Ciąża ektopowa szyjkowa – opis przypadku

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 3, 175-180, 2014
OPIS PRZYPADKU
Ciąża ektopowa szyjkowa – opis przypadku
KRZYSZTOF PIĄTEK1, SŁAWOMIR GĄSIOR1, TOMASZ ŁUKASZEWSKI2, HUBERT WOLSKI2,3,
KRZYSZTOF DREWS2,4, AGNIESZKA SEREMAK-MROZIKIEWICZ2,4,5
Streszczenie
Ciąża szyjkowa jest bardzo rzadkim powikłaniem położniczym, w przypadku którego jajo płodowe uległo
implantacji w błonie śluzowej kanału szyjki macicy. W przypadku rozpoznania ciąży szyjkowej możliwych
jest kilka sposobów leczenia, jednak w literaturze brak jest jednoznacznych wytycznych postępowania.
Leczenie pierwotnie farmakologiczne metotreksatem wydaje się odznaczać wysokim odsetkiem pacjentek,
u których udało się zachować płodność. Celem pracy jest prezentacja przypadku pacjentki w ciąży
szyjowej, u której z powodzeniem wdrożono leczenie farmakologiczne metotreksatem oraz przedstawienie
aktualnie dostępnych metod terapeutycznych w przypadku rozpoznania ciąży ektopowej zlokalizowanej
w szyjce macicy.
Słowa kluczowe: ciąża ektopowa szyjkowa, postępowanie zachowawcze, metotreksat
Wstęp
Ciąża szyjkowa jest ciążą ektopową, w przypadku
której jajo płodowe uległo implantacji w błonie śluzowej kanału szyjki macicy. Jest bardzo rzadkim powikłaniem położniczym, występującym z częstością
1:1000 – 1:18000 ciąż i stanowi zaledwie 1% wszystkich przypadków ciąż ektopowych [1, 2]. Obserwowany przez niektórych badaczy wzrost częstości
występowania ciąży szyjkowej łączony jest m.in.
z rozpowszechnieniem technik wspomaganego rozrodu, histeroskopowych zabiegów diagnostycznych
oraz zwiększonym odsetkiem porodów ukończonych
cięciem cesarskim [3]. Następstwem jej rozwoju jest
masywny krwotok, który spowodowany jest przede
wszystkim słabą zdolnością szyjki do obkurczania się
oraz większą średnicą uszkodzonych naczyń w porównaniu do ciąży jajowodowej. Czynniki te mogą
uniemożliwić skuteczne zamknięcie naczyń w miejscu implantacji ciąży szyjkowej przy udziale naturalnych mechanizmów hemostazy. Rozpoznanie ciąży ektopowej zlokalizowanej w szyjce macicy najczęściej stawiane jest na podstawie badania ultrasonograficznego w I trymestrze ciąży ujawniającego
obecność jaja płodowego w szyjce macicy. Spośród
objawów przedmiotowych oraz podmiotowych nale1
ży wymienić niespecyficzne plamienia z narządów
płciowych, zasinienie części pochwowej szyjki macicy oraz ból podbrzusza.
W przypadku rozpoznania ciąży szyjkowej możliwych jest kilka sposobów postępowania. Pierwotne
leczenie chirurgiczno-zabiegowe obejmujące zabieg
wyłyżeczkowania, aspiracji lub histeroskopowego
usunięcia jaja płodowego z następową próbą opanowania pojawiającego się krwotoku za pomocą:
a) tamponady cewnikiem Foleya lub balonem Bakriego, b) założenia szwu hemostatycznego metodą Kerwin-Chrobaka, c) założenie szwu okrężnego metodą
Shirodkara, d) podwiązanie, ligację lub embolizację
tętnic macicznych, e) miejscowe podanie prostaglandyn, f) amputację szyjki macicy lub g) wycięcie
macicy [3-5]. W piśmiennictwie opisano również
przypadek założenia szwu okrężnego metodą Shirodkara na szyjkę macicy jako samodzielną metodę
terapeutyczną [6]. Wyłyżeczkowanie szyjki macicy
może być także poprzedzone embolizacją tętnic macicznych [7]. W literaturze opisuje się również jako
pierwotną metodę leczenia ciąży szyjkowej wycięcie
macicy z pozostawieniem przydatków bez podjęcia
próby leczenia oszczędzającego [4, 5].
