docŚrodowisko przyrodnicze Wyżyny Krakowsko
download 
Reklamacja Transkrypt
Środowisko przyrodnicze Wyżyny Krakowsko
Scenariusz Scenariusz wycieczki lekcji Środowisko przyrodnicze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej Opracowała Justyna Knopik ttCele wycieczki: poznanie środowiska przyrodniczego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Rozwijanie umiejętności obserwacji terenowych oraz praktycznego wykorzystywania mapy i kompasu. Kształcenie wrażliwości na piękno przyrody i potrzebę jej ochrony. ttCele szczegółowe: • r ozpoznawanie skał i skamieniałości występujących na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, • r ozpoznawanie form krasu powierzchniowego i podziemnego, • kształtowanie umiejętności wykorzystywania zdobytej wiedzy w terenie. ttPrzewidywane efekty zajęć: • opanowanie umiejętności rozpoznawania skał oraz form ukształtowania terenu, • z rozumienie związku między budową geologiczną a procesami rzeźbotwórczymi. ttTrasa wycieczki: Olsztyn – Złoty Potok – Mirów – Bobolice – Podlesice – Zamek Ogrodzieniecki – Ojcowski Park Narodowy – Jaskinia Wierzchowska Górna – jedna z dolin leżących w obrębie Parku Krajobrazowego „Dolinki Krakowskie”. ttCzas trwania wycieczki: 2 dni. ttŚrodek lokomocji: autokar. ttŚrodki dydaktyczne: realizowane na wycieczce: Warto, aby grupę oprowadził po Jurze Krakowsko-Częstochowskiej wykwalifikowany przewodnik. Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego obowiązkowo należy skorzystać z pomocy przewodnika. Pod opisem etapów trasy zamieszczono w nawiasach treści z podstawy programowej, które można omówić w danych miejscach. Częstoc howa 1 793 79 93 Olsztyn Olsz ztyn y Ja anó nów w Janów 2 791 Żarki Le elów Lelów 789 Boboli olic oli iice c Bobolice 792 793 794 46 Złoty Potok k Siedlec c 3 4 78 Kotowice z zków Myszków Podlesice Pradła 78 Zawiercie Zawi aw w ercie Zawiercie cze ze Podzamcze Ogrodz dzieniec ec Ogrodzieniec 790 a Pilica 5 794 Wolbrom 783 791 E40 sz Olkusz 773 nic czn no o Sieniczno Pieskowa Skała Skała 94 Kobylany eszowiice ice e Krzeszowice 0 4 km 8 7 Ska ała Skała Ojcó có Ojców ni d 79 6 OPN OP PN Prą • uczeń posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) – 1.3.; • uczeń rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych – 3.7.; • uczeń opisuje najważniejsze wydarzenia (obrazy) z przeszłości geologicznej Polski (…); wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi – 4.2.; Proponowana wycieczka obejmuje obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, zwanej też Jurą Krakowsko-Częstochowską. Jej celem jest poznanie Jury jako obszaru o charakterystycznej budowie geologicznej i ukształtowaniu powierzchni. Podczas wycieczki uczniowie korzystają z kompasu i map turystycznych, obserwują roślinność, skały i napotkane formy terenu. Na podstawie obserwacji wypełniają kartę pracy, którą otrzymują od nauczyciela na początku wycieczki. rt a ttZapisy z podstawy programowej ttKomentarz dydaktyczny: Wa karta pracy przygotowana przez nauczyciela, notatnik, ołówek lub długopis, kompas, mapa turystyczno-topograficzna Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. • uczeń rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i w Polsce; (...) podaje przykłady wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka – 4.3.; • uczeń charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych Polski, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych) – 7.2. 