10/2011 Jak handluJą Austriacy? Gruszki

Transkrypt

O jabłkach,
Rodzinie i Towarzystwie
Przedzbiorcze
spotkanie w Dworku
Droga Obrazowa
do stołeczności
Agropromocja
w Nawojowej
Indeks 37-6000 Rok XXXVII
Cena 8,00 zł (w tym 5% VAT)
Po grudzie
i po maśle
10/2011
W WilanoWskich
sadach…
Jak handluJą
Austriacy?
Gruszki
w Belgii
nA BAzArze
w dzień targowy
Wiele hał asu o nic
Wejściówka
‛‛
Wracamy
do punktu wyjścia
Zaczęła się kalendarzowa jesień, więc mam pretekst, by spróbować podsumować lato.
Cóż, nieźle nam przylało… Ale i tak mamy szanse na lepsze warunki zbiorów, niż koledzy rolnicy,
dla których tegoroczne żniwa były drogą przez mękę (lub, jak kto woli „przez miękkie”).
Już w poprzednim numerze przewijał nam się wątek wielkości spodziewanych zbiorów
– kontynuujemy temat w obecnym zwracając uwagę na gruszki. A propos: latoś obrodziły nam
one nadspodziewanie i gdzież tam jabłkom do nich!!! Zwłaszcza te na wierzbach – obiecywane
nam przez wszystkie bez wyjątku (po)twory polityczne zabiegające o nasze głosy. Nie zżymajmy
się na nich: przecież te bidoki przypochlebczo klepią nam w kółko wyłącznie posłyszane przez
siebie nasze własne, najbardziej nawet chore, rojenia, sny, marzenia. Dziwnie jestem jednak
spokojny, że klęski urodzaju tych „owoców” nie będzie – jako społeczeństwo „kupimy” je nawet
wiedząc, że nie dadzą się strawić nawet przez następne cztery lata. Dzięki temu będziemy mieli
na kogo narzekać już od pierwszego powyborczego poniedziałku.
Nie chcąc czekać jeszcze miesiąc ja zacznę narzekać już teraz, w pierwszym dniu jesieni.
Udało nam się otóż pracowicie, w pocie czoła nawet, nie posunąć naprzód ani o włos bardzo
istotnej dla sadowników sprawy uporządkowania warunków eksportu owoców (oraz warzyw)
do Rosji. Zapowiedzi zmiany wymaganych od naszych firm eksportowych certyfikatów
bezpieczeństwa na świadectwa IP pozostały zapowiedziami. Jesteśmy w punkcie wyjścia – tym,
w którym byliśmy jesienią ubiegłego roku, wówczas odczuwanym i określanym jako krytyczny.
Na konferencji „Biznes owocowo-warzywny Rosji” podczas World Food Moscow 2011
(13–16 września) zastępca szefa Rossielhoznadzoru Aleksander Isajew zakomunikował, że około
40–50% naruszeń rosyjskich norm dotyczących bezpieczeństwa żywności dotyczy produkcji
roślinnej sprowadzanej z państw UE. Skądinąd wiadomo, że wraz z Holandią i Litwą Polska
zajmuje (nieustannie) niechlubne miejsce w czołówce państw najczęściej te normy naruszających.
Na marginesie: A. Isajew podał również informację, że produkty z Chin, o których niskiej jakości
krążą liczne stereotypy, stanowią zaledwie 8% importu. Trwający u nas paraliż służb nadzorujących
eksport owoców może sporo kosztować. Żadna satysfakcja, że da się tę stratę „wrzucić
w koszta” kampanii wyborczej (od kiedy ona ruszyła, nie było czasu na takie drobiazgi, jak wart
setki milionów złotych eksport jabłek). Jeśli jednak nawet branża jakoś ją odrobi, pozostanie
ciągle aktualne pytanie: no i co dalej?
Piotr Grel
SAD NOWOCZESNY 10/2011
www.sadnowoczesny.pl
1
Kalendarium
KRAJ
16–18.11
16–18.11
19.11
22–25.11
26.11
ENOEXPO – Międzynarodowe Targi Wina, Kraków, www.przeglad-spozywczy.pl
GASTROFOOD – X Targi Artykułów Spożywczych i Napojów dla Gastronomii, Kraków, www.targi.krakow.pl
II Zjazd Sadowników Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Tryszczyn, www.kpodr.pl
POLEKO, Międzynarodowe Targi Ochrony Środowiska, Poznań, poleko.mtp.pl
IV Jabłonalia, Kozietuły, www.kozietuly.pl
ŚWIAT
01–03.11
01–04.11
01–04.11
01–06.11
04–07.11
08–11.11
09.11
09–11.11
10–13.11
11–13.11
11–14.11
15–17.11
15–19.11
16–17.11
17–19.11
22–25.11
23-25.11
29.11–01.12
29.11–02.12
30.11–02.12
reklama
30.11–04.12
Fruits, Vegetables, Logistics 2011, Kijów, (Ukraina), www.freshexpo.com.ua
HORTI FAIR, targi ogrodnicze, Amsterdam (Holandia), www.hortifair.com
WorldFood/WorldFoodTech/Ingredients 2011, Międzynarodowe Targi Żywności, Napojów i Technologii,
Ałmaty (Kazachstan), www.expodatabase.com
International HortiWeek, tydzień imprez ogrodniczych, Holandia, www.hortitrends.com
Agrialp, wystawa rolnicza regionów alpejskich, Bozen/Bolzano (Włochy), www.fierabolzano.it
AGROFORUM – Międzynarodowe Targi Rolnicze, Kijów (Ukraina), www.iec-expo.com.ua
Florida Ag Expo, Florida (USA), www.floridaagexpo.com
Eurofruit Congress, Lima (Peru), www.sh-congress.com
AgriTech Bogra, Bangladesz, Expo Net Exhibition Private Limited, tel. +88 171 317 64 22
Forum Vini, Międzynarodowe Targi Wina, Norymberga (Niemcy), www.exhibit.agromage.com
Agro Alpin, targi agrotechniczne, Innsbruck (Austria), www.messen-kalender.de
PETERFOOD, XIX Międzynarodowe Targi Spożywcze, Sankt Petersburg (Rosja), www.imperiaforum.ru
AGRITECHNIKA – Międzynarodowe Targi Producentów Sprzętu Rolniczego, Hanower (Niemcy),
www.agritechnica.com
World Fruit and Vegetable Show, Londyn (Wielka Brytania), www.wfvexpo.com
Expo Nut, Fruit and Vegetables, międzynarodowa wystawa orzechów, owoców i warzyw, Stambuł (Turcja),
www.expopromoter.com
YUGAGRO, XVIII międzynarodowe targi dotyczące przemysłu rolniczego, Krasnodar (Rosja),
www.krasnodarexpo.ru
Uzagroexpo 2011, VII międzynarodowa wystawa specjalistyczna, Taszkient (Uzbekistan),
www.ieguzexpo.com/page/exhibition
Sitevi, międzynarodowe targi maszyn rolniczych, Montpellier (Francja), www.planet-agri.com
International Symposium on Tropical and Subtropical Fruits, Międzynarodowe sympozjum owoców tropikalnych
i subtropikalnych, Chiang Mai (Tajlandia), www.royalflora2011.com
Fresh Produce Ukraine 2011, wystawa i konferencja na temat świeżych produktów, Kijów (Ukraina),
www.freshproduce-expo.com
Austro Agrar, targi rolnicze, Tulln (Austria), www.messe-tulin.at
2
Wydawca: Hortpress Sp. z o.o.
00-336 Warszawa, ul. Kopernika 34
tel: 22 826 16 26, tel./fax: 22 826 43 62, [email protected]
NIP: 526-000-23-46
17
spis treści
Redaktor naczelny:
Piotr Grel
[email protected]
tel.: 605 108 088
Wracamy do punktu wyjścia
Piotr Grel �� 1
Sekretarz redakcji:
Katarzyna Rosińska
[email protected]
tel.: 661 380 037
Co w prawie piszczy?
Katarzyna Rosińska �� 4
Kalendarium
Mariusz Marczak �� 2
19
Jak handlują Austriacy?
Henryk Czerwiński �� 5
Skład i łamanie:
Ela Majchrzak
[email protected]
Jak wykrywać wirusy w krzewach
borówki wysokiej?
Maria Chodorska, Elżbieta Paduch-Cichal �� 8
Dyrektor działu reklamy i marketingu:
Anna Kurek, [email protected]
tel.: 22 828 17 00, 665 004 014
Dział reklamy: Anna Możdżyńska
[email protected]
tel.: 22 828 27 05, 693 65 00 15
Okładka: Piotr Grel
Druk: LOTOS Poligrafia Sp. z o.o.
