Ogród Europejski 2003

Parki i ogrody
Europagarten
7xA. Aniśko
2003
Ogród Źródło
Słubice i Frankfurt nad Odrą są miastami uważanymi dziś za wzór polsko-niemieckiej współpracy ponad granicami. Słubickie Collegium Polonicum jest wspólną
placówką naukowo-badawczą dwóch partnerskich uniwersytetów: polskiego
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz niemieckiego Uniwersytetu
Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.
D
go ptactwa. Zachowany starodrzew
to
świetne
miejsce
gniazdowania
dla ptactwa śpiewającego. Nie brakuje
też nietoperzy spędzających tu letnie
miesiące. Ta część wyspy jest regularnie
zalewana podczas wiosennych i jesiennych powodzi. Natomiast część zachodnią przekształcono w park i promenadę
odatkowo te europejskie
To tu wracamy po 10 latach od jego
otoczoną pokaźnych rozmiarów rabata-
miasta stały się szczegól-
zbudowania, by zbadać, jak się obec-
mi i założeniami ogrodowymi.
nie atrakcyjne za sprawą
nie prezentuje. Wyspa Ziegenwerder
uchwalonego w 2000 r.
zawdzięcza swą nazwę kozom, które
programu: „Koncepcja
wypasali tu odrzańscy rybacy w minio-
Zintegrowanej Strategii: Słubice i Frank-
nych stuleciach. Okoliczna ludność tak-
Gdy uroczyście otwarto Europa-
furt nad Odrą 2003”. Jednym z jego
że korzystała z Koziego Ostrowa, zbie-
garten 2003, na wyspie Ziegenwender
rezultatów jest projekt: „Europagarten
rając rosnącą tu wiklinę i kosząc siano
można było usiąść pod palmami,
– Ogród Europejski 2003”, składający
na nadrzecznych łąkach. W XIX i XX w.
wsłuchać się w szum fal Odry i podzi-
się z 13 parków i ogrodów zbudowa-
na wyspie powstały także miejskie pla-
wiać przyrodę nadodrzańskiego krajo-
nych we Frankfurcie i Słubicach. Posa-
że. Większość z nich została jednak
brazu. Liczni artyści zaprojektowa-
dzono ponad 800 drzew, setki krzewów
usunięta podczas przekształcania tego
li tu przeróżne wnętrza ogrodowe i par-
i kilkaset metrów żywopłotów. W sumie
obszaru w Ogród Europejski. Porośnię-
kowe. Powstał też teatr na świeżym
ok. 17 mln euro zainwestowali sami
ta starymi drzewami wschodnia część
powietrzu, otoczony ligustrowym ży-
Niemcy. Największy z zaplanowanych
wyspy pozostała niemalże nienaruszo-
wopłotem, kawiarnia, kino plenerowe
parków powstał na 20 ha odrzańskiej
na. Zarośla trzcin, turzyc i sitów stano-
oraz duży plac zabaw. Nie chciano
wyspie Ziegenwerder – Kozi Ostrów.
wią bezpieczne siedlisko dla wodne-
zorganizować tu typowej wystawy
Zieleń miejska 12/2014
Projekt – początki
15
15
Parki i ogrody
nawierzchni ziemnej. Krawężniki z granitu z jednej strony i pas granitowej
kostki z drugiej oddzielają alejkę od lasu i wydzielają miejsca na ławki. Każda
alkowa z ławką otoczona jest niskim
żywopłotem z ligustru. Po 10 latach
widać już, że ligustrowe żywopłoty zdały egzamin jedynie w słonecznych miejscach. Warto zwrócić uwagę na mijane drzewa. Każde z nich ma tabliczkę
z numerem i znajduje się na liście
inwentaryzacyjnej. Większość to rodzi-
Most
Północny
me gatunki dębów, grabów, wiązów
i klonów. Bliżej wody zdarzają się, uznawane za inwazyjne, kolonie jesionów
pensylwańskich, klonów srebrzystych
ogrodniczej, ale festiwal kulturowy.
