Kaszel na tle psychogennym - Forum Medycyny Rodzinnej

Transkrypt

WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
Czy przewlekły kaszel
u osoby dorosłej może nie mieć
podłoża organicznego?
Kaszel na tle psychogennym
Nadia Bryl,
Wanda Horst-Sikorska
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej
Uniwersytet Medyczny
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
STRESZCZENIE
Kaszel jest naturalnym odruchem obronnym organizmu pozwalającym na usunięcie
z dróg oddechowych drażniących substancji i ciał obcych. Kiedy trwa przewlekle, staje
się znaczącym problemem dla chorego i częstą przyczyną wizyt w gabinecie lekarskim.
Intensywny i uporczywy kaszel powoduje silny dyskomfort i wyraźnie obniża jakość życia,
a jego powikłania mogą poważnie zaburzyć funkcjonowanie organizmu.
Etiopatogeneza bywa złożona, stąd często trudno wykryć przyczynę przewlekłego kaszlu.
Dokładna analiza źródeł jest jednak konieczna i wymaga szczegółowych badań. Niepowodzenia w leczeniu przewlekłego kaszlu mogą wywoływać u lekarza poczucie bezradności
i skłaniać ku przedwczesnej diagnozie kaszlu o podłożu funkcjonalnym lub psychogennym.
Przewlekły kaszel w zaburzeniach organicznych pojawia się w chorobach układu oddechowego, układu pokarmowego, układu krążenia i układu nerwowego, jak również chorobach nowotworowych oraz w wyniku pojawienia się skutków ubocznych stosowanych
leków. Może mieć również podłoże nieorganiczne. Wynika wówczas z doświadczanego
przez chorego silnego wewnętrznego napięcia w sferze ciała i psychiki.
Czynniki emocjonalne wywołujące kaszel zwykle nie są przez chorego uświadomione,
jednocześnie przeżywanie bólu i innych dolegliwości związanych z przewlekłym kaszlem jest realnym doświadczeniem dla chorego. Bywa, że kaszel jest jedynym dla pacjenta, dostępnym i skutecznym sposobem zwrócenia na siebie uwagi otoczenia. Jest
oznaką protestu lub — nie wprost — wołaniem o pomoc i opiekę. Zlekceważenie pacjenta, czy przypisanie mu chęci manipulacji otoczeniem w konsekwencji stygmatyzuje go i pozostawia w samotności z dodatkowym poczuciem winy.
Lekarz zmotywowany by w atmosferze wsparcia i zrozumienia pomóc pacjentowi w szerszym spojrzeniu na chorobę, może odkryć wiele emocjonalnych przyczyn kaszlu, a tym
samym ułatwić pacjentowi proces zdrowienia poprzez nacisk na leczenie przyczynowe.
Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 4, 319–325
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. med. Wanda Horst-Sikorska
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej,
Uniwersytet Medyczny
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Przybyszewskiego 49, 60–365 Poznań
tel.: (061) 869–11–44; faks: (061) 869–11–43
e-mail: [email protected]
słowa kluczowe: kaszel przewlekły, kaszel psychogenny, kontakt lekarz–pacjent
Copyright © 2008 Via Medica
ISSN 1897–3590
319
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
K
Kaszel pozostały po
przebytej wirusowej
infekcji górnych dróg
oddechowych, który
może trwać 3 tygodnie
lub dłużej, jest kaszlem
poinfekcyjnym
aszel, mimo iż często uważany za
Przyczyn kaszlu jest wiele i nie zawsze
objaw patologiczny, jest natural-
łatwo je wykryć. Przewlekły kaszel może
nym odruchem obronnym orga-
być efektem kilku jednocześnie działają-
nizmu [1]. Pojawia się zarówno u osób zdro-
cych czynników. Nigdy nie wolno lekce-
wych, jak i w stanach chorobowych. Ma na
ważyć tego objawu. Każdorazowo nie-
celu mechaniczne uwolnienie dróg odde-
zbędne jest szczegółowe badanie i do-
chowych od zalegających substancji i draż-
kładna analiza źródeł, które stanowią
niących czynników, takich jak złuszczony
jego przyczynę.