Oddział Ginekologiczno-Położniczy z Pododdziałem Onkologii, Szpital Wojewódzki SPZOZ w Zielonej Górze
Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
3
Oddział Ginekologiczno-Położniczy Podhalański Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Nowy Targ
4
Pracownia Biologii Molekularnej w Klinice Perinatologii i Chorób Kobiecych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
5
Zakład Farmakologii i Fitochemii, Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
2
176
K. Piątek, S. Gąsior, T. Łukaszewski, H. Wolski, K. Drews, A. Seremak-Mrozikiewicz
Drugim sposobem postępowania jest pierwotne
leczenie farmakologiczne. Najczęściej stosowanym
cytostatykiem jest metotreksat podawany systemowo
(i.m. lub i.v.), miejscowo (do worka owodniowego)
lub bezpośrednio do tętnic macicznych [8-15]. Spośród opisywanych sposobów leczenia farmakologicznego należy również wymienić podanie chlorku potasu bezpośrednio do jaja płodowego, dopochwową
aplikację mizoprostolu lub doszyjkowe podanie dinoprostu [16-17]. W piśmiennictwie opisuje się także
postępowanie łączące wymienione sposoby leczenia
ciąży szyjkowej. Niektórzy autorzy opisują także
możliwość przyjęcia postawy wyczekującej sprowadzającej się jedynie do obserwacji ciężarnej bez podejmowania procedur leczniczych.
Cel pracy
Celem pracy jest prezentacja przypadku pacjentki
w ciąży szyjowej, u której z powodzeniem wdrożono
leczenie farmakologiczne metotreksatem oraz przedstawienie aktualnie dostępnych metod terapeutycznych w przypadku rozpoznania ciąży ektopowej
zlokalizowanej w szyjce macicy.
Opis przypadku
Pacjentka lat 41 w siódmym tygodniu ciąży została przyjęta do Oddziału Ginekologiczno-Położniczego z Pododdziałem Ginekologii Onkologicznej
Szpitala Wojewódzkiego im. Karola Marcinkowskiego
w Zielonej Górze z powodu rozpoznanej ambulatoryjnie ciąży ektopowej zlokalizowanej w szyjce
macicy. Wywiad położniczy obejmował jedną donoszoną ciążę ukończoną cięciem cesarskim oraz jedno
poronienie w I trymestrze ciąży, po którym wykonano zabieg wyłyżeczkowania ścian jamy macicy.
U pacjentki nie odnotowano chorób przewlekłych,
a wywiad rodzinny był bez obciążeń. W okresie kilku
dni przed hospitalizacją u pacjentki występowało
krwawienie z narządów płciowych o miernym nasileniu. W chwili przyjęcia do szpitala stan ogólny
pacjentki był dobry. W badaniu ginekologicznym
przy użyciu wzierników pochwowych stwierdzono
brunatno-krwistą wydzielinę pochwową, rozdętą klepsydrowato szyjkę macicy oraz zamknięte ujście
zewnętrzne kanału szyjki macicy. W badaniu wewnętrznym trzon macicy był gładki, twardy, ruchomy,
nieznacznie bolesny podczas palpacji. W badaniu
USG w jamie macicy nie stwierdzono obecności
pęcherzyka ciążowego, a endometrium było grubości
12,9 mm. Natomiast w kanale szyjki macicy uwido-
czniono położony w całości poniżej ujścia wewnętrznego kanału szyjki macicy, pęcherzyk ciążowy
o średnicy 17,3 mm z echem zarodka o długości
siedzeniowo-ciemieniowej 8,8 mm (odpowiadającej
siódmemu tygodniowi ciąży). Stwierdzono również
