nierówności społeczne a rozwój gospodarczy

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE W ZIELONEJ GÓRZE
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI
(Wydział Prawa i Administracji;
Instytut Inżynierii Bezpieczeństwa i Nauk o Pracy;
Pełnomocnik Rektora UZ ds. Studentów Niepełnosprawnych)
POLSKIE TOWARZYSTWO PROFESJOLOGICZNE
NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE
A ROZWÓJ GOSPODARCZY
KSIĄŻKA STRESZCZEŃ
GŁÓWNY SPONSOR KONFERENCJI
ZIELONA GÓRA, 3-4 GRUDNIA 2015
Cele konferencji:
1. Wsparcie młodych Lubuszan oraz ich koleżanek i kolegów z całego kraju – uczestników XXIX
Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej – w pogłębianiu wiedzy związanej z tematyką bieżącej edycji
Olimpiady, dotyczącej istotnych problemów polityki społecznej i gospodarczej, jakimi są nierówności społeczne i rozwój gospodarczy oraz wzajemnych relacji między nimi.
2. Interdyscyplinarna analiza zagadnień teoretycznych i praktycznych w zakresie nierówności
społecznych, rozwoju gospodarczego oraz współzależności między nimi.
3. Upowszechnienie międzynarodowego dorobku naukowo-badawczego dotyczącego nierówności społecznych i rozwoju gospodarczego, wymiana poglądów i doświadczeń w radzeniu
sobie z tymi problemami.
Obszary problemowe konferencji:
1.
2.
3.
Nierówności społeczne, rozwój gospodarczy – teoria i praktyka.
Nierówności społeczne, rozwój gospodarczy – przyczyny, skutki, tendencje.
Nierówności: regionalne; dochodowe; na rynku pracy; zdrowotne; płci; wykształcenia; wynikające z uprzedzeń i dyskryminacji; władzy; rasowe; w bogactwach materialnych; inne.
4. Kumulowanie nierówności, prekariat.
5. Związki między rozwojem gospodarczym i nierównościami społecznymi.
6. Nierówności społeczne i rozwój gospodarczy w Polsce i na świecie – w ujęciu lokalnym,
regionalnym, krajowym i międzynarodowym.
7. Pomiar nierówności społecznych i rozwoju gospodarczego.
8. Nierówności społeczne a dobrobyt społeczny.
9. Przeciwdziałanie nierównościom – zawsze, wszędzie, do jakiego poziomu?
10. Nierówności społeczne – zagrożenie czy element pobudzający konkurencyjność?
11. Historyczne uwarunkowania nierówności społecznych i rozwoju gospodarczego.
12. Rola banków w aspekcie nierówności społecznych i rozwoju gospodarczego – w ujęciu lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym.
3
prof. dr hab. Adam Baszyński
Reformy bankowe a wzrost gospodarczy. Przykład krajów transformujących się
Sektor bankowy jest branżą usługową. Banki przyczyniają się do wzrostu gospodarczego nie
poprzez wytwarzanie dóbr, lecz poprzez dostarczanie środków finansowych umożliwiających
produkcję innym gałęziom gospodarki. Silna dodatnia korelacja pomiędzy rozwojem sektora finansowego (w tym bankowego) a wzrostem sfery realnej gospodarki ma swoje uzasadnienie
teoretyczne. Udział banków w tworzeniu wzrostu gospodarczego sprowadza się do wspierania
akumulacji kapitału w gospodarce poprzez podaż kredytu. Udział ten wyraża się zarówno w ilości
dostarczonego kredytu (efektywność produkcyjna), jak i najlepszej alokacji kredytu (efektywność
alokacyjna). Ponadto, rozwój rynku usług bankowych może mieć efekty prowzrostowe, ale również sprzyjające pogłębianiu ubóstwa.
Przekształcenia sektorów bankowych w krajach transformujących się z monobanku do struktur konkurencyjnych były priorytetem w zakresie przeobrażeń społeczno-gospodarczych zachodzących w tych krajach na przełomie lat 80. i 90. XX w. Zakładano, że sprawnie funkcjonujący rynek usług depozytowo-kredytowych i rozliczeniowych stanie się podstawą rozwoju gospodarki
rynkowej. Pomimo trudnych warunków początkowych, zarówno w samej branży bankowej, jak i
otoczeniu makroekonomicznym, proces reformowania sektorów bankowych postępował szybko.
W rezultacie dwóch dekad przeobrażeń sektorów bankowych w krajach transformujących się
wzrosło znaczenie kredytu bankowego w gospodarce, choć zakres pośrednictwa bankowego jest
mniejszy niż w rozwiniętych gospodarkach rynkowych. Dominacja sektorów bankowych w systemie finansowym krajów transformujących się spowodowała, że kredyt bankowy stał się głównym
źródłem zewnętrznego finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych.
Problem referatu sformułowano w postaci pytania, czy reformy sektorów bankowych w krajach transformujących się sprzyjały wzrostowi gospodarczemu? Celem badania przeprowadzonego dla 28 krajów transformujących się jest poszukiwanie współzależności pomiędzy reformami
bankowymi a wielkościami takimi jak wzrost gospodarczy, poziom produktu krajowego brutto
per capita, relacja inwestycji do PKB, czy dostępność kredytu. Sformułowano tezę, że sektory
bankowe w krajach transformujących się były beneficjentami procesu wzrostu gospodarczego.
mgr Alicja Choma
Wpływ Big Data na niwelowanie nierówności społecznych
W dobie informatyzacji każdego dnia obywatele oraz różnego rodzaju instytucje podczas codziennych czynności generują wiele nowych danych. Termin Big Data odnosi się do dużego wolumenu danych o charakteryzujących się różnorodną strukturą. Narzędzia stworzone specjalnie na
potrzeby Big Data, umożliwiają inteligentną analizę informacji wytwarzanych przez ludzkość.
Otwiera to perspektywy uzyskania dodatkowych korzyści gospodarczych i społecznych. Big Data
przyczynia się do wzrostu gospodarczego, a tym samym wywiera wpływ na istniejące nierówności
społeczne.
Celem badania jest przeanalizowanie możliwości wpływu Big Data na niwelowanie nierówności społecznych. Badanie oparte zostały głownie na studiach literaturowych z zakresu nierówności społecznych, polityki społecznej oraz analizach zastosowań Big Data w tym obszarze. Dodatkowo do zrealizowania celu badawczego wykorzystano rezultaty dotychczasowo przeprowadzonych badań.
5
Analiza Big Data kreuje nowe możliwości, które powinny przyczynić się do poprawy warunków społecznych. Stwarza szanse na poprawę bezpieczeństwa, polepszenie sytuacji ekonomicznej oraz kształtowanie udogodnień dla całego społeczeństwa. W konsekwencji narzędzia oparte
na analizie Big Data mogą przyczynić się do zredukowania nierówności społecznych. Obywatele
posiadają coraz łatwiejszy dostęp do informacji niezależnie od ich miejsca zamieszkania i sytuacji
materialnej. Ponadto zwiększenie wiedzy rządów na temat nierówności i dyskryminacji przyczynia
się do większej przejrzystości i obiektywizmu w procesie podejmowania ważnych decyzji kształtujących życie społeczeństwa.
