Eksport i import wyrobów - Rola bezpośrednich inwestycji

Transkrypt

Projekt „Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa
łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Agnieszka Kłysik-Uryszek
Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych
Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny
Uniwersytet Łódzki
Działalność eksportowa i importowa spółek sektora przemysłowego
Wymiana międzynarodowa stanowiła ważny element działalności spółek z udziałem kapitału
zagranicznego, zarówno w sektorze przemysłowym (w tym głównie w sekcji D), jak i usługowym
(głównie w sekcjach G, I oraz K). Działalność eksportowa składała się z dwóch elementów:
eksportu wyrobów1 oraz eksportu usług, które w różnych proporcjach realizowane były przez
wszystkie podmioty. Od 2004 roku osobno publikowane są dane o trzecim elemencie składowym
eksportu – towarach2 i materiałach. Importowano natomiast głównie surowce, materiały i
półfabrykaty na cele produkcyjne oraz towary przeznaczone do dalszej odsprzedaży. Pozostały
import wykorzystywany był w bieżącej pozaprodukcyjnej działalności spółek lub na cele
inwestycyjne, choć statystyki nie precyzują celu jego przeznaczenia. Od 2004 roku dostępne są
także dane o wymianie handlowej ze spółkami-matkami. Wymiana ta stanowi znaczącą część
zarówno importu, jak i eksportu badanych spółek. Dodatkowo, dane udostępnione przez GUS
obejmują kierunki eksportu realizowanego przez spółki BIZ. Nie ma niestety informacji o
kierunkach z jakich spółki importowały.
Metodyka zbierania i publikacji danych statystycznych przez GUS pozwala jedynie zbadać
działalność eksportową spółek BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim. Dostępne
informacje o działalności jednostek lokalnych spółek BIZ zarejestrowanych w innych
1
Wyroby są to produkty wytworzone w danej jednostce, które nie podlegaj dalszej obróbce w obrębie tego przedsiębiorstwa,
w którym zostały wyprodukowane. Przeznaczone są głównie do sprzedaży poza przedsiębiorstwem. Definicję zobacz szerzej:
http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-1120.htm
2
Towary są to dobra zakupione przez przedsiębiorstwo celem dalszej odsprzedaży w stanie niezmienionym.
1
województwach nie obejmują danych o wymianie międzynarodowej. Jest to – zważywszy na
liczbę funkcjonujących w województwie łódzkim jednostek lokalnych i wolumen ich produkcji –
znaczny uszczerbek, jednak do pewnego stopnia zrozumiały. W przypadku przedsiębiorstw
wielozakładowych trudno jest bowiem przyporządkować określoną wartość eksportu i importu do
konkretnego zakładu. Eksport realizowany jest na poziomie całego przedsiębiorstwa, a nie
zakładu produkcyjnego i więc nie zawsze istnieje możliwość precyzyjnego określenia jaka
wartość eksportu pochodzi z danej jednostki lokalnej.
Spółki eksportujące i importujące w sektorze przemysłowym
W badanym okresie ok. 25%-30% spółek z kapitałem zagranicznym eksportowało swoje
wyroby3. W sektorze przemysłowym odsetek spółek eksportujących i importujących był wyższy
niż w grupie wszystkich podmiotów BIZ. Wyroby eksportowała nieco ponad połowa
przedsiębiorstw, usługi ok. 25-30% podmiotów, a towary i materiały ok. 36-37% spółek.
Importowało natomiast ok. 65-70% wszystkich podmiotów w sektorze przemysłowym. Szczegóły
prezentuje tabela 1 oraz wykresy 1 i 2.
W sekcji D – dominującej w sektorze II – udział podmiotów zaangażowanych w wymianę
międzynarodową był wyższy niż w całym sektorze przemysłowym. Wyroby eksportowało ok. 5560% spółek, usługi przeciętnie ok. 30%, towary i materiały ok. 40%, a import realizowało 70-75%
podmiotów.
3
W przeważającej większości były to spółki zatrudniające przynajmniej 10 osób.
2
Tabela 1. Spółki dokonujące eksportu wyrobów i usług oraz importujące
Spółki eksportujące
swoje wyroby
Liczba spółek
(udział % w danej
grupie)
swoje usługi
Liczba spółek
(udział % w danej
grupie)
towary i materiały
Liczba spółek
(udział % w danej
grupie)
Spółki importujące
Liczba spółek
(udział % w danej
grupie)
2000 r.
2008 r.
2000 r.
2008 r.
2004 r.
2008 r.
2000 r.
2008 r.
207
(30,0%)
218
(25,1%)
153
(22,2%)
226
(26,1%)
223
(31,9%)
286
(33,0%)
424
(61,4%)
503
(58,0%)
Sektor
przemysłowy
150
(50,7%)
194
(51,7%)
75
(25,6%)
112
(29,9%)
111
(37,7%)
137
(36,5%)
193
(65,9%)
260
(69,3%)
Sekcja D
149
(54,4%)
193
(59.4%)
75
(27,4%)
112
(34,1%)
110
(39,7%)
137
(42,2%)
192
(70,1%)
244
(75,1%)
OGÓŁEM
w tym:
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi.
Wykres 1. Liczba eksportujących spółek BIZ na tle wszystkich spółek z udziałem kapitału
zagranicznego w sektorze przemysłowym w latach 2000-2008
400
350
300
250
200
150
100
50
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
liczba spółek BIZ
liczba spółek BIZ eksportujących wyroby
liczba spółek BIZ eksportujących usługi
liczba spółek BIZ eksportujących towary i materiały
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi
W sektorze przemysłowym największą grupę eksporterów wyrobów stanowili
producenci tkanin (dział 17) oraz producenci wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (dział 25)
3
– średnio w roku po ok. 20-30 spółek (przy czym udział spółek eksportujących zmniejszał się w
dziale 17 z ok. 80% do niespełna 60% spółek, a w dziale 25 wzrastał z niespełna 60% do ponad
70%). W innych gałęziach przemysłu, przeciętny udział spółek eksportujących wynosił ok. 4060%. Niższy był w produkcji spożywczej (dział 15) – ok. 33-45% i w produkcji metalowych
wyrobów gotowych – ok. 45-55%, natomiast w produkcji mebli (dział 36) eksportowało nawet
do 100% podmiotów, a spośród producentów pojazdów mechanicznych, naczep i przyczep –
ok. 85% (wyjątkiem były dwa ostatnie lata badania, kiedy to udział podmiotów eksportujących
zmniejszył się do 60% i 45%).