czynność serca zarodka o częstości 115 uderzeń na
minutę. Jajniki obustronnie były prawidłowej wielkości bez zmian sonograficznych, a w obrębie zatoki
Douglasa nie stwierdzono obecności zmian patologicznych. Stężenie beta-hCG w surowicy krwi obwodowej w chwili przyjęcia pacjentki do szpitala wynosiło 42 525 mIU/ml. W badaniach laboratoryjnych
(morfologia, układ krzepnięcia, stężenie elektrolitów,
CRP, mocznik, kreatynina, bilirubina i transaminazy)
nie stwierdzono odchyleń od normy. Przeprowadzono rozmowę z pacjentką, w trakcie której przedstawiono sytuację kliniczną, możliwe powikłania oraz
potencjalne sposoby leczenia. Pacjentka mocno
akcentowała chęć pozostawienia macicy i zachowania płodności. Uzyskano świadomą zgodę na leczenie
zachowawcze z użyciem metotreksatu. W drugiej
dobie hospitalizacji podano domięśniowo metotreksat w dawce 50 mg/m2 powierzchni ciała. Ze względu na obserwowany w kolejnych dniach wzrost stężenia beta-hCG do wartości 78 362 mIU/ml oraz
obecność czynności serca zarodka w kolejnych badaniach USG, zadecydowano w ósmej dobie hospitalizacji o podaniu domięśniowo drugiej dawki
(50 mg/m2) leku. W dwunastej dobie pobytu stężenie
beta-hCG wynosiło 80 600 mIU/ml, a czynność serca
zarodka była nadal obecna, dlatego podano domięśniowo trzecią dawkę (50 mg/m2) metotreksatu. W kolejnych pięciu dobach stwierdzono spadek stężenia
beta-hCG do wartości 64 673 mIU/ml, przy obecnej
czynności serca zarodka. W 18. dobie hospitalizacji
(9 tygodni ciąży) zdecydowano o podaniu metotreksatu do pęcherzyka ciążowego. W krótkim znieczuleniu ogólnym pod kontrolą USG wprowadzono poprzez kanał szyjki macicy kateter inseminacyjny i po
nieudanej próbie podania leku bezpośrednio do
worka owodniowego podano 25 mg metotreksatu do
przestrzeni między owodnią i kosmówką. Bezpośrednio po zabiegu wystąpił epizod intensywnego krwawienia z kanału szyjki macicy, który jednak samoistnie ustąpił i nie doprowadził do spadku parametrów morfologii krwi u pacjentki. Obumarcie zarodka
stwierdzono po 12 godzinach od przeprowadzonego
zabiegu. W kolejnych 7 dniach stwierdzano niewielkie plamienie, bóle podbrzusza i wyraźny spadek stężenia beta-hCG (w 19. dniu leczenia – 53 277 mUI/ml,
Ciąża ektopowa szyjkowa – opis przypadku
177
Tab. 1. Możliwe sposoby postępowania w przypadku ciąży szyjkowej
Pierwotne leczenie
farmakologiczne
Sposób postępowania
Piśmiennictwo
[Surampudi et al. 2012]
[Pantelis et al. 2013]
[Shrestha et al. 2011]
[Song et al. 2009]
[Ferrara et al. 2007]
[Api et al. 2006]
[Kirk et al. 2006]
[Shrestha et al. 2011]
[Tang et al. 2010]
[Song et al. 2009]
[Kirk et al. 2006]
[Shrestha et al. 2011]
[Polak et al. 2011]
bez procedur zabiegowych
68
3
z wyłyżeczkowaniem kanału
szyjki macicy
23
–
z aspiracją jaja płodowego
2
–
3
–
[Shrestha et al. 2011]
3
–
[Song et al. 2009]
[Kirk et al. 2006]
1
–
[Kirk et al. 2006]
2
–
[Ben Farhat et al. 2010]
[Nadisauskiene et al. 2007]
6
–
[Song et al. 2009]
[Kirk et al. 2006]
2
–
[Kirk et al. 2006]
2
–
[Kirk et al. 2006]
0
2
[Shrestha et al.
