Od herosa do pantoflarza - obraz mężczyzny w literaturze

Od herosa do pantoflarza - obraz mężczyzny w literaturze

Alina Wnuk
Od herosa do pantoflarza - obraz mężczyzny w literaturze
Temat mojej pracy: „Od herosa do pantoflarza - obraz mężczyzny w literaturze” przedstawię
na przykładzie Hektora - bohatera „Iliady” Homera, Andrzeja Kmicica z „Potopu” Henryka Sienkiewicza,
Wertera, tytułowej postaci dzieła Johanna Wolfganga Goethego i Felicjana Dulskiego, bohatera „Moralności
pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej.
Omówienie tematu rozpocznę od wyjaśnienia znaczenia pojęć herosa i pantoflarza.
Heros jest pojęciem z mitologii greckiej. Oznacza półboga, potomka boga i śmiertelnej matki,
charakteryzującego się niezwykłymi przymiotami, dzięki którym zaliczano go po śmierci w poczet bóstw.
Prawie każde greckie miasto miało swojego herosa, któremu mieszkańcy oddawali cześć. Do najsławniejszych
należeli m.in. Herakles, Jazon, Orfeusz, Perseusz, Tezeusz i Achilles. Herosi odznaczali się nadnaturalną mocą
i odwagą.
Heros to również naczelna postać eposu lub tragedii. Jest nim Hektor w „Iliadzie” Homera-bohater,
rycerz, obrońca Troi, który oddał swoje życie w obronie ojczyzny.
Drugie pojęcie, pantoflarz, oznacza męża we wszystkim ulegającemu żonie. Jest on jej całkowicie
podporządkowany i bez sprzeciwu słucha poleceń swojej małżonki.
Postawy wybranych bohaterów literackich: Hektora, Andrzeja Kmicica, Wertera i Felicjana Dulskiego,
są odzwierciedleniem zmieniającej się rzeczywistości historycznej, kulturowej i społecznej.
Rzeczywistość ukazana w eposach Homera przedstawia obraz greckiego społeczeństwa w IX-VIII w.
p.n.e. Największe wpływy i władza spoczywają w rękach arystokracji, grupy społecznej, której wyróżnikiem jest
szlachetne urodzenie. Na dworach możnowładców wędrowni śpiewacy, zwani aojdami, opowiadają
o bohaterskich czynach rycerzy przy akompaniamencie liry. Pieśni nie tylko dostarczają rozrywki, ale
odzwierciedlają ideały epoki i sławią cenione wówczas wartości, takie jak: heroizm, poświęcenie dla ojczyzny,
waleczność, odpowiedzialność. Ponieważ powstają one w obrębie arystokratycznej kultury, propagują postawę
starożytnego rycerza, który wybierał śmierć na polu chwały, by zyskać cześć, sławę i wyróżnienie wśród
potomnych. „Iliada” na przykładzie, m.in. walecznego Hektora z całą sugestywnością oddaje rycerski ideał
epoki, ukazując świat odważnych i dumnych herosów.
Andrzej Kmicic, szlachcic i żołnierz, bohater literacki „Potopu” H. Sienkiewicza reprezentuje cechy
pożądane i sławione w XVII wieku, w okresie wielu wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą, w tym w tej
najtrudniejszej, ze Szwedami, w latach 1655-1660. Kmicic odzwierciedla ideał polskiego rycerza jako wiernego
i oddanego obrońcy ojczyzny, który nie żałuje życia i zdrowia, by walczyć o wyzwolenie kraju spod okrutnej
okupacji szwedzkiej. Wierność Rzeczypospolitej, bezwarunkowa służba ojczyźnie pomimo beznadziejnej
sytuacji politycznej, to wymagane w tamtym trudnym czasie historycznym cechy żołnierza i szlachcica, które
przywołał na kartach swojej powieści Sienkiewicz.