Eksporterami usług były przede wszystkim spółki branży odzieżowej (dział 18) i
włókienniczej (dział 17) – łącznie było ich od ok. 30-35 rocznie w pierwszych latach badanego
okresu do ok. 25 w ostatnim roku. W latach 2005-2006 do ok. 10 wzrosła także liczba
eksporterów usług w produkcji maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowanych (dział 29)
oraz maszyn i aparatury elektrycznej (dział 31). W 2008 r. do 15 wzrosła liczba spółek
eksportujących metalowe wyroby gotowe (dział 28), a do 11 – wyrobów z gumy i tworzyw
sztucznych (dział 25).
Dość zaskakująca jest relatywnie duża liczba spółek przemysłowych deklarujących
zagraniczną sprzedaż towarów i materiałów – w okresie 2004-2008 było ich średnio o ok. 20-30
więcej niż eksporterów usług. Nie wiadomo jednak jakimi towarami i materiałami handlują spółki
przemysłowe (czy są to np. surowce, czy wyroby innych podmiotów przeznaczone do dalszej
odsprzedaży) ani na ile związane są one w rodzajem produkcji realizowanej przez spółkę. Można
jednak zauważyć, że najliczniej w eksport towarów i materiałów angażowały się spółki
włókiennicze (dział 17) – ok. 20 podmiotów rocznie (tj. ok. 50% podmiotów w tym dziale). Duże
były także grupy eksporterów pośród producentów wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (dział
25) – ich liczba wzrosła niemal trzykrotnie z 6 w 2000 r. do 17 w 2008 r., metalowych wyrobów
gotowych (dział 28) – zwiększenie liczby eksporterów z 8 do 18; a także wyrobów z pozostałych
4
surowców niemetalicznych (dział 26), maszyn i urządzeń (dział 29) oraz maszyn i aparatury
elektrycznej (dział 31) – przeciętnie po ok. 10-12 podmiotów. Rozwój działalności handlowej
towarami i materiałami może wynikać z faktu, iż duże przedsiębiorstwa międzynarodowe lub
grupy kapitałowe mają silną pozycję negocjacyjną wobec dostawców światowych i mogą wobec
tego osiągać korzystniejsze warunki zakupu, niż przedsiębiorstwa mniejsze. Często mają również
pierwszeństwo zakupu wynikające z kontraktów wieloletnich. Dlatego mogą – z zyskiem –
odsprzedawać nadwyżki posiadanych towarów i materiałów innym podmiotom na rynku
międzynarodowym.
Importerzy stanowili 65-70% wszystkich spółek w sektorze przemysłowym – zobacz wykres
2. W przetwórstwie przemysłowym (sekcja D) zagraniczne zakupy dokonywało przeciętnie blisko
¾ podmiotów.
Wykres 2. Liczba importujących spółek BIZ na tle wszystkich spółek z udziałem kapitału
zagranicznego w sektorze przemysłowym w latach 2000-2008
400
350
300
250
200
150
100
50
0
2000 2001 2002 2003
2004 2005 2006 2007 2008
liczba spółek BIZ
liczba spółek BIZ importujących
5
W sektorze przemysłowym importowali przede wszystkim:
− producenci tkanin (dział 17) – ich liczba wzrosła w badanym okresie z 25 w 2000 r.
do 36 w 2006 r. a następnie spadła do 30 spółek w 2008 r., w całym okresie stanowiło
to ok. 80% podmiotów z tego działu,
− producenci odzieży (dział 18) – ich liczba zmniejszyła się z 24 do 13 podmiotów,
− producenci wyrobów metalowych (dział 28) – ich liczba wzrosła z 13 do 23
podmiotów, co stanowiło ok. ¾ spółek w tym dziale,
− producenci wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (dział 25) – liczba podmiotów
importujących wzrosła z 20 do 29, co stanowiło ok. 75% spółek tego działu.
− producenci maszyn i urządzeń (dział 29) – ich liczba wzrosła z 13 do 26 podmiotów,
co stanowiło przeciętnie ok. 80% podmiotów w tym dziale.
W pozostałych gałęziach produkcji przemysłowej przeciętnie kilka – kilkanaście
podmiotów dokonywało zagranicznych zakupów, a ich liczba w każdym dziale (wg PKD)
zwiększała się w badanym okresie.
Struktura wartościowa eksportu spółek przemysłowych
W badanym okresie wartość eksportu wszystkich spółek z udziałem kapitału zagranicznego
wzrosła trzykrotnie z blisko 2,3 mld zł do ok. 7,8 mld zł, z czego:
− eksport wyrobów wzrósł z 2 mld zł do 6,2 mld zł,
− eksport usług wzrósł z 283,5 mln zł do 1,4 mld zł w 2007 r., a następnie spadł do 945
mln zł w 2008 r.
− eksport towarów i materiałów zwiększył się z ok. 380 mln zł w 2004 r. i 2005 r. do
694,5 mln zł w 2008 r.
Eksport wyrobów niemal całkowicie (w 97-99%) generowany był przez spółki przemysłowe.
6
Usługi eksportowane były zarówno przez spółki przemysłowe (60-70%), jak i usługowe (3040%)4, podobnie jak towary i materiały, choć w odwrotnych proporcjach: na spółki przemysłowe
przypadało ok. 30-40% (ich udział malał), a na spółki usługowe 60-70% (ich udział wzrastał).