Warszawa, ul. Wał Miedzeszyński 98,
tel.: 22 517 30 21
Nakład: 7500 egz.
Redakcja zastrzega sobie prawo skracania, adiustacji i opracowania
edytorskiego nadesłanych artykułów, zmiany tytułów oraz innych poprawek.
Za treść ogłoszeń, reklam i artykułów sponsorowanych redakcja nie odpowiada.
Sprzedaż i prenumerata: tel.: 22 826 16 26
[email protected], [email protected]
Zapraszamy do odwiedzenia naszych stron internetowych:
www.hortpress.com, www.sadnowoczesny.pl
Reklamy całostronicowe: II okł.,IV okł.
Ogłoszenia własne wydawcy: str. 15, III okł.
z mIeSIęczNIKIem „SaD NOWOczeSNy” Stale WSPółPRacują:
mgr inż. Barbara Błaszczyńska – KPODR Minikowo,
mgr inż. Olgierd Runkiewicz – gospodarstwo sadownicze, Niemojki,
Jolanta Szaciłło – Warszawa, Robert Binkiewicz, Łukasz Zaremba,
Mariusz Marczak – Warszawa, Mariusz Podymniak – Jasieniec,
Tomasz Werner – Kraków.
Nowa – wczesna odmiana
Mariusz Podymniak �� 11
Produkcja owoców w Austrii
Piotr Brzozowski, Krzysztof Zmarlicki �� 12
66
Szkodniki winorośli
Jerzy Lisek �� 14 Owoce i warzywa to dar
z Krainy witaminy
Ciągniki i nie tylko
Agnieszka Dywan ��
Mariusz Podymniak �� 17
Agropromocja w Nawojowej
Wiele hałasu o nic
Tomasz Werner ��
Augustyn Mika �� 19
Malinowe spotkanie
W kolejny sezon z umiarkowanym
Mariusz Podymniak ��
optymizmem (cz. II)
Tomasz Werner �� 21 Droga Obrazowa do stołeczności
Jolanta Szaciłło ��
Kręta droga po pomoc
Jolanta Szaciłło, Katarzyna Rosińska �� 24 Jesień – optymalny czas
Robert Binkiewicz ��
O klubach i hodowli (cz. II)
Tomasz Werner �� 27 Po grudzie i po maśle
Jolanta Szaciłło ��
Przedzbiorcze spotkanie w Dworku
Tomasz Werner �� 29 W wilanowskich sadach, czyli tam
gdzie spotykają się sadownicy
Gruszki w Belgii (cz. I).
Systemy prowadzenia drzew
Tomasz Werner �� 32 A w szkółkach… jak „po wojnie”…
O jabłkach, Rodzinie i Towarzystwie
Jolanta Szaciłło �� 38 Zapasy po zbiorach
Joanna Łaszcz-Zakorczmenna ��
Niedocenieni producenci owoców
Kto się załapie na modernizację
– Liga Państw Arabskich
Łukasz Zaremba �� 40 Robert Sekuła ��
44
45
48
50
52
53
54
58
62
64
W Erewaniu o morelach (cz. I)
Na bazarze w dzień targowy
Jolanta Szaciłło �� 42 Mirosław Sitarek �� 66
Poruszeni wiadomością o tragicznej śmierci
Pana Anatola Nowickiego,
aktywnego członka Klubu Sadowniczego „Piękne Owoce”,
składamy wyrazy współczucia Rodzinie i bliskim.
Dyrekcja i pracownicy Bayer CropScience
3
§
Co w prawie piszczy
Już obowiązują
•
Od 26 sierpnia 2011 roku obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów
z 14 lipca 2011 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie wyceny
nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. nr 165,
poz. 985).
Istotną zmianą jest odejście od sposobu określania wartości nieruchomości
wyłącznie na podstawie danych z rynku nieruchomości „drogowych”. Teraz
wartość nieruchomości jest określana na podstawie cen transakcyjnych, pochodzących z rynków nieruchomości właściwych dla wycenianej nieruchomości, na przykład rolnych. Zmiana ta wpłynie na wycenę tych nieruchomości, których wartość jest niższa niż wartość tak zwanych nieruchomości drogowych - co zwykle ma miejsce w przypadku nieruchomości rolnych.
Od 3 września 2011 roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z 17 sierpnia 2011 roku zmieniające rozporządzenie
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy
finansowej w ramach działania „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2007–2013 (Dz. U. nr 172, poz. 1027).
Plan
Prace w Senacie
Rozporządzenie zmienia zasady naboru wniosków o przyznanie pomocy (nabór trwa nie dłużej niż 14 dni roboczych) oraz sposób określania kolejności
jej przysługiwania. Kolejność ustalana jest na podstawie następujących kryteriów wyboru operacji realizowanych w gospodarstwach: • powierzchnia
gruntów rolnych w gospodarstwie, • podstawowy dochód podatkowy gminy
na 1 mieszkańca, • powierzchnia gruntów rolnych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), • nieuzyskanie pomocy w ramach działań objętych PROW 2007–2013: „Modernizacja gospodarstw rolnych”, „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”, „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju” dla operacji odpowiadających warunkom przyznania pomocy w ramach działania „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”. Ponadto podwyższa się maksymalną kwotę pomocy do 500 tys. zł
dla operacji dotyczących produkcji biogazu rolniczego i energii elektrycznej
z biogazu rolniczego. Od 27 września do 14 listopada wnioski mogą składać
rolnicy planujący budowę biogazowni lub produkcję energii elektrycznej
z biogazu. Kolejny nabór wniosków – na uruchomienie innej działalności
nierolniczej – będzie od 17 października do 4 listopada.
Opublikowano w Dz. U.
(o tych aktach prawnych pisaliśmy w nr 8 i 9 „Sadu Nowoczesnego”)
Ustawa z 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 171,
poz. 1016). Większość regulacji obowiązuje od 1 września 2011 roku, a pozostałe od 1 stycznia 2012 roku.
Rozporządzenie z 31 sierpnia 2010 roku w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form
oraz sposobu ich działania (Dz. U. nr 143, poz. 839). Obowiązuje od 1 września 2011 roku.
Rolnicy powiększą gospodarstwa rolne z gruntów znajdujących się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa. Zmiana umożliwia bowiem wyłączenie, za zgodą dzierżawcy, 30% użytków rolnych dzierżawionych z Zasobu, ce-
lem przeznaczenia ich do sprzedaży na rzecz rolników zamierzających powiększyć lub utworzyć gospodarstwo rolne. Szacuje się, że w ten sposób trafi do sprzedaży około 150 tys. ha gruntów rolnych. Nieruchomości Zasobu
będą zbywane na preferencyjnych warunkach (możliwość rozłożenia ceny na
raty na okres 15 lat, pod warunkiem wpłaty 10% ceny przed zawarciem umowy sprzedaży). Nowym rozwiązaniem jest sprzedaż nieruchomość Zasobu
bez przetargu.
Minister Finansów przedstawił już projekt obwieszczenia w sprawie górnych
granic stawek kwotowych podatków i opłat lokalnych w 2012 roku.
Maksymalne stawki podatków i opłat lokalnych wzrosną od nowego roku
o 4,2%. Stawki te zmieniane są co roku w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi
inflacji za pierwsze półrocze roku poprzedzającego zmianę. Zgodnie z komunikatem GUS z 13 lipca 2011 roku, w pierwszej połowie 2011 roku inflacja wyniosła
4,2%. Stąd też o taki procent wzrosną stawki podatków i opłat. I tak:
• opłata targowa wyniesie do 728,64 zł dziennie (w 2011 roku – 699,27 zł),
• opłata od posiadania psów wyniesie 115,31 zł rocznie od jednego psa
(w 2011 roku – 110,66 zł),
• podatek od nieruchomości od budynków mieszkalnych lub ich części
(1 m2) – 0,70 zł (w 2011 roku – 0,67 zł),
• podatek od budynków lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (1 m2) – 21,94 zł (w 2011 roku – 21,05 zł).
31 sierpnia 2011 roku Sejm podjął ustawę o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw.
Zebrała: Katarzyna Rosińska, Hortpress
4
go gatunku wynika z tego, że pod koniec lat 80. produkcja jego owoców rozwinęła się w Polsce i w Austrii stała się
mniej opłacalna. Produkując owoce na
sprzedaż bezpośrednią, sadownicy wybierają te odmiany (i marki) owoców,
które są dobrze rozpoznawane na rynku
austriackim oraz uwzględniają przyzwyczajenia konsumentów dotyczące starych odmian lokalnych. Wszyscy sadownicy uczestniczą również w kampaniach
promujących spożycie owoców.
Jak handlują
Austriacy?