dr Olena Chyhantsova
Wpływ nierówności społecznych na motywację uczniów do nauki języków obcych
Artykuł poświęcony jest problemowi nierówności społecznych na Ukrainie. Wpływają one na
jakość wykształcenia oraz na wagę uczenia się języków obcych w szkole, co staje się kluczową
jakościową cechą określającą społeczeństwo, ważną składową kształtowania struktury społecznej i jednocześnie środkiem społecznej mobilności. Dobre wykształcenie, które obejmuje także
znajomość języków obcych, jest tym czynnikiem, który może sprzyjać nowemu podziałowi i dyferencjacji warstw społecznych. Dzięki znajomości języków obcych człowiek ma możliwość stania
się częścią społeczeństwa nie tylko w kraju, ale i poza jego granicami.
mgr Katarzyna Cymbranowicz
Społeczno-ekonomiczne konsekwencje zjawiska underemployment na polskim rynku pracy
Procesy, jakie obecnie zachodzą na rynku pracy w Polsce mogą napawać umiarkowanym
optymizmem. Z ostatnich szacunków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wynika, że w październiku 2015 r. stopa bezrobocia rejestrowanego spadła do rekordowo niskiego, jednocyfrowego poziomu 9,6%. Innymi słowy, odnotowano najniższy poziom bezrobocia na przestrzeni ostatnich siedmiu lat, co jest niewątpliwym sukcesem biorąc pod uwagę fakt, że Europa, w tym Polska,
nadal zmaga się z negatywnymi skutkami kryzysu finansowo-gospodarczego. W artykule autor
zastanawia się nad społecznymi i ekonomicznymi skutkami specyficznej formy zatrudnienia, która
nie spełnia standardów powszechnie obowiązujących na rynku pracy w Polsce, a znana jest pod
pojęciem underemployment. W artykule autor porusza kwestie teoretyczne dotyczące problemów terminologicznych związanych z interpretacją w literaturze polskiej i zagranicznej pojęcia
underemployment oraz niezwykle istotne relacje między zjawiskiem underemployment a elastycznymi (alternatywnymi) formami zatrudnienia. Przeprowadzoną przez autora analizę o charakterze teoretycznym dopełnia statystyczna analiza danych empirycznych dotycząca obecnego stanu
i perspektyw rozwoju zjawiska underemployment w kontekście przemian zachodzących na polskim rynku pracy.
6
dr Przemysław Czechanowski
Rynek giełdowy jako narzędzie zmniejszania nierówności społecznych z perspektywy doświadczeń 25 lat transformacji ustrojowej w Polsce
Okres transformacji ustrojowej, jaki nastąpił po roku 1990, miał w założeniach zwolenników
transformacji sprzyjać aktywizacji postaw obywatelskich zarówno w sferze politycznej, jak i ekonomicznej. Krytykowano nierówności społeczne występujące w PRL wynikające z dominacji struktur państwowych cechujących się hierarchizacją społeczną i dochodową, a także z ograniczenia
indywidualnej mobilności społecznej będącej konsekwencją negatywnego stosunku do prywatnej
własności. W nowym systemie ekonomicznym nadzieję na niwelowanie nierówności społecznych
pokładano w instytucjach rynkowych i równości konkurowania na wolnym rynku. Od samego
początku rynek kapitałowy w postaci reaktywowanej Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie miał być instytucją umożliwiającą zbudowanie społeczeństwa mającego równy i bezpośredni dostęp do pożytków generowanych przez polską gospodarkę. W ciągu ostatnich 24 lat
istnienia GPW w Warszawie zainicjowano trzy duże programy mające upowszechnić współuczestniczenie obywateli na rynku kapitałowym: program Narodowych Funduszy Inwestycyjnych,
reformę emerytalną OFE i program Akcjonariat Obywatelski. Wyniki tych programów są wysoce
niezadowalające. Rynek kapitałowy nie stał się instytucją wyrównującą za pomocą alokacji kapitału nierówności społeczne. Co najmniej od wybuchu kryzysu w roku 2007 zanika uczestnictwo na
rynku inwestorów indywidualnych, a wraz z nim płynność obrotu i efektywność samego rynku
kapitałowego. Pojawia się więc pytanie: czy założenia autorów transformacji ustrojowej były od
początku utopijne i rynek kapitałowy nie może być narzędziem wyrównywania nierówności społecznych? Czy też istnieje taka możliwość, że porażka na rynku polskim wynika z błędów bądź
zaniechań popełnionych przez rządzących po roku 1990 w sferze instytucjonalnej i makroekonomicznej? Odpowiedzi na te pytania pozwolą wyznaczyć kierunek reform rynku kapitałowego mających za zadanie zwiększać inkluzywność społeczną oraz poprawiać efektywność alokacyjną.
prof. Vladimir Davydenko, mgr Irina Arbitajlo
Nierówności w zdrowiu: problemy i prawidłowości
Główną przyczyną dyskusji na temat nierówności w sferze zdrowia jest to, że jedna część badań skupia się na wpływaniu na nierówności, a druga jest zasadniczo związana z problemami
wzrostu gospodarczego. Ważne są oba te aspekty, ponieważ walka z biedą i nierównościami
w sferze zdrowia jest szczególnie trudna, gdy rozwój gospodarczy jest słaby. Rzeczywiście silny
ekonomiczny wzrost jest warunkiem koniecznym dla finansowania redystrybucji w sferze zdrowia
i zwiększenia dochodów niższych warstw społecznych. Przykładowo wyższe nakłady na ochronę
zdrowia per capita z reguły wiążą się z wyższą oczekiwaną długością życia w momencie urodzenia. Stosuje się teorię czynników „błędnego koła ubóstwa i choroby” (Winslow), która wyjaśnia
stan zdrowia związkami przyczynowo-skutkowymi między wszystkimi elementami systemu społecznego i stanem zdrowia ludności. Teorie „błędnego koła ubóstwa i choroby” wyjaśniają odwzorowanie różnych patologicznych okoliczności przez zamknięte cykle rozwoju, w których społeczeństwo przechodzi przez szereg stanów, wracając ostatecznie do pierwotnego („krąg się
zamknął”). W socjologii gospodarczej teoria ta znalazła wyraz w pracach Webera, a w szczególności w pojęciu nierównych „szans życiowych”; zjawisku nierównomiernego podziału przewag,
określonym przez Mertona mianem efektu św. Mateusza; w terminologii Sztompki, który zwraca
7
uwagę na powstanie silnej hierarchii przywilejów elity i pozbawianie biednych dostępu do pożądanych dóbr i wartości, w tym zdrowia. Nierówności w sferze zdrowia przejawiają się w takich
wskaźnikach, jak długość życia, postrzegany poziom własnego zdrowia, koszty opieki zdrowotnej, ubezpieczenia zdrowotne, samobójstwa, które powinny być rozpatrywane w przekrojach
wieku i płci, społeczno-demograficznych, finansowo-materialnych, a także według statusu majątkowego. Analiza tych wskaźników ma znaczenie naukowe dla długoterminowych porównań
większości krajów.
mgr Wiktoria Domagała
Nierówności społeczne ze względu na płeć w krajach wysoko rozwiniętych
Głównym celem podejmowanego opracowania jest analiza nierówności społecznych, przede
wszystkim tych występujących w sferze zawodowej oraz w aspektach z nią powiązanych, pomiędzy kobietami a mężczyznami w krajach wysoko rozwiniętych – należących do grupy państw
OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju). Aktualność poruszanego tematu oraz
współczesne trendy nauk ekonomiczno-społecznych wskazują na istotność omawianego zjawiska
w kontekście rozwoju społeczno-gospodarczego.