9 k Bolechow Bole B lecho h wic iic ce 794 Bolechowice KRAKÓW KRA AK W AKÓW Scenariusz wycieczki ajciekawsze miejsca pozwalające poznać środowisko geograficzne N Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i okolicy Dzień 1. Olsztyn k. Częstochowy, Złoty Potok, Bobolice – Mirów, Góra Zborów, Zamek Ogrodzieniecki, Góra Birów Wycieczkę po Jurze Krakowsko-Częstochowskiej warto zacząć w miejscowości Olsztyn leżącej ok. 8 km od Częstochowy (droga nr 46 w kierunku Szczekocin). Olsztyn 1 Na rynku w Olsztynie znajduje się tablica informacyjna wraz z mapą, na której przedstawiono przebieg ścieżki geologicznej „Kamieniołom Kielniki”. Spacer tą ścieżką jest dobrym wstępem do poznania środowiska przyrodniczego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Początek ścieżki znajduje się na północ od ruin zamku w Olsztynie, przy trasie Olsztyn – Przymiłowice (obok zabytkowego spichlerza galeriowego, obecnie restauracji). Z rynku do spichlerza można dojść dwiema drogami: ulicą Zamkową, przy której znajdują się warte zwiedzenia ruiny zamku z czasów Kazimierza Wielkiego, lub szosą do Janowa (wówczas omija się zamek). (skały i minerały budujące skorupę ziemską) Po zwiedzeniu muzeum można pojechać drogą Złoty Potok – Żarki (ok. 3 km) do przydrożnego parkingu. Stąd warto przejść się do zespołu krasowych wywierzysk. Tworzą go Źródła Zygmunta, wyrzucające ok. 30 litrów wody na sekundę, oraz pobliskie Źródła Elżbiety. Źródła te dają początek rzece Wiercicy. W pobliżu źródeł wznoszą się malownicze ostańce skalne – Diabelskie Mosty mające prawie 15-metrowe szczeliny. Nieco dalej (ok. 15 min drogi) znajduje się Brama Twardowskiego. Więcej informacji: http://janow.pl/ (procesy rzeźbotwórcze i formy powierzchni Ziemi) Z Olsztyna do opisywanych formacji skalnych można dojechać z pominięciem Złotego Potoku, drogą gminną. Należy wówczas skręcić ok. 4 km za Olsztynem w kierunku wsi Siedlec. Na trasie mija się Pustynię Siedlecką i dojeżdza bezpośrednio do parkingu przy Diabelskich Mostach. Po pieszej wycieczce należy pojechać drogami nr 793, a następnie – 792 przez Żarki w kierunku Koszyc do wsi Kotowice. Tam trzeba skręcić w lewo do Bobolic. Przy zamku znajduje się parking (m.in. dla autokarów). Z Olsztyna do następnego punktu wycieczki jedzie się najpierw drogą nr 46 do Janowa, a następnie drogą nr 793 – do miejscowości Złoty Potok. Złoty Potok 2 W miejscowości Złoty Potok warto odwiedzić Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego. Znajduje się ono w XIX-wiecznym dworku, w którym mieszkał patron muzeum wraz z rodziną. Eksponowane są tam przedmioty osobistego użytku poety, pałacowe meble i obrazy. PAWEŁ FABIJA¡SKI PIG-PIB/MONIKA KRZECZY¡SKA I PAWEŁ WOèNIAK Więcej informacji: www.olsztyn-jurajski.pl/kategorie/ sciezka_geologiczna_kamieniolom_kielniki# Brama Twardowskiego utworzyła się w jurajskim wapieniu skalistym. Bobolice – Mirów 3 Znajdują się tu dwa bliźniacze zamki z XIV wieku, zaliczane do tzw. Orlich Gniazd. Należały one do systemu obronnego warowni królewskich broniących niegdyś zachodniej granicy państwa od strony Śląska. Oba zamki znajdują się ok. pół godziny marszu od siebie (szlak czerwony; 2 km). Szlak łączący zamki Bobolice i Mirów stanowi fragment liczącego 164 km Szlaku Orlich Gniazd. Zamek w Mirowie jest w stanie dobrze zachowanej ruiny, w której niestety nie można zwiedzać wnętrz ze względu na obsypujące się ściany. Natomiast pozostający w prywatnych rękach zamek w Bobolicach został zrekonstruowany i udostępniony zwiedzającym (http://www.zamekbobolice.pl). Scenariusz Scenariusz wycieczki lekcji Przy szlaku, między zamkami w Bobolicach i Mirowie, znajdują się malownicze ostańce oraz jaskinie. Najciekawszą z nich jest jaskinia Stajnia, w której odnaleziono zęby neanderdalczyków (najstarsze szczątki ludzkie odkryte na terenie naszego kraju). Więcej informacji: http://archeowiesci.pl/2010/01/ 31/ wreszcie-mamy-szczatki-polskich-neandertalczykow/. Jaskinia Głęboka jest czynna od 15 kwietnia do 31 października. Informacja: Podlesice 83, tel. 730 702 056, 34 333 74 74 Po zwiedzeniu obu zamków do Góry Zborów – jednego z najlepszych punktów widokowych Jury i części rezerwatu o tej samej nazwie – jedzie się drogą Żarki – Kroczyce. Góra Zborów znajduje się w pobliżu miejscowości Podlesice. Zamek Ogrodzieniecki 5 Na wschód od Ogrodzieńca, w Podzamczu, znajdują się ruiny największego i chyba najbardziej rozpoznawalnego