Soja MERLIN niezawodna

Soja MERLIN niezawodna
Soja jest jedną z najcenniejszych roślin uprawnych na świecie. Obok nasion bogatych
w wysoko wartościowe białko (35-42% i tłuszcz (18-22%), które są powszechnie używane w
produkcji żywności dla ludzi i pasz dla zwierząt oddziaływuje strukturotwórczo na glebę i
wzbogaca ją w azot. Wszystko wskazuje na to, że bardzo szybko na dobre zadomowi się
również, na polskich polach. W 2014 roku jej areał szacowano na 6 tys. hektarów i były to
głównie plantacje nasienne. Jeszcze 6 lat temu do kwalifikacji polowej zgłoszono tylko 4,5 ha
tej rośliny. Ostatnie lata wykazały, że wczesne odmiany soi np. MERLIN dojrzewają i plonują
stabilnie nie tylko w cieplejszych rejonach kraju; tj. na Podkarpaciu, Lubelszczyźnie i Śląsku
ale również w innych regionach. Do wzrostu zainteresowania tą rośliną przyczyniły się
zapowiadane przez MRiRW dopłaty w wysokości 74 € z tytułu tzw. zazielenia oraz
dodatkowe wsparcie do roślin zatrzymujących azot, które maksymalnie może wynieść 326
€/ha. Oby te zapowiedzi się spełniły.
Soja uzdrowi zmianowanie
Od 2015 roku duże gospodarstwa w ramach tzw. „zazielenienia” muszą ograniczyć o 5%
areał przeznaczony pod zboża, rzepak i inne rośliny. Alternatywą dla nich może być soja,
która obok niskich nakładów na uprawę pozostawia po sobie bardzo dobre stanowisko,
ponieważ:
 Jest rośliną strukturotwórczą;
 Jej mocny system korzeniowy posiada dużą zdolność pobierania składników
pokarmowych z warstwy ornej i podglebia. Potrzeby pokarmowe soi są znacznie
niższe, niż innych upraw, ponieważ zawiązuje niską ilość suchej masy w łodygach i
liściach, a plony nasion są też niezbyt wysokie. Ponadto nie wyczerpuje z gleb
takich ilości wody, jak kukurydza, czy też rzepak;
 Nie jest żywicielem chorób i szkodników pasożytujących na zbożach i innych
uprawach – powoduje znaczną ich redukcję;
 Dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi wzbogaca glebę w azot w ilości 50-90
kg N/ha i więcej;
Ponadto:
 Choroby i szkodniki nie wyrządzają szkód – do tej pory w Polsce soja nie wymagała
kosztownej chemicznej ochrony;
 Do uprawy soi i jej zbioru nadają się te same maszyny co do uprawy zbóż, czy też
rzepaku;
 Jej zbiór przypada na koniec września, przed spiętrzeniem jesiennych prac
polowych.
W stanowiskach o umiarkowanej dostępności do azotu nie wylega i jej zbiór odbywa się
szybko i jest tani. Pozostawia po sobie bardzo dobre stanowisko dla pszenicy, która plonuje
10% wyżej niż po rzepaku, a o 15-20%, jak po zbożach.
Plonowanie soi na doświadczeniach
O powodzeniu uprawy soi, podobnie jak każdej rośliny w bardzo dużym stopniu
decyduje dobór właściwej odmiany do warunków klimatyczno-glebowych. Obecnie dobór
odmian soi jest bardzo skromny. W krajowym rejestrze w 2014 roku wpisane były tylko 3
odmiany: polskie Aldana i Augusta oraz ukraińska Mavka. Zgodnie z prawem UE w obrocie
nasiennym mogą być również odmiany soi wpisane do Wspólnotowego Katalogu Odmian
(CCA).
1
Takimi odmianami są między innymi MERLIN i LISSABON, i inne z hodowli firmy
Saatbau Linz. MERLIN to starsza odmiana, która po raz pierwszy swoje walory w Polsce
pokazała, w 2008 roku, w doświadczeniach rozpoznawczych COBORU. W SDOO Przecław
(woj. podkarpackie) i Bezek (woj. lubelskie) wydała plon nasion 142% wzorca, którym były
Nawiko i Aldana. Wojewódki Zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego w
Opolu, który od kilku lat prowadzi prace nad agrotechniką soi, w 2012 roku do zestawu
odmian badanych PDOiR włączył MERLN i LISSABON.