nabłonek, wydzieliny czy zaaspirowane cia-
Niepowodzenia w leczeniu przewlekłego
ła obce, w tym również drobnoustroje [2].
kaszlu mogą wywoływać u lekarza poczucie
Zwykle bodźcami wywołującymi kaszel są
bezradności i skłaniać ku przedwczesnej dia-
szkodliwe czynniki drażniące błonę śluzową
gnozie kaszlu o podłożu funkcjonalnym lub
dróg oddechowych, ale odruch ten może być
psychogennym [6]. Po to, by do minimum
także sprowokowany przez receptory błony
ograniczyć stygmatyzację pacjenta wywołaną
przewodu pokarmowego [1]. Mimo iż nale-
diagnozą zawierającą powyższe określenia,
ży do zachowań odruchowych, to w większo-
należy dołożyć starań, by w miarę możliwości
ści przypadków może być wywoływany bądź
wykluczyć wszystkie zaburzenia na tle orga-
wstrzymywany wolicjonalnie.
nicznym, których objawem może być kaszel,
Podczas kaszlu powietrze uchodzi z płuc
oraz zweryfikować szkodliwy wpływ otocze-
z wielką siła, dzięki uprzedniemu wzrostowi
nia (wyziewy wentylacyjne, nieprawidłowo
ciśnienia w dolnym odcinku dróg oddecho-
klimatyzowane pomieszczenia, zanieczysz-
wych, co chwilowo upośledza lub wręcz za-
czenia środowiska). Na rycinie 1 zamieszczo-
trzymuje przepływ krwi w płucach (efektem
no schemat najczęściej występujących przy-
może być niekiedy utrata przytomności po
czyn kaszlu przewlekłego.
napadzie kaszlu) [3].
Przewlekły kaszel, który występuje w za-
Biorąc pod uwagę czas trwania, wyróżnia
burzeniach organicznych może mieć różne
się kaszel ostry, który trwa do 3 tygodni, podo-
źródła. Najczęstsze jego przyczyny mogą być
stry, jeśli utrzymuje się 3–8 tygodni, oraz prze-
zaburzeniami ze strony różnych układów.
wlekły, który trwa powyżej 8 tygodni [4].
Uporczywy, długotrwały kaszel stanowi
częstą przyczynę wizyt w gabinecie lekarskim. Jest źródłem wyraźnego stresu i obni-
Zaburzenia snu, bóle
mięśni klatki piersiowej
i brzucha, bóle głowy czy
bezgłos to częste
następstwa przewlekłego
kaszlu
320
KASZEL W CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO
Kaszel poinfekcyjny
żenia jakości życia chorych [4–7]. Pacjenci
Przyjmuje się, iż kaszel pozostały po przeby-
cierpią fizycznie, a dodatkowo czują się za-
tej wirusowej infekcji górnych dróg odde-
wstydzeni, nie mogąc powstrzymać ata-
chowych, który może trwać 3 tygodnie lub
ków kaszlu w miejscach publicznych. Zmę-
dłużej, jest kaszlem poinfekcyjnym [8].
czenie i rozdrażnienie spowodowane kasz-
Z reguły zanika samoczynnie, a leki przeciw-
lem może u pacjenta i jego otoczenia wywo-
kaszlowe nie zawsze są w stanie zmienić jego
ływać napięcia, które wtórnie negatywnie
naturalny przebieg, a jedynie łagodzą dys-
wpływają na relacje z pracownikami czy do-
komfort chorego [6, 8].
mownikami. Zaburzenia snu, bóle mięśni
Jest on spowodowany najprawdopodobniej
klatki piersiowej i brzucha, bóle głowy czy
przejściową nadwrażliwością receptorów
bezgłos to częste następstwa przewlekłego
kaszlu na skutek działania wirusów [6, 9].
kaszlu. Jeszcze bardziej poważne, choć
Przy kaszlu poinfekcyjnym, podobnie jak
mniej częste komplikacje to: wyczerpanie,
w astmie, napady kaszlu nasilają się przy
wymioty lub wytworzenie przepukliny [5, 6].
znacznych zmianach temperatury.
www.fmr.viamedica.pl
Nadia Bryl, Wanda Horst-Sikorska
Czy przewlekły kaszel u osoby dorosłej
może nie mieć podłoża organicznego?