średniowiecznego zamku na Jurze – Zamku Ogrodzienieckiego. Został on zbudowany na stoku najwyższego wzniesienia Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej – Górze Janowskiego (516 m n.p.m.). Jego ruiny służyły kilkakrotnie jako plenery filmowe, m.in. podczas produkcji Janosika i Zemsty. Zamek jest dobrym przykładem na to, jak człowiek wykorzystywał istniejące naturalne formacje skalne do budowania swoich siedzib. Zamek Ogrodzieniecki jest otwarty dla zwiedzających od kwietnia do października. Rezerwacja biletów jest obowiązkowa (tel. 695 596 298). Zwiedzanie (w grupach maks. 30-osobowych) odbywa się z przewodnikiem od poniedziałku do piątku (wejścia co 30 min., czas zwiedzania – ok. 40 min.). Więcej informacji: www.zamek-ogrodzieniec.pl Góra Zborów 4 Z parkingu w Podlesicach prowadzi m.in. ścieżka przyrodnicza „Góra Zborów – człowiek i przyroda”. W jej pobliżu znajdują się liczne ostańce skalne oraz jaskinie, w tym udostępniona do zwiedzania Jaskinia Głęboka. Jaskinia ta ma długość 190 m i charakteryzuje się bogatą szatą naciekową. Przemierzyć ją można tylko z przewodnikiem. Czas zwiedzania to ok. 40 min. Uwaga: należy pamiętać, że temperatura w jaskini wynosi 6°C. W sąsiedztwie rezerwatu przyrody „Góra Zborów” znajduje się Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego Jury, gdzie udostępniono liczne ekspozycje (przyrodniczą, paleontologiczną czy archeologiczną) oraz są organizowane warsztaty i projekcje filmów. W budynku centrum znajduje się kasa biletowa. Warta obejrzenia jest tu również wystawa plenerowa przedstawiająca typowe skały z obszaru Jury. Więcej informacji oraz mapa ścieżki przyrodniczej: http://podlesice.org.pl Około 2 km od Zamku Ogrodzienieckiego znajduje się Góra Birów. Jest na niej usytuowany gród, będący rekonstrukcją drewnianej osady z wczesnego średniowiecza, która istniała do połowy XIII wieku. (procesy rzeźbotwórcze i formy powierzchni Ziemi, wykorzystanie skał przez człowieka) MAREK BAJCER/WWW.BAJCER.CZEST.PL (skały i minerały budujące skorupę ziemską, procesy rzeźbotwórcze i formy powierzchni Ziemi) Jadąc z Podlesic przez Kroczyce drogą nr 78 w kierunku Zawiercia, należy skręcić w lewo, w drogę nr 791 do Ogrodzieńca, i pojechać dalej (drogą 790) do Podzamcza. Góra Zborów (461 m n.p.m.) jest uważana za jeden z najlepszych punktów widokowych Jury. Stanowi eldorado dla wspinaczy skałkowych. Scenariusz wycieczki Dzień 2. Ojcowski Park Narodowy (Dolinki Krakowskie) Aby dotrzeć do Ojcowa, należy pojechać z Pieskowej Skały dnem Doliny Prądnika. Na miejscu mieszczą się budynek dyrekcji parku oraz parking. Podczas zwiedzania Ojcowskiego Parku Narodowego warto skorzystać z proponowanych wycieczek tematycznych prowadzonych przez przewodników ojcowskich wzdłuż szlaków wyznaczonych przez dyrekcję OPN. Trasy te wiodą najciekawszymi pod wszystkimi względami częściami Doliny Prądnika. Proponowane wycieczki to np.: „Wśród skał i jaskiń” (wycieczka geologiczna) czy też „Zobaczmy wszystko co największe”. Więcej informacji: www.ojcow.pl/wycieczki/wycieczki_piesze.htm Z Podzamcza do kolejnego punktu wycieczki prowadzi droga nr 791 w kierunku Olkusza. W Olkuszu należy wjechać na drogę 773 prowadzącą do Ojcowa i Ojcowskiego Parku Narodowego (OPN). Ojcowski Park Narodowy 6 7 Na obszarze parku znajduje się największe na Jurze skupisko jaskiń i grot skalnych. Biegnie tędy kilka szlaków turystycznych, m.in. Szlak Orlich Gniazd (czerwony), Szlak Warowni Jurajskich (niebieski) i Szlak Dolinek Jurajskich (żółty). Dokładny opis szlaków i regulamin Ojcowskiego Parku Narodowego: www.ojcowskiparknarodowy.pl Do najciekawszych pod względem geologicznym i geomorfologicznym obiektów leżących przy Szlaku Orlich Gniazd w OPN należą Źródło Miłości – wywierzysko krasowe znajdujące się w pobliżu odnogi niebieskiego szlaku – czy Igła Deotymy – ostaniec skalny w kształcie smukłej iglicy w Dolinie Prądnika. W pobliżu rosną nasadzone brzozy