Gmina Łosice - Tygiel Doliny Bugu

Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
Gmina Łosice
Miasto i Gmina Łosice liczące obecnie ponad 11 tysięcy mieszkańców leży we wschodniej części województwa
mazowieckiego w Powiecie Łosickim i zajmują obszar 121 km 2 . Łosice stanowią lokalny węzeł komunikacji
samochodowej. Zbiegają się tu trasy: Lublin – Białystok, Warszawa – Siedlce – Białystok, Warszawa – Janów Podlaski –
Terespol. Przez północno-zachodnią część gminy przebiega linia kolejowa Warszawa – Hajnówka ze stacją w
Niemojkach.
Historia
Pierwsze wzmianki o Łosicach pochodzą z 1264 r. Początków Łosic można doszukiwać się w położonym o 6 km od
miasta we wsi Dzięcioły grodzisku średniowiecznym pochodzącym z okresu XI-XIII wieku. Położenie to uniemożliwiało
rozwój ośrodka i jego prawidłowe funkcjonowanie, dlatego też na przełomie XV i XVI wieku zaistniała konieczność
przeniesienia osady w inne miejsce.
1
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
Początek udokumentowanej historii miasta to zachowany w odpisie przywilej króla Aleksandra Jagiellończyka
wystawiony w Radomiu 10 maja 1505 r., na mocy którego miasto Łosice, leżące w Wielkim Księstwie Litewskim
zostało przeniesione z prawa ruskiego i litewskiego na prawo magdeburskie. Oznaczało to zwolnienie mieszczan
łosickich od władzy i sądownictwa urzędników wielkoksiążęcych oraz uzyskanie uprawnień samorządowych –
powoływanie wójta, burmistrza i rady miejskiej. Przywilej zezwalał na organizowanie cotygodniowego targu i czterech
jarmarków rocznie. Mowa w nim także o przeniesieniu rynku w dogodniejsze miejsce i budowie ratusza miejskiego.
Pierwszych dokładniejszych danych o stanie miasta dostarcza inwentarz starostwa mielnickiego z 1551 r. W tym
czasie w Łosicach istniały dwie cerkwie – pod wezwaniem św. Preczystej (Matki Boskiej) i św. Michała oraz dwa
kościoły rzymskokatolickie pod wezwaniem św. Zygmunta i św. Ducha ufundowane i uposażone przez Zygmunta I w
1551 r. W XVI wieku Łosice weszły w okres rozwoju gospodarczego, większość mieszkańców utrzymywała się z handlu,
rzemiosła oraz różnorakich usług, handlowano trunkami, skórami, futrami, a także solą. Według rejestru poborów z
1580 r. w mieście funkcjonowało 47 stolarzy, 32 krawców, 20 piekarzy, 10 rzeźników, 8 krawców, 7 zdunów, 4 kowali,
po 2 kuśnierzy, kropników, cieśli i młynarzy. Był też ślusarz, tokarz, bednarz, złotnik oraz tkacz
Niemal zupełną ruinę Łosic przyniosła wojna ze Szwecją w latach 1655-1660. Jednakże w drugiej połowie XVIII wieku
nastąpiła powolna poprawa sytuacji.
Podobnie jak w większości małych miast i miasteczek królewskich, w dziejach Łosic ustawicznie dostrzega się
przejawy trwałego konfliktu pomiędzy miastem i starostami. Około 1560 r. Łosice wraz z południową częścią
starostwa mielnickiego zostały wyodrębnione jako osobna dzierżawa, nazwana wkrótce potem starostwem, pełniąc tę
funkcję aż do okresu rozbiorów. Po III rozbiorze Łosice znalazły się w zaborze austriackim, a w wyniku traktatu
wiedeńskiego 1815 r. weszły w skład Królestwa Polskiego pod rządami cara Rosji.
W okresie powstania listopadowego w Łosicach formował się batalion płk. Raczyńskiego, do którego zaciągali się
Łosiczanie oraz mieszkańcy okolicznych miejscowości. Przed i w czasie powstania styczniowego miejscowy lekarz
Władysław Czarkowski kierował organizacją spiskową. Był twórcą kilkusetosobowego oddziału powstańczego, w jego
mieszkaniu odbył się zjazd działaczy „czerwonych" z terenu województwa, na którym podjęto decyzję w sprawie
ataków na garnizony carskie. Po zakończeniu powstania zaborca wprowadził represje na ludności polskiej, w wyniku
czego Łosice zostały pozbawione parafii rzymskokatolickiej i nastąpiła wzmożona rusyfikacja Polaków.
