego 30 sekundowego natrysku bez osłon, który
obejmował tkankę ziarninując i przyległe części wału okołopaznokciowego uzyskano ustąpienie bólu,
a także zmniejszenie objawów zakażenia i ziarniny. Wyniki tej metody są porównywalne z
chirurgicznym zmniejszeniem wału lub częściowej resekcji płytki.
Jeśli chodzi o usunięcie tatuażu kriochirurgię stosuje się rzadko, gdyż wymaga to głębokiego
zamrożenia i częstego powtarzania zabiegów kontaktowych. Zaleca się 2 cykle po 60 sekund lub 2
cykle po 30 sekund. U połowy zmiany ustąpiły po jednym zabiegu.
Jednym z najczęściej występujących genetycznie uwarunkowanych schorzeń skóry jest łuszczyca o
przewlekłym i nawrotowym przebiegu cechująca się zwiększoną proliferację naskórka, a klinicznie
złuszczającymi się wykwitami grudkowymi, ustępującymi bez pozostawienia śladu. Istnieje duża
różnorodność obrazu morfologicznego i nasilenia zmian: od nielicznych ognisk ograniczonych, do
ciężkich postaci zajmujących całą skórę i stawy.
Zastosowanie krioterapii w przypadku leczenia łuszczycy opisał w 1987 roku Scogins. Po jednym
zabiegu zaobserwowano ustąpienie około 80 % zmian, okres remisji wahał się od tygodni do lat. Dla
osiągnięcia korzystnego wyniku był konieczny odczyn pęcherzowy oraz zamrożenie całego ogniska.
Nawet przy niepełnym ustąpieniu zmian, występuje wyraźne spłaszczenie wykwitów co czyniło je
podatnymi na inne metody leczenia. Również, jeśli chodzi o paznokcie łuszczycowe leczenie ciekłym
azotem okazało się skuteczne zarówno w zmianach dotyczących macierzy i płytki jak i zależnych od
zajęcia łożyska.
Efektem działania kriostymulacji jest skrócenie nadmiernie w łuszczycy wydłużonych brodawek
skórnych. Brodawki tworzą obszar wzmożonej angiogenezy, a pierwotne zwiększenie
przepuszczalności naczyń włosowatych jest drogą przenikania komórek zapalanych.
Kriochirurgia może być zastosowana w leczeniu żylaków. Pozwala ona na pozbycie się choroby przy
minimalnym urazie. Zabieg polega na usunięciu perforatorów i uniknięcie oszpecenia nóg bliznami.
Nie trzeba leżeć w szpitalu i poddawać się narkozie. Podstawą tego zabiegu jest wprowadzenie
poprzez minimalne nacięcie skóry sondy, której końcówka obniża temperaturę do – 80oC, powodując
efekt krioaplikacji, czyli przyklejenia się otaczających tkanek do sondy. Teraz wykorzystuje się pomysł
Babiocka, czyli wyrywanie, ale już zamrożonego żylaka.
W ten sposób rozszyfrowana została tajemnicza nazwa KRIOSTRIPPING: KROS - z greckiego znaczy
zimno, mróz; STRIPPING to zapożyczone z angielskiego - wyrwanie, szarpnięcie. Korzyści dla chorego,
a również dla chirurga, są oczywiste. Kriosondę można wprowadzić do środka dużego żylaka, z boku.
Jest to jedyna metoda umożliwiająca usunięcie żylaków po uprzednim leczeniu obliteracyjnym to
znaczy po nastrzykiwaniu środkami chemicznymi. Niska temperatura działa przeciwbólowo, a
jednocześnie powoduje zamykanie drobnych naczyń krwionośnych, co zapobiega śródoperacyjnym
krwawieniem. Konstrukcja sondy pozwala chirurgowi dotrzeć do wszystkich żylaków i splotów
żylakowych bez konieczności dodatkowych nacięć skóry. Metoda ta stała się idealnym rozwiązaniem
w leczeniu owrzodzeń żylnych, które są powikłaniem choroby żylakowej. W tym wypadku stała się
absolutnie konkurencyjna dla klasycznej, bardzo brutalnej metody Lintona (cięcie skóry od kolana do
kostki), czy nowej, – ale bardzo drogiej metody endoskórnego podwiązania perforatorów.