Tabela 1. Plony nasion soi w PDOiR w województwie opolskim, dt/ha
Odmiana
Punkt doświadczalny
SDOO Głubczyce
OODR
Łosiów 2014
2013
2014
30,0
31,1
33,4
HR Bąków
2014
23,0
Aldana
2012
28,7
Augusta
26,7
30,7
32,0
28,7
24,3
-
36,8
28,6
36,5
30,7
37,4
40,3
39,6
42,6
31,1
30,0
38,9
38,2
34,8
37,7
w*
w*
Mavka
w*
MERLIN
LISSABON
*wzorzec
Jak wynika z tabeli 1. w SDOO Głubczyce, w latach 2012 i 2013 MERLIN i
LISSABON plonowały około 25% wyżej od polskich odmian. W 2014 roku soja nawieziona
50 kg N/ha i dwa razy Basfoliarem 6-12-6, przy dużych opadach deszczu pod koniec lata
przedwcześnie wyległa. W tych warunkach różnice w plonach między odmianami były
nieduże. W pozostałych dwóch punktach doświadczalnych wyleganie nie wystąpiło. W
Łosiowie i Bąkowie MERLIN oraz LISSABON plonowały znacznie wyżej nie tylko od Aldany i
Augusty, ale również od Mavki.
Plonowanie MERLIN na plantacjach nasiennych w powiecie brzeskim
W 2012 roku soję MERLIN na areale 32 ha, miesiąc przed zbiorem oglądałem, w
Dobrzyniu k/Brzegu. Rosła na piaszczystej glebie V klasy, położonej wśród lasów. Gleby te
są z natury dobrze uwilgotnione oraz zasobne w materię organiczną wytworzoną z corocznie
przyorywanej słony. Soję wysiano 7-8 maja. Zdaniem rolnika silny przymrozek (do -8oC) z
18/19 maja zniszczył 20-30% roślin, które zdążyły wypuścić liścienie. Plantacja znacznie
przerzedziła się i w pustych miejscach pojawiła się po raz drugi chwastnica jednostronna i
inne chwasty. Pierwszy jej wysyp zniszczono graminicydem. W trakcie oględzin z daleka łan
wyglądał nieciekawie. Ale po przyjrzeniu się z bliska stwierdziłem, że soja zawiązała dużo
strąków, a na korzeniach były wyrośnięte brodawki. Rolnik był zadowolony z plonu, który
wyniósł od 15,0 do 2,2 dt/ha na lepszych fragmentach pól oraz z zysku.
W 2013 roku wzrost i rozwój MERLIN śledziłem na polach 6 rolników. Wysiano ją na
różnych glebach od IIIa do V, a w jednym z gospodarstw na części pola, na VI klasie. Do
siewu użyto nasion kategorii elitarny w stopniu bazowym. Zaszczepione były bakteriami
Rhizobium japonicum. Przedplonem były zboża. Gleby charakteryzowały uregulowanym
odczynem oraz niską do wysokiej zawartością P2O5, K2O i Mg. Rolnicy zastosowali
umiarkowane dawki nawozów mineralnych, dostosowane do zasobności gleb. Dwóch
rolników nie zastosowało azotu, dwóch kolejnych wysiało 15 kg N/ha i pozostali zdecydowali
2
się wysiać 50 kg N/ha. Soję zebrano pod koniec września lub na początku października.
Uzyskano plony od 17,0 do 32,2 dt/ha. Najwyższy plon uzyskał rolnik, który na glebie klasy
IVa-IVb nie dał pod soję ani kilograma N i tylko 12 kg P2O4 oraz 32 kg K2O/ha. Natomiast
najniższy uzyskano na piaszczystej glebie V i VI klasy. Na VI klasie soja była marna, miała
wysokość 30-40 cm i zawiązała po 3-4 strąki. Soja nawieziona 50 kg N/ha plonowała niżej
niż na polach bez nawożenia azotem.
Rok 2014
Według zaleceń firmy Saatbau „startowe nazwożenie azotem nie wpływa na
kiełkowanie, lecz drastycznie hamuje rozwój brodawek”. Aby to potwierdzić zimą 2014 roku
nawiązałem kontakt z 10 rolnikami z powiatu brzeskiego, którzy podpisali umowy
kontraktacyjne na reprodukcję MERLIN. Czterech z nich namówiłem, aby przy średniej lub
wysokiej zasobności gleb w P2O5 i K2O zrezygnowali z nawożenia NPK (tab. 2) . Soję
uprawiano na różnych glebach: od klasy IIIa do V, przeważała IVa. Pola znajdowały sie w
wysokiej kulturze. Soję posiano pod koniec kwietnia, w obsadzie 60-70 nasion/m2. Chwasty
dwuliścienne zwalczano mieszanką herbicydów zwierających linuron i chlomazon.
Tabela 2. Warunki glebowe i nawożenie soi na plantacjach nasiennych w 2014 roku i
jej plony
Rolnik,
miejscowość
Smoliński
Janusz,
Łosiów
Pietras
Stanisław,
Zwanowice
Lenartowicz
Adam, Różyna
Buśko
Wojciech,
Lewin Brzeski
Dziekoński
Wiesław,
Chróścina
Płaczek
Marcin,
Przecza
Kulas Albert,
Pisarzowice
Warowy
Tomasz,
Obórki
Bienaszewski
Zbigniew,
Krzyżowice
Zasobność
gleby
P2O5 K2O
MERLIN
Nawożenie
Plon
kg/ha
dt/ha
N P2O5 K2O
MTN
g
21,3
12
40
60
28,8
147,9
17,3
17, 5
20
46
90
28,3
149,0
6,3
12,8
19,2
nie stosowano
28,6
145,6
rzepak o.
pszenica o.