Wartość eksportu spółek sektora przemysłowego (zdominowanego w ok. 95% przez
podmioty sekcji D) stanowiła ok. 90% sprzedaży zagranicznej wszystkich spółek BIZ. Jedynie w
latach 2001-2003 udział ten był nieco wyższy – ok. 95%. Wartość eksportu wzrosła z nieco ponad
2 mln zł w 2000 r. do 7 mln zł w 2008 r. – zobacz wykres 3. Najwyższą dynamikę przyrostu
eksportu – 32,4% zanotowano w 2002 r., o ponad 20% wzrastał też eksport w 2006 r. i 2007 r. W
pozostałych latach dynamika wynosiła ok. 10%.
Spółki przemysłowe eksportowały przede wszystkim wyroby. Ich udział w ogólnej wartości
eksportu spółek sektora III zmniejszał się w badanym okresie z ok. 92-93% w latach 2000-2003
do 82-83% w latach 2006-2007 (w 2008 r. wzrósł ponownie do poziomu ok. 87%). Wartość
eksportu usług spółek przemysłowych stanowiła ok. 7-8% wartości eksportu spółek
przemysłowych. Wyjątkiem były jedynie lata 2005-2007, kiedy odsetek ten wyniósł 11-14%.
Zagraniczna sprzedaż towarów i materiałów miała marginalne znaczenie – wynosiła ok. 3,5-5%
wartości eksportu spółek sektora II. Szczegóły prezentuje wykres 3.
4
Warto zauważyć, że w tablicach statystycznych udostępnianych przez GUS występują błędy: w niektórych latach suma
wartości eksportu usług poszczególnych sekcji czy działów stanowiła ok. 101-103% wartości podanej jako „ogółem”.
7
Wykres 3. Wartość eksportu wyrobów, usług oraz towarów i materiałów spółek BIZ w sektorze
przemysłowym w latach 2000-2008
8
7
wartość
eksportu
towarów i
materiałów
w mld zł
6
5
wartość
eksportu
usług
4
3
wartość
eksportu
wyrobów
2
1
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Spośród
spółek
przemysłowych
najwyższe
wartości
eksportu
generowały spółki
włókiennicze (dział 17) oraz producenci maszyn i aparatury elektrycznej (dział 31), choć w
okresie badania ich udział w eksporcie sekcji D spadał: odpowiednio z 18% do 6,5% oraz z 20%
do 10%. Spadła także wartość eksportu producentów odzieży (dział 18). Znacząco wzrósł
natomiast eksport (i jego udział w wartości zagranicznej sprzedaży sekcji D) producentów maszyn
i urządzeń (dział 29) – z 5,5% do 21,5%, a także producentów wyrobów z gumy i tworzyw
sztucznych (dział 25) – z 6% do ponad 10%. Szczegółowo przedstawia to wykres 4. W ostatnich
latach badanego okresu zwiększyło się także znaczenie eksportu producentów wyrobów
metalowych (dział 28) oraz wyrobów chemicznych (dział 24). Kilkuprocentowy udział w
eksporcie sektora przemysłowego miały także spółki zajmujące się produkcją mebli (dział 36),
pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep (dział 34) oraz producenci wyrobów z pozostałych
surowców niemetalicznych (dział 26). Warto również zauważyć, że udział sprzedaży zagranicznej
generowanej łącznie przez pozostałe spółki sekcji D wahał się w granicach 15-20%, przy czym w
8
ostatnich 3 latach badania kształtował się na stabilnym poziomie ok. 15%.
Wykres 4. Struktura eksportu spółek przetwórstwa przemysłowego w latach 2000-2008
100%
pozostałe w
sekcji D
dział 36
90%
80%
dział 34
70%
dział 31
60%
dział 29
50%
dział 28
40%
dział 26
30%
dział 25
20%
dział 24
10%
dział 18
0%
dział 17
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Eksport wyrobów znacząco dominował w strukturze zagranicznej sprzedaży całej sekcji D,
jak również w poszczególnych działach. W większości branży dynamika przyrostu eksportu
wyrobów była szczególnie wysoka w ostatnich latach. Wartości sprzedaży zagranicznej wyrobów,
usług oraz towarów i materiałów przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Wartości eksportu wyrobów usług oraz towarów i materiałów spółek sekcji D oraz
wybranych działów sekcji D (wg PKD 2004) w latach 2000-2008 w mln zł
wartość eksportu
towary i
materiały
SEKCJA D
usługi
wyroby
produkcja tkanin
(dział 17)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
-
-
-
-
234,0
160,6
192,5
228,5
326,8
169,5
190,7
188,5
237,8
284,7
470,4
777,4
857,5
589,2
1 894,5 2 237,6 3 009,4 3 342,5 3 704,3 3 898,5 4 554,2 5 554,1 6 132,4
towary i
materiały
usługi
27,8
40,6
19,7
20,1
36,3
30,9
47,0
54,7
43,8
wyroby
350,1
343,0
391,1
457,0
518,4
439,8
398,6
458,9
373,4
-
-
-
-
13,0
23,5
32,6
35,5
43,9
9
produkcja
odzieży
(dział 18)
produkcja
chemikaliów i
włókien
sztucznych
(dział 24)
produkcja
wyrobów z gumy
i tworzyw
sztucznych
(dział 25)
produkcja
wyrobów z
pozostałych
surowców
niemetal.