Z kolei „Cierpienia młodego Wertera” J.W. Goethego to dzieło twórcy ukształtowanego przez
oświecenie, to wynik buntu przeciwko rygorom obowiązującym w tej epoce, narzuconym w sferze literatury
i w życiu. Werter symbolizuje taki właśnie bunt przeciw surowym zasadom społecznym, panującym
w II połowie XVIII wieku. Po racjonalistycznym podejściu do życia w okresie oświecenia, z całą siłą ujawniła
1
się w Niemczech potrzeba mówienia o uczuciach, pokazywania jednostek wyjątkowych i wrażliwych,
wyczulonych na problemy społeczne. Postać Wertera to przykład bohatera literackiego, odzwierciedlającego
ideały społeczne i kulturowe tamtej epoki.
Postawa Felicjana Dulskiego została ukształtowana pod wpływem rzeczywistości społecznej końca
XIX wieku. To typ pantoflarza, przedstawiciela drobnomieszczaństwa, warstwy ekonomicznej, dla której
najważniejsze były sprawy materialne, brak aspiracji i dążeń wykraczających poza codzienność, a nade wszystko
zakłamanie moralne. Gabriela Zapolska w „Moralności pani Dulskiej” krytykuje i ośmiesza typ bohatera,
reprezentowanego przez Dulskiego.
W tej części mojej wypowiedzi scharakteryzuję postawy wybranych bohaterów literackich: Hektora
jako starożytnego rycerza, Andrzeja Kmicica jako walecznego żołnierza, patriotę, bezgranicznie oddanego swej
ukochanej, Wertera-romantycznego kochanka i nieszczęśliwego marzyciela oraz Felicjana Dulskiego- biernego
i całkowicie podporządkowanego żonie.
Hektor był synem króla Troi Priama i królowej Hekabe, starszym bratem Parysa, mężem Andromachy
i ojcem małego Astyanaksa.
Ten szlachetnie urodzony rycerz przywdziewał do walki z Achajami wspaniałą, błyszczącą, wykonaną
z miedzi zbroję, składającą się z przyłbicy z piórami i szyszaka. Dzięki ogromnej sile, jaką posiadał, z łatwością
posługiwał się potężną dzidą.
Hektor wykazał się wielkim męstwem i determinacją, podczas obrony Troi. Waleczność, zdolności
dowódcze, odwaga okazywana podczas kolejnych starć z Achajami jest przykładem jego bezgranicznego
poświęcenia i oddania ojczyźnie. Jak nikt inny potrafił budzić zapał w swoich towarzyszach. Był
najważniejszym z trojańskich wojowników i najlepszym obrońcą miasta.
Syn Priama to odpowiedzialny i kochający mąż oraz ojciec. Przeczuwając swoją śmierć, przybył
z polka bitwy do Troi, gdzie czule pożegnał się z synem i żoną, przekazując jej decyzję o pozostaniu poza
murami miasta i kontynuowaniu walki do końca.
Pomimo przewagi Achillesa zdecydował się na podjęcie z nim walki, bo tylko Hektor spośród Trojan
mógł zmierzyć się z bezwzględnym przeciwnikiem. Przed rozpoczęciem pojedynku widok zbliżającego się
Achillesa, wzbudził w nim paniczny strach. Wtedy zaczął uciekać. Dopiero po pewnym czasie opamiętał się
i rzucił dzidą w tarczę przeciwnika, ale włócznia odbiła się, nie raniąc wroga. Potem z wielką odwagą,
świadomy śmierci, rzucił się z mieczem na Achillesa. Nagle otrzymał ostateczny, śmiertelny cios. Na koniec
wróg zbezcześcił jego ciało. Heroiczna postawa Hektora była przykładem wielkiego poświęcenia dla ojczyzny,
wyrazem całkowitego oddania Troi i jej mieszkańcom. Wybór śmierci na polu chwały to wyraz dbałości
królewskiego syna o cześć, sławę i wyróżnienie wśród potomnych.
Bohater literacki „Iliady” jest przykładem ideału starożytnego rycerza, zawsze gotowego oddać życie
za ojczyznę.
