Malaria

Malaria
Czym jest malaria?
Malaria (zimnica) jest ostrą lub przewlekłą
tropikalną
chorobą
pasożytniczą
wywoływaną przez pierwotniaka - zarodźca
malarii
z
rodzaju
Plasmodium,
przenoszonego przez komary z rodzaju
Anopheles. Znanych jest około 120
gatunków zarodźców. Wśród nich 5 jest
chorobotwórczych dla człowieka.
Większość zachorowań wywoływana jest
przez Plasmodium falciparum i Plasmodium
vivax.
Jest to choroba wielonarządowa związana z ogólnym niedotlenieniem tkanek
z powodu głębokiej niedokrwistości lub zaczopowania drobnych naczyń włosowatych
(szczególnie groźnym w mózgowiu).
Obecnie malaria jest jedną z trzech najważniejszych, oprócz AIDS i gruźlicy, chorób
zakaźnych na świecie. Wymienione choroby powodują ponad połowę wszystkich zgonów na
świecie z powodu chorób infekcyjnych.
Malaria jest najczęstszą chorobą człowieka w skali globu, na którą co roku zapada
ponad 220 mln osób, a umiera 1-3 mln (są to głównie dzieci poniżej 5 roku życia z
Afryki).
Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie?
Na zachorowanie najbardziej narażone są dzieci do 5 r.ż., kobiety ciężarne
mieszkające na terenach endemicznych oraz osoby nieodporne (które nie posiadają swoistych
przeciwciał) podróżujące z Europy, Ameryki Północnej i Australii do krajów endemicznego
lub epidemicznego występowania zimnicy. Największe ryzyko zachorowania dotyczy osób
udających się w rejony występowania malarii w Afryce (na południe od Sahary) oraz na
wyspy Oceanii, poza tym obszary zagrożone tą chorobą znajdują się również w Azji,
Ameryce Południowej oraz Ameryce Środkowej.
Jakie są drogi szerzenia choroby?
Szerzenie inwazji następuje za pośrednictwem
samic komarów z rodzaju Anopheles, które kłując
człowieka wstrzykują sporozoity Plasmodium poprzez
skórę do naczyń krwionośnych w czasie ssania krwi.
Zimnica może być również przekazywana podczas:
 przetaczania krwi,
 transplantacji narządów
 lub poprzez zanieczyszczone krwią strzykawki lub
narzędzia
medyczne
(narkomani,
rażące
zaniedbania personelu w placówkach medycznych o
standardach odmiennych od europejskich).
Wrota zarażenia - w większości przypadków wrota zarażenia stanowi skóra. Możliwa jest
także inwazja poprzez łożysko od chorej ciężarnej do płodu.
Okres wylęgania – średnio od 12 dni w
inwazji P. falciparum do 30 dni w inwazji P.
malariae. Zarażenia niektórymi szczepami P.
vivax charakteryzują się 8-10 miesięcznym
okresem inkubacji.
Obszary występowania malarii:
Malaria występuje w ponad stu krajach
strefy
tropikalnej
i
subtropikalnej;
narażonych na zachorowanie jest około 1
miliard ludzi.
U kogo można podejrzewać malarię?
Malarię podejrzewa się przede wszystkim u każdego chorego gorączkującego, który
przebywał w rejonach malarycznych. W sporadycznych przypadkach można zarazić się w
kraju od importowanego zarażonego komara w okolicy portów lotniczych, morskich lub
poprzez zarażoną krew w środowisku narkomanów lub w razie drastycznych naruszeń higieny
szpitalnej (np. użycie brudnej strzykawki).
Gorączka u każdego pacjenta powracającego z tropiku czyni obserwowany przypadek
prawdopodobnym i wymaga potwierdzenia lub wykluczenia malarii specjalistycznymi
badaniami diagnostycznymi.
Jakie są objawy malarii?
Dreszcze, gorączka, poty oraz okresowe występowanie objawów (tzw. trzeciaczka i
czwartaczka). Coraz częściej choroba nie ma typowego dla malarii przebiegu. Ponadto mogą
pojawiać się objawy ze strony układu pokarmowego (biegunki, wymioty), układu
oddechowego (duszność, kaszel), bóle mięśni, zaburzenia psychiczne lub utrata świadomości,
ogniskowe objawy neurologiczne sugerujące udar mózgu, niekiedy objawy ciężkiej
niedokrwistości i zaburzeń krzepnięcia. Ciężkie przypadki malarii wymagają leczenia na
oddziałach intensywnej terapii.
W jaki sposób można potwierdzić malarię?
Malarię potwierdza się wykazując obecność pasożyta Plasmodium w badaniach krwi.
Na czym polega zapobieganie malarii?