Rycina 1. Schemat najczęściej występujących przyczyn kaszlu przewlekłego
Źródło: opracowanie własne na podstawie [7]
Zespół ściekania po tylnej ścianie
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
gardła (PNDS)
(POChP)
Zespół ściekania po tylniej ścianie gardła
Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest
(PNDS, post nasal drop syndrome) jest bar-
bardzo częstą przyczyną chronicznego kasz-
dzo częstą przyczyną zarówno ostrego, jak
lu, zwłaszcza u nałogowych palaczy. Kaszel
i przewlekłego kaszlu. Może też wywoływać
ma z reguły postać produktywną, nasila się
przewlekły kaszel w połączeniu z innymi
nad ranem [10]. Dym papierosowy wywołu-
czynnikami, na przykład chorobą refluk-
je stan zapalny dróg oddechowych, zwięk-
sową. Pacjenci z PNDS opisują uczucie spły-
szoną sekrecję śluzu o zmniejszonej przej-
wania czegoś po tylnej ścianie gardła, mają
rzystości.
potrzebę ciągłego odkrztuszania i odchrząkiwania, skarżą się na zaleganie wydzieliny
Zmiany śródmiąższowe w obrębie
w gardle i chrypkę. Zespół PNDS rozpozna-
płuc
je się zwykle po przebytym przeziębieniu,
Grupa schorzeń obejmująca zmiany śród-
przy zapaleniu zatok (ostrym i przewlekłym)
miąższowe w obrębie płuc kojarzona jest
oraz alergicznym nieżycie nosa [8].
z kaszlem połączonym z dusznością i trudno-
Przewlekła obturacyjna
choroba płuc jest bardzo
częstą przyczyną
chronicznego kaszlu,
zwłaszcza u nałogowych
palaczy
ścią w oddychaniu, czasem występuje również
Astma oskrzelowa
kaszel o charakterze produktywnym [8, 11].
Zdarza się, że kaszel jest jedynym objawem
u chorujących na astmę [8]. Po ataku dusz-
Rozstrzenie oskrzeli
ności występuje kaszel, podczas którego
W przypadku rozstrzeni oskrzeli występuje
chory wykrztusza niewielką ilość lepkiej,
kaszel obfity, częste odkrztuszanie ropnej
zbitej plwociny [10].
wydzieliny i/lub podbarwionej krwią.
321
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
KASZEL W CHOROBACH
KASZEL SPOWODOWANY
UKŁADU POKARMOWEGO
STOSOWANIEM LEKÓW
Choroba refluksowa przełyku
Przewlekły kaszel, najczęściej występuje
W refluksowej chorobie przełyku kaszel
przy przyjmowaniu leków z grupy inhibito-
pojawia się najczęściej wieczorem, gdy cho-
rów enzymu konwertującego angiotensynę
ry, po obfitym posiłku, przyjmuje pozycję
(ACE-I). Pojawia się u około 10% pacjen-
leżącą. Typowy jest także kaszel po obfitych
tów stosujących opisane leki [8, 11]. Kaszel
posiłkach, co ma związek z ruchami żołąd-
jest suchy, zwykle ustępuje w ciągu miesią-
ka i drażnieniem śluzówki przełyku będącej
ca od zaprzestania stosowania leku.