Szczegółowe aspekty, które zostaną poruszone to m.in.: segregacja zawodowa ze względu
na płeć (w ujęciu wertykalnym oraz horyzontalnym) oraz płciowa luka płacowa. W toku dyskusji
zostaną zaprezentowane mechanizmy sprzyjające kształtowaniu się nierówności płci w świetle
współczesnych teorii ekonomicznych, m.in.: teoria uprzedzeń osobistych G. Beckera, teoria kapitału ludzkiego, hipoteza stłoczenia w nielicznych zawodach, teorie segmentacyjne. Skala problemu zostanie zbadana w oparciu o takie mierniki nierówności płci jak: Gender Inequality Index, Gender Gap Index, Gender Empowerment Measure, Gender Pay Gap. Zostaną przedstawione wstępne
wyniki badań statystyczno-ekonometrycznych, które w oparciu o analizę skupień, uporządkują
badane kraje wysoko rozwinięte w grupy charakteryzujące się największym podobieństwem/zróżnicowaniem w kontekście społecznych nierówności płci. Dążąc do wszechstronnego
przedstawienia omawianej problematyki zostanie wykorzystany bogaty zasób literatury przedmiotu, źródeł internetowych oraz raportów i badań statystyczno-ekonomicznych. Analiza opierać
się będzie na danych pochodzących m.in. z: Banku Światowego, Światowego Forum Ekonomicznego, ONZ czy też Eurostatu. W ramach wniosków Autorka postara się zidentyfikować obszary
obciążone największymi nierównościami płci oraz uwypuklić najważniejsze konsekwencje zróżnicowanej pozycji społeczno-zawodowej kobiet i mężczyzn dla rozwoju społeczno-gospodarczego.
prof. dr Anatolii Hrynenko, mgr Volodymyr Kyryliuk
Wpływ nierówności społecznych na spójność społeczną
W artykule rozpatruje się nierówności socjalne i ich wpływ na spójność społeczeństwa. Podkreślono główne aspekty spójności społecznej jako kluczowej koncepcji doskonalenia społeczeństwa i rozwoju gospodarczego. Przeanalizowano podstawowe kierunki przełamania nierówności
socjalnych w celu zwiększenia spójności społeczeństwa.
8
dr Karina Jędrzejowska
Strategia developmental state jako narzędzie przeciwdziałania nierównościom społecznym
w wybranych państwach afrykańskich
Koncepcja developmental state jest często przywoływana w kontekście walki z ubóstwem
i nierównościami społecznymi. Termin ten oznacza system gospodarczy, w którym rozwój gospodarczy stanowi nadrzędny cel działań państwa. Państwa realizujące te założenia prowadzą aktywną politykę gospodarczą mającą na celu przyspieszenie rozwoju gospodarczego. Cechą charakterystyczną tego modelu jest centralna rola państwa w procesach gospodarczych. Systemowi
temu towarzyszy zwykle bankowo zorientowany system finansowy i silna biurokratyzacja. Ważne
dla developmental state jest powiązanie pomiędzy polityką przemysłową a handlową, stanowiące
połączenie substytucji importu i orientacji proeksportowej. Państwa realizujące ten model rozwoju charakteryzuje zazwyczaj szybkie tempo wzrostu gospodarczego. O ile za developmental state
uznawano początkowo państwa Azji Wschodniej (Japonia, Korea Południowa czy Chiny),
w ostatnich dwóch dekadach elementy tej koncepcji znalazły zastosowanie również w innych
regionach, w tym w Azji Południowej i Ameryce Łacińskiej. Największe zainteresowanie budzi
jednak możliwość wdrożenia założeń developmental state w państwach afrykańskich. W kontekście afrykańskim obok „prorozwojowego” charakteru takiego rozwiązania ważne jest przeciwdziałanie najwyższym na świecie nierównościom społecznym. Stworzenie developmental state
zdolnego do korekcji nierówności dochodowych wymienia się wśród celów Narodowego Planu
Rozwoju Republiki Południowej Afryki z 2012 roku. Jako afrykańskie developmental state określa
się m.in. Botswanę i Rwandę, gdzie również strategia ta ma służyć redukcji nierówności i walce
z ubóstwem.
Artykuł ma celu przedstawienie koncepcji developmental state oraz analizę jej przydatności
jako narzędzia przeciwdziałania nierównościom społecznym. Obok ogólnych założeń developmental state w artykule przywołane zostaną doświadczenia wybranych państw afrykańskich
związane z zastosowaniem tej strategii.
dr Sławomira Kańduła
Refleksje nad zasadnością oraz efektami wyrównywania międzygminnych nierówności dochodowych (na przykładzie gmin regionu północno-zachodniego)
Problem badawczy, wokół którego koncentruje się artykuł dotyczy zasadności wyrównywania dochodów gmin oraz efektów polityki wyrównawczej państwa w Polsce. Jego celem jest dokonanie syntezy dyskusji na temat zasadności tego wyrównywania oraz ocena efektów polityki
wyrównawczej państwa w odniesieniu do gmin wchodzących w skład regionu północnozachodniego (według klasyfikacji NUTS1 – PL4), czyli z województw zachodniopomorskiego,
wielkopolskiego i lubuskiego. Przy wykorzystaniu dostępnych miar statystycznych zbadano zróżnicowanie dochodów podatkowych badanych gmin oraz wpływ otrzymania subwencji ogólnej na
wysokość dochodów tych gmin i stopień ich zróżnicowania. W opracowaniu weryfikowana jest
następująca teza: mechanizm wyrównawczy adresowany do gmin zmniejsza istniejące między
nimi nierówności dochodowe, ale w sposób nieznaczny.
Problematyka zróżnicowania dochodów własnych gmin jest ważna, dlatego że nadmierne
zróżnicowanie tych dochodów prowadzi do zróżnicowania możliwości wykonywania przez nie
zadań publicznych, a tym samym nie sprzyja niwelowaniu, ujawniających się w przekroju teryto-
9
rialnym, nierówności społecznych. Jest ona też aktualna, ponieważ obowiązujący w Polsce mechanizm wyrównujący dochody gmin jest dysfunkcyjny, co potwierdził Trybunał Konstytucyjny,
w związku z tym podjęto prace mające na celu jego zmianę.
Artykuł skonstruowano następująco. Po wprowadzeniu zdefiniowano pojęcie międzygminnych nierówności fiskalnych oraz nakreślono przyczyny ich powstawania. Następnie przedstawiono, prowadzona w duchu teorii federalizmu fiskalnego, dyskusja na temat zasadności wyrównywania wymienionych nierówności. W kolejnym punkcie dokonano charakterystyki instrumentów
wyrównywania międzygminnych nierówności fiskalnych w Polsce. W empirycznej części opracowania przedstawiono zróżnicowanie dochodów podatkowych gmin regionu północnozachodniego. Zbadano też efekty zasilania tych gmin dochodami z tytułu subwencji ogólnej. Rozważania podsumowano w zakończeniu.
dr Wojciech Kisiała
Poziom rozwoju gospodarczego a nierówności regionalne – Weryfikacja hipotezy odwróconego
U Williamsona
Cechą charakterystyczną procesów konwergencji gospodarczej, odnotowywanych współcześnie w wielu krajach członkowskich UE, jest redukowanie różnic ekonomicznych w skali międzynarodowej (unijnej) nazywane konwergencją zewnętrzną, którym towarzyszą rosnące dysproporcje gospodarcze wewnątrz krajów (międzyregionalne oraz wewnątrzregionalne), czyli
dywergencja wewnętrzna (Łaźniewska i in. 2011; Kusideł 2013).
Taki stan rzeczy może wynikać z faktu, że w krajach rozwijających się odnotowywany jest
szybszy wzrost obszarów najsilniejszych gospodarczo, co początkowo przekłada się na przestrzenną polaryzację i postępujące nierówności regionalne. Z czasem jednak, wraz wchodzeniem
gospodarek na wyższe etapy rozwoju, procesy dyfuzji impulsów wzrostowych na pozostałe obszary powinny prowadzić do przestrzennego równoważenia poziomów rozwoju i zmniejszania
dysproporcji regionalnych (Geodecki 2006; Kumor 2009; 2010).