Zapobieganie szerzeniu malarii w skali krajowej
polega na:
 likwidacji miejsc lęgowych komarów i ich dostępu
do ludzi (stosowanie opylania domostw
insektycydami, korzystanie z moskitier),
 wczesnym rozpoznawaniu i leczeniu przypadków
malarii u ludzi,
 zapobieganiu epidemiom malarii
 oraz na edukacji społeczności o ryzyku malarii
i możliwościach jej zapobiegania.
Indywidualnie zapobiega się malarii
i chemioprofilaktykę (podawanie leków).
przez
unikanie
kontaktu
z
komarami
Kontakt z komarem utrudnia:
 właściwe ubranie w godzinach wieczornych
(długie rękawy i spodnie, grube skarpetki);
 stosowanie na odkryte części ciała, zwłaszcza
kark, dłonie i stopy, repelentów odstraszających
komary;
 zabezpieczenie mieszkania przez umieszczanie
siatek w oknach i drzwiach wejściowych,
stosowanie środków owadobójczych (trociczki,
różnego rodzaju rozpylacze, elektrofumigatory),
zastosowanie klimatyzacji w pomieszczeniach;
 zabezpieczenie miejsc do spania moskitierami, o
ile pomieszczenia nie są wolne od komarów.
W zapobieganiu malarii istotne jest unikanie komarów rodzaju Anopheles, głównie w
czasie od zmroku do świtu, w niektórych okolicach cały rok, a w niektórych tylko w porze
deszczowej.
Czy istnieje skuteczna szczepionka p/ko malarii?
Nie ma szczepionki p/ko malarii. Na świecie prowadzone są intensywne prace nad
opracowaniem szczepionki przeciw malarii. Obecnie preparat pozostaje w fazie testowania.
Jak należy chronić się przed zachorowaniem?
Wobec braku szczepionki przeciw
malarii, w zapobieganiu zachorowaniom na
malarię, jak i leczeniu podstawową rolę
odgrywają leki przeciwmalaryczne.
Stosowanie leków antymalarycznych,
zwane jest chemioprofilaktyką.
Poprawny wybór leku musi uwzględniać
szereg czynników, a zarazem odpowiadać
bieżącej sytuacji w zakresie oporności
zarodźców (przenoszonych przez komary) na
leki w rejonie, do którego się udajemy.
Wybór leku zależy od różnych czynników m.in. od:
 miejsca pobytu na terenach malarycznych i związanego z nim ryzyka zarażenia
Plasmodium (ważne jest określenie gatunku pasożyta, jego oporność na leki, pora roku, w
której komary występują lub nie, geograficzne położenie terenu-tereny położone bardzo
wysoko i centralne rejony większych aglomeracji – to miejsca na których komary nie
występują);
 długości i warunków pobytu na terenach malarycznych (np. krótkie wyjazdy biznesowe z
pobytem w klimatyzowanych hotelach obarczone są niskim ryzykiem zachorowania,
dłuższe wyjazdy w celach turystycznych, czy w poszukiwaniu przygód zwiększają ryzyko
zachorowania);
 utrudnionego dostępu do lekarza;
 wieku i indywidualnych przeciwwskazań ze strony pacjenta.
Dobór leków przeciw malarycznych powinien w każdym przypadku przebiegać
indywidualnie i powinien być skonsultowany z lekarzem specjalistą.
Należy pamiętać, iż chemioprofilaktykę należy rozpocząć odpowiednio wcześniej,
przed przybyciem do strefy występowania malarii, a następnie stosować przez cały czas
pobytu w rejonie zagrożonym oraz kontynuować po opuszczeniu tego rejonu przez zalecany
okres.
Ważne!
Nawet stosowanie właściwych środków ochrony przed komarami w podróży oraz
optymalnej chemioprofilaktyki nie jest w stanie uchronić podróżnego przed malarią
w 100%.
Należy jednak podkreślić, że odpowiednio dobrane metody zapobiegawcze
minimalizują ryzyko ciężkiego przebiegu tej choroby oraz śmierci w razie
zachorowania.
Do opracowania informacji wykorzystano:
publikację „Choroby zakaźne i pasożytnicze” pod red. prof. W. Magdzika, prof. D.
Naruszewicz, prof. A. Zielińskiego,
artykuł „Ryzyko zarażenia malarią w czasie podróży w świetle danych kliniki Chorób
zakaźnych w Krakowie z lat 1996-2010” autorstwa A. Kalinowska-Nowak, M. Bociąga-Jasik,
M. Leśniak, T. Mach, A. Garlicki – „Przegląd Epidemiologiczny” 2012;66; 431-436
oraz
informacje ze stron internetowych
www.gis.gov.p;, www.cdc.gov/MALARIA/;
www.malaria.com; www.who.int/topics/malaria
Opracowała: mgr Jolanta Owsińska