Także Andrzej Kmicic reprezentuje typ herosa, walecznego żołnierza, patrioty, mężczyzny
bezgranicznie oddanego swej ukochanej Oleńce.
Był średnio zamożnym szlachcicem, pochodzącym z Litwy. Poznajemy go na początku powieści jako
chorążego orszańskiego, pułkownika w służbie Rzeczypospolitej, rozsławionego udziałem w wojnie przeciwko
Chmielnickiemu na Ukrainie.
Odwaga, brawura, porywczość zdecydowanie pomagały mu w walce z Kozakami.
2
Jednak nie przysłużyły mu się podczas pobytu w Lubiczu na Żmudzi. Kierując się żądzą zemsty
i nieodpowiedzialnością, doprowadził do poważnego konfliktu ze szlachtą Laudańską. Dokonał bowiem najazdu
na Wołmontowicze, powodując śmierć ludzi i zniszczenie zaścianka. Przed pościgiem uratowała go Oleńka
Billewiczówna.
Kmicic jak na prawdziwego żołnierza przystało uczestniczył w wielu pojedynkach, m.in. z Michałem
Wołodyjowskim. Pomimo waleczności i zapalczywości nie miał szans w starciu z małym pułkownikiem, który
zraniwszy go , ukarał za postawę niegodną rycerza.
Ważną rolę w życiu Andrzeja Kmicica odgrywała miłość do Oleńki. Łączyło ich wielkie uczucie
od pierwszego wejrzenia. Była ona dla tego dzielnego żołnierza najważniejszą osobą w życiu. Chciał za wszelką
cenę zasłużyć sobie na miłość Billewiczówny, zwłaszcza wtedy gdy zrozumiał swój błąd, opowiadając się
po stronie księcia Janusza Radziwiłła.
Początkowo był przekonany, że w ten sposób przysłuży się ojczyźnie. Radziwiłł potrafił wymusić na
nim posłuszeństwo, kłamiąc i przeistaczając fakty, dotyczące stosunków ze Szwedami.
Dopiero pod wpływem słów księcia Bogusława zmienił swoje postępowanie. Przeżył ogromny wstrząs
psychiczny. Targały nim zmienne uczucia, od nienawiści do Radziwiłłów poprzez bunt, ból, lęk przed
konsekwencjami, do postanowienia o walce w obronie ojczyzny przeciwko Szwedom.
W Kmicicu dokonała się przemiana wewnętrzna, z nieświadomego zdrajcy w dzielnego, bohaterskiego
żołnierza i wiernego obrońcę Rzeczypospolitej. Wykazał się heroiczną postawą w walce o Jasną Górę oraz
chroniąc króla Jana Kazimierza w jego drodze do Lwowa, w zdobyciu Warszawy, walcząc przy boku
Czarnieckiego i Sapiehy w widłach Wisły i Sanu, na Podlasiu i na Żmudzi.
Jego heroizm, poświęcenie dla ojczyzny, bez lęku o utratę życia stały się głośne w całej
Rzeczypospolitej.
Ogłoszona przez króla rehabilitacja Andrzeja Kmicica wywołała zrozumienie mieszkańców Laudy.
Pozwoliła mu odzyskać także miłość Oleńki. Od tej pory czczono go jako bohatera, wspaniałego żołnierza
i patriotę.
Przykładem następnej postaci literackiej jest Werter-romantyczny kochanek i nieszczęśliwy marzyciel,
żyjący w latach 70. XVIII wieku.
Pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej. Dobra sytuacja materialna pozwalał prowadzić
mu swobodne i zgodne z zainteresowaniami życie. Nie miał stałego zatrudnienia, ponieważ nie musiał pracować.
Werter był niezwykle eleganckim i uroczym młodzieńcem. Zachwycał otoczenie swoim wyglądem.
Strój, który nosił, czyli niebieski frak i żółta kamizelka, podkreślały jego indywidualizm.
