Spis treści Spis treści

Spis treści
Spis treści
WYKAZ SKRÓTÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
WSTôP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
R O Z D Z I A â I. RELACJA ZALEĒNOĆCI W NAUCE O STOSUNKACH
MIôDZYNARODOWYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
1. Pojõcie zaleēnoćci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2. Historyczne i wspóãczesne formy zaleēnoćci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Okres przedwestfalski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Okres kolonialny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Okres „zimnej wojny” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Okres wspóãczesny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
25
27
32
33
3. Gãówne interpretacje badawcze relacji zaleēnoćci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Studia nad imperializmem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Szkoãa „dependencji” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Koncepcja „systemu-ćwiata” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Perspektywa postkolonialna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
38
47
51
55
4. Autorski model relacji zaleēnoćci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Zaãoēenia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Zaleēnoćci w sferze systemu politycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Zaleēnoćci w sferze gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4. Zaleēnoćci w sferze bezpieczeýstwa i obrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5. Zaleēnoćci w sferze spoãecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6. Zaleēnoćci w sferze kulturowo-ideologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.7. Zaleēnoćci w sferze polityki zagranicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
63
64
67
69
72
74
77
R O Z D Z I A â I I. HISTORYCZNE UWARUNKOWANIA ZALEĒNOĆCI UKRAINY OD ROSJI . . . 79
1. Okres przedradziecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Ruć Kijowska jako pierwsze paýstwo wschodnich Sãowian . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Kozaczyzna i jej przyãðczenie do imperium rosyjskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Przemiany w carskiej Rosji i powstanie nowoczesnego narodu ukraiýskiego . . .
80
80
82
89
6
Spis trećci
2. Ukraina w skãadzie ZSRR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
2.1. Ukraina w polityce wãadz radzieckich w latach 1917–1945 . . . . . . . . . . . . . . . . 96
2.2. Ukraina w polityce wãadz radzieckich w okresie powojennym . . . . . . . . . . . . . . 101
2.3. Ukraina na drodze do niepodlegãoćci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
R O Z D Z I A â I I I. ZALEĒNOĆCI W SFERZE SYSTEMU POLITYCZNEGO. . . . . . . . . . . . . . . 112
1. Podobieýstwa ustrojowe pomiõdzy Federacjð Rosyjskð i Ukrainð . . . . . . . . . .
1.1. Dziedzictwo ustrojowe ZSRR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Ewolucja systemu politycznego Federacji Rosyjskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Ewolucja systemu politycznego Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Znaczenie podobieýstw ustrojowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
112
112
116
119
125
2. Gãówne podmioty ukraiýskiego systemu politycznego wobec Rosji . . . . . . . .
2.1. Prezydenci Ukrainy wobec Rosji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Wspóãczesne siãy polityczne na Ukrainie wobec Rosji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Ukraiýskie grupy oligarchiczne wobec Rosji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
128
128
139
152
3. Ingerencje Federacji Rosyjskiej w ēycie polityczne Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Poparcie Federacji Rosyjskiej dla prezydenta Leonida Kuczmy . . . . . . . . . . . . .
3.2. Zaangaēowanie Rosji w wybory prezydenckie w 2004 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Rosyjskie dziaãania przeciwko prezydentowi Wiktorowi Juszczence . . . . . . . . .
162
162
164
170
4. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
R O Z D Z I A â I V. ZALEĒNOĆCI W SFERZE GOSPODARCZEJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
1. Stosunki Ukrainy i Rosji w sektorze energetycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Interesy Ukrainy i Rosji w sektorze energetycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Kwestia warunków dostaw rosyjskiego gazu na Ukrainõ . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Kwestia kontroli ukraiýskiego sektora energetycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Alternatywne szlaki transportu paliw z Azji do Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
179
180
184
189
193
2. Ukraiýsko-rosyjska wymiana handlowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Wielkoćç i struktura wymiany handlowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Kwestia liberalizacji wymiany handlowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Wybrane problemy handlowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
195
196
200
202
3. Rosyjskie inwestycje bezpoćrednie na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Wielkoćç rosyjskich inwestycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Gãówne obszary rosyjskich inwestycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Rosyjskie inwestycje na Ukrainie a dwustronne relacje polityczne . . . . . . . . . .
205
208
211
214
4. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
R O Z D Z I A â V. ZALEĒNOĆCI W SFERZE BEZPIECZEüSTWA I OBRONY. . . . . . . . . . . . . . 219
1. Poradziecka broý jðdrowa na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Nuklearne dziedzictwo ZSRR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Polityka Ukrainy wobec poradzieckich arsenaãów jðdrowych . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Polityka Rosji wobec poradzieckich arsenaãów jðdrowych na Ukrainie . . . . . . .
1.4. Porozumienia z 1994 r. i ich znaczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
222
222
223
226
227
2. Rosyjska Flota Czarnomorska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
2.1. Znaczenie Floty Czarnomorskiej w polityce Rosji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Spis trećci
7
2.2. Kwestia podziaãu Floty Czarnomorskiej (1991–1997) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
2.3. Kwestia okresu stacjonowania Floty Czarnomorskiej (1997–2010) . . . . . . . . . . 235
2.4. Konsekwencje stacjonowania Floty Czarnomorskiej dla Ukrainy . . . . . . . . . . . . 238
3. Granica ukraiýsko-rosyjska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Specyfika granicy ukraiýsko-rosyjskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Problem potwierdzenia granicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Problem delimitacji i demarkacji granicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Problem granicy morskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
241
242
244
247
249
4. Wspóãpraca w sferze przemysãu zbrojeniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Potencjaã przemysãu zbrojeniowego Rosji i Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Zakres i znaczenie wspóãpracy dwustronnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Wspóãpraca w sferze przemysãu zbrojeniowego a relacje polityczne . . . . . . . . .