(dział 26)
produkcja
metalowych
wyrobów
gotowych
(dział 28)
towary i
materiały
usługi
wyroby
towary i
materiały
usługi
wyroby
towary i
materiały
usługi
0,0
0,0
0,0
0,0
4,4
9,2
3,5
3,0
0,4
108,0
44,4
114,7
62,7
131,2
313,4
144,4
324,1
128,4
88,0
170,8
74,6
256,2
109,3
209,1
131,7
217,7
41,1
-
-
-
-
2,3
9,4
9,0
18,4
22,8
x
x
x
X
14,1
0,7
5,0
15,8
50,3
13,4
21,2
42,7
69,2
89,6
127,8
61,8
248,2
272,2
-
-
-
-
13,3
22,5
14,2
16,1
19,3
1,8
1,0
1,1
0,8
x
12,1
19,9
17,8
40,9
133,7
198,8
269,6
212,8
307,0
436,6
503,3
605,7
692,5
towary i
materiały
-
-
-
-
14,4
21,5
37,3
29,2
25,1
usługi
x
3,1
4,6
5,7
19,7
19,1
10,7
8,1
7,0
96,8
233,5
233,2
212,2
323,8
295,8
427,7
276,7
236,9
-
-
-
-
65,6
11,0
28,5
43,6
50,2
1,6
8,4
7,8
15,9
18,6
121,4
275,1
351,5
36,9
150,4
196,7
280,3
154,3
236,1
303,0
405,0
516,6
563,5
-
-
-
-
7,3
12,9
20,2
25,8
34,7
x
111,8
0,2
138,3
1,0
368,9
0,1
352,4
5,4
327,0
1,4
622,1
wyroby
wyroby
towary i
materiały
usługi
wyroby
produkcja
maszyn i
urządzeń
(dział 29)
towary i
materiały
usługi
produkcja
maszyn i
aparatury
elektrycznej
(dział 31)
produkcja
pojazdów
mechanicznych,
przyczep, itp.
(dział 34)
towary i
materiały
usługi
-
-
-
-
35,8
1,4
6,3
14,6
53,4
10,8
6,0
9,0
8,7
17,2
20,1
23,0
36,8
39,5
wyroby
401,6
406,6
344,1
575,7
726,2
406,1
496,4
597,2
622,9
-
-
-
-
5,7
5,0
3,9
8,5
30,6
produkcja mebli
(dział 36)
wyroby
towary i
materiały
usługi
0,3
0,9
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,9
4,4
wyroby
92,6
130,1
132,3
113,7
142,8
196,8
273,0
377,1
391,4
-
-
-
-
7,7
3,4
8,3
2,7
1,9
0,8
194,2
0,8
183,3
0,8
198,0
0,0
269,8
0,0
251,9
0,0
376,6
0,3
388,3
0,2
458,9
0,0
455,8
-
-
-
-
64,5
40,7
28,8
31,1
44,5
18,3
350,0
15,0
386,1
13,4
749,2
42,1
925,3
45,1
781,6
93,9
694,0
127,7
813,6
towary i
materiały
usługi
wyroby
Pozostały eksport
spółek sekcji D
12,6
5,7
12,9
786,4 1 084,2 1 474,7
towary i
materiały
usługi
wyroby
156,7
135,8
930,8 1 049,2
10
Warto podkreślić dodatkowo, że usługi eksportowały wszystkie grupy podmiotów, choć
najwyższa ich wartość generowana była przez producentów odzieży (dział 18), którzy w
znacznym stopniu angażowali się w podwykonawstwo dla spółek matek. Eksport usług
producentów odzieży stanowił w latach 2000-2003 ok. 60-70% wartości eksportu usług
wszystkich spółek w sekcji D. W kolejnych latach udział ten zmniejszał się do ok. 35%, niemniej
jednak jego wartość przekroczyła w 2007 r. i 2008 r. 200 mln zł.
Eksport towarów i materiałów stanowił niewielką część zagranicznej sprzedaży spółek
przemysłowych. Przeciętnie największą jego część (ok. 15-20%) generowali producenci
metalowych wyrobów gotowych (dział 28). Znaczny był także eksport spółek włókienniczych
(dział 17), a w 2008 r. wzrósł eksport generowany przez producentów maszyn i aparatury
elektrycznej (dział 31), a także pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep (dział 34).
Charakterystyczną cechą działalności przemysłowych spółek BIZ w regionie łódzkim jest
ich znaczne powiązanie handlowe ze spółkami matkami. Przeciętnie ok. 25-45% eksportu
kierowane było właśnie do spółek matek lub innych jednostek powiązanych, przy czym w okresie
2004-2006 wskaźnik ten wzrastał, a w kolejnych latach obniżał się – zobacz wykres 5.
Szczególnie intensywny spadek zaobserwować można w 2008 r. – prawdopodobnie na skutek
kryzysu gospodarczego.
Warto zwrócić uwagę szczególnie na spółki wytwarzające odzież (dział 18). Nawet do 85%
ich eksportu trafiało do spółek matek lub innych podmiotów powiązanych. Oznacza to, że bardzo
duża część produkcji odzieżowej to podwykonawstwo dla spółki inwestora. Sytuacja ta, choć
zwiększa wolumen eksportu regionu, może jednak budzić niepokój, gdyż uzależnia całkowicie
działalność spółek (a więc i zatrudnienie w nich) od warunków w firmie matce. Ponadto,
podwykonawstwo najczęściej znacznie ogranicza (a nawet eliminuje) innowacyjność i prace
rozwojowe, ponieważ wszystkie wzory i specyfikacje przekazywane są przez podmiot zlecający.
11
Wykres 5. Udział eksportu do spółki matki i jednostek powiązanych w sekcji D ogółem i wybranych
działach w latach 2004-2008
100%
90%
80%
70%
60%
dział 26
50%
dział 31
40%
dział 24
dział 25
30%
SEKCJA D
dział 34
20%
dział 28
10%
dział 18
0%
2004
2005
2006
2007
2008
Udział eksportu w przychodach ogółem wszystkich spółek, w pierwszych trzech latach
badanego okresu wzrósł z 19% do 30 %, i w kolejnych utrzymywał się na zbliżonym poziomie. W
sektorze przemysłowym udział ten był wyższy o ok. 5-10 pkt. proc. – zobacz wykres 6. Spółki
przetwórstwa przemysłowego (sekcja D) od 2002 r. przeciętnie ok. 40% przychodów osiągały ze
sprzedaży
zagranicznej.