Był wykształcony, zdolny i utalentowany. Zawsze interesował się literaturą. Pomagała mu w jego
zmiennych nastrojach. Poezja Homera działała kojąco, „Pieśni Osjana” towarzyszyły przeżyciom miłosnym,
a tragedia Lessinga jego myślom samobójczym. Werter był malarzem, z wielkim zainteresowaniem dostrzegał
kolory i kształty świata.
Wielką i niespełnioną miłością bohatera dzieła Goethego była Lotta. Zakochał się w niej do szaleństwa
i bez pamięci miłością wielką, romantyczną, ale tragiczną. Stała się ona bowiem przyczyną jego samobójczej
śmierci. Nie potrafił zapomnieć o ukochanej i uwolnić się od tego niszczącego jego psychikę uczucia,
namiętnego i wszechogarniającego. Myślał tylko o Lotcie, w każdej minucie , w każdej chwili swojego życia.
Próba rozstania z ukochaną nie udała się, Werter- stęskniony i zrozpaczony powrócił do Lotty. Szanował jej
3
narzeczeństwo, a następnie małżeństwo z Albertem. Nie chciał działać wbrew zasadom moralnym, mimo
że zdawał sobie sprawę z uczucia Lotty do niego. Wielka, wręcz szaleńcza i niespełniona miłość stała się
przyczyną jego osobistej tragedii.
Werter był wyjątkowo wrażliwy na urodę otaczającego świata i piękno przyrody. Współczuł ludziom
biednym i pokrzywdzonym przez los. Uwielbiał rozmawiać i bawić się z dziećmi, w których towarzystwie czuł
się bardzo dobrze, beztrosko i radośnie. Cieszyła go przyjaźń z Wilhelmem, bo właśnie jemu zwierzał się
ze swoich przeżyć i uczuć. Werter to młodzieniec zdolny do głębokich wzruszeń i łez. Zawsze też ufał
w opatrzność Boga, wierzył, że Stwórca wybaczy mu jego samobójstwo.
Bohater dzieła Goethego był samotnym marzycielem o zmiennych stanach uczuciowych. Szanował
ludzi i chętnie przebywał w ich towarzystwie, ale odczuwał wśród nich samotność. Często marzył, sprawiając
wrażenie oderwanego od rzeczywistości. Żył w świecie poezji i rozmyślań o swojej miłości. Popadał w zmienne
nastroje, od euforii do rozpaczy i zobojętnienia. Miał poczucie odtrącenia i braku akceptacji otoczenia. Boleśnie
przeżył poniżenie i pogardę ze strony arystokracji,. Miało to wpływ na jego zniechęcenie do życia i stan apatii,
w którym się pogrążał.
Samobójstwo Wertera-romantycznego kochanka i nieszczęśliwego marzyciela było wynikiem
szaleńczej i niespełnionej miłości do Lotty, niezrozumienia i zlekceważenia przez otoczenie, było buntem
i niezgodą na swoje osamotnienie w świecie ludzi.
Ostatnim bohaterem literackim, którego postawę scharakteryzuję, jest Felicjan Dulski, postać
zdecydowanie odbiegająca w sposobie bycia i cechach osobowości od poprzednio omówionych.
Dulski był mężem Anieli i ojcem trojga dzieci, dorosłego Zbyszka i dorastających panien, Hesi i Meli.
Pracował jako urzędnik w administracji austriackiej, we Lwowie, na początku XX wieku. Reprezentował
środowisko mieszczańskie.
Dulski był typem pantoflarza, który ulegał terroryzmowi żony, nie próbując sprzeciwić się jej
decyzjom. Bez słowa oddawał pensję, z której następnie otrzymywał pieniądze na drobne wydatki. Dla świętego
spokoju wykonywał każde polecenie żony, To pod jej czujnym okiem odbywał długie spacery „zdrowotne”
po domu. Zgadzał się także na chowanie cygar na piecu, które ukradkiem podbierał. Jedyną rozrywką w jego
szarym życiu była możliwość wyjścia do kawiarni.