Jak podają specjaliści, produkcja sadownicza w Austrii jest już maksymalnie
rozwinięta, jednak coraz mniej opłacalna. W jaki sposób Austriacy radzą
sobie ze sprzedażą owoców wyprodukowanych w tym kraju?
Henryk Czerwiński, Hortpress
Dostosować produkcję
do popytu
W Styrii wyraźnie zaznaczony jest zakres
obowiązków poszczególnych firm i organizacji. W 1993 roku, jeszcze przed
przystąpieniem Austrii do Unii Europejskiej, w wyniku połączenia 8 największych styryjskich dystrybutorów jabłek,
utworzone zostało stowarzyszenie eksporterów jabłek EVA. Jest ono największą firmą zajmującą się marketingiem jabłek w tym kraju i współpracuje z organizacją producencką OPST, do której należy blisko 1000 sadowników. EVA jest
odpowiedzialne za sprzedaż owoców na
wszystkich rynkach poza austriackim
oraz za strategię koordynacji zadań
w kraju i zagranicą, między innymi rozdysponowuje wyprodukowane w Austrii
owoce do 10 specjalistycznych krajowych pakowni. Obecnie stowarzyszenie
EVA eksportuje ponad 45 tys. t jabłek
odmiany ‘Golden Delicious’, ponad
30 tys. t ‘Gali’, poniżej 20 tys. t ‘Idareda’
i ‘Jonagolda’, niespełna 15 tys. t ‘Braeuburna’ oraz około 7 tys. t ‘Elstara’.
Największą firmą zajmującą się skupem, przechowywaniem, sortowaniem,
pakowaniem i sprzedażą owoców w jest
w Styrii Steirerfrucht. Współpracuje ze
stowarzyszeniem EVA, przez które eksportuje 40 tys. t jabłek, oraz powiązane
jest z organizacją producencką OPST.
Pierwotnie funkcjonowało jako spółdzielnia, zostało jednak wykupione przez
Raiffeisen Bank i od kilku lat jest jego filią.
Producenci owoców nie są więc jej współudziałowcami, a jedynie klientami.
Obiekty należące do firmy Steirerfrucht zlokalizowane są na powierzchni
reklama
Produkcja jabłek w Austrii skoncentrowana jest głównie w Styrii. Jej najważniejszymi sektorami jest sadownictwo
i winiarstwo. Uprawy sadownicze zajmują obecnie ponad 8 tys. ha (w tym jabłonie – 5,7 tys. ha), co stanowi około 85%
upraw sadowniczych Austrii. Winnice
zajmują około 4,5 tys. ha. W Austrii zbiera się rocznie średnio 180 tys. t jabłek
deserowych. Ich spożycie w kraju wynosi około 80 tys. t rocznie, co sprawia, że
niewiele ponad połowę zebranych owoców trzeba wyeksportować.
Styryjscy sadownicy sprzedają owoce albo poprzez duże organizacje handlujące z sieciami marketów i eksportujące albo prowadzą tylko sprzedaż bezpośrednią w gospodarstwach. Wybór
sposobu sprzedaży uzależniony jest
głównie od wielkości gospodarstwa
i stopnia jego zorganizowania. Produkcja poszczególnych gatunków i odmian
na skalę wielkotowarową oparta jest
na analizach rynkowych i tendencjach
w światowym ogrodnictwie. Zmniejszany jest areał tych gatunków, których produkcja jest tańsza w innych krajach. Dobrym przykładem jest porzeczka czarna,
której uprawa zajmuje obecnie około
200 ha, podczas gdy w latach 80. zajmowała ponad 1 tys. ha. Spadek areału te-
W grupie
5
1
3
4
2
8,8 ha, a jej roczny obrót wynosi 32 mln
euro. Głównym produktem, którym się
zajmuje, są jabłka, w mniejszej ilości:
gruszki, śliwki, brzoskwinie, truskawki,
maliny i czerwone porzeczki. W zakładzie znajdują się chłodnie różnego typu
o łącznej pojemności 34 tys. t. Firma zajmuje się również owocami pochodzącymi z upraw ekologicznych (które w Austrii stanowią 8% produkcji).
Do głównych zadań firmy należy
przyjęcie towaru od producentów, jego
przechowanie (w komorach KA, ULO
i DKA), sortowanie (według klas, wielkości i kolorów), pakowanie (w różnego typu: tacki, torby foliowe, kartony) oraz
transport samochodami chłodniczymi.
Drugą ważną organizacją producencką w Styrii jest Frutura. Związki branżowe i sadownicy są zgodni co do tego, że
liczba dużych organizacji w Austrii jest
zbyt mała i należy ją zwiększyć. Planuje
się uruchomienie kolejnej, ponieważ
wzrost konkurencji na rynku powinien
poprawić opłacalność zbytu owoców.
Najważniejsze styryjskie marki to: Frisch
-Saftig-Steirisch („świeże-soczyste-styryjskie”), Steirerherzes – „marka zielonego serca Styrii” oraz Mozart. Około 90%
owoców pozostających na rynku krajowym sprzedawanych jest do sieci supermarketów (rynek ten zdominowały
3 marki: Rewe – mający około 35% udzia-
6
łu w rynku, Spar – 28% i Hofer – 20%). Ponieważ dyktują one ceny owoców (zazwyczaj je zaniżając), pomału wzrasta
liczba gospodarstw, które decydują się
na sprzedaż bezpośrednią (w gospodarstwach lub bezpośrednio do sklepów).
Wspomniany wcześniej Steirerfrucht
motywuje swoich dostawców publikując
ranking 20 najlepszych sadowników spośród kilkuset dostarczających owoce do
firmy. Podaje w nim ilość owoców i średnią cenę za nie uzyskiwaną, co pośrednio
świadczy o jakości produkcji w danym
sadzie. Jednym z producentów, który
znalazł się w takim rankingu, jest Robert
Strobl z Fünfing. Preferuje on sprzedaż
owoców przez organizację producencką.
W swoim 17-hektarowym (jak na warunki
austriackie, całkiem dużym) sadzie jabłoniowym produkuje jabłka najbardziej pożądanych pod kątem eksportu odmian.
Są to kolejno: ‘Gala’, ‘Braeburn’, ‘Golden
Delicious’, ‘Jonagored’ i ‘Idared’. Gospodarz ceni sobie zwłaszcza ‘Braeburna’,
ponieważ w ostatnich latach za jego owoce można było uzyskać satysfakcjonujące ceny (nawet 0,36 euro/kg). Było to
istotne zwłaszcza w 2009 roku, kiedy za
kilogram owoców producent otrzymywał
0,15–0,25 euro, przy kosztach produkcji
przekraczających 0,30 euro/kg. W nowych nasadzeniach dominuje natomiast
odmiana ‘Golden Delicious’.
1 – Cenię sobie współpracę ze Steirerfrucht,
ponieważ nie muszę martwić się zagospodarowaniem jabłek i całym cyklem logistycznym.
Wszystkie moje jabłka są przechowywane
w chłodniach Steirerfrucht, do których trafiają
bezpośrednio po zbiorze, a następnie są
sprzedawane przez tę firmę. Moim zadaniem jest
coroczne dostarczenie stałej partii wysokiej jakości
owoców – informuje Robert Strobl z Fünfing
2 Po dostarczeniu owoców do Steirerfrucht każda
partia towaru jest szczegółowo oznaczana – na
etykiecie przyklejonej do skrzyniopalet znajdują się
informacje o pochodzeniu owoców i ich jakości;
na tej podstawie owoce są wyceniane, a sadownik
otrzymuje odpowiednią zapłatę
3 Sad państwa Marii i Leonharda Steinbauerów
jest otwarty dla zwiedzających – należy tylko
zarezerwować termin
4 – Największym zainteresowaniem klientów
cieszą się świeże czereśnie. Mam stałych klientów,
którzy pokonują po kilkadziesiąt kilometrów aby
kupić je w moim gospodarstwie – informuje Maria
Steinbauer, prowadząca gospodarstwo rodzinne
w Rassach.
– Cenię sobie współpracę ze Steirerfrucht, ponieważ nie muszę martwić się
zagospodarowaniem jabłek i całym cyklem logistycznym. Wszystkie moje owoce są przechowywane w chłodniach
Steirerfrucht, do których trafiają bezpośrednio po zbiorze, a następnie są sprzedawane przez tę firmę. Moim zadaniem
jest coroczne dostarczenie stałej partii
wysokiej jakości owoców. Muszę mieć
jedynie rampę załadowczą, wózek widłowy, aby móc załadować towar, który
odbierany jest samochodem należącym
do grupy producenckiej – informuje producent. Sadownik dostaje zapłatę za
owoce po zakończonej sprzedaży, jednak w ciągu roku co miesiąc otrzymuje
zaliczkę.