1
–
[Kim et al.2009]
20
5
[Vitner et al. 2013]
[Tang et al. 2010]
[Song et al. 2009]
[Kirk et al. 2006]
4
–
[Kirk et al. 2006]
4
–
[Song et al. 2009]
[Ferrara et al. 2007]
14
–
[Tang et al. 2010]
2
–
[Mashiat et al. 2002]
–
4
1
–
z wyłyżeczkowaniem kanału szyjki
macicy oraz ratunkową histeroskopową
elektrokauteryzacją
i tamponadą gazą
z wyłyżeczkowaniem kanału szyjki
macicy oraz podwiązaniem lub
embolizacją tętnic macicznych
z wyłyżeczkowaniem kanału szyjki
macicy i tamponadą cewnikiem Foleya
z embolizacją tętnic macicznych oraz
wyłyżeczkowaniem kanału szyjki
macicy
z embolizacją lub podwiązaniem tętnic
macicznych
z założeniem pilnego szwu szyjkowego
metodą Shirodkara
z założeniem szwu szyjkowego
Shirodkara i podwiązaniem tętnic
macicznych
z elektywnym prostym wycięciem
macicy bez przydatków
aspiracja jaja płodowego, przy użyciu
pediatrycznego cewnika Foleya (ciąża
heterotopowa)
rozszerzenie i wyłyżeczkowanie kanału
szyjki macicy
Pierwotne leczenie
chirurgiczne
Ilość przypadków
Ilość przypadków
zakończonych
zakończonych
zachowaniem
utratą płodności
płodności
rozszerzenie i wyłyżeczkowanie kanału
szyjki macicy oraz leczenie uzupełniające (podanie metotreksatu lub wazopresyny lub podwiązanie tętnic macicznych lub ponowne wyłyżeczkowanie
kanału szyjki macicy)
rozszerzenie i wyłyżeczkowanie kanału
szyjki macicy z tamponadą gazą lub
cewnikiem Foleya
embolizacja tętnic macicznych oraz
wyłyżeczkowanie kanału szyjki macicy
założenie szwu szyjkowego
metodą Shirodkara
usunięcie macicy bez przydatków
Postępowanie wyczekujące
[Tang et al. 2010]
[Song et al. 2009]
[Kirk et al. 2006]
178
K. Piątek, S. Gąsior, T. Łukaszewski, H. Wolski, K. Drews, A. Seremak-Mrozikiewicz
Ryc. 1. Zmiana stężenia beta-hCG
w 22. dniu – 32 970 mIU/ml i w 24. dniu – 27 323 mIU/
ml). Dynamikę zmiany stężenia beta-hCG przedstawiono na rycinie 1. Mimo podania systemowo trzech
oraz miejscowo jednej dawki metotreksatu nie obserwowano działań niepożądanych leku. Po 25 dniach
pobytu w szpitalu pacjentkę w stanie ogólnym dobrym wypisano do domu. Dalszą obserwację prowadzono ambulatoryjnie monitorując stężenia beta-hCG
oraz wykonując badania USG. Brak obecności pęcherzyka ciążowego w kanale szyjki macicy stwierdzono
w drugim tygodniu, natomiast spadek stężenia betahCG do wartości poniżej 5 mIU/ml stwierdzono w ósmym tygodniu od zakończenia hospitalizacji. Okresowe plamienie z narządów płciowych występowało
przez około 6 tygodni. Po 12 tygodniach u pacjentki
wystąpiła miesiączka i w tym momencie zakończono
jej obserwację.
Dyskusja
W literaturze brak jest jednoznacznych wytycznych postępowania w przypadku rozpoznania ciąży
szyjkowej. Darai i wsp. stwierdzili, że blisko 3/4 ciąż
ekotopowych, z beta-hCG mniejszym od 1000 IU/l
i stężeniem progesteronu mniejszym od 5 ng/ml ulega samoistnemu wyleczeniu [18]. Metodę tę można
rozważyć oczywiście tylko w przypadku stabilnej hemodynamicznie pacjentki z rozpoznaną ciążą szyjkową, u której nie występuje krwotok lub dolegliwości bólowe. Kirk i wsp. opisali zakończony powodzeniem przypadek pacjentki w ciąży szyjkowej z widocznym echem zarodka o długości CRL 6,4 mm bez
widocznej akcji serca płodu, u której przy stężeniu
beta-hCG wynoszącym 144 IU/l wdrożono postępowanie wyczekujące [19].