Nie traktowały go także poważnie własne dzieci, widząc jego słaby charakter i uległość wobec żony.
Ponieważ Dulski nie odzywał się do nikogo ani słowem, i nie zajmował stanowiska w żadnej domowej kwestii,
był wyraźnie lekceważony przez syna i córki.
Z jednej strony jego postawa to wyraz bezsilności wobec żony, ale z drugiej-wygodnictwa. Nie stać
go było na bunt, zresztą protest i sprzeciw nie leżały nigdy w naturze Dulskiego. Zdawał sobie sprawę z tego,
że nie był w stanie przeciwstawić się silnej psychicznie żonie. Jego brak zainteresowania rodziną, niechęć
do zaangażowania się w problemy domowe, milczenie to przykład bierności spowodowanej zdecydowaną
postawą Dulskiej. Tak naprawdę przywykł do lekceważącego traktowania przez żonę oraz dzieci i było
mu najwyraźniej wygodnie. Dzięki temu nie musiał zajmować stanowiska w sprawie Hanki i Zbyszka.
Felicjan Dulski budzi w czytelniku nie tyle współczucie, co raczej zdziwienie i zakłopotanie z powodu
swojego postępowania. Bohater literacki „Moralności pani Dulskiej” tak naprawdę zgadza się na życie
po filistersku. Uczestniczy bowiem w udawaniu przed światem, że tworzą z Anielą Dulską wzorowe małżeństwo
i przykładową rodzinę, chociaż ich życie domowe zdecydowanie odbiega od poprawności.
4
Jedyna jego wypowiedź, wygłoszona w kulminacyjnym momencie konfliktu dramatycznego (ciąża
Hanki): „A niech was wszyscy diabli” świadczy o krótkim, ale momentalnie wygasłym odruchu buntu.
Ponieważ nie sprzeciwiał się postępowaniu żony, musiał akceptować jej podwójną moralność, zwłaszcza gdy
chodziło o załatwianie tzw. trudnych spraw w czterech ścianach po to, by nie zburzyć zewnętrznego wizerunku
porządnej i szanowanej rodziny.
Każdy z czterech prezentowanych bohaterów literackich, wiąże swoje życie z kobietą.
Hektor był mężem wspaniałej i odważnej Andromachy, Kmicic mocno i wiernie pokochał niezwykłą
Oleńkę Billewiczównę, Werter pozostawał pod urokiem Lotty, którą darzył wielką, lecz niespełnioną miłością,
a Felicjan Dulski przy boku Anieli wiódł życie bezsilnego, terroryzowanego i podporządkowanego męża.
O ile w przypadku bohaterów literackich „Iliady” i „Potopu” można mówić o pozytywnym wpływie
kobiet na ich postawy życiowe, o tyle w przypadku Wertera i Felicjana Dulskiego miały one negatywne
znaczenie na ich wybory i sposób życia.
Szlachetna żona Hektora kochała go z wzajemnością. Byli szczęśliwie dobranym małżeństwem,
m.in. dzięki jej lojalności, mądrości i czułości. Zawsze starała się wspierać swojego męża w podejmowanych
przez niego decyzjach.
Podczas ich ostatniego spotkania błagała Hektora, by został z nią i z dzieckiem
w mieście i bronił ich, kiedy Troja padnie, ale zaakceptowała jego decyzję o powrocie na pole walki.
Miłość do Andromachy dodawała Hektorowi odwagi i wiary w zwycięstwo. To dla niej i swojego syna
poświęcił swoje życie.