Sprzedaż bezpośrednia
Na produkcję owoców przeznaczoną do
sprzedaży bezpośredniej decyduje się
niewielka liczba sadowników. Są to
głównie producenci dysponujący mniejszym areałem, prowadzący gospodarstwa rodzinne, niezrzeszeni w grupach
czy organizacjach producenckich. Sprzedaż opierają przede wszystkim na stałych klientach oraz wartości dodanej do
produkcji. Oprócz świeżych owoców,
oferują także ich przetwory (dżemy, soki,
wina, wódki). Należy tu zaznaczyć, że
w kraju tym można legalnie produkować
z własnych owoców alkohol wysokoprocentowy w ilości do 2 tys. l na gospodarstwo (jednak może on być sprzedawany
tylko w gospodarstwie lub okolicznym
Klienci chętnie kupują również przetwory
z czereśni odmian szwarcwaldzkich, służące
do produkcji ciast (na zdjęciu ‘Benjaminler’)
6a 6b Estetyczny wygląd budynku handlowego
zachęca do wejścia (na drzwiach wisi ulotka,
informująca o tym, że sprzedaż czereśni typowych
odmian deserowych ruszy dopiero 20 czerwca)
7 Do zakupów zachęca również atrakcyjna
aranżacja produktów, to tutaj odbywają się
degustacje schnapsów
5
6A
6B
restauracjom). Dzięki temu w każdej lokalnej restauracji serwowane są wina lokalnej produkcji, schnapsy bądź wiśniówki. Kelnerzy i właściciele lokali gastronomicznych z dumą podkreślają
fakt, że zostały one wyprodukowane
z owoców rodzimej produkcji, zachwalają ich smak i jakość. Tego typu promocja
własnych produktów wydaje się nieoceniona, a trudno jej jeszcze szukać w naszym kraju.
Warto jeszcze wspomnieć o ciekawym projekcie promującym sprzedaż
owoców. Centrum upraw sadowniczych
Austrii znajduje się Styrii, a jego sadowniczą stolicą jest miejscowość Puch bei
Weiz (w jej okolicach produkuje się około 110 tys. t jabłek). W 1986 roku 40 okolicznych sadowników założyło stowarzyszenie „Steirische Apfelstrasse” („styryjską ulicę jabłkową”), co doprowadziło
do powstania 25-kilometrowej trasy łączącej 5 okolicznych gmin, pełniącej
funkcje promocyjne produkcji sadowniczej, a jednocześnie będącej coraz bardziej popularnym celem turystycznym
dla Austriaków. Odbywają się tam różnego typu imprezy, między innymi święto
kwitnącej jabłoni, a turyści mogą kupować świeże owoce, soki, wódki owocowe (tzw. schnapsy) i innego typu owocowe przetwory. Austriacy przekonali się
bowiem, że oprócz produkcji sadowniczej konieczne jest promowanie regionu, co pozwala na wzrost sprzedaży rodzimych owoców. Wspomniane we
wstępie wysokie spożycie jabłek w Austrii wynika właśnie także z szeroko zakrojonej promocji walorów prozdrowot-
7
nych owoców czy organizowania różnego typu happeningów, na przykład święta jabłka o zasięgu ogólnokrajowym. Ponadto w każdym punkcie informacji
turystycznej, restauracji czy hotelu dostępne są ulotki i mapki turystyczne,
w których opisane są różnego typu szlaki turystyczne i możliwości spędzania
wolnego czasu w Austrii. Obok takich
punktów jak zwiedzanie miast czy oglądanie zabytków, osobny rozdział stanowi
właśnie opis trasy „Steirische Apfelstrasse”, w którym przedstawione są gospodarstwa sadownicze i zalety spożywania
produktów austriackiego ogrodnictwa.
Sprzedaż bezpośrednią ułatwia fakt,
że konsumenci austriaccy przede
wszystkim poszukują produktów pochodzenia rodzimego, za które są w stanie
zapłacić więcej i pokonać większą odległość w celu ich nabycia.
Produkcją owoców z przeznaczeniem na sprzedaż bezpośrednią zajmują
się, między innymi Maria i Leonhard Steinbauerowie z Rassach. Gospodarstwo
ma powierzchnię 7 ha, a w uprawie znajdują się bardziej wyszukane gatunki.
Oprócz podstawowych gatunków sadowniczych, jak czereśnia, wiśnia, grusza, jabłoń, orzech włoski, winorośl czy
śliwa, w gospodarstwie można kupić mirabelki. Uwagę przyciągają lokalne odmiany śliw czy czarno- i czerwono owocowe, stare szwarcwaldzkie odmiany
czereśni (u nas znane jako odmiany wiśni): ‘Benjaminler’, ‘Dollenseppler’, ‘Schwarzer Ritter’ i ‘Stecklemmer Rotter’. UpraSAD NOWOCZESNY 10/2011
Fot. H. Czerwiński
5
wiane są głównie do przetwórstwa
– w Niemczech produkuje się z nich dodatki do ciast, a w Austrii nalewki, nektary i soki. Plonują na poziomie 11 t/ha.
Zbiera się je mechanicznie, otrząsarką.
Po zbiorach, które odbywają się rano,
owoce są albo sprzedawane w stanie
świeżym, albo myte i sortowane, a następnie poddawane obróbce.
Aby zachęcić do zakupu, klienci mają
możliwość obserwowania zbiorów owoców, mogą także odbyć wycieczkę po
sadzie. Maria Steinbauer informuje, że
od lat ma już stałych klientów, przyjeżdżających na zakupy z odległości nawet
kilkudziesięciu kilometrów. Wysoka jakość owoców produkowanych w jej sadzie powoduje, że klienci wręcz nie mogą się doczekać kiedy będą mogli je nabyć: – W tym roku musieliśmy wywiesić
na drzwiach naszego punktu handlowego informację z przybliżonym terminem
zbioru pierwszych owoców czereśni, ponieważ zniecierpliwieni klienci przyjeżdżali z kilkutygodniowym wyprzedzeniem, kiedy owoce jeszcze nie były dostępne – informuje M. Steinbauer. To cieszy, zwłaszcza że w minionym sezonie
za kilogram czereśni wysokiej jakości
sprzedanych bezpośrednio w gospodarstwie można było uzyskać nawet
5 euro. W estetycznie zaaranżowanym
punkcie handlowym, zlokalizowanym na
malowniczym wzgórzu można również
degustować przetwory owocowe. Na
stronie internetowej gospodarstwa widnieje nawet cennik poszczególnych
usług – dla klientów indywidualnych
i zorganizowanych grup. Właścicielka
sklepu prowadzi na przykład trwającą
około godziny degustację schnapsów.
Nalewając poszczególne trunki informuje z jakiego owocu zostały wyprodukowane i z czym je najlepiej wypić. Napisała nawet książki kucharskie z przepisami
na potrawy, które przyrządzić można
z owoców i przetworów sprzedawanych
w gospodarstwie. Publikacje te są również do nabycia w sklepie. Nic więc
dziwnego, że tak traktowani klienci wracają do Rassach w każdym sezonie. n
7
Jak wykrywać wirusy
w krzewach borówki wysokiej?
Borówka wysoka (Vaccinium corymbosum) należy do rodziny Ericaceae, rodzaju Vaccinium. W Polsce
1
powierzchnia plantacji borówki wysokiej systematycznie wzrasta. W 2005 roku wynosiła 1,3 tys. ha, a w roku
2009 osiągnęła 2,4 tys. hektarów. Jednocześnie z roku na rok rośnie poziom produkcji owoców (dane według
GUS 2010). Popularność tej rośliny związana jest z wartościami dietetycznymi i odżywczymi jagód, a także
wysoką zawartością antyoksydantów. Niezawodność plonowania i łatwość zbytu podwyższają jej atrakcyjność.
Inż. Maria Chodorska,
dr hab. Elżbieta Paduch-Cichal,
prof. SGGW, Katedra Fitopatologii,
SGGW, Warszawa
J
8
Test biologiczny (roślina wskaźnikowa)
wirus nitkowatości borówki wysokiej
Vaccinium corymbosum odm ‘Jersey’
wirus czerwonej pierścieniowej plamistości
borówki wysokiej
V. corymbosum odm. ‘Cabot’, odm. ‘Stanley’
wirus oparzeliny borówki wysokiej
Chenopodium quinoa, N. occidentalis
wirus szoku borówki wysokiej
Nicotiana benthamiana, N. clevelandii, N. silvestris,
N. tabacum odm. ‘Samsun’, odm. ‘Havana 425’
wirus mozaikowatej rozetkowatości brzoskwini
Ch.amaranticolor, Ch. quinoa
wirus pierścieniowej plamistości pomidora
Ch. quinoa, Cucumis sativus odm. ‘National Pickling’,
N. tabacum odm. ‘Bierley’
wirus pierścieniowej plamistości tytoniu
Ch. amaranticolor, Ch. quinoa, C. sativus, Solanum
lycopersicum, N. clevelandii, N. tabacum, N. glutinosa, Phaseolus vulgaris, Vigna unguiculata
Tab. 1. Zestaw roślin wskaźnikowych wykorzystywanych w teście biologicznym do wykrywania wirusów
borówki wysokiej
rozetkowatości brzoskwini (ang. Peach
rosette mosaic virus (PRMV).