Możliwe sposoby postępowania dostępne w wybranej literaturze ostatnich dziesięciu laty przedsta-
wiano w tabeli 1. Postępowanie pierwotnie farmakologiczne bez dodatkowych procedur zabiegowych
wydaje się posiadać największy odsetek przypadków
leczenia zakończonych zachowaniem płodności [16].
Kandydatki do takiego sposobu postępowania powinny być stabilne hemodynamicznie z osoczowym stężeniem beta-hCG przed rozpoczęciem leczenia najlepiej nieprzekraczającym 5000,00 mIL/ml [20]. Podczas gdy pojedyncza dawka metotreksatu (50 mg/m2
p.c., i.v.) może być wystarczająca w przypadku ciąży
ektopowej zlokalizowanej w jajowodzie, to w przypadku ciąży szyjkowej często obserwowana jest konieczność podawania kilku dawek tego leku, np.
w schemacie 1,3,5 i 7 dzień (1 mg/kg m.c.) naprzemiennie z folinianem wapnia (0,1 mg/kg m.c.) [20-21].
Skuteczność terapii metotreksatem może być z powodzeniem monitorowana seryjnymi oznaczeniami osoczowego stężenia beta-hCG, co potwierdziło się również w prezentowanym przez nas przypadku – ryc. 1.
Do najczęstszych obserwowanych działań niepożądanych w trakcie leczenia cytostatycznego należą:
owrzodzenia błony śluzowej w jamie ustnej, spadek
stężenia leukocytów, nudności, wymioty, zmęczenie,
świąd skóry i pokrzywka. Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest związane z długością ekspozycji organizmu oraz z wysokością podanej dawki
leku. Powodzenie terapii metotreksatem (systemowej
lub miejscowej) szacowane jest w literaturze na poziome ok. 80% zarówno w pojedynczej, jak i wielopłodowej ciąży szyjkowej [10]. Skuteczność na poziomie
ok 90% osiągana jest przy połączeniu terapii systemowej wraz podaniem metotreksatu miejscowo [22].
Wnioski
1) Postępowanie farmakologiczne odznacza się wysokim odsetkiem powodzenia terapeutycznego
Ciąża ektopowa szyjkowa – opis przypadku
przy stosunkowo niskim ryzyku wystąpienia działań niepożądanych leczenia.
2) Wczesne prawidłowe postawienie rozpoznania
powinno zmniejszyć ryzyko konieczności wykonania przetoczeń krwi czy wycięcia macicy, a tym
samym utratę płodności.
3) W przypadku ciąży szykowej najtrudniejszą sytuacją kliniczną prezentują pacjentki, u których
leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne. W powyższej sytuacji klinicznej decyzję o sposobie
leczenia powinien podejmować zespół lekarzy
ginekologów-położników o największym doświadczeniu klinicznym.
4) Aplikacja metotreksatu do przestrzeni pomiędzy
owodnią i kosmówką może być postępowaniem
alternatywnym do bezpośredniego podania leku
do pęcherzyka ciążowego.
Piśmiennictwo
[1] Hosni M.M., Herath R.P., Mumatz R. (2014) Diagnostic
and therapeutic dilemmas of cervical ectopic pregnancy. Obstet. Gynecol. Surv. 69(5): 261-76.
[2] Rubin I.C. (2011) Cervical pregnancy. Am. J. Obstet.
Gynecol. 13: 625-633.
[3] Sijanović S., Vidosavljević D., Topolovec Z. et al.
(2014) Management of cervical ectopic pregnancy after
unsuccesful methotrexate treatment. Iran J. Reprod.
Med. 12(4): 285-288.
[4] Headley A. (2014) Management of cervical pregnancy
with uterine artery embolization: a case report. J. Reprod. Med. 59(7-8): 425-428.