Po powstaniu w 1867 r. Łosice utraciły prawa miejskie i zostały zdegradowane do roli gminy. Po odzyskaniu
2
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
niepodległości w listopadzie 1918 r. Łosice włączono do powiatu konstantynowskiego (w woj. lubelskim), a w 1932 r.
znalazły się na terenie powiatu siedleckiego.
W okresie II wojny światowej centrum Łosic zostało w dużym stopniu zniszczone. W wyniku nalotów lotniczych
zbombardowana została żydowska bożnica. Represjom poddana została wielotysięczna społeczność żydowska. Po
likwidacji getta w 1942 r. kilka tysięcy Żydów zostało wysłanych do Treblinki.
Ziemia Łosicka była terenem wzmożonej działalności oddziałów BCh i AK, które często organizowały akcje zbrojne
przeciwko okupantowi, szczególnie wsławił się oddział „Zenona”.
Po zakończeniu II wojny światowej zaczęło rozwijać się życie kulturalne i oświatowe. Powstawały szkoły średnie, które
stały się ośrodkiem ponadregionalnym. Powolny rozwój miasteczka nad Toczną w latach powojennych został
przyspieszony w momencie utworzenia powiatu łosickiego w 1956 r. z części powiatów: bialskiego, siedleckiego i
sokołowskiego.
1 czerwca 1975 r. Łosice weszły w skład województwa bialskopodlaskiego. W wyniku reorganizacji administracji, która
miała miejsce w 1990 r., zostały utworzone samorządy i Urzędy Rejonowe. W Łosicach utworzono Agendę Urzędu
Rejonowego.
W wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1999 r. nasze miasto ponownie zostało siedzibą Powiatu
Łosickiego.
Pochodzenie nazwy miasta Łosice nie zostało jak dotychczas ściśle ustalone. Jeśli przyjąć jej wschodnią etymologię,
dałaby się ona wywieść od wyrazu „losze” lub „łoszak" oznaczających w języku ukraińskim źrebię. Jest to tym bardziej
uzasadnione, że w źródłach z XVI wieku używano nazw „Loszyce” lub „Łoszyce”. Zachowana (przypuszczalnie z XVIII
w.) pieczęć miejska obok łacińskiego napisu w otoku „SIGILLUM CIVITATIS LOSICENSIS", ukazuje na renesansowej
tarczy rysunek konia.
Na przełomie wieków wygląd herbu ulegał przeobrażeniom. Dzisiejszy herb miasta, to biały koń na czerwonym tle z
podniesioną przednią prawą nogą. Jest to typ herbu tzw. mówiącego, tj. skojarzonego z fonetycznym brzmieniem
nazwy miejscowości.
Łosice dzisiaj
Łosice pełnią rolę ośrodka administracyjno-gospodarczego, są też centrum oświatowym i
medycznym dla regionu. Władze samorządowe podejmują nieustanne starania w
kierunku poprawy jakości życia i rozwoju przedsiębiorczości na terenie Miasta i Gminy
Łosice. Istotnym czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego jest udział funduszy
unijnych i krajowych. Realizowane inwestycje infrastrukturalne i podejmowane działania
społeczno-kulturalne w znaczący sposób podnoszą standard życia mieszkańców oraz
zachęcają do inwestowania. Lokalizacja gminy, czyste środowisko naturalne oraz brak
przemysłu stwarzają również doskonałe warunki do turystyki krajoznawczo-przyrodniczej.
Turystyka
Łosice leżą na szlaku turystycznym do miejscowości nadbużańskich, położonych na terenie Parku Krajobrazowego
„Podlaski Przełom Bugu”, a także do znanych i ciekawych miejsc kultu religijnego (Leśna Podlaska, Kodeń) oraz do
słynnej w całym świecie stadniny koni w Janowie Podlaskim.
Niewątpliwą atrakcję turystyczną stanowią również miejscowe zabytki architektury: Należą do nich m. in.:
3
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Zygmunta, zbudowany w latach 1906-1909. W ołtarzu głównym
znajduje się obraz z XVII wieku – Matka Boska z Dzieciątkiem, natomiast ołtarzu bocznym słynący cudami obraz
Matki Boskiej Przeczystej (XVII w.);
dawny klasztor księży Komunistów, tzw. seminarium z pierwszej połowy XIX wieku, przebudowane na szpital;
neogotycka kaplica cmentarna pod wezwaniem św. Stanisława; z 1845 r.,
barokowa figura przydrożną wzniesiona w 1775 r.,
pomnik Dzieci z Zamojszczyzny, zmarłych podczas transportu w 1943 r. w Łosicach, znajdujący się na miejscowym
cmentarzu,
zespół kościoła parafialnego w Niemojkach z 1783 r.,
zespół dworski w Chotyczach z I połowy XIX w.,
zespół dworski w Toporowie z XIX w.,
kapliczka przydrożna w 1790 r., z rzeźbą Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w Toporowie,
kapliczka przydrożna z figurą drewnianą z XVI w. w Zakrzu,
grodzisko w Dzięciołach zlokalizowane 6 km na północny wschód od Łosic, gdzie podczas badań archeologicznych
natrafiono na fragmenty ceramiki i kości z okresu średniowiecza.