Wśród koncepcji teoretycznych wyjaśniających opisane powyżej zależności dużą popularność
zyskała tzw. hipoteza Williamsona (1965), bazująca na modelu (krzywej) Kuznetza (1955).
Celem artykułu jest analiza zależności pomiędzy poziomem rozwoju gospodarczego w Polsce
a identyfikowanymi nierównościami regionalnymi, zmierzająca do weryfikacji hipotezy Williamsona. Postępowanie badawcze polega na estymacji modeli ekonometrycznych, w których wykorzystuje się z jednej strony wskaźniki reprezentujące poziom rozwoju gospodarczego (PKB per capita) oraz wydajność pracy (WDB na pracującego), a z drugiej strony mierniki zróżnicowania regionalnego tych zmiennych (indeks Giniego oraz współczynnik zmienności). Badania bazują na szeregach czasowych obejmujących lata 1995-2013.
Artykuł osadzony jest w nurcie badań z zakresu ekonomii rozwoju, z uwzględnieniem koncepcji ewolucji, złożoności i dynamiki przestrzennych systemów społeczno-gospodarczych.
prof. dr hab. Magdalena Knapińska
Rozwój gospodarczy w podstawowych miernikach makroekonomicznych
Celem artykułu jest prezentacja, analiza i ocena głównych miar makroekonomicznych w kontekście rozwoju gospodarczego. Obszar badawczy stanowi Polska, kraje Unii Europejskiej oraz
świata, które są porównywane w ramach podejmowanej problematyki. Zakres czasowy obejmuje
10
lata 1990-2014, choć niekiedy okres ten skrócono z uwagi na trudności z porównywalnością danych.
Przede wszystkim przedstawiono tu zatem pojęcie samego rozwoju gospodarczego w literaturze ekonomicznej będącego pojęciem szerszym od wzrostu gospodarczego, a także węższym
od pojęcia rozwoju społeczno-gospodarczego. W prowadzonych analizach ograniczono się bowiem do miar ekonomicznych, choć jak wiadomo z rozwojem wiążą się istotne zmiany natury
społecznej i demograficznej.
W dalszej części przedstawiono podstawowe mierniki ekonomiczne do których zaliczyć należy PKB, PKB per capita, kapitał prywatny i publiczny, stosunek kapitału do dochodu, rentowność
kapitału oraz dochody z pracy w strukturze dochodów ludności ogółem. Miary te zostały przedstawione w ujęciu dynamicznym i porównawczym wśród badanych krajów.
W zakończeniu sformułowano wnioski wynikające z analizy, a które zarazem rysują pewne
perspektywy zmian w Polsce i badanych krajach, a będące zapowiedzią pewnych kierunków rozwoju gospodarczego w przyszłości Polski i świata.
W przygotowaniu artykułu posłużono się literaturą przedmiotu (polsko- i anglojęzyczną),
a także danymi statystycznymi udostępnianymi przez GUS, OECD, MFW i inne jednostki badawcze
krajowe i zagraniczne.
mgr Sławomir Kuźmar
Wydajność pracy a rozwój gospodarczy w regionach Polski w latach 1995-2013
Wydajność pracy stanowi jedną z podstawowych kategorii ekonomicznych, określających
efektywność wykorzystania zasobów pracy dostępnych w gospodarce zarówno na poziomie krajowym jak również w poszczególnych regionach. Istotnym wydaje się być zatem pytanie na ile
różnice w poziomach i dynamice wydajności pracy w poszczególnych regionach polski mogą wyjaśniać zróżnicowanie rozwoju społeczno-ekonomicznego Polskich regionów. Wobec powyższego przedmiotem niniejszego opracowania jest próba określenia stopnia zróżnicowania poziomu
i dynamiki wydajności pracy oraz wpływu tego zróżnicowania na poziom rozwoju gospodarczego
polskich regionów w latach 1995-2013.
W celu wyznaczenia wydajności pracy wykorzystano dane pochodzące z Europejskiej Bazy
Danych Regionalnych (ang. Europeaan Regional Database) opracowywane przez Camrbidge Econometrics (CE) oraz dane udostępniane przez Główny Urząd Statystyczny w Polsce (GUS) dotyczące wartości dodanej brutto (GVA) oraz liczbę pracujących w poszczególnych województwach.
Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego w polskich województwach wyznaczono z kolei
w oparciu o miary takie jak: PKB per capita, mierniki dotyczące jakości kształcenia, opieki zdrowotnej oraz infrastruktury.
W pierwszej części opracowanie wskazane zostanie istotne znaczenie wydajności pracy jako
miary efektywności gospodarowania. W dalszej części przeprowadzona zostanie – w oparciu
o określone ujęcia – empiryczna analiza poziomu i dynamiki oraz zróżnicowania wydajności pracy
jak również mierników rozwoju społeczno-gospodarczego, po czym podjęta zostanie próba określenia relacji zachodzących pomiędzy wydajnością pracy a miernikami rozwoju w poszczególnych
województwach. Opracowanie kończy krótkie podsumowanie ze wskazaniem na najistotniejsze
implikacje wynikające z przeprowadzonych analiz.
11
dr Oleksii Kvilinskyi, dr Irina Bondaryeva, dr Andrey Mieshkov
Nierówności społeczne a rozwój gospodarczy w krajach z transformującym się systemem rynkowym
W artykule rozpatrzono specyficzne tendencje, odbijające stan społecznych i ekonomicznych
procesów w krajach z ewoluującym politycznoprawnym systemem. Zanalizowano związek wzajemny między wzrostem gospodarczym (spadkiem) a obniżeniem (zwiększeniem) dysbalansu
socjalnego na przykładzie społeczeństwa ukraińskiego. Zbadano wpływ środowiska politycznoprawnego państwa na rozwój społeczeństwa na podstawie uwzględnienia stopnia stabilności
politycznej państwa, efektywności funkcjonowania ustawodawczo-normatywnych narzędzi, zasadności i stabilności koncepcji rozwoju kraju oraz regionów. Określono podstawowe charakterystyki, odbijające poziom rozwoju ekonomicznego społeczeństwa: stopień rozwoju systemu podatkowego, pojemność i wypłacalność rynku wewnętrznego, zabezpieczenie zasobami surowcowymi, tempa inflacji, poziom stabilności waluty krajowej, zasady wykształcenia budżetu kraju,
stan rynku papierów wartościowych, sektora bankowego, jakość rozwoju infrastruktury inwestycyjnej, właściwości kształtowania integrowanej infrastruktury logistycznej, tempa dynamiki produktu krajowego brutto, wielkości produkcji, koszty logistyki w łańcuchu dostaw, wielkości inwestycji kapitałowych. Wyróżniono parametry, decydujące społeczno-kulturalną zestawiająca kształtowanie społeczeństwa, do których, przede wszystkim, odnoszą się poziom rozwoju wykształcenia, medycyny, infrastruktury społecznej, aspekty środowiskowe, hierarchia społeczna i relacji
w społeczeństwie, zagrożenia kryminalne i wojskowe, tendencje demograficzne, bezrobocie
i nieformalne zatrudnienie. Zaznaczono, że wskaźniki społeczne i gospodarcze, ostatecznie tworząc wysokość i strukturę dochodów i wydatków ludności, poziom ochrony, są podstawą do realizacji osobistych potrzeb ludzi. Analiza pod warunkiem zbiór zaleceń dla skoordynowanego oddziaływania na procesy gospodarcze i społeczne w warunkach przekształconego systemu rynkowego.