[5] Su T.H., Wang Y.D., Chen C.P. et al. (1992) A conser-
vative surgical treatment of cervical pregnancy with
active bleeding – uterine artery ligation and cervicotomy. Int. J. Gynaecol. Obst. 4: 275-279.
[6] Mashiat S., Admon D., Oelsner G. et al. (2002) Cervical
Shirodkar carclage may be the treatment modality of
choice for cervical pregnancy. Hum. Reprod. 17: 493-6.
[7] Tang P.P., Liu X.Y. Chen N. (2010) et al. Diagnosis and
treatment of cervical ectopic pregnancy. Zhongguo Yi
Xue Ke Xue Yuan Xue Bao 32(5), 497-500.
[8] Yankowitz J., Leake J., Huggins G. et al. (1990) Cervical
ectopic pregnancy: Review of the literature and report
of a case treated by single-dose methotrexate therapy.
Obstet. Gynecol. Surv. 45: 405-414.
[9] Yitzhak M., Orvieto R., Nitke S. et al. (1999) Cervical
pregnancy – a conservative step – wise approach.
Hum. Reprod. 14: 847-849.
[10]Vela G., Tulandi T. (2007) Cervical pregnancy: The
importance of early diagnosis and treatment. J. Minim.
Invasive Gynecol. 14: 481-484.
[11]Cecchino G.N., Araujo Junior E., Eliot Junior J. (2014)
Methotrexate for ectopic pregnancy: when and how.
Arch. Gynecol. Obstet. 290(3): 417-23.
[12]Nomiyama M., Arima K., Iwasaka T. et al. (1997) Conser-
vative treatment using a methotrexate lipiodol emulsion
179
containing non-ionic contrast medium for a cervical
ectopic pregnancy. Hum. Reprod. 12: 2826-2829.
[13]Sanchez-Ferrer M.L., Machado-Linde F., Pertegal-Ruiz
M. et al. (2011) Fertility preservation in heterotopic
cervical pregnancy Fetal Diagn. Ther. 30: 229-233.
[14]Sørensen M., Clausen H.V. (2011) Cervical pregnancy
can be managed conservatively with methotrexate.
Ugeskr Laeger 173: 2722-2723.
[15]Verma U., English D., Brookfield K. (2011) Conservative management of nontubal ectopic pregnancies. Fertil. Steril. 96: 1391-1395.
[16]Polak G., Stachowicz N., Morawska D. et al. (2011)
Treatment of cervical pregnancy with systemic methotrexate and KCI solution injection into the gestational
sac – case report and review of literature. Ginekol. Pol.
82(5): 386-389.
[17]Wyroba J., Krzysiek J., Rajter-Ciosek A. et al. (2014)
High live birth rate after conservative treatment of ectopic pregnancy with methotrexate. Ginekol. Pol. 85
(2): 105-110.
[18]Campas P., Bouyer J., Fernandez H. (2014) Treatment
of ectopic pregnancies in 2014: new answers to some
old questions. Fertil. Steril. 101(3): 615-620.
[19]Kirk E., Condous G., Haider Z. et al. (2006) The conservative management of cervical ectopic pregnancies.
Ultrasound Obstet. Gynecol. 27(4): 430-437.
[20]Surampudi K. (2012) A case of cervical ectopic pregnancy: successful therapy with methotrexate. J. Obstet. Gynaecol. India 62(1): 1-3.
[21]Matteo M., Nappi L., Rosenberg P. et al. (2006) Com-
bined medical-hysteroscopic conservative treatment
of a viable pregnancy: A case report. J. Minim. Invasi-
ve Gynecol. 13: 345-347.
[22]Monteagudo A., Minior V.K., Stephenson C. et al.
(2005) Non-surgical management of live ectopic preg-
nancy with ultrasound-guided local injection: a case
series. Ultrasound Obstet. Gynecol. 25: 282-288.
[23]Kotzbach R., Szymański M., Korenkiewicz J. et al.
(2005) Ciąża ektopowa szyjkowa zakończona urodzeniem żywego 1800 g dziecka. Ginekol. Pol. 76: 304-307.
[24]Pantelis A., Daniilidis A., Dinas K. (2013) Conservative
treatment of a 7 week cervical ectopic pregnancy after
intra-uterine insemination. Hippokratia 17(1): 95.