Atrakcyjnym miejscem jest również zalew, usytuowany blisko centrum miasta i dworca PKS. W sezonie letnim czynny
jest tu bar, wypożyczalnia kajaków i rowerów wodnych.
W sąsiedztwie zalewu znajduje się Park XX-lecia PRL, który powstał w miejscu żydowskiego cmentarza utworzonego
na mocy przywileju wydanego przez króla Jana III Sobieskiego w 1690 r., zniszczonego przez hitlerowców w czasie II
wojny światowej. 20 maja 2008 r. odbyła się uroczystość reedykacji cmentarza. Zbiór macew z łosickiego cmentarza
jest najliczniejszą kolekcją żydowskiej sztuki kamieniarskiej na południowym Podlasiu. Najstarsze zachowane nagrobki
pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku.
Zespół kościoła parafialnego p.w. św.
Zygmunta w Łosicach
(fot. Mariusz Kucewicz)
4
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
Klasztor księży Komunistów w Łosicach (fot. Mariusz Kucewicz)
5
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
Macewy na Cmentarzu żydowskim w Łosicach
(fot. Mariusz Kucewicz)
6
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
Zespół dworski w Chotyczach (fot. Mariusz Kucewicz)
Kapliczka przydrożna w Toporowie (fot. Mariusz Kucewicz)
Teren Miasta i Gminy jest bardzo zróżnicowany pod względem wartości przyrodniczych, które można ocenić m.in. na
podstawie występowania i rozmieszczenia różnych gatunków ptaków. Łącznie w ostatnich latach stwierdzono
7
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
występowanie na obszarze miasta i gminy 115 gatunków ptaków lęgowych. Znaczącą część całego obszaru gminy
zajmują środowiska mocno przekształcone, gdzie dominują pola uprawne. Wśród nich znajduje się niewielka liczba
lasów i zadrzewień. Laski śródpolne to najczęściej ubogie drągowiny sosnowe.
Z punktu widzenia przyrodniczego najbardziej cennymi środowiskami wodnymi są stawy rybne w Woźnikach i Rudniku.
Znajdują się one w dolinie Tocznej. Stanowią ostoję wielu lęgowych i przelotnych gatunków ptaków. Wśród ptaków
lęgowych znajdują się gatunki zagrożone wyginięciem lub rzadkie w skali całego kraju czy regionu
środkowo-wschodniej Polski. Wymienić tu można m.in.: bąka, zielonkę, perkoza rdzawoszyjego i błotniaka łąkowego.
W miejscach tych spotyka się także wiele gatunków przelotnych z grupy wodno-błotnych, m.in. różne gatunki kaczek,
gęsi oraz ptaki brodzące i siewkowe. Na podmokłych łąkach spotkać można dobrze zachowane, naturalne zespoły
roślinne. Wzrok przyciągają kwitnące w maju i czerwcu łany firletki poszarpanej, ostrożenia łąkowego, jaskrów czy też
lokalnie spotykane chronione storczyki – plamisty i krwisty. Wśród motyli obserwować można rzadko spotykane
czerwończyki większe, czerwończyki fioletki i wiele innych.
Na terenie gminy, poza stawami rybnymi, niezwykle ważną rolę odgrywają niewielkie zbiorniki wodne, zarówno te o
naturalnym charakterze, jak również sztuczne. Stanowią one bardzo ważne miejsca dla rozrodu wielu gatunków
płazów (m.in. ropuch, żab wodnych, moczarowych i trawnych, kumaków nizinnych oraz traszek). Charakterystycznym
elementem są wyniesienia terenu, które w wielu miejscach zostały zamienione na żwirownie, stanowiące bardzo
ciekawe siedliska wielu sucho – i ciepłolubnych zwierząt oraz roślin. Urwiste skarpy w żwirowniach wykorzystują
jaskółki brzegówki, które budują gniazda w wykopanych przez siebie norkach. Czasami zdarza się, że w takich
miejscach zagnieździ się również kolorowy zimorodek lub niezwykle rzadka w Polsce żołna. Spośród roślin często
spotyka się kocanki piaskowe – rośliny częściowo chronione. Żwirownie zasiedlane są często przez rzadkie i ciekawe
gatunki owadów, m.in. motyle takie jak np.: paź królowej, modraszek korydon czy też przez świerszcze oraz
grzebiuszkę ziemną – rzadkiego gatunku płaza bezogonowego.