Podobnie jak inne drzewa i krzewy
owocowe, borówkę wysoką rozmnaża
się wegetatywnie. Jeśli więc zatem sadzonki zdrewniałe lub sadzonki zielne będą pochodziły z zawirusowanej rośliny
matecznej to uzyskany z nich materiał
również będzie chory.
2
reklama
ednym z problemów w uprawie borówki wysoki są choroby powodowane przez czynniki infekcyjne, szczególnie grzyby (Godronia casandrae, Botrytis
cinerea, Colletotrichum gloeosporioides), a ostatnio również przez wirusy.
Z krzewów borówki wysokiej wyizolowano kilka różnych gatunków wirusów:
wirus oparzeliny borówki wysokiej (ang.
Blueberry scorch virus, BlScV), wirus
szoku borówki wysokiej (ang. Blueberry shock virus, BlShV), wirus nitkowatości borówki wysokiej (ang. Blueberry
shoestring virus, BSSV), wirus pstrości
liści borówki wysokiej (Blueberry leaf
mottle virus, BLMoV), wirus czerwonej
pierścieniowej plamistości borówki wysokiej (ang. Blueberry red ringspot virus, BRRSV), wirus pierścieniowej plamistości tytoniu (ang. Tobacco ringspot
virus, TRSV), wirus pierścieniowej plamistości pomidora (ang. Tomato ringspot
virus, TomRSV) oraz wirus mozaikowatej
Wirus
Istnieje kilka metod testowania roślin
na obecność wirusów. Na ich wybór ma
wpływ czułość testu, czas oczekiwania
na wyniki oraz koszt. Najwygodniej byłoby na podstawie obserwacji reakcji
roślin porażonych, stwierdzić czy
sprawcą choroby jest wirus. W przypadku wirusów borówki wysokiej nie
jest to możliwe, gdyż istnieją odmiany
1
2
lub pojedyncze rośliny porażane bezobjawowo, będące potencjalnym źródłem
infekcji dla sąsiednich roślin zdrowych.
Brak objawów nie oznacza, że roślina
jest zdrowa, dlatego też konieczne jest
testowanie roślin borówki wysokiej na
obecność wirusów przy użyciu znanych
metod diagnostycznych w celu wyeliminowania z plantacji chorych roślin, aby
zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa.
Najstarszą, a zarazem najprostszą
metodą wykrywania i identyfikacji wirusów jest test biologiczny. Polega on na
próbie zakażenia rośliny wskaźnikowej
przygotowanym wcześniej materiałem
uzyskanym z rośliny badanej, którą podejrzewamy o porażenie danym wirusem. Rośliny wskaźnikowe zawsze reagują na zakażenie typowymi dla wirusa
objawami. Zestawy gatunków roślin
wskaźnikowych wykorzystywanych przy
wykrywaniu wirusów borówki wysokiej
podaje tabela 1.
Wykrywanie i identyfikację wirusów
porażających krzewy borówki wysokiej
umożliwiają także testy serologiczne,
polegające na wykorzystywaniu specyficznych surowic zawierających przeciw-
COMPO EXPERT
1 Wyniki testu serologicznego ELISA wskazujące
na obecność wirusa w badanym materiale
roślinnym
2 Ciemnoczerwone brzegi liści borówki wysokiej
‘Herbert’ porażonej BlScV
ciała powstające w reakcji na specyficzny antygen (czynnik uczulający), jakim
jest w tym przypadku białko wirusa. Najczęściej stosowany jest test serologiczny ELISA (ang. double antybody sandwich – enzyme linked immunosorbent
assay). O obecności wirusa w badanej
próbie świadczy zmiana barwy widocz-
COMPO EXPERT
Producent wysokiej klasy
nawozów ogrodniczych i rolniczych
dla profesjonalistów
RTS
WTH
EXPERTS
FOR GROWTH
poszukuje osoby na stanowisko:
Specjalista do spraw sprzedaży
na terenie Polski centralnej oraz południowo-wschodniej
Od kandydatów na to stanowisko oczekujemy:
• wyższego wykształcenia ogrodniczego lub pokrewnego
• praktycznej znajomości zagadnień związanych z produkcją sadowniczą
oraz warzywniczą
• praktycznej znajomości języka angielskiego lub niemieckiego
• doświadczenia w pracy na podobnym stanowisku oraz znajomości rynku
• sprawności w posługiwaniu się komputerem
• prawa jazdy kategorii B
• dyspozycyjności, elastyczności oraz entuzjazmu
reklama
Wybrana osoba może liczyć na:
• stabilne zatrudnienie w dużym międzynarodowym koncernie
• pracę w niewielkim, dynamicznym zespole
• dużą samodzielność w działaniu
• rozwój kwalifikacji i zdobywanie nowych doświadczeń
• godziwe i pewne wynagrodzenie
Pracownikowi na tym stanowisku firma zapewnia samochód
oraz wszystkie sprzęty niezbędne do komunikacji i prowadzenia biura.
Zainteresowane osoby prosimy o przesłanie podania i życiorysu na adres:
1
COMPO Expert, pl. Wiosny Ludów 2, 61-831 Poznań
z
dopiskiem „PRACA”
K+S Polska Sp. z o.o.
• tel. (61) 850-93-90 • fax (61) 850-93-91 • email: [email protected] • www.compo-expert.pl
pl.Wiosny Ludów 2 • 61-831
Poznań
Zastrzegamy
sobie
prawo
do skontaktowania się tylko z wybranymi kandydatami.
Fot. E. Paduch-Cichal
3
4
Odmiana borówki wysokiej
Miesiąc
‘Bluecrop’
‘Darrow’
‘Herbert’
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
Styczeń
nt
nt
nt
BlScV
nt
nt
nt
–
nt
nt
nt
BlScV
Luty
nt
nt
nt
BlScV
nt
nt
nt
–
nt
nt
nt
BlScV
nt
nt
BlScV
Marzec
–
nt
nt
BlScV
–
nt
nt
–
BlScV
TRSV
Kwiecień
nt
nt
nt
–
nt
nt
nt
–
BlScV
nt
nt
BlScV
Maj
nt
BSSV
TRSV
BlScV
BSSV
nt
nt
BSSV
TRSV
BlScV
nt
nt
TRSV
BlScV
nt
Czerwiec
nt
nt
–
nt
nt
nt
–
nt
nt
nt
–
nt
Lipiec
nt
nt
–
nt
nt
nt
–
nt
nt
nt
–
nt
Sierpień
nt
nt
–
nt
nt
nt
–
nt
nt
nt
BlScV
nt
Wrzesień
nt
nt
–
nt
nt
nt
–
nt
nt
nt
BlScV
nt
Październik
nt
nt
–
nt
nt
nt
–
nt
nt
nt
BlScV
nt
Listopad
nt
nt
nt
BSSV
TRSV
nt
nt
nt
TRSV
nt
nt
nt
BlScV
Tab. 2. Zalecane terminy wykrywania wirusów w różnych organach borówki wysokiej przy użyciu testu
serologicznego ELISA. 1. – pąki, 2. – kwiaty, 3. – liście, 4. – łyko + peryderma + miękisz korowy, – negatywny wynik
testu (nie wykryto wirusa), nt – materiał nie był testowany. Skrót nazwy gatunku wirusa (akronim) występujący na
barwnym tle wskazuje, że wirus/-sy zostały wykryte w badanym materiale
na gołym okiem lub rejestrowana przez
odpowiedni aparat (czytnik do testu ELISA) (fot. 1). Obecnie są produkowane
i sprzedawane całe zestawy odczynników do testu ELISA. Wyniki testów
ELISA prowadzonych w Katedrze Fitopatologii SGGW w Warszawie wskazały
obecność BlScV (fot. 2, 3, 4), BSSV oraz
TRSV w krzewach rosnących na plantacjach w centralnych rejonach kraju. Ponadto podjęto próby ustalenia optymalnego termin pobierania właściwego organu rośliny do wykrywania wirusów.