Krioterapia jest, więc szeroko stosowaną metodą w leczeniu schorzeń zarówno dermatologicznych
jak i kosmetycznych. Krioterapia jest jedną z form leczenia fizykalnego. Możemy ją stosować w wielu
dziedzinach medycyny, między innymi:
 dermatologii i kosmetologii;
 leczeniu schorzeń narządów ruchu;
 medycynie sportowej.
Badania wpływu niskich temperatur na komórkę były prowadzone od wielu lat. Rozwój kriochirurgii
stał się bodźcem dla tych badań, które skupiały się na ustaleniu optymalnych warunków zniszczenia
tkanki.
Usunięcie ciepła z tkanki stanowi fizyczną podstawę zamrożenia, a jego skutkiem jest krystalizacja
wody.
Woda w komórce jest związana z makromolekułami stosunkowo silnymi wiązaniami jako tak zwana
woda strukturalna, tkwiąca niejako we wnętrzu makromolekuły, a także wiązaniami słabymi – jako
woda otaczająca makromolekuły. Stanowią one łącznie kilka do kilkunastu procent całkowitej
zawartości wody. Pozostała część to tak zwana woda wolna.
Stopień uszkodzenia tkanek zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to szybkość spadku
temperatury, szybkość rozmrażania, czas ekspozycji komórek. O nasileniu zmian po zamrożeniu
decyduje również skład komórkowy i struktura tkanki, jej osmolarność i przewodnictwo cieplne, a
także unaczynienie.
VI.1 KRIOCHIRURGIA W DERMATOLOGII I KOSMETOLOGII
Wskazanie do kriochirurgii w dermatologii obejmują kilkadziesiąt jednostek chorobowych, a w wielu
mimo wprowadzenia nowych metod, zamrażanie nadal pozostaje leczeniem z wyboru. Zabiegi
kriochirurgiczne cechuje bezpieczeństwo, skuteczność, porównawczo niskie koszty, a także rzadkość
występowania poważnych powikłań.
Kriochirurgia wykorzystywana jest w leczeniu:
 nowotworów skóry:
- Choroba Bowena;
- Erythroplasia Queyrot;
- Nabłoniak gruczolakowaty torbielowy;
- Choroba Kaposiego – mięsakowatość mnoga krwotoczna;
- Leiomyosarcoma;
Wyniki ponad 5 letnich obserwacji kriochirurgicznego leczenia nowotworów skóry wskazują, że liczba
wznowień nowotworów po leczeniu zamrożeniem nie różni się od obserwowanych po chirurgicznym
usunięciu lub radioterapii.
 stanów przedrakowych:
- Rogowacenie starcze, słoneczne;
- Rogowacenie białe błon śluzowych jamy ustnej;
- Róg skórny;
- Brodawka łojotokowa;
- Rogowiak kolczystokomórkowy;
- Acanthoma clarocellulare;
- Lymphocytoma;
- Gruczolak potowy;
- Włókniak;
- Cysta śluzowa;
- Przerost gruczołów łojowych, choroba Bourneville – Pringle’a;
- Ziarniniak twarzy;
 zakażeń wirusowych skóry i błon śluzowych:
- Brodawki wirusowe;
- Kłykciny kończyste;
- Mięczak zakaźny;
- Orf – wirusowa niesztowica;
- Opryszczka nawrotowa;
- Półpasiec;
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jedną z najczęstszych infekcji skóry i błon
śluzowych. Heterogenność wirusa przyczynia się do zasiedlania różnych okolic ciała oraz do
pojawienia się rozmaitych obrazów klinicznych jak i zróżnicowanych własności onkogennych. Spośród
wykrytych do tej pory około 70 genotypów HPV niektóre typy charakteryzują się powinowactwem do
wilgotnego, słabo skeratynizowanego nabłonka błon śluzowych, inne do skóry. HPV 16 wykryto w
rakach skóry o umiejscowieniu okołopaznokciowym, u chorych z brodawkami lub z infekcją w
okolicach płciowych. W obrębie błon śluzowych kilkanaście genotypów wykazuje związek szczególnie
z dysplazją i rakiem szyjki macicy, a także sromu, odbytu i prącia.
 zmian naczyniowych:
Wrodzone znamiona naczyniowe występują u 1,5 – 5% noworodków i rzadziej są widoczne już od
urodzenia, częściej rozwijają się w pierwszych czterech tygodniach lub miesiącach życia dziecka.