ojcowskie. Około 65 m nad dnem Doliny Prądnika, przy zielonym szlaku, znajduje się Jaskinia Ciemna. Składa się ona z bardzo dużej komory o długości niemalże 90 m, szerokości 20 m i wysokości dochodzącej do kilkunastu metrów, która dalej przechodzi w zwężający się korytarz. Szata naciekowa jaskini jest uboga, a wnętrze jaskini okopcone przez pochodnie, z którymi dawniej je zwiedzano. Obejrzeć tu jednak można rekonstrukcję obozowiska neandertalczyków. Jaskinia Ciemna jest otwarta od kwietnia do października. Informacja: tel. 12 380 10 11. GETTY IMAGES/E+/MARTIN DIMITROV (procesy rzeźbotwórcze i formy powierzchni Ziemi) Niebieski Szlak Warowni Jurajskich częściowo pokrywa się ze szlakiem czerwonym. Wędrując tymi szlakami na zachód od Doliny Prądnika, przechodzi się przez Bramę Krakowską prowadzącą do Wąwozu Ciasne Skałki. Dalej wzdłuż czarnego szlaku dochodzi się do Jaskini Łokietka. Przy wjeździe na teren parku od strony Olkusza, wita zwiedzających najbardziej charakterystyczny ostaniec wapienny w Polsce, licząca ok. 25 m Maczuga Herkulesa. Kilkaset metrów za nim znajduje się zamek w Pieskowej Skale. Zamek w Pieskowej Skale to dobrze zachowana budowla renesansowa. Podobnie jak pozostałe warownie jurajskie pełnił on funkcję obronną. We wnętrzu zamku znajduje się muzeum (oddział Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu). Dla zwiedzających przygotowane są ekspozycje w czterech salach podzielonych wg stylów panujących w sztuce na przestrzeni wieków. Zamek jest czynny cały rok. Więcej informacji: www.pieskowaskala.pl. SHUTTERSTOCK/PUCHAN Maczuga Herkulesa z zamkiem w Pieskowej Skale w tle tworzą najbardziej rozpoznawalny krajobraz Ojcowskiego Parku Narodowego. Kolumny Bramy Krakowskiej mają po ok. 15 m wysokości i są porośnięte roślinnością kserotermiczną, m.in. kostrzewą bladą. Scenariusz Scenariusz wycieczki lekcji Jaskinia Łokietka leży ok. 125 m nad dnem Doliny Sąspowskiej i jest największą spośród wszystkich znanych jaskiń występujących na terenie parku. Jej długość wynosi 320 m. Składa się z kilku korytarzy, dwóch dużych sal: Sali Rycerskiej i Sypialni oraz dwóch sal mniejszych. Jaskinia Łokietka jest czynna od kwietnia do października. Informacja: tel. 12 419 08 01. Jaskinia Wierzchowska Górna znajduje się u wylotu Doliny Kluczwody, przy żółtym szlaku. Długość jaskini wynosi prawie 1 km, z czego do zwiedzania udostępniono 700 m. Trasa turystyczna prowadzi początkowo krętym Przesmykiem Długim, a następnie wiedzie przez Salę z Kotłami, Hotelik do największej komory – Sali Balowej. Stamtąd przechodzi się do Sali Człowieka Pierwotnego. Ściany i strop komór pokrywa szata naciekowa. Jaskinia Wierzchowska Górna jest czynna od kwietnia do listopada. Więcej informacji: www.jaskiniawierzchowska.pl (procesy rzeźbotwórcze i formy powierzchni Ziemi) Do atrakcji architektonicznych zlokalizowanych na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego oprócz zamku w Pieskowej Skale należą zamek w Ojcowie oraz Kaplica „Na wodzie”. Zamek w Ojcowie to ruiny średniowiecznego zamku powstałego za czasów Kazimierza Wielkiego w drugiej połowie XIV wieku. Do dziś zachowały się resztki murów obronnych, fragmenty części mieszkalnej, wieża i brama wjazdowa. Ruiny są udostępnione do zwiedzania. Zamek Kazimierzowski w Ojcowie jest czynny od kwietnia do listopada. PK „Dolinki Krakowskie” 8 9 PK „Dolinki Krakowskie” obejmuje niewielkie równoległe dolinki znajdujące się na zachód od Krakowa, na obszarze kilku gmin, m.in. Trzebini, Krzeszowic, Bukowna. Dolina Kobylańska rozpoczyna się w miejscowości Kobylany. Jest to jedna z krótszych (3–4 km długości) i ładniejszych Dolinek Krakowskich. Prawie na całej jej długości górują skały (Żabi Koń, Zjazdowa Turnia). Dolina Bolechowicka – wejście do doliny stanowi Brama Bolechowicka położona 200 m od wsi Bolechowice. Jest jedną z najkrótszych dolinek (1,5 km długości). Ostańce skalne znajduja się w niej tylko w dolnej partii, w