4.4. Implikacje wspóãpracy w sferze przemysãu zbrojeniowego . . . . . . . . . . . . . . . . .
251
251
254
257
260
5. Ukraina wobec konfliktu w Naddniestrzu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1. Zarys konfliktu w Naddniestrzu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2. Nastõpstwa konfliktu w Naddniestrzu dla Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3. Polityka Ukrainy wobec konfliktu w Naddniestrzu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
261
262
264
266
6. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
R O Z D Z I A â V I . ZALEĒNOĆCI W SFERZE SPOâECZNEJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
1. Spoãeczeýstwo ukraiýskie wobec Rosji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Uwarunkowania postrzegania Rosji i stosunków ukraiýsko-rosyjskich
na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Wizerunek Rosji na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Ukraiýska opinia publiczna wobec relacji bilateralnych z Rosjð . . . . . . . . . . . . .
275
276
277
2. Mniejszoćç rosyjska na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Sytuacja narodowoćciowa na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Polityka narodowoćciowa wãadz ukraiýskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Dziaãalnoćç polityczna mniejszoćci rosyjskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Mniejszoćç rosyjska w polityce Rosji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Spoãecznoćç rosyjska na Krymie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
281
281
283
285
287
288
3. Podziaãy regionalne na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Regiony Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Wybrane wyznaczniki podziaãów regionalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Zróēnicowanie regionalne a polityka wewnõtrzna na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Podziaãy regionalne a stosunki ukraiýsko-rosyjskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
294
295
298
299
304
4. Ukraiýcy w Rosji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Charakterystyka ukraiýskiej emigracji do RFSSR i Rosji . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Znaczenie diaspory w Rosji dla Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Polityka Rosji wobec spoãecznoćci ukraiýskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
308
308
310
313
275
5. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
R O Z D Z I A â V I I. ZALEĒNOĆCI W SFERZE KULTUROWO-IDEOLOGICZNEJ . . . . . . . . . . . 320
1. Pozycja jõzyka rosyjskiego na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
1.1. Sytuacja jõzykowa na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
8
Spis trećci
1.2. Polityka jõzykowa wãadz ukraiýskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
1.3. Stanowisko Rosji wobec sytuacji jõzykowej na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
1.4. Znaczenie debaty na temat statusu jõzyka rosyjskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
2. Dziedzictwo radzieckiej historiografii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Gãówne spory historiograficzne dotyczðce dziejów Ukrainy i Rosji. . . . . . . . . . .
2.2. Znaczenie sporów historiograficznych na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Ukraiýska polityka historyczna a relacje z Rosjð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
334
335
339
344
3. Dziaãalnoćç Rosyjskiego Koćcioãa Prawosãawnego i Ukraiýskiego Koćcioãa
Prawosãawnego (Patriarchatu Moskiewskiego) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Sytuacja religijna na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. RKP i UKP (PM) wobec sytuacji religijnej na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. RKP i UKP (PM) wobec sytuacji politycznej na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. RKP i UKP (PM) a relacje ukraiýsko-rosyjskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
350
350
353
356
358
4. Rosyjskie wpãywy w systemie medialnym Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Charakterystyka systemu medialnego Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Uwarunkowania i przejawy rosyjskich wpãywów w systemie medialnym
Ukrainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Rosyjskie wpãywy w prasie na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4. Rosyjskie wpãywy w telewizji na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5. Rosyjskie wpãywy w ukraiýskim internecie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
360
361
362
365
367
372
5. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
R O Z D Z I A â V I I I. ZALEĒNOĆCI W SFERZE POLITYKI ZAGRANICZNEJ . . . . . . . . . . . . . . 377
1. Rosja i Ukraina wobec wielostronnych struktur wspóãpracy na obszarze
poradzieckim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Rosja i Ukraina wobec Wspólnoty Niepodlegãych Paýstw . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Rosja i Ukraina wobec Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej. . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Rosja i Ukraina wobec Unii Celnej Federacji Rosyjskiej, Biaãorusi
i Kazachstanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Rosja i Ukraina wobec Organizacji na rzecz Demokracji i Rozwoju
Gospodarczego – GUAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Rosja, Ukraina i paýstwa zachodnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Wizerunek Rosji i Ukrainy w paýstwach zachodnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Rosja, Ukraina i Sojusz Póãnocnoatlantycki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Rosja, Ukraina i Unia Europejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
379
381
385
387
389
392
393
398
413
3. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
ZAKOüCZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428
BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434
SUMMARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470
ɋɀɂəɇɀ ɈȻ ɋɎɌɌɅɉɇ ɚɂɖɅɀ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474
ɋɀɂəɇɀ ɎɅɋȻȳɈɌɗɅɉə ɇɉȽɉə . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
SPIS TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483
SPIS WYKRESÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485
INDEKS OSÓB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487