w stanie zapalnym. Ponieważ odruch kaszlowy we śnie jest w zaniku, kaszel ustępuje
KASZEL W PRZEBIEGU CHORÓB
po zaśnięciu, ale może też wybudzać ze snu,
UKŁADU NERWOWEGO
zwłaszcza gdy chory śpi na płaskiej podusz-
Tiki nerwowe
ce [4]. Nie jest to jednak cecha definitywnie
Tiki nerwowe występujące w formie kaszlu
różnicująca, gdyż może wystąpić także w in-
dotyczą w głównej mierze dzieci. Spotyka się
nych chorobach (np. astma, zapalenie
je u 4–24% uczniów szkół podstawowych [7].
oskrzeli). Kaszel pojawia się też rano, kiedy
Tego typu tiki mijają zwykle samoistnie,
chory wstaje z łóżka (dla odróżnienia, cho-
z reguły w przeciągu roku. Tiki wokalne
ry na astmę zaczyna zwykle kaszleć po prze-
prócz kaszlu mogą przybierać formę odchrzą-
budzeniu, ale jeszcze zanim zmieni pozycję
kiwania, pociągania nosem, charczenia, pis-
na pionową [12]). Spożywanie alkoholu na-
ku, krzyku, mlaskania lub innych. Występują
sila refluks, co wtórnie wpływa na intensyw-
nagle i sporadycznie, trwają krótko i są
ność odruchu kaszlu [4].
w pełni lub częściowo niezależne od woli.
KASZEL W PRZEBIEGU CHORÓB
Kaszel jest częstym
objawem niewydolności
serca niezależnie od
przyczyn jej powstania
Kaszel w zespole Tourette’a
UKŁADU KRĄŻENIA
Zespół Tourette’a — relatywnie często wy-
Kaszel jest częstym objawem niewydolności
stępująca choroba genetyczna — na 10 000
serca niezależnie od przyczyn jej powstania
dzieci występuje u około 5–30, dziesięcio-
(choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie
krotnie częściej u chłopców niż dziewczy-
tętnicze, wada zastawkowa, kardiomiopatia
nek. W niektórych przypadkach trwa do
rozstrzeniowa lub przerostowa, infekcje
okresu dorosłości bądź ujawnia się dopiero
obejmujące mięsień serca). Kaszel może być
u osób dorosłych. Prócz charakterystycznych
suchy (występuje często w nocy) lub chory
tików, zespół Tourette’a przejawia się zabu-
odkrztusza różową, pienistą wydzielinę [11].
rzeniami uwagi i koncentracji oraz obsesyjnokompulsywnymi. Prócz zespołu Tourette’a
KASZEL W CHOROBACH
i przejściowych tików u dzieci, kaszel w for-
NOWOTWOROWYCH
mie tików może pojawić się również u pacjen-
Kaszel w przebiegu nowotworów płuc wystę-
tów z innymi chorobami genetycznymi (np.
puje u około 50–75% pacjentów. Szczególną
choroba Hallervordena-Spatza) lub pacjen-
uwagę powinna zwrócić zmiana jego charak-
tów autystycznych i z zespołem Aspergera [7].
teru. Ponieważ u palaczy często występuje
322
stały kaszel, istnieje ryzyko, że stan ten zo-
PRZEWLEKŁY KASZEL O PODŁOŻU
stanie zbagatelizowany [13]. Pacjenci regu-
NIEORGANICZNYM
larnie palący tytoń wiążą kaszel z nikotyniz-
Kaszel nawykowy utożsamiany jest często
mem, w związku z czym nie szukają pomocy
z kaszlem na tle psychogennym. Źródła me-
medycznej.
dyczne nie podają jasnych kryteriów jego
różnicowania. Kojarzony jest bardziej z od-
Kaszel bywa odzwierciedleniem przeży-
chrząkiwaniem, w związku z czym często
wanych przez pacjenta emocji, na przykład
trudno go odróżnić od PNDS. Diagnoza
złości, której pacjent nie jest w stanie świa-
wymaga szczególnej ostrożności. Ponieważ
domie zwerbalizować i wyrazić.