brzegu Odry. Ostrogi używane są przez
i klonów jesionolistnych. Pierwszymi
Latem odbywają się tu ciekawe wyda-
wędkarzy oraz mogą służyć jako punk-
napotkanymi wnętrzami parkowymi
rzenia w ramach „Lata na Wyspie”,
ty widokowe, pozwalające na bezpo-
wzdłuż promenady są Gaj Europejski
m.in. występy Opery Odrzańsko-Sprew-
średni kontakt z wielką rzeką. Następ-
i Teatr za Żywopłotem. Ściany z żywo-
skiej. Pod koniec pierwszego roku tym-
nie mijamy aleję olbrzymich, niestety,
płotów otaczają trawnik i tworzą zielo-
czasowo posadzone palmy, ufundowa-
zamierających już topoli, którym dra-
ne wnętrze. Mieszczą się tu kawiar-
ne przez francuskie miasto Nimes, part-
stycznie zredukowano korony, śmiertel-
nia i toaleta, zamknięte w czasie sezo-
nera Frankfurtu, wróciły do cieplejsze-
nie je przy tym osłabiając. Później
nu zimowego. Rozległy plac służy
go klimatu, a park na wyspie pozostał.
trafiamy na jedyną zachowaną plażę
jako teren kina plenerowego i scena
nadodrzańską. Za plażą trasa nadbrzeż-
do weekendowych występów teatral-
na zatacza łuk i spotyka się z drogą
nych oraz muzycznych, w tym kon-
Herrmann Weingärtner w pobliżu Mostu
certów muzyki klasycznej i jazzowej
Wizyta pozwala odkryć ten park
Południowego, drugiego połączenia
oraz pokazów flamenco.
na nowo, a przy tym sprawdzić,
ze stałym lądem. Przyrodnicza trasa
jak funkcjonują parkowe założenia
edukacyjna i ścieżka zdrowia położone
i jak radzą sobie z upływającym
są na południowym krańcu wyspy.
czasem, zwłaszcza że koszty utrzyma-
Zalecane jest trzymanie się tras i nieod-
Na tyłach teatru i kina plenerowe-
nia niektórych urządzeń, konstrukcji
chodzenie od nich – liczne ślady żeru-
go zlokalizowano plac zabaw zaprojek-
drewnianych i sceny już dawno prze-
jących dzików sugerują, że mieszka
towany i zbudowany przez Jürgena
kroczyły przeznaczony na ten cel
ich na wyspie sporo. Alternatywną
Bergmanna z Zentendorf k. Drezna. Plac
budżet. Wchodząc na wyspę nowocze-
trasą, wiodącą bezpośrednio do założeń
wydaje się wtopiony w otaczającą przy-
snym Mostem Północnym przy Europa-
ogrodowych jest droga Herrmann Wein-
rodę. Tajemnicze przejścia rozchodzą
platz, możemy podziwiać przepływa-
gärtner. To promenada o utwardzonej
się między drzewami i tworzą sieć
Stan obecny
Zabawa przestrzenią
jącą pod nim odnogę Starej Odry.
Tu zaczyna się droga Herrmann Weingärtner, biegnąca wzdłuż wyspy i dzielącą ją na części wschodnią i zachodnią.
Tuż za mostem można wybrać kierunek
zwiedzania wyspy: nadbrzeżną trasą
naturalistyczną lub parkową alejką.
Idąc na wprost i schodząc schodami
nad brzeg Odry, natrafia się na ziemną,
utwardzoną ścieżkę, wiodącą wzdłuż
samego brzegu rzeki. Przy moście
istnieje też specjalne zejście dla osób
na wózkach, pozwalające im na bezpieczne i łatwe dotarcie do nadbrzeżnej
trasy, która zapewnia dostęp do licznych podprądowych ostróg, wybudowanych w minionych wiekach wzdłuż
16
16
Ogrody na Rzece
Zieleń miejska 12/2014
Parki i ogrody
drewnianych pomostów, nieco wzniesionych ponad runem leśnym. Wśród
Ogrodowe wnętrza
kanionu. Woda ustawicznie nawilża
ściany i roślinność na nich rosnącą. Płyt-
drzew znajduje się fantazyjna kompozy-
Za placem zabaw napotykamy
kie koryta wzdłuż ścian wypełnione
cja z porozrzucanych drewnianych
na szereg interesujących ogrodowych
są wodą wypływającą z głębokiej stud-
skrzyń. W skrzyniach, w głębi zarośli
wnętrz. Temat rzeki został przedstawio-
ni na początku linii hanzeatyckiej.