We
wszystkich
badanych
grupach
spółek
wskaźnik
umiędzynarodowienia5 działalności zmniejszył się w 2008 r. co można wiązać z ogólną
dekoniunkturą na rynkach światowych.
5
W niniejszym badaniu jako wskaźnik poziomu umiędzynarodowienia wykorzystano relację sprzedaży eksportowej do
przychodów ze sprzedaży. Wprawdzie umiędzynarodowieni działalności przedsiębiorstw może odbywać się nie tylko
poprzez eksport, jednak na potrzeby Projektu taka miara wydaje się wystarczająca. Ponadto podyktowane jest to dostępnością
danych.
12
Wykres 6. Udział eksportu w wartości przychodów ze sprzedaży spółek BIZ w latach 2000-2008
45%
40%
sekcja D
35%
30%
SEKTOR II
(przemysłowy)
25%
OGÓŁEM
20%
15%
10%
5%
0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Import spółek sektora przemysłowego
Wartość importu spółek z udziałem kapitału zagranicznego ogółem wzrosła z ok. 3,6 mld zł
w 2000 r. do blisko 9,5 mld zł w 2008 r., z czego przeciętnie:
− ok. 52%-56% stanowił import surowców, materiałów i półfabrykatów na cele
produkcyjne (co stanowiło ok. 52-58% wartości zużywanych materiałów i energii6),
− ok. 37%-42% – towary przeznaczone do odsprzedaży
− pozostała część importu była przeznaczona na inne cele, m.in. bieżącą,
pozaprodukcyjną działalność lub inwestycje.
6
GUS podaje zagregowane informacje o łącznych kosztach materiałów i energii i tylko do tej wielkości można odnieść wartość
importowanych surowców, materiałów i półfabrykatów.
13
Wartość importu w sektorze przemysłowym wzrastała z ok. 2,5 mld zł w 2000 r. do ponad
7,7 mld zł w 2008 r. Struktura importu zmieniała się: z 15% do 27,5% wzrastał udział
zagranicznych zakupów towarów przeznaczonych do odsprzedaży, a z 72% do 67% zmniejszał
się udział importu na cele produkcyjne – zobacz wykres 7. Praktycznie cały (99,0-99,9%) import
sektora II generowały spółki przetwórstwa przemysłowego (sekcja D). Ich udział w całkowitym
imporcie spółek BIZ wzrastał z niespełna 70% do ponad 80%, w imporcie towarów do
odsprzedaży z 27% do 55%, a surowców materiałów i półfabrykatów wynosił 94%-97%.
Wykres 7. Wartość importu spółek BIZ w sektorze przemysłowym w latach 2000-2008
8,0
7,0
pozostały import
w mld zł
6,0
5,0
4,0
import towarów i
materiałów
przeznaczonych
do odsprzedazy
3,0
2,0
import na cele
produkcyjne
1,0
0,0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
W pierwszych 3 latach badania, największą wartość importu realizowali producenci
wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (dział 25) – 340-437 mln zł, maszyn i aparatury
elektrycznej (dział 31) ok. 300 mln zł, wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 200270 mln zł oraz metalowych wyrobów gotowych (dział 28) – 200-300 mln zł. Łącznie stanowiło
to 34-36% wartości importu spółek sekcji D. W kolejnych latach wartość importu we wszystkich
działach przetwórstwa przemysłowego generalnie wzrastała, jednak struktura gałęziowa uległa
zmianie. W ostatnich 3 latach badania najwyższy import realizowały spółki produkujące
14
chemikalia (dział 24) – ok. 1,2-1,8 mld zł, maszyny i urządzenia (dział 29) –
0,8-1,4 mld zł oraz wyroby z gumy i tworzyw sztucznych (dział 25) 0,7-1,0 mld zł. Łącznie
stanowiło to 47-55% wartości importu sekcji D. Warto jednak zauważyć, że w okresie 2004-2008
import spółek działu 24 przeznaczany był w 80%, a nawet blisko 90% do dalszej odsprzedaży.
Pozostała część – importowane surowce, materiały i półprodukty – stanowiła aż ok. 70-80%
łącznie zużywanych przez spółki z działu 24 wartości materiałów i półproduktów. Świadczy to o
znaczącej dominacji działalności handlowej nad produkcyjną – spółki pełnią funkcję
dystrybutorów wyrobów firm macierzystych7.
Relatywnie wysoki udział towarów do odsprzedaży w ogólnej wartości importu zanotowano
także w spółkach wytwarzających maszyny i urządzenia (dział 29) – w latach 2001-2004 był to
ok. 50-58%, a w kolejnych zmniejszał się z do 30% do 19% w 2008 r. Spółki zajmujące się
produkcją instrumentów medycznych, optycznych i zegarków (dział 33) w pierwszych 3 latach
badanego okresu importowały prawie wyłącznie towary przeznaczone do odsprzedaży (95-100%).
W kolejnych latach sukcesywnie wzrastał udział importu surowców, materiałów i półfabrykatów
do produkcji tak, że w 2008 r. towary stanowiły jedynie ok. 11% wartości importu tych spółek. W
pozostałych gałęziach przemysłu udział towarów do odsprzedaży stanowił od kilku do kilkunastu
procent ogólnej wartości importu. Zaznaczyć jednak warto, iż najwyższy udział towarów w
imporcie notowano w latach 2003-2004.
W latach 2004-2008 około 38-48% importu spółek sekcji D pochodziło od spółek matek lub
podmiotów powiązanych. Do 2006 r. udział ten rósł, a w kolejnych latach spadał – zobacz wykres
8. Dane statystycznie nie wskazują niestety, na jaki cel ta część była przeznaczana. Można
przypuszczać, że znaczna część produkcji na terenie województwa łódzkiego stanowi fragment
międzynarodowego łańcucha tworzenia wartości w korporacjach lub też podwykonawstwo dla
7
Dla porównania, ogólna wartość importu towarów do odsprzedaży w spółkach działu 24 (stanowiąca ok. 80% importu
towarów całej sekcji D) była w latach 2006-2007 zbliżona do wartości importu towarów w sekcji G (handel i naprawy).