u dzieci wykluczenie przyczyn biologicznych
Kaszel taki porównuje się do protestu
i genetycznych wiąże się niekiedy z nieprzy-
(op. cit.). Tak zwany „kaszel protestu” jest
jemnymi, często ingerencyjnymi zabiegami
zwykle kierowany przeciw konkretnej osobie/
(np. wymagane jest pełne znieczulenie), nie-
/osobom w otoczeniu lub świadomości pa-
którzy autorzy podają, że największy odse-
cjenta. Dopiero zwerbalizowanie przyczyny
tek przypadków kaszlu nawykowego ma
gniewu, uświadomienie emocji i pragnień,
podłoże jatrogenne, wynikające z pomyłek
których pacjent chce się poprzez kaszel po-
diagnostycznych oraz zabiegów obciążają-
zbyć, pozwala na jego efektywne leczenie.
cych pacjenta.
Kaszel psychogenny rozpoznaje się poprzez wykluczenie. Określany jest jako ka-
Należy koniecznie podkreślić, że jeżeli
kaszel jest psychogenny, nie oznacza to, iż
pacjent symuluje chorobę!
szel uporczywy, suchy, szczekający, nasilają-
Nawet jeśli kaszel jest manifestacją nie-
cy się pod wpływem czynników emocjonal-
uświadomionych emocji czy potrzeb, to
nych, ale nie pojawiający się, gdy pacjent
przeżywanie bólu i innych omawianych wy-
śpi [7, 10]. Według danych z badań (op. cit),
żej dolegliwości jest realnym doświadcze-
nieobecność kaszlu w godzinach snu nie sta-
niem dla kaszlącego chorego. Z tego właśnie
nowi wystarczającego kryterium diagno-
powodu, tym bardziej powinien on być oto-
stycznego dla rozpoznania kaszlu psycho-
czony szczególna troską lekarza.
gennego. Przy chronicznym zapaleniu
Bywa, że kaszel jest jedynym dla pacjen-
oskrzeli czy chorobie refluksowej, kaszel
ta, dostępnym i skutecznym sposobem zwró-
również słabnie lub zanika, gdy pacjent za-
cenia na siebie uwagi otoczenia. Warto, aby
sypia. Podobnie kaszel szczekający może
rozważając taką możliwość, lekarz nie pozo-
pojawić się przy różnych stanach chorobo-
stawał jedynie przy powierzchownym rozu-
wych (przykładem jest choroba refluksowa
mieniu tego symptomu. Za potrzebą uwagi
przełyku, PNDS czy rozstrzenie oskrzeli).
kryje się często niewyrażona wprost potrze-
Jak zatem lekarz może rozpoznać psychiczne podłoże kaszlu u pacjenta?
ba opieki, pomocy, jak i strach przed odrzuceniem. W rzeczywistości chory cierpi
Człowiek będący pod wpływem silnych
w dwójnasób — nie umie poradzić sobie
czynników stresogennych, a więc przekra-
z jakąś trudną dla niego sytuacją, a dodatko-
czających jego naturalne zasoby radzenia
wo odczuwa fizyczne skutki przewlekłego
sobie w trudnych sytuacjach, doświadcza sil-
kaszlu. Zlekceważenie pacjenta czy przypi-
nego napięcia zarówno w sferze psychiki, jak
sanie mu chęci manipulacji otoczeniem,
i ciała. Jednym z objawów takiego wewnętrz-
wywołuje również podwójne konsekwencje.
nego napięcia na poziomie wegetatywnym,
Z jednej strony, długotrwały kaszel podraż-
może być utrzymujący się kaszel bez od-
nia błonę śluzową, prowadząc do jej prze-
krztuszania. Zauważono związek między
wlekłego stanu zapalnego i wtórnie nawet
doświadczaniem sytuacji stresujących a wy-
do atrofii. Z drugiej zaś, pacjent oczekujący
stępowaniem kaszlu. Stres może nasilać wy-
pomocy, nie tylko nie otrzymuje jej, ale też
dzielanie gruczołów oskrzelowych. Napad
pozostaje osamotniony, nierzadko z poczu-
kaszlu przynosi wówczas pacjentowi ulgę,
ciem winy, co go dodatkowo obciąża.
zmniejszając jednocześnie napięcie emocjonalne [14].