i na samych drzewach pochowane
ny w kilku kompozycjach. Trzy symbo-
Po przepłynięciu przez dolinę woda
są przeróżne przedmioty, które są od-
liczne ogrody w kształcie wstęg o szero-
ta trafia do Starej Odry. Gęste zarośla
najdywane przez gości parku. Zaplano-
kości 6 metrów i 60 m długości, Źródło,
z paproci i języczek wypełniają podłuż-
wano również przyrządy do gier zręcz-
Bieg Rzeki oraz Ujście, reprezentują
ne kwietniki zbudowane z zardzewiałej
nościowych i do wspinaczki. Wszystkie
trzy linie hanzeatyckie. Jest to nawiąza-
stali Cor-Ten. Ogród doskonale prezentu-
elementy
drewna,
nie do tradycji Frankfurtu, należącego
je się nawet przy minimalnej pielęgna-
więc wyraźnie widać po nich upływ
niegdyś do związku wolnych miast
cji. Kompozycja Bieg Rzeki przedstawia
czasu. Choć pouczająca jest obserwacja
Hanzy. Te trzy wstęgi przecinają
krajobraz otaczający płynącą rzekę.
zbudowano
z
W zależności od rodzaju brzegu, urwistego lub łagodnego, użyto betonu,
zardzewiałej stali Cor-Ten oraz roślin.
Woda przepływająca przez utworzone
koryta w dynamiczny sposób ukazuje
charakter rzeki oraz różne rodzaje nurtu, od łagodnego po wartki, a stalowe
śluzy umożliwiają zwiedzającym zabawę i przekierowywanie wody do różnych koryt. Wypełnione bodziszkami,
żurawkami i liliowcami rabaty równoważą powierzchnie utwardzone.
Malownicze, dojrzałe kompozycje ro-
Plac zabaw
przyrody pochłaniającej dzieło człowieka, to pewnie już niedługo drewniane
pomosty przestaną spełniać wymogi
bezpieczeństwa i będą wymagały kapitalnego remontu, zamknięcia, lub ustąpią miejsca nowej inscenizacji. Tymczasowość tego miejsca zmusza do refleksji
i daje poczucie, że nie wszystko musi
być wykonane tak, by przetrwało wieki.
Niedługo powstaną tu miejsca na nowe
koncepcje.
Ogród Źródło
Wykorzystanie starych kłód drewna do stworzenia parkowych siedzisk
gęstwinę lasu w zachodniej części
ślinne utworzyły swego rodzaju siedli-
nie tylko pozwala na zmniejszenie kosz-
promenady. W założeniu miały otwierać
sko niewymagające ingerencji ogrodni-
tów materiałów i transportu, ale umoż-
się na panoramę Starej Odry, jednak
ków. Delta Ujścia to kompozycja zbudo-
liwia zachowanie naturalnych zasobów
z biegiem czasu owe osie widokowe
wana z gęstych kęp trzciny i otaczają-
na miejscu. Kłody powoli rozkładają
zostały zasłonięte przez bujną roślin-
cego je piasku. Trzcina reprezentu-
się, widać już na nich liczne owocniki
ność. Ogród Źródło przedstawia dolinę
je zarośla nadrzeczne, a otaczający
grzybów. W taki sposób użyteczność
rzeczną otoczoną wilgotnymi ścianami,
ją piasek symbolizuje wodę. Kępy trzcin
ściętego drzewa zostaje przedłużona
które podobnie jak kolumny porośnięte
rozrzedzają się w pewnym momencie
o następnych 10-15 lat. Zatem artyści
są egzotycznie wyglądającym kokorna-
i ustępują miejsca sztucznej plaży,
i projektanci tworzący Europagarten
kiem i zbudowane z gabionu, drucia-
wyposażonej w drewniane leżaki, i sta-
na wyspie kierowali się zasadami zrów-
nych koszy wypełnionych kamieniami.
nowiącej początek Ogrodów na Rzece,
noważonego rozwoju.
Kamienne kolumny potęgują wrażenie
zaprojektowanych
Zieleń miejska 12/2014
przez
berlińską
17
17
Parki i ogrody
pracownię
architektury
krajobrazu
Schirmer – Partner. Na środku stoi drewniany pawilon. Stanowi on miejsce
odpoczynku i świetny punkt widokowy. Pawilon otoczony symbolicznym
mokradłem jest nieco wyniesiony
ponad poziom ziemi i połączony z resztą ogrodu drewnianymi kładkami.