15
spółek matek8. Spółki BIZ mogą także pełnić rolę dystrybutorów wyrobów produkowanych przez
spółki-matki lub inne podmioty powiązane.
Najwyższy udział importu z grupy kapitałowej zanotowano w spółkach chemicznych (dział
24). Jest to jednak w znacznej części import towarów przeznaczonych do odsprzedaży. Wysoki,
ale – co ważne – malejący, udział importu od spółki matki wystąpił także w spółkach
wytwarzających żywność i napoje (dział 15), maszyny i aparaturę elektryczną (dział 31) oraz
instrumenty medyczne, precyzyjne, optyczne i zegarki (dział 33). W pozostałych branżach
przetwórstwa przemysłowego udział importu ze spółki macierzystej kształtował się na poziomie
niższym niż średnia dla wszystkich podmiotów sekcji D.
Wykres 8. Udział importu od spółki matki lub spółek powiązanych w sekcji D ogółem i w wybranych
działach w latach 2004-2008
100%
90%
80%
dział 24
70%
dział 15
60%
dział 31
dział 33
50%
dział 21
40%
sekcja D
30%
dział 28
20%
10%
0%
2004
2005
2006
2007
2008
Importowane surowce, materiały i półfabrykaty stanowiły średnio 55-58% przeciętnego
zużycia materiałów i energii w spółkach BIZ. W przetwórstwie przemysłowym (sekcji D) udział
8
Na tę cechę może wskazywać także znaczny udział eksportu do firmy matki w eksporcie ogółem.
16
ten wynosił ok. 56%-63%. Oznacza to, że zaledwie ok. 40% zużywanych surowców, materiałów i
energii pochodzi z rynku krajowego. Jest to wynik niezadowalający, zwłaszcza uwzględniając, iż
koszty energii – pochodzącej w naturalny sposób z rynku lokalnego – są znaczącym elementem
ogólnych tego rodzaju kosztów. Zatem znaczenie lokalnych dostawców półproduktów i
komponentów jest nieznaczne.
Najbardziej od importu uzależnieni byli producenci wyrobów chemicznych (dział 24),
maszyn i aparatury elektrycznej (dział 31) oraz producenci pojazdów mechanicznych, przyczep i
naczep (dział 34). W działach tych, udział importowanych surowców materiałów i półfabrykatów
zużywanych do produkcji sukcesywnie wzrastał. Zmniejszało się natomiast uzależnienie od
importu spółek branży spożywczej (dział 15) i włókiennictwa (dział 17) – szczegóły przedstawia
tabela 3.
Wysoki udział importowanych materiałów i półproduktów w spółkach produkujących odzież
(dział 18) – nawet do ok. 80-90% w latach 2001-2003 oznacza, że inwestorzy zagraniczni
poszukiwali przede wszystkim taniej siły roboczej, a nie surowców. Oznacza to, że Łódź nie jest
już postrzegana jako potęga produkcji włókienniczej. Najmniej, tj. ok. 1/3 zużywanych
surowców, materiałów i półfabrykatów, importowali producenci wyrobów z pozostałych
surowców niemetalicznych (dział 26) oraz producenci żywności (dział 15).
Tabela 3. Udział importu surowców, materiałów i półfabrykatów w zużyciu materiałów i energii w
spółkach BIZ ogółem, w sekcji D i wybranych działach PKD w latach 2000-2008.
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
OGÓŁEM
56,3
59,3
57,3
55,4
58,5
51,8
58,0
56,1
55,0
SEKCJA D
56,5
60,4
58,4
57,3
60,0
56,3
63,0
59,8
60,5
produkcja artykułów spożywczych
(dział 15)
45,4
39,5
50,2
44,2
37,0
49,1
39,4
29,3
28,2
produkcja tkanin
(dział 17)
84,5
94,7
58,9
86,4
70,1
54,0
69,0
66,1
61,2
produkcja odzieży
(dział 18)
75,8
87,6
93,9
86,2
x
62,0
62,6
79,4
60,9
produkcja chemikaliów i włókien sztucznych
(dział 24)
51,3
44,6
58,7
60,2
72,0
70,7
74,5
77,9
71,9
17
produkcja wyrobów z gumy i tworzyw
sztucznych
(dział 25)
produkcja wyrobów z pozostałych surowców
niemetalicznych
(dział 26)
produkcja metalowych wyrobów gotowych
(dział 28)
65,0
62,1
64,8
58,6
66,8
57,4
58,9
63,1
64,2
25,6
31,3
36,9
32,9
34,9
33,9
34,2
32,5
48,2
82,7
79,3
87,9
49,4
58,7
59,1
x
67,0
62,7
produkcja maszyn i urządzeń
(dział 29)
85,6
68,0
46,1
62,3
68,4
70,3
61,3
61,4
66,9
produkcja maszyn i aparatury elektrycznej
(dział 31)
63,3
70,7
84,8
67,5
80,5
63,2
84,2
x
86,4
produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep, itp.
(dział 34)
66,1
54,3
52,7
52,1
58,0
71,4
80,9
88,0
75,0
produkcja mebli
(dział 36)
41,0
39,9
36,5
41,4
43,1
47,9
53,6
47,0
53,6
Saldo handlu zagranicznego spółek sektora przemysłowego
W całym badanym okresie saldo handlu zagranicznego wszystkich spółek z udziałem
kapitału zagranicznego w województwie łódzkim było ujemne. Przeciętnie deficyt wynosił ok. 1
mld zł. Najniższy jego poziom zanotowano w latach 2002-2003 (600-700 mln zł), za sprawą
dodatniego – w tych latach – salda spółek przemysłowych (zobacz wykres 9).