Nieobecność kaszlu
w godzinach snu nie
stanowi wystarczającego
kryterium
diagnostycznego dla
rozpoznania kaszlu
psychogennego
Jeżeli lekarz podejrzewa istnienie psychicznego (emocjonalnego) tła omawianego
323
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
Jeżeli lekarz podejrzewa
istnienie psychicznego
(emocjonalnego) tła
omawianego problemu,
najskuteczniejszym
i najbardziej dostępnym
narzędziem
diagnostycznym jest
w takiej sytuacji rozmowa
z pacjentem
problemu, najskuteczniejszym i najbardziej
nauczycieli, rodziców, partnera bądź pra-
dostępnym narzędziem diagnostycznym jest
cowników opieki zdrowotnej. Intensywność
w takiej sytuacji rozmowa z pacjentem.
i częstość kaszlu może zmniejszać się z ko-
W rozmowie lekarz powinien okazać
lei podczas wykonywania czynności sprawia-
choremu akceptację i wyrozumiałość. Ka-
jących przyjemność. Warto dowiedzieć się,
szel może być ważnym sygnałem oznaczają-
czy kaszel nasila się wraz z pobudzeniem
cym dla lekarza, że chory przeżywa coś trud-
emocjonalnym pacjenta, czy chory jest
nego. Lekarz, który jest wystarczająco zmo-
osobą samotną [7]. Może to wskazywać na
tywowany, by w atmosferze wsparcia i zrozu-
konflikt, trudności w relacjach interperso-
mienia pomóc pacjentowi w szerszym spoj-
nalnych, potrzeby, których chory nie potra-
rzeniu na chorobę, może odkryć wiele emo-
fi inaczej rozwiązać. Choroba, w tym wypad-
cjonalnych przyczyn kaszlu, a tym samym
ku kaszel, może również maskować inne do-
ułatwić pacjentowi proces zdrowienia, po-
legliwości pacjenta, takie jak na przykład za-
przez nacisk na leczenie przyczynowe.
burzenia funkcji seksualnych. Dlatego ujaw-
Rozpoznanie kaszlu psychogennego nie
nienie towarzyszących okoliczności, zwerba-
oznacza konieczności podjęcia przez lekarza
lizowanie tłumionych bądź nieuświadomio-
psychoterapii pacjenta!
nych wcześniej emocji, to znaczące czynni-
W wielu przypadkach pomoc choremu
ki terapeutyczne. Ich wykorzystanie staje się
może przynieść nieoceniająca, szczera roz-
możliwe tylko i wyłącznie wtedy, gdy chory
mowa, dzięki której dochodzi do uświado-
ma pewność, że może pokładać w lekarzu za-
mienia występowania równoległego proble-
ufanie, jest obdarzony szacunkiem i zrozu-
mu, wówczas symptom, jakim dotychczas był
mieniem.
kaszel, przestaje odgrywać główną rolę. Stąd
Zdarza się, że mimo znacznego nasilenia
niezwykle pomocne będą pytania o obecną
i ewentualnych zmian osłuchowych, pacjent
sytuację życiową, ważne zmiany, trudne de-
wydaje się nie postrzegać kaszlu jako proble-
cyzje, przeżycia niezwiązane bezpośrednio
mu. Wykazywanie postawy zwanej la belle
z sytuacjami, w których pojawia się kaszel.
indifference również powinno skłonić leka-
Zdarza się, że omawiany objaw może
ograniczać lub uniemożliwiać normalną ak-
rza do rozważenia diagnozy psychicznego
podłoża kaszlu.
tywność chorego przez cały czas albo nasilać
Kaszel psychosomatyczny występuje rów-
się tylko w określonych sytuacjach. Często
nież u dzieci. Wybrane przyczyny kaszlu psycho-
występuje w obecności konkretnych osób:
gennego u dzieci umieszczono na rycinie 2.