Ogród na Rzece to krajobraz nadbrzeżny,
przedstawiony
jako
mozaika
przenikających się rabat bylinowych
i nawierzchni z sypkich materiałów,
takich jak piasek, żwir, grys i tłuczeń.
Ogród Bieg Rzeki
Te nawierzchnie mają sprawiać wrażenie ruchu i fal. Jednak po latach okazało
się, że zamysł ten się nie sprawdził.
czynku oraz ogrody w połączeniu
logiczna. Gdy w skład kompozycji wcho-
Nawierzchnie sypkie poprzerastane
z przestrzeniami służącymi za scenę
dzą gatunki ekspansywne, prędzej
przez rośliny utraciły swą płynność.
wydarzeń kulturalnych na otwartym
czy później zdominują one całe założe-
Same rabaty zostały zdominowane
powietrzu sprawdziły się znakomicie.
nie roślinne. Nie sprawdziły się też wy-
przez agresywniejsze gatunki i powoli
W pierwszym okresie po otwarciu
pielęgnowane trawniki, które są regu-
stają się monokulturą rudbekii, która
nowego parku liczba zwiedzających
larnie niszczone przez zamieszkujące
rozrasta się i wszędzie rozsiewa. Sypki
przerosła oczekiwania organizatorów.
wyspę dziki. Łąka byłaby bardziej
żwir i tłuczeń są nieokiełznane i rozsy-
Z biegiem czasu częstotliwość wyda-
odpowiednim rozwiązaniem w tej sytu-
pując się wokół, wprowadzają nieład
rzeń zmalała, niemniej wyspa jest cią-
acji. Sypkie materiały, takie jak piasek
i chaos. Brak stałej pielęgnacji w takich
gle miejscem regularnie odwiedzanym.
czy żwir, wymagają dużych nakładów
przypadkach niweczy zamysł projek-
Dobre połączenie z centrum Frankfurtu
pracy, żeby utrzymać je w stanie prze-
tantów. Ważna jest też obserwacja
i
niewątpliwe
widzianym przez projektantów. Nato-
otaczającej przyrody i umiejętność
atuty. Mimo że miastu brakuje funduszy
miast utwardzone powierzchnie ziemne
współistnienia z nią. Wygląda na to,
na utrzymanie parku i widać pogarsza-
sprawdzają się lepiej i są łatwe w utrzy-
że nie można pogodzić stada dzików
nie się stanu parkowej infrastruktu-
maniu. Kostka granitowa zawsze wy-
zamieszkujących wyspę i rozległych,
ry, jest on bardzo ciekawym, wartym
grywa z czasem, podobnie jak fachowo
wypielęgnowanych trawników, zapla-
odwiedzenia miejscem. Podsumowu-
przygotowane betonowe nawierzchnie.
nowanych przy ogrodach. Zwierzęta
jąc te obserwacje, można bez trudu
Gabionowe kosze wypełnione kamie-
regularnie je niszczą w poszukiwaniu
stwierdzić, które elementy architek-
niami są w dobrym stanie i nie widać
żeru.
tury krajobrazu sprawdzają się i zda-
po nich upływu 10 lat. Ciekawym i nie-
ją egzamin, mimo przemijającego
ruszonym przez czas i pogodę materia-
czasu. Kompozycje roślinne są trwałe,
łem jest tu zardzewiała stal Cor-Ten.
Z innej strony
bliskość
Słubic
to
gdy ich skład gatunkowy dobrano tak,
Europagarten 2003 stanowi pouczający
Świetna lokalizacja, różnorodność
by utworzyły one zbiorowisko, w któ-
przykład tego, co trzeba brać pod uwa-
pomysłów, miejsca do spacerów i odpo-
rym zostaje osiągnięta równowaga bio-
gę przy projektowaniu parków. Należy
większą uwagę poświęcić temu, jak nowo urządzony park będzie funkcjonował w kolejnych latach, uwzględniając
okres, przez jaki ma służyć, i dobrać
odpowiednie rozwiązania oraz materiały, uwzględniając realistycznie dostępne środki na zbudowanie parku, a także
na dalszą pielęgnację i prace niezbędne
do utrzymania założeń roślinnych, urządzeń i nawierzchni oraz przewidzieć
jak te koszty będą się zmieniać wraz
z upływem czasu w kolejnych latach
eksploatacji parku.
Ławka ze starej kłódy
18
18
Anna Aniśko
Aniśko Architektura Krajobrazu
Zieleń miejska 12/2014