Szczegółowe dane wskazują, że relatywne zrównoważenie salda wymiany zagranicznej
spółek przemysłowych w województwie łódzkim wynika z ich działalności usługowej oraz
handlu towarami i materiałami. Gdyby uwzględnić sam tylko eksport wyrobów, saldo obrotów
zagranicznych byłoby dużo mniej korzystne – szczególnie od 2003 r., a w 2008 r. deficyt
wyniósłby blisko 2 mld zł.
18
Wykres 9. Wartości eksportu wyrobów i usług oraz importu spółek ogółem oraz sekcji D
w latach 2000-2008
a. Ogółem
b. Sekcja D
10
9
9
8
8
7
7
6
w mld zł
w mld zł
6
5
4
5
4
3
3
2
2
1
1
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
eksport
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
import
eksport ogółem
eksport wyrobów
import
Spośród grup podmiotów, których wymiana handlowa była istotna na tle sektora
przemysłowego, nadwyżkę eksportu nad importem generowały (w całym okresie 2000-2008):
− spółki przemysłu lekkiego (dział 17 i 18),
− producenci maszyn i aparatury elektrycznej (dział 31),
− producenci pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep (dział 34)
− producenci mebli (dział 34).
Największy deficyt w handlu generowały spółki wytwarzające chemikalia (dział 24). W
latach 2004-2005 wynosił on ponad 700 mln zł, a w latach 2006-2008 ponad 1,1 mld zł.
Producenci wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (dział 25) także więcej importowali niż
eksportowali w całym okresie objętym badaniem. W pozostałych gałęziach przemysłu saldo
wymiany handlowej było zmienne, w niektórych latach dodatnie w innych ujemne, ale wartości
nie były znaczące. Warto zauważyć, że korzystne zmiany zaszły w dziale 28 (produkcja wyrobów
19
metalowych). Spółki te w pierwszych 3 latach generowały niewielki deficyt, a w kolejnych
rosnącą nadwyżkę (w rekordowym 2007 r. wyniosła ona ponad 440 mln zł) – zobacz tabela 4.
Tabela 4. Bilans handlu zagranicznego spółek przemysłowych w latach 2000-2008 w mln zł
2000
Ogółem
sekcja D
Dział 17
Dział 18
Dział 24
Dział 25
Dział 26
Dział 28
Dział 29
Dział 31
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
eksport
2 064,0 2 428,3 3 198,0
3 580,3 4 223,1 4 529,5
5 524,1 6 640,1 7 048,3
import
2 454,2 2 566,0 2 810,4
3 268,6 4 666,6 4 447,3
5 912,5 6 971,5 7 746,9
bilans
-390,2
-137,7
387,5
311,8
-443,5
82,2
-388,4
-331,4
-698,5
eksport
378,0
383,6
410,8
477,1
567,6
494,2
478,2
549,1
461,0
import
332,8
361,8
266,0
439,3
462,9
284,4
360,1
381,5
316,0
bilans
45,2
21,8
144,8
37,7
104,7
209,8
118,1
167,6
145,1
eksport
152,3
177,4
444,5
468,5
220,9
254,7
369,0
343,8
259,2
import
80,7
70,8
232,8
211,9
142,5
72,1
83,0
96,5
62,2
bilans
71,6
106,6
211,8
256,6
78,3
182,5
286,1
247,3
197,0
eksport
13,4
21,2
42,7
69,2
106,0
137,9
75,8
282,4
345,3
import
86,3
60,3
93,3
93,4
833,2
933,3
bilans
-73,0
-39,1
-50,6
-24,2
-727,2
eksport
135,5
199,7
270,6
213,6
320,4
471,2
537,3
639,7
import
340,8
375,1
436,8
416,3
550,4
585,1
712,3
937,4 1 051,4
bilans
-205,3
-175,4
-166,2
-202,7
-230,0
-113,9
-174,9
-297,8
-298,8
eksport
96,8
236,6
237,8
217,9
358,0
336,4
475,7
313,9
268,9
import
207,3
270,2
269,3
228,9
351,1
325,7
366,7
319,4
442,2
bilans
-110,5
-33,6
-31,5
-11,0
6,8
10,8
109,0
-5,4
-173,3
eksport
152,0
205,1
288,1
170,2
320,3
435,4
708,6
911,7
650,5
import
198,1
227,3
303,0
113,2
166,6
218,6
660,3
470,4
454,5
bilans
-46,1
-22,2
-14,9
57,1
153,7
216,8
48,3
441,3
196,0
eksport
111,8
138,5
369,9
352,5
339,7
636,4
819,2 1 115,6 1 522,4
import
97,0
228,3
264,0
497,8
609,2
777,1
830,8 1 094,9 1 343,5
bilans
14,8
-89,8
105,9
-145,2
-269,5
-140,7
-11,7
20,7
178,9
eksport
412,5
412,6
353,0
584,4
779,1
427,6
525,7
648,7
715,7
import
289,3
290,8
265,5
402,2
569,6
236,7
359,8
599,7
513,4
bilans
123,2
121,8
87,5
182,2
209,5
190,9
165,9
48,9
202,3
1 261,4 1 566,0 1 832,0
-795,4 -1 185,6 -1 283,6 -1 486,7
752,7
20
Dział 34
Dział 36
Pozostałe
spółki w
sekcji D
eksport
93,0
131,0
132,3
113,7
148,5
201,8
276,9
386,5
426,5
import
63,5
99,3
92,8
75,4
107,8
146,5
213,8
347,9
314,4
bilans
29,4
31,7
39,5
38,4
40,7
55,2
63,1
38,6
112,1
eksport
194,9
184,2
198,8
269,8
259,6
380,0
396,9
461,8
457,7
import
69,1
69,6
59,6
88,1
100,0
159,6
209,7
209,9
224,2
bilans
125,9
114,6
139,2
181,7
159,6
220,4
187,2
252,0
233,5
eksport
323,9
338,4
449,2
643,3
803,1
754,0
860,8
987,0 1 188,4
import
689,3
512,5
527,3
702,2
773,3
708,2
854,5
948,0 1 193,0
bilans
-365,5
-174,1
-78,1
-58,9
29,8
45,8
6,2
38,9
-4,6
Kierunki eksportu wyrobów spółek przemysłowych
Dominującym kierunkiem eksportu spółek z udziałem kapitału zagranicznego w całym
badanym okresie były Niemcy. Liczba firm deklarujących eksport do Niemiec wahała się w
granicach 76 (w 2003 r.) – 107 (w 2007 r.), co stanowiło ok. 40-50% wszystkich spółek
eksportujących wyroby. W tej grupie zanotowano też największy udział firm realizujących 100%
eksportu do jednego kraju. Jednocześnie rosła liczba spółek, których eksport do Niemiec nie