Najbardziej urozmaicona jest wschodnia część gminy, gdzie znajduje się więcej terenów podmokłych oraz obszarów
leśnych. Spotkać tu można częściej duże gatunki ssaków; sarny, dziki, lisy czy też od czasu do czasu wędrujące łosie.
W lasach występują też ciekawe i jedne z największych w Polsce gatunki motyli dziennych – chronione: mieniak
tęczowiec i strużnik oraz pokłonnik osinowiec i rusałka żałobnik.
Dla przyrodników cały urozmaicony obszar gminy może służyć nadal jako poligon doświadczalny dla różnego rodzaju
badań i obserwacji na długie lata.
BAZA NOCLEGOWA:
●
Szkolne Schronisko Młodzieżowe Łosice
ul. Czarkowskiego 2, 08-200 Łosice, (0-83) 359-06-87, Ilość pokoi:14, Ilość miejsc: 47, Internet, korzystanie z
kuchni, parking, sala konferencyjna
●
Anna Oleksiuk Bar gastronomiczny
Łosice, ul. Lubelska 40, Ilość pokoi: 5, Ilość miejsc: 13, tel. (083) 359-00-53
8
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
GASTRONOMIA:
●
"Express" Bar Mleczny
Łosice, ul. Piłsudskiego 14
tel. 083 3590129
●
"Margos" Bar
Łosice, ul. Piłsudskiego 19
tel. 083 3573155
●
"Zajazd" S.C. Bar Gastronomiczny
Łosice, ul. 1 Maja 9
tel. 083 3573609
●
„JUWO-BIS”s.c. Bar Gastronomiczny
Łosice, ul. Siedlecka 30
tel. 083 3573553
●
Pizzeria „SIÓDEMKA”
Łosice, ul. Białostocka 7
●
Oleksiuk Bar gastronomiczny
Łosice, ul. Lubelska 40
tel. 083 3554698
●
Bar SOPRANO
Łosice, ul. Krótka 1A
tel. 0603 427143
●
Bar „Zalew” Barbara Czabaj
Łosice, ul. Piłsudskiego 11
9
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
KULTURA I SPORT:
●
Łosicki Dom Kultury
Kino, Łosice, ul. Piłsudskiego 4, tel. 83 3590509, repertuar kina: http://powiat.losice.pl/index.php/kino
Na terenie gminy posiadamy stadion, boiska, hale sportowe i korty tenisowe.
COROCZNE IMPREZY KULTURALNE :
●
●
●
●
●
●
●
●
●
*Regionalny Przegląd Przedszkolnych Grup Tanecznych „Roztańczone Przedszkole” - kwiecień,
*Otwarty Turniej Tańca Nowoczesnego o Puchar Burmistrza Miasta i Gminy Łosice - kwiecień,
*Regionalny Przegląd Piosenki Dzieci i Młodzieży o specjalnych potrzebach edukacyjnych kwiecień,
*Dni Łosic - czerwiec,
*Rajd konny Szlakiem Oddziału Partyzanckiego 34 p. p. AK Zenona - lipiec,
*Jarmark na Pożegnanie Lata - przełom sierpnia i września,
*Zaduszki poetyckie - listopad,
*Podsumowanie XIV Ponadregionalnego Konkursu Literackiego im. Romualda III Mikoszewskiego ph. „Ziemia
Najbliższa” - listopad,
*Podlaskie Spotkania Historyczne - listopad.
OPIEKA MEDYCZNA:
Szpital Powiatowy w Łosicach
Łosice, ul. Słoneczna 1
tel. 83 357 32 31
APTEKI:
Apteka Centrum
Łosice, ul .Rynek 1
tel. (083) 357-21-38
Apteka
Łosice, ul. Rynek 29
tel. (083) 359-03-73
Apteka
Łosice, ul. Kolejowa 1b
tel. (083) 359-05-69
Apteka PZF Cefarm Lublin S.A.
Łosice, ul. Berka Joselewicza 8
tel. (083) 357- 35-23
Apteka
Łosice, ul. Narutowicza 2a
tel. (083) 357-34-03
10
Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu"
BANKI:
PKO Bank Polski. Oddział
Łosice, Piłsudskiego 2
tel. 83 3573353
bankomat
Bank Pekao SA. I Oddział
Łosice, Rynek 14
tel.83 3573752
bankomat
Bank Spółdzielczy
08-200 Łosice, Bialska 6
tel. 83 3590517
bankomat
Łosickie Centrum Informacji
Łosice, ul. Piłsudskiego 4
tel./fax 83 3573325, e-mail: [email protected]
Urząd Miasta i Gminy w Łosicach
ul. Piłsudskiego 6
tel. 83 3573542
fax 83 3572701
e-mail: [email protected]
11