Rycina 2. Wybrane źródła kaszlu psychogennego u dzieci
Źródło: opracowanie własne na podstawie: [7]
324
Chorzy obawiają się określenia „psycho-
WNIOSKI
somatyczny”. Kojarzą je z chorobą psy-
1. Psychogenny kaszel nie jest rzadkim pro-
chiczną i wywołuje w nich poczucie, że sami
blemem w praktyce lekarskiej; rozpo-
zawinili swojej chorobie. Obciążająca dla
znawanie kaszlu psychogennego wyma-
pacjenta byłaby świadomość, że sam powo-
ga rozpatrywania sytuacji chorego w sze-
duje swój kaszel.
rokim aspekcie, gdyż może on być sygnałem o współwystępowaniu problemów
Dopóki w rzetelnych badaniach nie zosta-
emocjonalnych pacjenta;
nie wykazane bezsprzecznie istnienie profilu
psychologicznego predestynującego do psy-
2. Lekarz powinien do minimum ograni-
chogennego kaszlu u dorosłych, uznaje się [7],
czyć ryzyko stygmatyzacji pacjenta pod-
iż powinno się pozostać przy nazwie — kaszel
czas diagnozowania psychicznego pod-
o niezidentyfikowanej przyczynie (unexpla-
łoża kaszlu.
ined) — unikając określenia psychogenny.
PIŚMIENNICTWO
1.
2.
Bręborowicz A. Przewlekły kaszel u dzieci przyczy-
airway inflammation after resolution of respiratory
2
syncytial virus infection in rats. Pediatr. Res. 2004
Droszcz W. Kaszel ma różne oblicza. http:
10. Kokot F. (red.). Diagnostyka różnicowa objawów
//www.alergia.org.pl/pacjent/objawy/kaszel.htm
4.
6.
7.
chorobowych 2. PZWL, Warszawa 1990.
11. Zieliński J., Górecka D., Śliwiński P. Przewlekła
częsta przyczyna przewlekłego kaszlu. Przew.
obturacyjna choroba płuc (POChP). PZWL, War-
Boushey H.A. Evaluating and treating intractable
szawa 1999.
12. Kavuru M.S., Richter J.E. Medical treatment of
cough. W. J. Med. 1985; 143 (2): 223–228.
gastroesophageal reflux disease and airway di-
Mc Garvey L.P.A. Idiopathic chronic cough: a real
sease. W: Stein M. (red.). Gastroesophageal re-
disease or a failure of diagnosis. Cough 2005; 1: 9.
flux disease and airway disease. New York,
Irvin R.S., Glomb, W.B., Chang A.B. Habit Cough,
Marcel Dekker 1999; 179–207.
Tic Cough and Psychogenic Cough in Adult and
13. Romantowska-Dziób H., Kiss B. Rola lekarzy ro-
Pediatric Populations: ACCP Evidence-Based
dzinnych we wczesnej diagnostyce nowotworów
Clinical Practice Guidelines. Chest 2006; 129:
174S–179S.
8.
55: 657–65.
Zieliński J. Choroba refluksowa przełyku jako
Lek. 2005; 8: 58–62.
5.
Piedimonte G., Hegele R.G., Auais A. Persistent
Suppression of cough. Br. Med. J. 1961;
(5266): 1549–1551.
3.
9.
ny i postępowanie. Przew. Lek. 2001; 4 (6): 125–128.
płuc. Przew. Lek. 2005; 8: 70–74.
14. Luban-Plozza B., Pöldinger W., Kröger F., Wasi-
http://www.chestnet.org/patients/guides/cough/
lewski B. Zaburzenia psychosomatyczne w prak-
p8.php
tyce lekarskiej. PZWL, Warszawa 1996; 45–52.
325

Kaszel na tle psychogennym - Forum Medycyny Rodzinnej

Transkrypt

Podobne dokumenty