mgr inż. Edward Makarewicz, dr Anna Gondek
Współpraca szkolnictwa zawodowego z firmą Ziel-Bruk
Wpływ nierówności społecznych na rozwój gospodarczy jest istotnym problemem współczesnych gospodarek. Temat ten podejmują ekonomiści, socjologowie czy politolodzy na ogół
w ujęciu gospodarek narodowych i światowej. Jednak zasługuje on również na analizę w ujęciu
regionalnym. Województwo lubuskie, podobnie jak inne, nie jest jednorodne pod względem rozwoju społeczno-gospodarczego. Autorzy artykułu ukazali różnice w rozwoju województwa,
a także opisali rolę przedsiębiorstw w niwelowaniu tych różnic poprzez współpracę sektora prywatnego z publicznym na przykładzie przedsiębiorstwa ZIEL-BRUK MAKAREWICZ.
prof. Elżbieta Mączyńska
Niespójność systemowa jako bariera harmonijnego rozwoju społeczno-gospodarczego
O możliwościach trwałego społeczno-gospodarczego rozwoju Polski przesądzać będą sposoby i efektywność wykorzystywania źródeł własnego potencjału rozwojowego. Efektywności
w tym zakresie nie sprzyjają głębokie nierówności społeczne, w tym majątkowe. Zwiększają one
ryzyko marnotrawstwa społeczno-gospodarczego oraz stają się barierą rozwoju i umacniania de-
12
mokracji wolnorynkowej. Fundamentalnym czynnikiem osłabiającym spójność społeczną jest wykluczenie społeczne i bezrobocie. Wskazuje to na konieczność kształtowania takiego ładu społeczno-gospodarczego, który nacechowany byłby większą inkluzywnością. Jest to konstytucyjny
wymóg wynikający z art. 20 Konstytucji RP, wskazującym, że konstytucyjnym, modelem ustrojowym w Polsce jest społeczna gospodarka rynkowa, którą cechuje spójność między celami gospodarczymi, społecznymi i ekologicznymi oraz inkluzywność społeczna. Niestety, konstytucyjny zapis wciąż nie pokrywa się w pełni z rzeczywistością społeczno-gospodarczą, W Polsce bowiem
mimo sukcesów transformacyjnych wciąż jeszcze – jak wynika oceny Komisji Europejskiej i ze statystyk – ponad 25% osób zagrożonych jest ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w tym prawie 30% dzieci i około 20% osób starszych. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem przekracza 17%. Wskazuje to na konieczność działań na rzecz spójności, inkluzywności społecznej. Inkluzywny, partycypacyjny system społeczno-gospodarczy to system, który umożliwia optymalizację wykorzystania
zasobów materialnych i społecznych oraz zmniejszanie się rozpiętości między potencjalnym
a rzeczywistym poziomem wzrostu gospodarczego, a zarazem zapewnia poprawę jakości życia
ludzi. Na inkluzywny system społeczno gospodarczy składają się instytucje inkluzji społecznej,
inkluzywne przedsiębiorstwa, inkluzywny rynek, inkluzyjne państwo, prawo i samorządy.
Szerzej na ten temat w: Reforma kulturowa 2020 – 2030 – 2040, Wydawnictwo KIG, Warszawa, 2015, http://www.kig.pl/raport-reforma-kulturowa-2020-2030-2040.html.
dr Agnieszka Mrozińska
Partycypacja społeczna w przeciwdziałaniu nierównościom społecznym
Nierówności społeczne towarzyszyły społecznościom właściwie od zawsze. Sposoby mierzenia nierówności, szukanie czynników, które je powodują bądź na nie wpływają, stały się celem
rozważań polityków i społeczników, a także naukowców. Szukanie zależności kształtowania się
zjawiska nierówności społecznych w odniesieniu do procesów zachodzących w gospodarce, do
innych zjawisk społecznych czy do czynników środowiskowych, z uwzględnieniem prawie
wszystkich wymiarów przestrzennych, stanowi cenny wkład naukowy w definiowaniu skutków
nierówności społecznych. Wiedza ta stanowi cenne źródło w próbach przeciwdziałaniu temu zjawisku. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na wysiłki związane z przeciwdziałaniem nierównościom społecznym, w tym na szczególne narzędzie, jakim jest partycypacja społeczna. W artykule
dokonano próby oceny skuteczności i efektywności partycypacji społecznej i jej wybranych metod
jako środka dla rozpoznania problemu nierówności społecznych i szukania skutecznych rozwiązań
problemów, które zostaną zidentyfikowane. W treści artykułu uwzględniona została także problematyka skali przestrzennej, w jakiej partycypacja społeczna wydaje się być najbardziej skutecznym i uzasadnionym narzędziem, zarówno do rozpoznania, jak i do niwelowania zjawiska nierówności społecznych.
dr Dorota Niewiedział
Proces starzenia się społeczeństwa: zagrożenie czy wyzwanie dla gospodarki?
Artykuł zawiera refleksje wynikające z procesu starzenia się społeczeństwa polskiego, który
stał się już faktem dla szerokiej opinii publicznej. Odwrócenie piramidy demograficznej wymusza
dyskusję, dotyczącą nowego modelu gospodarki i nowej kultury pracy. W dziedzinie ekonomii
oznaczać to będzie odchodzenie od gospodarki opartej na ciągłym wzroście produkcji i konsump-
13
cji. Im więcej będzie seniorów i seniorek, tym ważniejsze miejsce przypadać będzie ekonomii
opieki. Aktualnie jeszcze w przestrzeni publicznej dominuje teoria deficytu, skazująca seniorów na
wykluczenie z życia społecznego. Wiedza empiryczna wskazuje jednak, na wiele ich kompetencji,
które mogą być użyteczne w warunkach pracy.
dr Jarosław Oczki
Nierówności dochodowe w Unii Europejskiej i ich ekonomiczne konsekwencje
W większości krajów wysoko rozwiniętych obserwuje sie wzrost nierówności dochodowych
spowodowany przyrostem wolumenu importu z krajów o niskich kosztach pracy, imigracją nisko
wykwalifikowanych pracowników, bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi w krajach o niskich
kosztach pracy w pracochłonnych gałęziach gospodarki oraz postępem technicznym, który przyczynia się do ograniczenia popytu na nisko wykwalifikowanych pracowników. Artykuł prezentuje
porównanie poziomu i dynamiki nierówności dochodowych w krajach UE w ciągu ostatniej dekady. Do pomiaru wykorzystano współczynnik Giniego oraz alternatywne miary nierówności. Przeprowadzono również dyskusję na temat ekonomicznych skutków nierówności dochodowych
w krajach wysoko rozwiniętych. Analizę nierówności przeprowadzono na podstawie danych Eurostatu (EU-SILC), natomiast wyciągnięciu wniosków na temat ekonomicznych skutków nierówności posłużył przegląd wyników najnowszych badań empirycznych.
prof. dr hab. Aleksander Panasiuk, mgr Karolina Michalska, mgr Adrianna Wolska
Polityka turystyczna krajów Unii Europejskiej w zakresie oddziaływania na nierówności
społeczne
W artykule podjęte będą zagadnienia polityki turystycznej Unii Europejskiej i wybranych krajów w zakresie upowszechnienia mobilności turystycznej obywateli UE, a zwłaszcza wybranych
grup społecznych. Wskaźniki aktywności turystycznej społeczeństw krajów UE są znacznie zróżnicowane. Polityka UE koncentruje się na aktywizacji ruchu turystycznego wybranych grup społecznych: dzieci i młodzieży, seniorów, osób niepełnosprawnych. Polityki wewnątrzkrajowe oddziałują także na grupy społeczne o niskim statusie materialnym, ograniczając tzw. wykluczenie
turystyczne. Współcześnie uznać należy, że turystyka powinna być dobrem ogólnodostępnym.