W badaniach wykorzystano trzy odmiany borówki wysokiej: ‘Bluecrop’, ‘Darrow’ i ‘Herbert’. Materiałem do testowania były liście, kwiaty oraz kora (łyko + peryderma + miękisz korowy) pozyskiwane z losowo wybranych pędów krzewu
danej odmiany. W wyniku przeprowadzonych prac ustalono, że:
możliwe jest wykrywanie BlScV w pą-
10
kach (marzec-kwiecień), liściach (maj,
sierpień-październik) oraz próbach łyko
+ peryderma + miękisz korowy (listopad
-kwiecień),
wskazane jest prowadzenie wykrywania BSSV w maju w próbach pobieranych
z kwiatów lub liści,
możliwe jest wykrywanie TRSV w kwiatach lub liściach (maj) lub w próbach łyko
+ peryderma + miękisz korowy (listopad
-grudzień) (tab. 2).
Ostatnio do wykrywania wirusa oparzeliny borówki wysokiej, wirusa szoku
borówki wysokiej oraz wirusa czerwonej
pierścieniowej plamistości borówki wysokiej stosowana jest amplifikacja (powielanie) kwasu nukleinowego przy użyciu
techniki łańcuchowej reakcji polimerazy
(ang. polymerase chain reaction, PCR).
Specjalny enzym (polimeraza) umożliwia
zwielokrotnić ilość kwasu nukleinowego
wirusa w stosunku do jego pierwotnej iloSAD NOWOCZESNY 10/2011
‘Herbert’ porażonej BlScV
‘Darrow’ porażonej BlScV
ści obecnej w badanej próbie. W 2010
roku pracownicy Katedry Fitopatologii
SGGW w Warszawie wykryli wirus czerwonej pierścieniowej plamistości borówki
wysokiej BRRSV w krzewach odmiany
‘Darrow’ i ‘Herbert’ rosnących na plantacjach w centralnych rejonach kraju przy
użyciu techniki PCR. Więcej informacji
ten temat znajdą Szanowni Państwo
w kolejnym artykule pt. „Wirus czerwonej pierścieniowej plamistości borówki
wysokiej na plantacjach w centralnych
rejonach Polski”.
Prosimy wszystkie chętne osoby, którym leży na sercu zdrowie polskiej
borówki w przypadku zauważenia niepokojących objawów na krzewach
o kontakt z pracownikami Katedry Fitopatologii chętnie przyjedziemy, pobierzemy próby, wykonamy testy i damy
odpowiedź. Bardzo dziękujemy za pomoc i współpracę. n
Nowa
Podczas sierpniowego spotkania
w nowej siedzibie grupy producenckiej
Fruit Family w Sadkowie Szlacheckim
koło Belska Dużego, Andrzej
Nowakowski szkółkarz i zarazem
hodowca nowych odmian ze Żdżar
koło Nowego Miasta promował
wczesną odmianę ‘Sander’ (fot. 1).
Mariusz Podymniak, Hortus Media
J
1
2
2
Andrzej Nowakowski promował w Sadkowie Szlacheckim wczesną odmianę jabłoni ‘Sander’
Drzewa ‘Sander’ w piątym roku wzrostu w sadzie
Zaletą tej odmiany jest to, że w przeciwieństwie do innych odmian wczesnych, dojrzałe jabłka nie osypują się
z drzew. Odmiana ta może stanowić ciekawą alternatywę dla sadowników uprawiających odmiany wczesne i wypełnić
lukę na rynku po ‘Piros’. Zebrane owoce
można przechowywać w chłodni zwykłej
przez 4-8 tygodni. ‘Sander’ jest mało
podatny na parcha jabłoni, mączniaka
oraz choroby kory i drewna, a drzewa
cechują się średnią wytrzymałością na
mróz. W sadzie rośnie dość słabo, koro-
ny nie mają tendencji do zagęszczania
się i są łatwe do formowania. Owocuje
corocznie (fot. 2) i wymaga zazwyczaj
przerzedzania zawiązków, by uzyskać
dobrze wyrośnięte owoce. Jak powiedział A. Nowakowski, w tym roku jabłka
‘Sandera’ dojrzewały w połowie sierpnia. Podczas prezentacji jabłek w Sadkowie zdobyła ona uznanie tak z racji
wyglądu i smaku, co już procentuje
pierwszymi znaczącymi zamówieniami
na jej drzewka. n
reklama
est to siewka odmiany ‘Sunrise’ uzyskana prawdopodobnie ze skrzyżowania z ‘Delbarestivale’. Owoce dojrzewają w drugiej połowie sierpnia, mają
gładką, jasnożółtą skórkę, w dużej części pokrytą paskowanym, czerwonopomarańczowym rumieńcem.
1
Fo. M. Podymniak
– wczesna
odmiana
11
Produkcja owoców
w Austrii
Fot. Cobalt – Fotolia.com
W większości krajów Europy Zachodniej stale zmniejsza się produkcja jabłek,
wyjątkami pod tym względem
1
są Polska i Austria. Sadownictwo austriackie diametralnie różni się od polskiego, przede wszystkim 10-krotnie
mniejszą skalą produkcji. Poza tym towarowa produkcja owoców w Austrii jest dużo bardziej intensywna niż
w Polsce, co w głównej mierze wynika z większych nakładów materialnych na statystyczny hektar produkcji.
Mamy jednak kilka cech wspólnych.
Dr Piotr Brzozowski, dr Krzysztof Zmarlicki, Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice
P
rzede wszystkim, Austria i Polska
należą do tych nielicznych krajów
Europy, gdzie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat sadownictwo intensywnie
się rozwijało. Powierzchnia towarowej
uprawy jabłoni (drzew owocujących)
w Austrii w ciągu ostatnich 30 lat zwiększyła się o 55% (z 3905 ha w roku 1982
do 6051 w roku 2010), a powierzchnia
uprawy grusz o 85% (z 215 ha w roku
1982 do 398 ha w roku 2010). Wzrosła
w tym okresie także towarowa powierzchnia uprawy pozostałych gatunków sadowniczych z wyjątkiem brzoskwiń i śliw. Co ciekawe, zbiory jabłek
i gruszek z nasadzeń towarowych
zwiększyły się w tym okresie dwukrotnie. W Polsce w tym okresie zbiory jabłek także zwiększyły się około dwa razy osiągając jednak wielkość nie
200 tys. ton jak w Austrii, lecz powyżej
2 mln ton. Niestety, polskie jabłka pod
względem jakości nie dorównują jeszcze austriackim, których większość przeznacza się do bezpośredniego spożycia,
a nie jak w Polsce do przetwórstwa.
W przeciwieństwie do Polski, w Austrii
niewiele ziemi nadaje się dla nasadzeń
sadowniczych. Prawie 75% powierzchni
tego kraju – 3,5 krotnie mniejszego od
Polski – stanowią tereny górzyste. Jedynie wschodnia jej część jest nizinna, z ciepłym klimatem, sprzyjającym uprawie
drzew owocowych i winorośli. Największym zagłębiem sadowniczym jest położona na południowym wschodzie kraju
Styria (ściślej jej wschodnia część i okolice miasta Graz), na którą przypada ponad 65% powierzchni austriackich sadów. W roku 2010 wyprodukowano
w tym kraju 237 tys. ton owoców, z czego
86% stanowiły gatunki ziarnkowe, 9% jagodowe i 5% pestkowe (tab. 1). Ciekawostką jest, że około 8% (1033 ha) powierzchni upraw sadowniczych stanowi
bez czarny. Plony tego krzewu wynosiły
7,2 t/ha w roku 2010 i 9,2 t/ha w roku
2009. Owoce bzu używane są do produkcji soków, konfitur, marmolad, galaretek,
herbaty (kwiatostany), jako naturalny barwnik dla różnych artykułów spożywczych
oraz do produkcji wina i winiaku. Inten2
sywna technologia jego uprawy została
spopularyzowana przez naukowców
Straussa i Nowaka z HBLVA Klosterneuburg. Niewielkie znaczenie gospodarcze
ma natomiast towarowa produkcja porzeczek, w całej Austrii zajmuje około 220
ha oraz wiśni – około 30 ha. Produkcja
owoców kierowana jest w zasadzie wyłącznie na rynek wewnętrzny. Pomimo tego jedynie w przypadku jabłek i śliwek
stopień samozaopatrzenia jest bliski
100%, dla czereśni i gruszek wynosił on
w ostatnich latach powyżej 80%, dla truskawek 40–50%, a dla brzoskwiń tylko
około 20%.
Co pięć lat przeprowadza się w Austrii
statystyczne badanie upraw sadowniczych. Ostatnie miało miejsce w roku
2007. Jest ono na tyle dokładne, że dla
danego gatunku sadowniczego, w każdym z dziewięciu krajów związkowych
i w każdym gospodarstwie, obejmuje
powierzchnię upraw oraz liczbę drzew
i krzewów. Gdy liczba gospodarstw
w którymś z krajów związkowych jest
mniejsza od trzech, nie podaje się jej ze
względu na możliwość identyfikacji gospodarstwa (ochrona danych osobo-
Skrzyniopalety – producent
reklama
PPHU DREWMAR
12
tel.: 607 160 354, (043) 88 66 714
wych). Zgodnie z badaniem z roku 2007,
uprawy sadownicze zajmowały 12 390
ha, z czego 58,3 % to jest 7229 ha, stanowiła uprawa jabłoni.