6,0
5,5
37,3
9,7
25,5
12,0
15
45
90
nie stosowano
24,3
30,2
158,1
163,2
pszenica o.
4,8
13,4
13,0
15
30
90
27,8
146,0
kukurydza
5,4
9,2
12,7
9
30
45
26,9
142,3
V
kukurydza
4,8
19,0
8,9
15
48
72
24,0
173,6
IVa,
IVb
„Las”, żyto
7,2
śred. śred.
69
60
24,0
-
IVb
„Klin”,
pszenżyto
6,5
śred. śred.
69
60
27,0
-
V
pszenica o.
7,0
15,8
23,0
nie stosowano
24,0
147,1
IVa,
IVb
kukurydza
6,0
13,4
19,0
72
25,3
149,6
IVa,
IVb
kukurydza
5,7
śred. śred.
nie stosowano
28,6
170,2
Klasa
gleby
Przedplon
pH
gleby
IIIa,
IIIb
pszenica o.
6,7
18,0
IIIb,
IVa
pszenica o.
6,3
pszenica o.
IIIb,
IVa
V
IIIb
IIIb,
IVa
IIIb
59
27
59
27
40
48
3
Warunki meteorologiczne w 2014, w powiecie brzeskim były korzystne dla soi. W
trakcie wegetacji na bieżąco śledziłem wzrost i rozwój soi. Na wszystkich polach zawiązała
brodawki z bakteriami wiążącymi wolny azot z powietrza. Bardziej dorodne brodawki
obserwowałem na lżejszych glebach nie nawożonych azotem. Omłot przeprowadzono w
ostatnim dniu września i w pierwszej dekadzie października, przy wilgotności nasion 13-15%.
MERLIN z 14 pól wydała średnio 27,1 dt/ha, w przeliczaniu na 100% czystości i 14%
wilgotności. Plony wahały się od 24, 0 dt/ha na glebach klasy IVb – V, do 30,2 dt/ha na IIIb.
Okazała się tolerancyjna, nie tylko na jakość gleby, ale również na niższe pH. Chcę dobitnie
podkreślić, że na fragmentach pól o niskiej jakości gleby (piachy) nie wyrosła i plonowała
bardzo słabo.
Na polach o dużej zasobności w azot mineralny (Łosiów, Zwanowice) i nawiezionych
dość wysoką dawką azotu (Przecza, Obórki) zaobserwowałem:
 Rośliny były wyższe o 10-20 cm niż na polach bez N. Zaczęły placami wylegać w
połowie lipca po przejściu ulewy. Przed zbiorem były pochylone i nie wszystkie strąki
zostały omłócone;
 O 2-4 dni później uzyskały pełną dojrzałość i trudniej dosychały.
Rolnicy, którzy nie zastosowali P i K uzyskali podobne plony, jak na polach
nawiezionych. Pamiętajmy jednak, że gleby były zasobne w składniki pokarmowe. Dla mnie
dużym pozytywnym zaskoczeniem okazały się plony z Pisarzowic, Przeczy „Klin” i
Chróściny, gdzie soja rosła na lekkiej glebie. Świadczy to o dużej plastyczności i tolerancji
odmiany MERLIN na jakość gleby. Odmiana ta przy małej obsadzie potrafi związać bardzo
wysoką ilość strąków na roślinie. Jedna z roślin z Chróściny, która miała dużą przestrzeń
życiową zawiązała: 206 strąków, 526 nasion o wadze 73 g. Nie należy się, więc zbytnio
martwić tym, jeżeli część siewek z różnych powodów zginie.
Odmianę LISSABON uprawiali dwaj rolnicy. Pietras w Zwanowicach uzyskał - 27,4 dt/ha i
Kulas w Pisarzowicach - 24,0 dt/ha. LISSABON miała wolniejsze tempo wzrostu po
wschodach i dojrzała 7 dni później niż MERLIN.
W ciągu 3 lat na oglądanych plantacjach nasiennych i polach doświadczalnych MERLIN
była zdrowa, dobrze zniosła wysokie temperatury i okresowy niedobór opadów. Plonowała
stabilnie. Polecam ją do uprawy.
Zdjęcia:
5608 MERLIN w Zwanowicach 1 lipca w trakcie intensywnego wzrostu
6908 Omłot MERLIN w Różynie 29.09.2014, plon28,6 dt/ha
Dr Władysław Kościelniak
Doradca rolny
4