[25]Vitner D., Lowenstein L., Deutsch M. et al. (2010) Dilation and Curettage: Successful Treatment for a Heterotopic Intrauterine and a Twin Cervical Pregnancy.
Isr. Med. Assoc. J. 13(2): 115-6.
[26]Shrestha E., Yang Y., Li X. et al. (2011) Successful con-
servative management with methotrexate and mifepristone of cervical pregnancy. J. Biomed. Res. 25(1):
71-3.
[27]Kim M.G., Shim J.Y., Won H.S. et al. (2009) Conserva-
tive management of spontaneous heterotopic cervical
pregnancy using an aspiration cannula and pediatric
Foley catheter. Ultrasound Obstet. Gynecol. 33(6): 733-
734.
[28]Ben Farhat L., Ben Salah Y., Askri A. et al. (2010) Con-
servative treatment of a cervical twin pregnancy with
uterine artery embolization. Diagn. Interv. Radiol.
16(3): 248-250.
180
K. Piątek, S. Gąsior, T. Łukaszewski, H. Wolski, K. Drews, A. Seremak-Mrozikiewicz
[29]Song M.J., Moon M.H., Kim J.A. et al. (2009) Serial
transvaginal sonographic findings of cervical ectopic
pregnancy treated with high-dose methotrexate. J.
[32]Api O., Unal O., Api M. et al. (2006) Ultrasonographic
appearance of cervical pregnancy following successful
treatment with methotrexate. Ultrasound Obstet. Gy-
Ultrasound Med. 28(1): 55-61.
[30]Nadisauskiene R., Vaicekavicius E., Taraseviciene V.
et al. (2007) Conservative treatment of cervical preg-
nancy with selective unilateral uterine artery embolization. Medicina (Kaunas) 43(11): 883-886.
necol. 28(6): 845-847.
J
[31]Ferrara L., Belogolovkin V., Gandhi M. et al. (2007)
Successful management of a consecutive cervical
pregnancy by sonographically guided transvaginal
local injection: case report and review of the literature.
Tomasz Łukaszewski
Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
60-535 Poznań, ul. Polna 33
e-mail: [email protected]
J. Ultrasound Med. 26(7): 959-965.
Cervical ectopic pregnancy – case report
Cervical pregnancy is a very rare perinatal complication in which the gestational sac is implanted in the endocervical
mucosa of the cervical canal. Various methods of treatment of cervical pregnancy have been reported, however
clear management of cervical pregnancy has not been well established. Conservative treatment with methotrexate
is characterized by high success rates of preservation of fertility. The aim of this article is to present a case report
of a cervical pregnancy treated successfully with methotrexate as well as to show currently available therapeutic
methods of management of ectopic cervical pregnancy.
Key words: cervical ectopic pregnancy, conservative management, methotrexate
ERRATA
W artykule Palenie papierosów w samoocenie kobiet ciężarnych
autorstwa M. Krzyścin, M. Kluza, A. Chuchracki W. Markwitz, G.H. Bręborowicz
opublikowanym w kwartalniku Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 6(3): 152-160 (2013)
nie zamieszczono informacji:
Praca była finansowana przez MNiSW. Grant NCN nr N 407 194040.
Przepraszamy Czytelników za brak tej informacji w artykule
ERRATA
W artykule Przebieg ciąży i porodu u pacjentki z zespołem Guillaina-Barre – opis przypadku
zamieszczonym w kwartalniku Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 7(2): 106-111 (2014)
podano niepełny zespół autorów.
Pełen zespół autorów oraz afiliacje powinny mieć postać:
Krekora M.1, Kędzierska A.1, Zych-Krekora K.2, Biesiada L.1, Głąbiński A.3, Krasomski G.1
1
Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi
Klinika Pediatrii i Immunologii z Pododdziałem Nefrologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi
3
Klinika Neurologii i Udarów Mózgu, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej
– Centralny Szpital Weteranów w Łodzi
2
Przepraszamy Czytelników za podanie niepełnego zespołu autorów