W dziesięcioleciu 1997–2007 liczba
gospodarstw sadowniczych w Austrii
zmniejszyła się prawie o 20%, z 5 141 do
4 222. Dla porównania, w Niemczech
w tym okresie liczba gospodarstw sadowniczych spadła o połowę – z 21,6 tys.
do 11,5 tys., w Holandii o jedną trzecią
– z ponad 4,0 tys. do 2,6 tys., a w Polsce
o 16% – z około 331 tys. do 276,5 tys. Powierzchnia upraw sadowniczych w Austrii
w tym okresie wzrosła z 11 938 ha do
12 390 ha, w rezultacie czego średnia powierzchnia upraw sadowniczych w gospodarstwie wzrosła z 2,32 ha do 2,93
ha. Sukcesywnie w tym okresie rosła także średnia gęstość nasadzeń drzew. Dla
jabłoni w roku 2007 wyniosła ona
3070 szt./ha, dla grusz 1367 szt./ha, czereśni 1249 szt./ha, bzu czarnego 526 szt./ha.
Najczęściej uprawianą odmianą jabłoni jest ‘Golden Delicious’, uprawa tej odmiany zajmowała blisko 25% powierzchni uprawy odmian zimowych. Na następną odmianę -‘Galę’ i jej sporty przypadało
19,5%, na ‘Jonagolda’ i ‘Idareda’ przypadało z kolei po około 11,5%. Spośród odmian letnich najczęściej uprawiano ‘Summerred’, która zajmowała 38% powierzchni uprawy odmian letnich, następnie ‘Early
Gold’ (20%) i ‘Delbarestivale’ (13%).
Sprzedaż owoców wyprodukowanych
w Austrii zależy od skali ich produkcji. Ponad 60% jabłek i gruszek sprzedawanych
jest przez grupy producenckie. W przypadku owoców pestkowych i jagodowych uprawianych na dużo mniejszą
skalę największe znaczenie ma sprzedaż
bezpośrednia, najczęściej z podwórza
gospodarstwa lub sklepu farmerskiego
(tzw. Hofladen). W ten sposób sprzedaje
się prawie 40% owoców pestkowych,
podczas gdy poprzez grupy producen-
Jabłka odmian zimowych
Powierzchnia upraw
owocujących w ha
Zbiory w tonach
Gatunek
2010
2011*
2010
194 600
–
6 051
Jabłka odmian letnich
2 846
–
Gruszki
8 185
–
398
Śliwki
3 784
3 900
228
Morele
3 400
5 600
563
Brzoskwinie
2 097
2 300
188
Czereśnie
1 998
–
232
16 426
–
1 254
1 168
–
177
945
900
125
252
–
57
7 396
–
1 033
Truskawki deserowe
Maliny
Borówki wysokie
Orzechy włoskie
Bez czarny
Tab. Zbiory i powierzchnia uprawy wybranych gatunków owoców w Austrii w latach 2010–2011
* szacunek. Źródło: STATISTIC AUSTRIA
Rys. Struktura powierzchni uprawy dla zimowych odmian jabłoni w Austrii roku 2007
ckie około 20%. Jeszcze większe znaczenie ma sprzedaż bezpośrednia w przypadku owoców jagodowych – tu ponad
50% owoców sprzedaje się na farmach
lub w sklepach farmerskich. Niestety,
również w Austrii, tak jak w większości
krajów europejskich – zwłaszcza przy
sprzedaży masowej – spada opłacalność
produkcji. Stąd niekonwencjonalne sposoby zagospodarowania owoców, w tym
zwłaszcza sprzedaż bezpośrednia, nabierają większego znaczenia. n
Gospodarstwo szkółkarskie
mgr inż. wiesław kiełczyński
02-994 Warszawa-Wilanów
ul. Bruzdowa 20A
tel./fax 22 642 26 45, tel.kom. 501 332 469
e-mail: [email protected]
reklama
Oferuje
Jabłonie odwirusowane na podkładkach
M.26, M.9, P 14, P 2, P 60
Drzewka czereśni i śliw
Krzewy porzeczek czarnych i czerwonych
13
Szkodniki
winorośli
1
2
Szkodniki żerujące na winorośli są grupą różnorodną pod względem
przynależności systematycznej i powodowanych zagrożeń. Należą do
nich zarówno organizmy wielożerne (polifagi), jak i wyspecjalizowane,
dla których winorośl jest jedynym lub głównym żywicielem.
3
Dr hab. Jerzy Lisek, prof. nadzw.,
Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice
D
o roślinożernych kręgowców, które
przygodnie powodują uszkodzenia
krzewów, należą sarny i zające. Ogryzają one pędy zimą oraz wiosną, najczęściej w maju. Zające ścinają rozwijające
się latorośle w strefie tworzenia się kwiatostanów, niszcząc przyszły plon. Szkodom zapobiega ogrodzenie winnicy.
Duże straty powodują ptaki, najczęściej szpaki i kwiczoły. Najchętniej zjadają
dojrzałe, małe i ciemno zabarwione jagody, choć żywią się również jagodami
o jasnej skórce. U odmian deserowych
uszkadzają duże jagody, co naraża na
gnicie całe grona. W rejonach, gdzie straty są częste i poważne, a wczesny zbiór
owoców, który pogarsza jakość surowca
winiarskiego jest wykluczony, w pełni
skuteczne są jedynie dwie metody:
okrywanie krzewów siatką oraz
okresowe patrole sokolnika z ptakami
drapieżnymi (fot. 1).
Gdy ich wdrożenie nie jest możliwe ze
względów finansowych lub organizacyjnych, poleca się metody nieco mniej skuteczne, do jakich należą: montaż biosonicznej aparatury odstraszającej, emitującej odgłosy wydawane przez ptaki drapieżne i tak zwane krzyki trwogi, płoszenie przez ludzi lub z pomocą urządzeń
hukowych – najczęściej działek na propan-butan oraz zawieszek odstraszają-
14
cych, takich jak balony, płachty lub taśmy.
Innymi uciążliwymi szkodnikami są
owady błonkoskrzydłe – osy, szerszenie
i pszczoły, które najchętniej żerują na winogronach odmian o wczesnej porze
dojrzewania, w sierpniu i pierwszej połowie września. Uszkodzone jagody i grona
łatwo gniją. Najskuteczniejszą metodą
ochrony jest wczesny zbiór owoców,
bezpośrednio po osiągnięciu dojrzałości
konsumpcyjnej lub technologicznej.
W małych przydomowych winnicach grona mogą być osłaniane izolatorami z gazy lub cienkiej, białej agrowłókniny.
Do częstych i groźnych szkodników
winorośli należą roztocza – przędziorki
i szpeciele. Przędziorki – chmielowiec
(Tetranychus urticae) i owocowiec (Panonychus ulmi) są małymi pajęczakami
(około 0,5 mm). Te typowe polifagi mogą
być przenoszone na winorośl przez wiatr
z sąsiednich upraw, a chmielowiec także
z chwastów. Dorosłe formy częściej spotykanego przędziorka chmielowca mają
barwę żółtawobrunatną. Zapłodnione samice tego szkodnika zimują pod korą
krzewów. Dorosłe osobniki przędziorka
owocowca mają barwę wiśniowoczerwoną lub ceglastoczerwoną. Formą zimującą u tego gatunku są jaja zimowe o czerwonej barwie, składane u nasady pędów
i w pobliżu pąków. Ruchome stadia
szkodników (larwy, nimfy i dorosłe) wysysają sok od dolnej strony liści, które pokrywają delikatną pajęczynką. Powodują
4
5
6
Siatki chroniące przed ptakami
Liść uszkodzony przez szpeciela pilśniowca
– widok z góry
3 Liść uszkodzony przez szpeciela pilśniowca
– widok od dołu
4 Miseczniki na pędzie 5 Ogrodnica niszczylistka
6 Opuchlak truskawkowiec żerujący na liściu
1
2
stępowanie ograniczają Nissorun, Sanmite i preparaty siarkowe stosowane
2–3-krotnie, po rozwinięciu się pąków
– w trakcie zasiedlania latorośli. Szkodliwe roztocza mogą być zwalczane metodą biologiczną, przy użyciu drapieżnych
roztoczy z gatunku Typhlodromus pyri
(dobroczynek gruszowy). Dobroczynek
jest introdukowany (wnoszony) do winnicy w specjalnych wojłokowych opaskach, najczęściej w kwietniu, a jeśli zajdzie potrzeba, także latem.