Także uczucie łączące Oleńkę Billewiczównę z Kmicicem miało wyjątkowy wpływ na bohatera
„Potopu”. Jej wielka miłość do chorążego orszańskiego nie ograniczyła umiejętności sprawiedliwej oceny
ukochanego. Kmicic zrozumiał, że na Oleńkę musi sobie zasłużyć. Dzięki tej miłości dokonał
przewartościowania swojego życia. Stał się mężczyzną dojrzalszym i bardziej opanowanym. Odtąd
na pierwszym miejscu stawiał interes państwa, a nie sprawy prywatne. Miłość do Billewiczówny dodawała mu
siły do walki i wiary w zwycięstwo nad Szwedami, ale przede wszystkim uświadomiła Kmicicowi jego zdradę,
kiedy opowiedział się po stronie Radziwiłłów.
Żeby być godnym Oleńki, wielokrotnie udowadniał na polu walki swoje bohaterstwo, odwagę
i patriotyzm.
Z kolei Werter stał się ofiarą wielkiej i niespełnionej miłości do Lotty. To uczucie miało moc
niszczycielską, ponieważ doprowadziło do samobójstwa bohatera. Jego ukochana była uroczą i wrażliwą
kobietą, wierną narzeczonemu i przestrzegającą obowiązujących norm obyczajowych, dlatego nie mogła
pozwolić sobie na nawiązanie romansu z Werterem.
On próbował uwolnić się od tej niszczycielskiej miłości, ale nie potrafił, nie umiał zapomnieć o uczuciu
do Lotty. Nie wyobrażał sobie bez niej życia. Dopiero tragiczna śmierć Wertera uprzytomniła Lotcie, jak wielkie
uczucie ich łączyło.
Na koniec chciałabym jeszcze raz podkreślić negatywny wpływ Anieli Dulskiej na swojego męża.
Ta kobieta o podwójnej moralności przez całe życie dręczyła Felicjana, doprowadzając do jego
ubezwłasnowolnienia. Uczyniła go bezwolnym i biernym mężczyzną.
O tym, jak należy traktować męża, Dulska wypowiada się w następujących słowach:
„A co do męża, można go urobić, pensję zabierać, gdy zafasuje. Co dzień dwie szóstki na kawę do łapy,
a cygara samej kupować i suszyć na piecu, inaczej taki pan może cię zrujnować.”
5
Prezentując postać Hektora, herosa z eposu Homera, stwierdziłam, że był on ideałem starogreckiego
rycerza. Homerowy bohater literacki stał się w kolejnych wiekach wzorcem obrazu rycerza w literaturze. Już
w czasach średniowiecza powstały dzieła, opisujące wspaniałych rycerzy i władców, spośród których najbardziej
znana jest, pochodząca z XI wieku „Pieśń o Rolandzie”. Średniowieczny rycerz, podobnie jak starożytny,
odznaczał się walecznością i honorem. Nie żałował życia, gdy miał umrzeć za ojczyznę. Był wierny, silny
i absolutnie oddany królowi. O takich bohaterach opowiada także „Legenda o królu Arturze i rycerzach
Okrągłego Stołu”, historie inspirowane dziejami i wierzeniami Celtów (XII w.).
Na Homerowym ideał wojownika oparł konstrukcję postaci literackich Henryk Sienkiewicz
w „Trylogii”. Jego rycerze, czyli Jan Skrzetuski w „Ogniem i mieczem”, Andrzej Kmicic w „Potopie” i tytułowy
pan Wołodyjowski w ostatniej części cyklu powieściowego, reprezentują wszystkie cechy, składające się
na ideał rycerza. Postawy bohaterów ujawniają się podczas bitew i potyczek z wrogiem, w chwilach
szczególnego zagrożenia bezpieczeństwa ojczyzny i rodziny, gdy często w obliczu śmierci muszą podjąć decyzję
i działania od których zależy los Rzeczypospolitej.
Dzieło Homera, będące przykładem europejskiego dziedzictwa kulturowego, jest źródłem, z którego
wciąż czerpią wzorce kolejne pokolenia, następni twórcy literatury.