Działania UE i krajów członkowskich pozwalają oddziaływać na wzrost gospodarczy, dzięki pełniejszym wykorzystaniu bazy turystycznej, która wielu krajach charakteryzuje się wysokim poziomem sezonowości. Turystyka ma zatem istotny wpływ na efekty makro- i mikroekonomiczne,
a przede wszystkim na rynek pracy, przychody branży turystycznej oraz dochody zatrudnionych
w przedsiębiorstwach turystycznych. Dzięki temu uruchamia efekty mnożnikowe w gospodarce.
dr Maria Agnieszka Paszkowicz, dr Marcin Garbat
Niepełnosprawność jako czynnik wykluczenia społecznego i zawodowego
Około 80% osób niepełnosprawnych w Polsce funkcjonuje poza rynkiem pracy, podczas gdy
w krajach UE wskaźnik ten wynosi średnio 40%-50%. Jest wiele powodów tego stanu rzeczy: bariery edukacyjne i niski poziom wykształcenia niepełnosprawnych, postrzeganie ich jako niewydajnych pracowników, niekonkurencyjnych w stosunku do osób sprawnych. Problemy ludzi z niepełnosprawnościami, przez całe lata niezauważane i lekceważone, w ostatnim czasie doczekały się
14
większego zainteresowania ze strony zarówno organizacji rządowych i społecznych, jak i tzw.
przeciętnych obywateli. Dzieje się tak za sprawą większej świadomości tzw. zdrowej części społeczeństwa, jak i za sprawą samych niepełnosprawnych, którzy głośno i dobitnie zaczęli domagać
się wyrównania ich szans i możliwości aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym. Likwidowane są więc stopniowo bariery fizyczne, coraz powszechniejsze staje się tworzenie w szkołach
masowych klas integracyjnych, państwowe i prywatne firmy otwierają swoje drzwi przed niepełnosprawnymi pracownikami, istnieją organizacje wspierające i pomagające osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom itd. Trzeba sobie jednak zadać pytanie: Czy tak właśnie ma wyglądać
społeczna integracja osób niepełnosprawnych? Czy stworzenie warunków, miejsc, w których mogą się rozwijać osoby dotknięte niepełnosprawnością, działać i pracować, jest panaceum na ich
pełne uczestnictwo w życiu społecznym i zawodowym? W artykule podjęto próbę odpowiedzi na
powyższe pytania. Opisano rolę oraz znaczenie społecznej i zawodowej integracji. Podjęto również próbę krótkiej diagnozy sytuacji osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy.
prof. dr hab. inż. Artur Paździor, mgr Karolina Dziadosz
Implementacja zasad społecznej odpowiedzialności biznesu na przykładzie sektora bankowego
w Polsce
Sektor bankowy w gospodarce rynkowej pełni istotną rolę w systemie społecznoekonomicznym państwa. Banki komercyjne, wyznaczając marżę oraz inne elementy oddziałujące
na cenę kredytu (prowizja, ubezpieczenia, opłaty przygotowawcze itp.) kształtują finalną cenę
kapitału niezbędnego do sfinansowania zarówno bieżącej działalności, jak i projektów inwestycyjnych przedsiębiorstw. Można zatem stwierdzić, że system bankowy może być zarówno kreatorem, jak i destruktorem rozwoju gospodarczego państwa.
Wymagania zrównoważonego rozwoju i społecznej odpowiedzialności biznesu ukierunkowują działania przedsiębiorstw, w tym banków, na realizację również celów społecznych. Promocja
tych koncepcji, a także obligowanie coraz szerszej grupy podmiotów gospodarczych do raportowania działań CSR, motywuje menedżerów do angażowania społecznie odpowiedzialnego. Należy jednak zastanowić się, czy odgórne narzucanie prywatnym firmom działań społecznie odpowiedzialnych jest moralne, a także czy nie stoi w sprzeczności z normami prawnymi, traktującymi
podmioty gospodarcze jako prowadzące działalność o charakterze zarobkowym. Symptomatyczne może być również to, iż w wyniku konieczności respektowania, raportowania i monitorowania
zasad CSR, pojawi się pokusa inkorporowania w działalność społecznie odpowiedzialną zachowań
dotychczas kojarzonych z działalnością z obszaru public relations.
Przedstawione dylematy wydają się być wystarczającą przesłanką do sformułowania celu niniejszego artykułu, jakim jest ocena działalności społecznie odpowiedzialnej banków funkcjonujących w Polsce. Ocena ta zostanie przeprowadzona w oparciu o analizę raportów CSR. Istotnym
elementem badań podjętych w artykule będzie również konfrontacja działań deklarowanych
przez banki z działaniami pożądanymi przez klientów.
* Por. art. 2 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, Dz.U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.
15
dr Krzysztof Prendecki, dr Krzysztof Rejman
Neoliberalizm wobec nierówności społecznych
W artykule omawiamy wybrane aspekty neoliberalizmu wobec najważniejszych problemów
współczesnego świata, związanych z rozwarstwieniem społecznym i szeroko rozumianymi problemami biedy i bogactwa. Analiza złożoności kapitalizmu w wybranych krajach umożliwia lepsze
zrozumienie tego zjawiska w czasach kryzysu. Dyskusja koncentruje się na pytaniu, czy niezbędna
jest interwencja państwa, a jeśli tak, to w jakim zakresie. Czy kierunki zmian w rozwoju społecznym i gospodarczym podążają w kierunku wolności czy opiekuńczości? I w jakim stopniu rozbudowany system ubezpieczeń społecznych i pomocy socjalnej wymaga reform w stadium obecnym
i w przyszłości?
Prezentowany temat wymaga również starannej analizy w kontekście zrównoważonego
rozwoju, wolnego handlu, globalizacji, dystrybucji zamożności i walki z ubóstwem. W jakim stopniu kraje rozwijające się mogą czerpać ze spuścizny myśli neoliberalnej, czy powinny pójść odmienną drogą rozwoju?
Ważną kwestią jest umiejscowienie neoliberalizmu w sferze skuteczności dobroczynności
i sprawiedliwego opodatkowania, nałożonego na wolnych ludzi w czasach znieczulenia i egoizmu.
Należy zastanawiać się nad udziałem Reagonomiki i Thatcheryzmu w rozwoju współczesnego
myślenia o wolnym rynku, i jak przedstawić na tym tle skandynawskie państwa dobrobytu.