Przyjęty podział naczyniaków obejmuje znamiona naczyniowe płaskie wykazujące tylko rozszerzenie
naczyń włosowatych i naczyniaki właściwe, w których występuje rozrost i pączkowanie śródbłonków
naczyń. Te ostatnie dzielą się na naczyniaki zwykłe oraz naczyniaki jamiste. Wśród zmian
naczyniowych wyróżniamy:
- Naczyniak jamisty;
- Naczyniak płaski;
- Naczyniak starczy;
- Ziarniniak naczyniowy;
- Naczyniak gwiaździsty;
- Naczyniak rogowaciejący;
 zmian barwnikowych:
- Plamy soczewicowate;
- Złośliwe plamy soczewicowate;
- Znamię Ota
- Znamię komórkowe;
- Hypomelanosis guttata;
- Czerniak
Inne wskazania do kriochirurgii:
•
Łysienie plackowate;
•
Bliznowiec, blizna przerosła;
•
Trądzik pospolity, trądzik różowaty;
•
Ziarniniak obrączkowaty;
•
Znamię naskórkowe;
•
Świerzbiączka guzkowa;
•
Świerzbiączka ograniczona;
•
Liszaj rumieniowaty;
•
Rogowacenie mieszkowe pełzakowate;
•
Ziarniniujące kępki żółte, rozsiane kępki żółte;
•
Kępki żółte powiek;
•
Obumieranie tłuszczowate skóry;
•
Liszaj twardzinowy i zanikowy;
•
Marskość Prącia;
•
Kriochirurgiczne usunięcie wrastających paznokci;
•
Kriochirurgiczne usunięcie tatuażu;
•
Kriochirurgia oparzeń
•
Kriochirurgia w zmianach ropnych skóry;
•
Kriochirurgia w grzybicach tropikalnych;
•
Lejszmanioza skórna;
•
Larwa wędrująca;
•
Łuszczyca.
W przypadku kosmetologii i dermatologii kriochirurgia jest szeroko wykorzystywana w leczeniu
trądzika pospolitego, trądzika różowatego. Są to choroby na podłożu łojotokowym. Trądzik pospolity
jest to schorzenie głównie osób młodych, związane z nadczynnością gruczołów łojowych, cechujące
się obecnością zaskórników, wykwitów grudkowo – krostkowych i torbieli ropnych umiejscowionych
w okolicach łojotokowych, natomiast trądzik różowaty to wykwity rumieniowe, grudkowe i
krostkowe występujące na podłożu łojotoku i zaburzeń naczynioruchowych (łatwe czerwienienie się
skóry pod wpływem bodźców fizycznych i emocjonalnych), umiejscowione wyłącznie na twarzy,
dotyczące osób w wieku dojrzałym, częściej kobiet.
Mimo wprowadzenia coraz to nowych generacji leków, krioterapia nadal jest wykorzystywana,
zwłaszcza w przypadkach problemowych. Do zabiegów tych wykorzystuje się oddziaływanie par
dwutlenku węgla lub suchy lód, przeprowadza się je różnymi metodami. Najczęściej wykorzystuje się
metodę natrysku, do której dostosowano specjalne apliaktory o spłaszczonej dyszy, niekiedy stosuje
się zamrożenie drobnych zmian wacikiem lub też technikę opisaną przez Epsteina, która
przeznaczona jest do leczenia większych powierzchni skóry w trądziku i polega na rolowaniu włókien
zanurzonym w ciekłym azocie.
Do zabiegów kwalifikują się zmiany krostkowe, grudkowe jak i większe cysty. Leczenie nie działa na
zaskórniaki. Stosuje się natrysk 2 – 5 sekundowy w małych, powierzchniowych zmianach oraz 5 – 20
sekundowy przy leczeniu większych cyst. Po zabiegu krosty ustępują w czasie 2 – 3 dni.
Mechanizmy działania leczniczego kriochirurgii ciekłym azotem w trądziku opierają się na złuszczeniu
naskórka, również w obrębie mieszków włosowych, a także na wywołaniu zmian zanikowych w
przydatkach skóry. Uszkodzenie niską temperaturą zwłókniałych ścian cyst może być czynnikiem
chemotaktycznym dla leukocytów wielojądrzastych, których proteazy powodują ich dalsze
zniszczenie. Napływowi komórek sprzyja odczynowe przekrwienie.