Andrzej Kmicic, bohater literacki „Potopu”, reprezentuje typ żołnierza i patrioty, tak charakterystyczny
dla postaw ludzi, żyjących w burzliwym XVII wieku. Od początku do końca powieści Kmicic wzbudza sympatię
czytelnika pomimo popełnionych przez niego błędów życiowych i politycznych. Miała na to wpływ konstrukcja
tej postaci literackiej, wyróżniająca i podkreślająca w postawie Andrzeja Kmicica żywiołowość, siłę, wielką
odwagę, poświęcenie, miłość do Oleńki i bezprzykładne oddanie ojczyźnie. Te pozytywne cechy chorążego
orszańskiego wzbudzają w sercach czytelników dumę i radość z posiadania żołnierzy, którym Rzeczpospolita
zawdzięcza zwycięstwo w wojnach prowadzonych przez Polaków ze Szwedami, Turkami i Kozakami.
Henryk Sienkiewicz, pisząc powieść historyczną „Potop” w latach 80. XIX w., kiedy nasza ojczyzna
znajdowała się pod zaborami, postanowił podarować Polakom książkę w celu podtrzymania naszego ducha
narodowego. Miała przypominać o wspaniałej, polskiej przeszłości i postawie ludzi, żyjących w tamtym
trudnym okresie. „Ku pokrzepieniu serc” służyła także postać Andrzeja Kmicica, bohatera wojny ze Szwedami.
Powieść „Cierpienia młodego Wertera” miała ogromne znaczenie dla rozwoju literatury pod koniec
XVIII i w I połowie XIX wieku oraz wpłynęła na sposób życia kilku młodych pokoleń.
Postawę życiową reprezentowaną przez bohatera literackiego dzieła J.W. Goethego określa się mianem
werteryzmu, na który składał się indywidualizm jednostki, wrażliwość, marzycielstwo, uleganie wpływom
poezji, nieszczęśliwa miłość, potrzeba kontaktu z naturą, bunt przeciwko niesprawiedliwości społecznej
i skłonności samobójcze. Wielu młodych ludzi w tamtym czasie naśladowało przeżycia Wertera, a także ubierało
się tak jak on - w niebieski frak i żółtą kamizelkę. Werterowski strój służył manifestowaniu postawy ideowej
nowego pokolenia.
Dzieło Goethego stało się wzorcem nowego stylu życia, także w znaczeniu tragicznym. Naśladując
Wertera, młodzi, nieszczęśliwie zakochani mężczyźni popełniali samobójstwo, strzelając sobie z pistoletu
w skroń.
6
Werter stał się prototypem bohatera romantycznego. Poeci, naśladując Goethego, przedstawiali w swoich
dziełach bohaterów, ogarniętych „romantyczną chorobą wieku”, np.: Adam Mickiewicz postać Gustawa
w IV części „Dziadów” czy Juliusz Słowacki, Kordiana, przeżywającego tzw. ból istnienia.
Przegląd obrazu mężczyzny w literaturze na podstawie bohaterów literackich zamyka typ pantoflarza.
Omówiono go na przykładzie postawy Felicjana Dulskiego w komedii Gabrieli Zapolskiej. Pantoflarz jest
zaprzeczeniem obrazu prawdziwego mężczyzny, utrwalonego w naszej świadomości. Innym przykładem
literackim pantoflarza jest szlachcic Piotr w satyrze Ignacego Krasickiego „Żona modna”.
Typ pantoflarza może dotyczyć mężczyzny, żyjącego w różnym środowisku, czasie historycznym,
czy kulturze. Czynnikami wpływającymi na ukształtowanie się postawy życiowej pantoflarza są przede
wszystkim predyspozycje osobowościowe m.in. uległość, bierność, słabość charakteru oraz negatywny wpływ
silnie psychicznej, terroryzującej otoczenie kobiety.
Zdecydowałam się na przedstawienie postaci Hektora, Andrzeja Kmicica, Wertera i Felicjana
Dulskiego,
ponieważ
uważam,
że
reprezentują
różnych,
niezwykle
złożonych
pod
względem
charakterologicznym i emocjonalnym bohaterów literackich, a dzięki termu ciekawych i godnych uwagi.
7