przekraczał 50% sprzedaży eksportowej, a malała liczba spółek, które eksportowały wyłącznie do
Niemiec (wykres 10) – wyjątkiem jest rok 2008, w którym zwiększyła się liczba spółek
eksportujących wyroby wyłącznie do Nieniec. Można to jednak tłumaczyć załamaniem
gospodarczym na rynkach międzynarodowych i ograniczeniem handlu. Generalnie jednak
zmniejszenie liczby podmiotów eksportujących wyłącznie do jednego kraju jest zgodne z
tendencją występującą we wszystkich spółkach – spadek z ok. 100 spółek w 2000 r., do 65 w
2007 r., tj. z 22,5% do 11,3% (w 2008 r. liczba ta wyniosła 90, tj. 18%). Zakładając, że zmiana
zaistniała w 2008 r. ma charakter wyjątkowy i jednorazowy, można uznać generalną tendencję za
21
korzystną, ponieważ z jednej strony świadczy o ekspansji międzynarodowej i poszukiwaniu
nowych rynków, a z drugiej o zmniejszaniu uzależnienia od jednego rynku zagranicznego.
Wykres 10. Liczba spółek eksportujących wyroby do Niemiec wg udziału w eksporcie wyrobów
ogółem w latach 2000-2008
120
110
100
21
90
21
80
70
60
35
33
50
40
30
20
10
0
32
17
9
16
18
8
11
19
9
21
30
32
18
18
23
30
9
12
15
11
9
20
16
17
16
13
11
11
23
18
10
17
18
17
18
19
18
20
100%
50,01-99,99%
25,01-50%
10,01-25%
0-10%
11
11
17
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Relatywnie liczne były także grupy eksporterów do innych krajów, głównie do krajów
ościennych (wykres 12) oraz tych, z których napłynął kapitał zagraniczny (wykres 11). Jednak w
większości deklarowały one mniejszościowy udział danego kraju w całości eksportu (ich eksport
był bardziej zdywersyfikowany geograficznie niż eksporterów do Niemiec).
22
Wykres 11. Liczba spółek deklarujących eksport wyrobów do danego kraju Europy Zachodniej w
latach 2000-2008
40
Francja
35
Włochy
30
Holandia
25
Dania
20
Wielka
Brytania
Belgia
15
10
Austria
5
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Wykres 12. Liczba spółek deklarujących eksport wyrobów do danego kraju Europy
Środkowowschodniej w latach 2000-2008
40
35
Litwa
30
Czechy
25
Ukraina
20
Rosja
Słowacja
15
Białoruś
10
5
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Pozostałe kierunki eksportu realizowane były przez pojedyncze podmioty i w znakomitej
większości współtowarzyszyły eksportowi także na inne rynki. Jedynie w przypadku eksportu do
23
Szwecji zaobserwowano po 2-3 spółki rocznie, które całość (100%) eksportu kierowały na ten
rynek. Spółki, które decydowały się na eksport wyrobów do bardziej odległych destynacji,
realizowały także eksport do krajów bliżej położonych.
24
Aneks. Klasyfikacja PKD 2004 (sekcje i działy w sektorze przemysłowym)
SEKTOR II – PRZEMYSŁOWY
SEKCJA C – GÓRNICTWO
10 górnictwo węgla kamiennego i brunatnego (lignitu); wydobywanie torfu
11 górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego, włączając działalność usługową
12 górnictwo rud uranu i toru
13 górnictwo rud metali
14 pozostałe górnictwo
SEKCJA D – PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE
15 produkcja artykułów spożywczych i napojów
16 produkcja wyrobów tytoniowych
17 włókiennictwo
18 produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich
19 produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych
20 produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz z korka (z wyłączeniem mebli), wyrobów ze słomy i
materiałów używanych do wyplatania
21 produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru
22 działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji
23 wytwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw jądrowych
24 produkcja wyrobów chemicznych
25 produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych
26 produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych
27 produkcja metali
28 produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń
29 produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana
30 produkcja maszyn biurowych i komputerów
31 produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, gdzie indziej niesklasyfikowana
32 produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych
33 produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków
34 produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep
35 produkcja pozostałego sprzętu transportowego
36 produkcja mebli; działalność produkcyjna, gdzie indziej niesklasyfikowana
37 przetwarzanie odpadów
SEKCJA E – WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, WODĘ
40 wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
41 pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody
SEKCJA F – BUDOWNICTWO
45 budownictwo
25

Eksport i import wyrobów - Rola bezpośrednich inwestycji

Transkrypt

Podobne dokumenty

Art. 190

Spółki z udziałem kapitału zagranicznego w Województwie

Tomasz Szarek: Radca prawny / Partner Wroclaw

Patrycja Buchowicz lat 41 Absolwentka Wydziału

Spółki z udziałem kapitału zagranicznego w Województwie