Które z poniższych twierdzeń ma dziś rację bytu: „nie jest warto sprzeczać się z rynkiem – na
końcu rynek ma rację zawsze”, czy twierdzenie, iż „rynek sam nie rozwiąże najważniejszych problemów współczesnego świata”? Jak powszechnie wiadomo, działaczy o wrażliwości lewicowej
niepokoją rosnące systematycznie nierówności. Wydarzenia zapoczątkowane w roku 2008 upadkiem banku Lehman Brothers dogłębnie przemodelowały nie tyle myślenie ekonomiczne, co sposób prezentowania idei i doktryn z zakresu ekonomii i polityki społecznej.
prof. dr hab. Liudmyla Serdiuk
Psychologiczny dobrostan jako czynnik bezpieczeństwa społecznego jednostki
Niestabilność i złożoność społeczno-ekonomicznych warunków rozwoju jednostki stawia
pod znakiem zapytania jej społeczne bezpieczeństwo, które należy rozumieć jako niezbędny warunek pełnego rozwoju jej sił życiowych, cech duchowych i zawodowych, a także zawodowej
i osobistej realizacji. Dobrostan psychiczny jednostki jest integralny w odniesieniu do wykształcenia. Wyraża się w stopniu nakierowania człowieka na realizację podstawowych komponentów
własnego pozytywnego funkcjonowania, a także stopniu realizacji tego ukierunkowania. Rozumiany jest jako subiektywne zadowolenie z siebie i własnego życia; rozpatrywany jest jako wewnętrzny zasób jednostki i jeden z ważniejszych czynników bezpieczeństwa społecznego.
mgr Emilia Sielicka
Wpływ niwelowania nierówności społecznych na rozwój rynku usług logistycznych
Celem artykułu jest przeanalizowanie skutków prowadzenia polityki społecznej zorientowanej na niwelowanie nierówności społecznych na określonym obszarze terytorialnym. Przede
wszystkim artykuł miał pozwolić na określenie wpływu niwelowania nierówności społecznych na
rozwój rynku usług logistycznych i efektywność branży. Cel ten miał posłużyć opracowaniu wnio-
16
sków, na podstawie których można zweryfikować postawioną w artykule hipotezę, iż niwelowanie nierówności społecznych przyczynia się do rozwoju rynku usług logistycznych i wzrostu efektywności branży. Postawiono następującą hipotezę: niwelowanie nierówności społecznych przyczynia się do rozwoju rynku usług logistycznych i wzrostu efektywności branży.
Artykuł bazuje przede wszystkim na literaturze dotyczącej nierówności społecznych, polityki
społecznej oraz rynku usług logistycznych. Dodatkowo do weryfikacji postawionej w artykule
hipotezy wykorzystano dostępne dane statystyczne oraz przeprowadzone wcześniej badania
oraz analizy dotyczące omawianego obszaru terytorialnego.
prof. dr hab. Małgorzata Słodowa-Hełpa
Zmniejszanie nierówności społecznych w procesie zintegrowanego rozwoju – wyzwanie nie
tylko dla ekonomistów
Punkt wyjścia referatu stanowi założenie, że skuteczne stymulowanie zintegrowanego rozwoju, za pośrednictwem instytucji i instrumentów ekonomicznych oraz pozaekonomicznych, warunkuje przezwyciężanie pogłębiających się nierówności społecznych, uznawanych nie tylko przez
ekonomistów za ważne i trudne wyzwanie współczesnego świata. Jest to możliwe tylko wtedy,
gdy właściwie rozumie się istotę kategorii rozwój. Za zasadne uznane więc zostało poprzedzenie
dwóch głównych części referatu najogólniejszym stanowiskiem dotyczącym istoty rozwoju. Choć
bowiem fundamentalne pytania dotyczące jego uwarunkowań, mechanizmów oraz zróżnicowania na różnych płaszczyznach, są niemal tak stare, jak teoria ekonomii i znajdują odzwierciedlenie
w bogatym plonie wydawniczym, to jednak, wobec wieloznaczności tej kategorii, jej interdyscyplinarnego charakteru, podobnie jak „towarzyszących” jej pojęć: wzrost, postęp oraz modernizacja, traktowanych nawet nierzadko jako synonimy, nadal kontestowane są nie tylko fundamenty
teoretyczne, ale i aspekty praktyczne integrowania rozwoju. Uwarunkowania tego procesu są
ujęte w dwóch kontekstach wyrażonych w następujących pytaniach:
 kiedy, w jakich warunkach, rozwój można uznać za zintegrowany, czyli, jakie atrybuty powinien posiadać?
 jakie zasady, instytucje i instrumenty determinują rozwój, który ma szansę być zintegrowany?
Za kluczowy warunek integrowania rozwoju uznane jest wykreowanie mechanizmu bazującego na wielopodmiotowych i policentrycznych sieciach koordynacji działań w różnych skalach
horyzontalnych, konsolidacja działań oraz rekombinacja dostępnych zasobów i rekonfiguracja
istniejących struktur, a zatem przekształcenie ekonomii skali w ekonomię sieci. Nieodłączną cechą
i podstawowym „weryfikatorem” rozwoju zintegrowanego powinien być efekt synergii działań
wszystkich aktorów sceny społeczno-ekonomicznej i relacji między nimi, oznaczający uzyskiwanie
zwielokrotnionych korzyści dzięki umiejętnemu połączeniu części składowych systemu.
Skoro nie tylko Thomas Piketty, autor Kapitału w XXI wieku uznanego za światowy bestseller
i najbardziej poczytną książkę ekonomiczną ostatniej dekady, ale i Christine Lagarde, szefowa
Międzynarodowego Funduszu Walutowego przekonują, że obraz dwubiegunowego świata,
w którym na jednym biegunie gromadzą się coraz większe kapitały finansowe, a na drugim rosnąca skala ubóstwa, jest wystarczająco plastyczny, aby dostrzegać konieczność jego przekształcenia, w finalnej części referatu podjęta zostanie zasadnicza kwestia wyrażona w pytaniu: kiedy
rosnące asymetrie stają się brakiem sprawiedliwości i kiedy sprawiedliwość wymaga działań naprawczych?
17
mgr Dawid Szkopiński
Wzrost gospodarczy a nierówności w jego redystrybucji
Wzrost gospodarczy jest najważniejszą kategorią gospodarczą, opisującą ewolucję życia
człowieka. W dzisiejszym świecie produkcja na światową skalę dóbr i usług zwiększyła się, a produkcja żywności wyraźnie wzrosła. Coraz częściej jednak zaczęły pojawiać się oznaki związane
z globalnymi problemami świata, takimi jak: wyczerpalność surowców naturalnych, jak również
szkody związane ze środowiskiem naturalnym w wyniku działalności antropogenicznej. Wzrost
gospodarczy to długookresowy proces, którego wynikiem jest wzrost możliwości produkcyjnych
gospodarki, oraz lepsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa.
Celem niniejszy artykułu jest przedstawienie czynników warunkujących wzrost gospodarczy
a także wskazanie przyczyn kształtowania się nierówności społecznych, występujących podczas
redystrybucji dochodu narodowego.
Mówiąc o powodach wzrostu nierówności dochodowych w społeczeństwie, zwykle wskazuje się na opisane wielkością posiadanego majątku warunki w gospodarstwach domowych, w których człowiek przychodzi na świat; łagodzące skutki nierównego startu kanały oddziaływania na
rozwój dziecka w pierwszych latach jego życia np.: żłobki, przedszkola; wpływy zewnętrzne: globalizacja i liberalizacja rynków; czy strukturę gospodarki; oraz system polityczny i podatkowy.
Rozwój gospodarczy nie jest możliwy bez postępu technicznego, a także bez zmian w postawach jednostek i grup społecznych oraz w funkcjonowaniu instytucji społecznych. Przez rozwój gospodarczy zmienia się jakość życia społeczeństwa, a także ulega zmianie funkcjonowanie
środowiska pracy, aktywność społeczeństwa, wzrost produkcji, wielkość zatrudnienia oraz inwestycji.
prof. Bogdan Ślusarz, dr Dariusz Stankiewicz
Od polityki równościowej do zarządzania kulturą płci w świetle polityki społecznej Unii
Europejskiej
Współczesne organizacje są pod wieloma względami różnorodne, a jednym z podstawowych
wymiarów zróżnicowania jest płeć. W ramach tego podziału można zauważyć wiele nierówności,
które utrudniają funkcjonowanie organizacji, obniżają ich potencjał i stają się przyczyną indywidualnych porażek kobiet. Do najważniejszych można zaliczyć dyskryminację zarobkową i zjawisko
szklanego pułapu. Jedną ze strategii, jaką mogą w tych okolicznościach przyjąć organizacje, jest
planowe i systematyczne zarządzania kulturą płci. Wprowadzona zmiana może wyróżniać przedsiębiorstwo wśród konkurentów, wzbogacać jego tożsamość oraz przyczyniać się do odnoszenia
jednostkowych i organizacyjnych sukcesów.