Oprócz trądziku tę metodę można zastosować również w leczeniu chorób skóry głowy, na przykład w
łysieniu plackowatym. Łysienie plackowate to przejściowe lub trwałe ogniska wyłysienia, różnej
wielkości i kształtu. Skóra nie jest zapalnie zmieniona. Choroba ta dotyczy najczęściej wyłącznie skóry
głowy, ale może występować także w okolicach pachowych i płciowych lub w obrębie włosków
mieszkowych brwi i rzęs.
Krioterapia w tym przypadku polega na powierzchownym zamrożeniu wacikiem lub metodą
natryskową. Tampon powinien być zanurzony w azocie tak, aby nie spowodować wyciskania kropel
gazu na skórę. Pozostałością po zabiegu jest 2 – 3 sekundowe zbielenie skóry. Efektem
przeprowadzenia zabiegów jest odrost ponad 50 % ognisk. Jednak zabiegi krioterapii w leczeniu tego
schorzenia należy przeprowadzać bardzo ostrożnie, ponieważ nawet krótkotrwałe nadmierne
obniżenie temperatury może powodować uszkodzenie mieszków włosowych. Mechanizm
terapeutycznego działania zimnolecznictwa w łysieniu plackowatym pozostaje nie wyjaśniony. Być
może jest to efekt immunomodulacyjny nakładający się na poprawę krążenia w obrębie mieszków
włosowych.
Problemem w większości kosmetycznym są bliznowce czyli koloidy i blizny przerosłe występujące
wyłącznie u ludzi. Podłożem do występowania koloidów jest istnienie osobniczej skłonności, która na
ogół ma charakter rodzinny. Czynnikami wywołującymi mogą być urazy lub drobne urazy skóry albo
zajście zmian zapalnych. Najbardziej podatne na rozwój bliznowców są okolice mostka, mięśnia
ramiennego, a także głowy i szyi.
Koloidy różnią się od blizn przerosłych tym, że nie mają tendencji do samoistnego spłaszczenia –
tworzą one, bowiem wypustki, które rozrastają się poza granice uszkodzenia i u części leczonych
nawracają po wycięciu.
Do leczenia metodami kriochirurgicznymi nadają się przed wszystkim zmiany o powierzchni nie
przekraczającej 4 cm2. Zamrożenie stosuje się również w bliznowcach potrądzikowych.
Kriochirurgia może być samoistnym zabiegiem lub też można ją łączyć z wycięciem chirurgicznym lub
laserem, a także doogniskowym poddawaniem kartykosterydów. W leczeniu bliznowców stosuje się
także aplikatury chłodzone podtlenkiem azotu. Skuteczne jest leczenie bliznowców natryskiem jak i
metodą kontaktową, a czas zamrażania uzależniony jest od wielkości guzów i wynosi od 15 – 20
sekund w drobnych guzkach potrądzikowych, do 60 – 90 sekund w dużych, rozległych guzach.
Podczas leczenia metodą kontaktową zabieg przedłuża się niekiedy do 2 – 3 minut.
Kriochirurgiczne usunięcie bliznowców charakteryzuje się trwałym wynikiem. Odbarwienie w bliźnie
pozostaje widoczne tylko po głębokim leczeniu, u innych stopniowo się zaciera. Częściej pozostaje
wyraźne u osób z ciemną karnacją skóry, dlatego leczenie u tych pacjentów powinno poprzedzać
próbne leczenie.
Krioterapia jest również ważną terapią w leczeniu tak zwanych kępek żółtych powiek, które
występują w obrębie powiek i towarzyszą II, III i IV typowi hiperlipidemii i bardzo rzadko ustępują
samoistnie. Są to podnaskórkowe złogi lipidów. Bardzo dobre wyniki kosmetyczne osiąga po
powtarzanym podtlenkiem odstępach czasu 4 – 6 krotnym zamrożeniu, zmian podtlenkiem azotu
przez 20 – 30 sekund.
Kriochirurgicznie usuwać można również wrastające paznokcie jak i tatuaż. Stałymi objawami
wrastania płytek paznokciowych paluchów są ból, wtórne infekcje, pojawienie się ziarniny ropnej i
wyniosły wał okołopaznokciowy. Schorzenie to dotyczy osób młodych i stwarza problemy z powodu
przewlekłego przebiegu.