pobliżu wspomnianej bramy. Dalej w głąb dolina staje się wąskim zalesionym wąwozem o stromych zboczach. Dolina Kluczwody – rozciąga się na długości 7 km między wsią Wierzchowice a Bolechowicami. Jest kręta (widziana z góry ma kształt litery Z) i bardzo malownicza. Najciekawszy odcinek znajduje się w pobliżu tzw. Zamkowych Skał, gdzie dolina przybiera postać zalesionego wąwozu urozmaiconego licznymi pojedynczymi skałkami, np. Leśną Basztą czy Turnią Potockiego. (procesy rzeźbotwórcze i formy powierzchni Ziemi) Przydatne linki: http://jura.info.pl/ http://jurapolska.com/ http://www.orlegniazda.pl/ http://jurajskie-wedrowki.pl/ FORUM/MAREK I MICHAŁ SKORUPSCY Kaplica „Na Wodzie” znajduje się w miejscu dawnych łazienek zdrojowych, które przerobiono na obiekt sakralny w 1901 roku. Kaplica jest usytuowana na betonowych podporach ponad potokiem. W drugim dniu wycieczki, w zależności od możliwości czasowych, można zwiedzić jedną z jaskiń oraz jedną z dolinek wchodzących w skład Parku Krajobrazowego „Dolinki Krakowskie”. Na wszystkie atrakcyjne miejsca nie wystarczy niestety czasu. Najstarsze informacje o Jaskini Łokietka położonej w masywie Chełmowej Góry pochodzą z końca XVII wieku. Karta pracy Jura Krakowsko-Częstochowska .................................................. Imię i nazwisko ..................... ............. Data Klasa 1 Uzupełnij tabelę. Elementy środowiska przyrodniczego Charakterystyka Miejsce obserwacji budowa geologiczna procesy rzeźbotwórcze formy terenu roślinność 2 Narysuj skamieniałości zaobserwowane przez Ciebie podczas wycieczki. Podpisz je oraz podaj nazwę ery geologicznej, z której pochodzą. Skamieniałość: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skamieniałość: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Era: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Era: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skamieniałość: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skamieniałość: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Era: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Era: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scenariusz Karta pracy lekcji 3 Podpisz na rysunku zaobserwowane elementy krasu podziemnego i powierzchniowego oraz podaj nazwy miejsc, w których występowały te formy (jeżeli to możliwe, podaj ich nazwy własne). Formy krasu podziemnego A. ........................................................... , np. w ................................................................................................................... B. ........................................................... , np. w ................................................................................................................... C. ........................................................... , np. w ................................................................................................................... D. ........................................................... , np. w ................................................................................................................... E. ........................................................... , np. w ................................................................................................................... Formy krasu powierzchniowego F. ........................................................... , np. w ................................................................................................................... G ........................................................... , np. w ................................................................................................................... 4 Korzystając z mapy i kompasu, naszkicuj Dolinę Prądnika. 5 Wyjaśnij, dlaczego powstał Ojcowski Park Narodowy. ................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................................