Polityka społeczna Unii Europejskiej jawi się jako kluczowe narzędzie w walce z powyższymi
problemami. Europejski Fundusz Społeczny utworzony w 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego
ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą do dzisiaj skutecznie wspiera fundusze krajowe.
18
prof. dr Iurii Tulashvili
Komputerowe przygotowanie zawodowe niewidomych i słabowidzących jako kierunek przełamywania nierówności na rynku pracy
Rezultaty przeprowadzonej analizy przełamywania nierówności niewidomych i słabowidzących w sferze kształcenia zawodowego na rynku pracy, ujawniły konieczność zmiany interpretacji
i poszerzenia celów przygotowania zawodowego takich osób w publicznych i prywatnych szkołach zawodowych.
Badania pokazały, że w warunkach kształcenia osób z dysfunkcją narządu wzroku, możliwe
jest przełamanie nierówności na rynku pracy. Dokonuje się to z wykorzystaniem pedagogicznej
technologii i profesjonalnego przygotowania komputerowego. Konceptualne podstawy technologii pedagogicznej oparte są na społeczno-filozoficznych, psychologicznych i społecznopedagogicznych założeniach, których realizacja pozwala osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju
u niewidomych i słabowidzących. Kształtowanie funkcji kompensacyjnych odbywa się dzięki skutecznemu wykorzystaniu techniki komputerowej, zarówno w procesie kształcenia, jak i w procesie działalności zawodowej. Naukowo wykazano, że kształtowanie kompetencji zawodowych
osób z dysfunkcją narządu wzroku zależy wprost od zwiększenia zakresu działań psychomotorycznych w trakcie nauki pracy z wykorzystaniem technik komputerowych, co bezpośrednio
wpływa na udane przyswajanie nowych metod pracy.
Pedagogiczna technologia przygotowania zawodowego pozwala na osiągnięcie integracyjnych społeczno-dydaktycznych celi: proces edukacyjno-zawodowy powinien zapewnić jednoczesne formowanie cech istotnych z punktu widzenia rozwoju zawodowego, rozwój funkcji kompensacyjnych przy wykorzystaniu technik komputerowych z jednoczesnym osiągnięciem dostatecznego poziomu społecznej adaptacji, co pozwoli osobom z niepełnosprawnością wzroku z powodzeniem włączyć się w stosunki społeczno-zawodowe. Wdrożenie w pedagogiczną technologię
zawodowego przygotowania osób z dysfunkcją narządu wzroku nowych tyflośrodków do nauki
kreślenia reliefowego z późniejszą nauką podstaw grafiki komputerowej pozwala znacząco rozszerzyć możliwości ich zawodowego przygotowania. Opracowana pedagogicznie technologia
komputerowego przygotowania zawodowego osób z dysfunkcją narządu wzroku jest realizowana w oparciu o nowe sposoby doboru i przekazu treści nauczania, nowe metody przygotowania
zawodowego, oraz na bazie integracji podejścia kompensacyjno-rozwojowego i indywidualizacji
procesu kształcenia.
mgr Łukasz Wawrowski
Pomiar ubóstwa na niskich poziomach agregacji przestrzennej
Poznanie poziomu ubóstwa stanowi nieodłączny element prowadzenia efektywnej polityki
spójności. W Polsce pomiarem tego zjawiska zajmuje się Główny Urząd Statystyczny. Badania:
Dochodów i warunków życia ludności oraz Budżety gospodarstw domowych pozwalają na uzyskanie oszacowań stopy ubóstwa na dosyć ogólnym poziomie – kraju, regionów oraz województw. Mała liczebność próby nie pozwala na dostarczenie bardziej szczegółowych informacji.
Tymczasem rośnie zapotrzebowanie na dane statystyczne dotyczące ubóstwa także na niższych
poziomach agregacji przestrzennej. W celu zapewnienia informacji w szczegółowych przekrojach
proponuje się stosowanie metod statystyki małych obszarów, które opierają się na estymacji pośredniej przy wykorzystaniu dodatkowych źródeł danych – rejestrów lub spisów powszechnych.
19
Celem artykułu jest próba zastosowania nowych, nieklasycznych metod estymacji do szacunku stopy ubóstwa w przekroju powiatów, czyli na poziomie terytorialnym, dla którego dane nie są
obecnie publikowane. W badaniu, w celu oceny precyzji uzyskanych szacunków, uwzględniona
zostanie zarówno klasyczna metoda estymacji bezpośredniej, jak i estymacja pośrednia.
mgr Henryk Wojtaszek
Nierówności społeczne i rozwój gospodarczy w teorii i praktyce
W artykule pokazano teoretyczne tło nierówności społecznych w aspekcie wielu czynników,
wśród których nierówności dochodowe mają zasadnicze znaczenie: niskie dochody przekładają
się na mniejszy dostęp do edukacji na wyższym poziomie, gorszy stan zdrowia i krótsze życie.
Pokazano również nierówności społeczne na tle innych krajów UE oraz nierówności dochodowe
w Polsce opierając się na raportach GUS z 2015 roku.
mgr Robert Wróbel
Społeczne i gospodarcze dysproporcje w rozwoju regionalnym. Województwo lubuskie na tle
regionów UE w latach 2004-2014
Artykuł zajmuje się problematyką zróżnicowania rozwoju regionalnego w Polsce. Jest to temat niezmiernie ważny i aktualny zarazem, gdyż regiony w Polsce nie rozwijają się spójnie. Celem
artykułu jest analiza poziomu rozwoju poszczególnych regionów w Polsce, a także dążenie do
wskazania takich kierunków rozwoju polityki regionalnej, które pozwolą na zniwelowanie różnic
między regionami, a jednocześnie przyczynią się do zwiększenia spójności całego państwa. Do
realizacji celu użyto głównie metody statystycznej, ale także metody opisowej oraz porównawczej. W pierwszej części artykułu skupiono się na istocie rozwoju regionalnego, przechodząc następnie do analizy trendów rozwojowych w poszczególnych regionach, kolejno zweryfikowano
wpływ polityki spójności Unii Europejskiej na ich rozwój, a w końcowej części znajduje się próba
oceny kierunków rozwoju polityki regionalnej w Polsce. Artykuł poprzedzono wprowadzeniem
i zakończono sformułowaniem wniosków. Należy dążyć do trwałego i zrównoważonego rozwoju
poprzez optymalne wykorzystanie potencjału rozwojowego regionów w celu zwiększenia ich
konkurencyjności, a tym samym konkurencyjności całej globalnej gospodarki.
dr Joanna Wyrwa
Zintegrowane inwestycje terytorialne jako narzędzie budowy potencjału społecznogospodarczego regionu
W artykule zostanie przedstawione nowe narzędzie polityki spójności Unii Europejskiej, proponowane na lata 2014-2020, jakim są zintegrowane inwestycje terytorialne. Celem opracowania
będzie identyfikacja uwarunkowań i ocena możliwości stosowania ZIT dla rozwoju regionu lubuskiego.
20