Ze względu na prostotę wykonania usunięcie kriochirurgiczne jest metodą szybką, tanią i nie
wymagającą znieczulenia. Po wykonaniu jednorazowego 30 sekundowego natrysku bez osłon, który
obejmował tkankę ziarninując i przyległe części wału okołopaznokciowego uzyskano ustąpienie bólu,
a także zmniejszenie objawów zakażenia i ziarniny. Wyniki tej metody są porównywalne z
chirurgicznym zmniejszeniem wału lub częściowej resekcji płytki.
Jeśli chodzi o usunięcie tatuażu kriochirurgię stosuje się rzadko, gdyż wymaga to głębokiego
zamrożenia i częstego powtarzania zabiegów kontaktowych. Zaleca się 2 cykle po 60 sekund lub 2
cykle po 30 sekund. U połowy zmiany ustąpiły po jednym zabiegu.
Jednym z najczęściej występujących genetycznie uwarunkowanych schorzeń skóry jest łuszczyca o
przewlekłym i nawrotowym przebiegu cechująca się zwiększoną proliferację naskórka, a klinicznie
złuszczającymi się wykwitami grudkowymi, ustępującymi bez pozostawienia śladu. Istnieje duża
różnorodność obrazu morfologicznego i nasilenia zmian: od nielicznych ognisk ograniczonych, do
ciężkich postaci zajmujących całą skórę i stawy.
Zastosowanie krioterapii w przypadku leczenia łuszczycy opisał w 1987 roku Scogins. Po jednym
zabiegu zaobserwowano ustąpienie około 80 % zmian, okres remisji wahał się od tygodni do lat. Dla
osiągnięcia korzystnego wyniku był konieczny odczyn pęcherzowy oraz zamrożenie całego ogniska.
Nawet przy niepełnym ustąpieniu zmian, występuje wyraźne spłaszczenie wykwitów co czyniło je
podatnymi na inne metody leczenia. Również, jeśli chodzi o paznokcie łuszczycowe leczenie ciekłym
azotem okazało się skuteczne zarówno w zmianach dotyczących macierzy i płytki jak i zależnych od
zajęcia łożyska.
Efektem działania kriostymulacji jest skrócenie nadmiernie w łuszczycy wydłużonych brodawek
skórnych. Brodawki tworzą obszar wzmożonej angiogenezy, a pierwotne zwiększenie
przepuszczalności naczyń włosowatych jest drogą przenikania komórek zapalanych.
Kriochirurgia może być zastosowana w leczeniu żylaków. Pozwala ona na pozbycie się choroby przy
minimalnym urazie. Zabieg polega na usunięciu perforatorów i uniknięcie oszpecenia nóg bliznami.
Nie trzeba leżeć w szpitalu i poddawać się narkozie. Podstawą tego zabiegu jest wprowadzenie
poprzez minimalne nacięcie skóry sondy, której końcówka obniża temperaturę do – 80oC, powodując
efekt krioaplikacji, czyli przyklejenia się otaczających tkanek do sondy. Teraz wykorzystuje się pomysł
Babiocka, czyli wyrywanie, ale już zamrożonego żylaka.
W ten sposób rozszyfrowana została tajemnicza nazwa KRIOSTRIPPING: KROS - z greckiego znaczy
zimno, mróz; STRIPPING to zapożyczone z angielskiego - wyrwanie, szarpnięcie. Korzyści dla chorego,
a również dla chirurga, są oczywiste. Kriosondę można wprowadzić do środka dużego żylaka, z boku.
Jest to jedyna metoda umożliwiająca usunięcie żylaków po uprzednim leczeniu obliteracyjnym to
znaczy po nastrzykiwaniu środkami chemicznymi. Niska temperatura działa przeciwbólowo, a
jednocześnie powoduje zamykanie drobnych naczyń krwionośnych, co zapobiega śródoperacyjnym
krwawieniem. Konstrukcja sondy pozwala chirurgowi dotrzeć do wszystkich żylaków i splotów
żylakowych bez konieczności dodatkowych nacięć skóry. Metoda ta stała się idealnym rozwiązaniem
w leczeniu owrzodzeń żylnych, które są powikłaniem choroby żylakowej. W tym wypadku stała się
absolutnie konkurencyjna dla klasycznej, bardzo brutalnej metody Lintona (cięcie skóry od kolana do
kostki), czy nowej, – ale bardzo drogiej metody endoskórnego podwiązania perforatorów.
Krioterapia jest, więc szeroko stosowaną metodą w leczeniu schorzeń zarówno dermatologicznych
jak i kosmetycznych.