Na winorośli sporadycznie występują
gąsienice zwójkówek: zwójka kwasigroneczka (Eupoecilia ambiguella) oraz
zwójka krzyżóweczka (Lobesia botrana).
Oplatają one grona nitkami oprzędu
i wygryzają wnętrze pąków kwiatowych
lub młodych jagód. Gąsienice (larwy)
obydwu gatunków mają długość około
10 mm. Larwy kwasigroneczki są barwy
czerwonawej lub żółtobrązowej, a krzyżóweczki zielonożółte. Rozpiętość skrzydeł motyli obydwu gatunków wynosi około 15 mm. Skrzydła motyli kwasigroneczki są żółtawoszare z ciemnoszarym poprzecznym pasem. Motyle krzyżóweczki
mają skrzydła żółtobrązowe z trzema jaśniejszymi szarymi pasami oraz licznymi
różnobarwnymi plamami.
Do szkodników przygodnie żerujących na winorośli zaliczane są:
Mszyce – wysysające sok z wierzchołków młodych latorośli.
Misecznik śliwowy (Parthenolecanium
corni) – pluskwiak równoskrzydły należący do czerwców, dorosłe żeńskie osobniki skryte są pod stwardniałymi, wypukłymi, brązowymi płaszczami (miseczkami)
o średnicy 3–7 mm i podobnie jak larwy
II stadium nakłuwają pędy, wysysając
z nich sok (fot. 4) Larwy I stadium (zielonkawobiałe, owalne, płaskie tarczki o długości około 0,4 mm) żerują na liściach.
Ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha
horticola) – brązowy chrząszcz o długości około 10 mm z granatowozielonym
przedpleczem (fot. 5). Szkieletuje liście
oraz sporadycznie nadgryza zawiązki
owoców.
Opuchlak truskawkowiec (Otiorhynchus sulcatus) – szaroczarny chrząszcz
długości 8-10 mm; wyjada zakola na
brzegach liści i nadgryza jagody (fot. 6).
Jego brudnobiałe larwy długości
8–11 mm żywią się korzeniami winorośli
(fot. 7). Przy masowym wystąpieniu opuchlaków mogą one być zwalczane preparatem biologicznym Larvanem, który
zawiera larwy pasożytniczych nicieni
(Heterorhabditis bacteriophora). Larvanem ze względu na wysoką cenę jest
przydatny na niewielkich powierzchniach. Rozcieńczony środek aplikuje się
przez podlewanie lub przy użyciu opryskiwacza, na wilgotną i ciepłą glebę
o temperaturze przynajmniej 12oC. Dobre efekty przynosi zwalczanie młodych
larw opuchlaków z pokolenia letniego,
na przełomie sierpnia i września. W nowo sadzonych winnicach i szkółkach,
Larvanem stosuje się także w maju lub
czerwcu.
Drutowce – larwy chrząszczy z rodziny
sprężykowatych (Elateridae), między innymi osiewnika rolowca (Agriotes lineatus), długości 20–25 mm, cylindryczne,
okryte twardym chitynowym oskórkiem,
najczęściej kremowożółte. Wgryzają się
do grubszych korzeni i podziemnej
części pnia, najwięcej szkód wyrządza-
ogł. własne wydawcy
deformacje młodych liści i przedwczesne
opadanie liści, co pogarsza dojrzewanie
owoców i łozy, która jest później wrażliwa
na mrozy. Zwalczanie: Agricolle – 3 l/ha
(0,2%) – karencja: nie dotyczy. Typowe
środki przędziorkobójcze, jak Nissorun
050 EC (działa na wszystkie stadia rozwojowe przędziorków z wyjątkiem osobników dorosłych) oraz Ortus 05 SC, Sanmite 20 WP i Omite 30 WP, które zwalczają wszystkie ruchome stadia przędziorków, nie mają aktualnej rejestracji na winorośl w Polsce.
Szpeciel pilśniowiec winoroślowy
(Eriophyes vitis) jest wrzecionowatym roztoczem mikroskopijnych rozmiarów (długość około 0,15 mm), którego larwy i formy dorosłe żywią się sokiem, nakłuwając
liście od dolnej strony. W miejscu żerowania widoczne są wybrzuszenia liści (fot. 2).
Liść w miejscu wybrzuszeń jest początkowo chlorotyczny. Później przebarwia
się na żółto, a u odmian o ciemnych owocach najczęściej na czerwono. Od dolnej
strony wybrzuszenia znajduje się gruba,
włóknista, srebrzystokremowa warstwa
nazywana pilśnią (fot. 3). Dorosłe roztocza zimują w pąkach winorośli. Wiosną
zasiedlają rozwijające się z pąków latorośle i rozpoczynają żerowanie na młodych
liściach.
Na winorośli występują również inne
szpeciele – obrzęk (Phylloceptes vitis)
i wyroślec winoroślowy (Epitrimerus vitis).
Na uszkodzonych przez nie liściach widoczne są bezbarwne plamy. Blaszki
liściowe są małe i silnie zdeformowane,
a latorośle cienkie, z niewyrównanymi
pod względem długości międzywęźlami.
Do zwalczania szpecieli nie zarejestrowano aktualnie żadnych środków. Ich wy-
15
16
zmienne, od żółtego, poprzez pomarańczowe, czerwone i czarne. Liczba, wielkość i kształt kropek również zmienne.
Jesienią chrząszcze wgryzają się w winogrona i jeśli trafią do nastawu, psują smak
i aromat wina. Winogrona należy przeglądać podczas zbioru i usuwać znalezione
owady. Smak wina psują również
chrząszcze rodzimych gatunków biedronek oraz pluskwiaki. Ponieważ owady te
znajdują się na powierzchni winogron,
wystarcza mycie owoców pod silnym
strumieniem wody.
Do chemicznej ochrony winorośli
przed szkodnikami zarejestrowano w Polsce jedynie kilka środków. W przypadku
licznego wystąpienia mszyc stosuje się
Pirimor 500 WG – 0,75 kg/ha (0,05%)
– okres karencji 7 dni. Rekomendowane
są także:
Bulldock 025 EC – 0,75 l/ha (0,05%)
– karencja 7 dni – przeciwko misecznikom, mszycom, gąsienicom motyli;
Karate Zeon 100 SC – 0,15-0,3 l/ha
(0,01 – 0,02%) – karencja 7 dni – przeciwko chrząszczom, mszycom i gąsienicom
motyli.
Na zakończenie warto poświęcić uwagę najgroźniejszemu szkodnikowi winorośli na świecie, za jakiego jest uważana
filoksera winiec (Daktulosphaira vitifoliae).
Filoksera pochodzi z Ameryki Północnej
i swoją budową i biologią przypomina
mszyce. Tworzy dwie formy, korzeniową
– radicicoale, która wyrządza groźne
szkody i liściową – gallicoale. Większość
osobników dorosłych to formy bezskrzydłe, o żółtawej barwie ciała. Forma
liściowa ma ciało o długości 1,6–1,8 mm
i szerokości 1 mm. Forma korzeniowa
jest nieco mniejsza (długości do 1 mm).
Osobniki uskrzydlone występują rzadziej,
są pomarańczowe z czarnym tułowiem.
W miejscach żerowania, na korzeniach
tworzą się galasy (narośla), które zaburzają działanie systemu przewodzącego
wodę i składniki pokarmowe do nadziemnej części roślin. Uszkodzone korzenie gniją, a krzewy stopniowo zamierają.
Filoksera żerująca na górnej stronie liści
powoduje powstawanie kilkumilimetrowych galasów, najpierw zielonych, później przebarwiających się na czerwono.
Filoksera, przede wszystkim w formie
liściowej, występuje sporadycznie w wielu krajach. Do niedawna była ona dla
Polski szkodnikiem kwarantannowym.
W ostatnich kilku latach, zdarzyły się
pojedyncze przypadki jej zawleczenia
z zagranicy wraz z materiałem szkółkarskim. Ryzyko rozprzestrzenienia filoksery w Polsce jest minimalizowane
7
8
9
10
7
9
10
Fot. J. Lisek
jąc w młodych winnicach. Częściej występują na polach zaperzonych.
Tutkarz brzozowiec (Deporaus betulae,
Byctiscus betulae). Granatowozielony lub
prawie czarny chrząszcz z metalicznym,
niekiedy złocistym połyskiem, długości
5–10 mm. Żywi się pąkami i liśćmi, składa
jaja w liście po ich zwinięciu na kształt cygar (tutek). Larwy żywią się liśćmi.
Słodyszek rzepakowy (Meligethes
aeneus) – czarny chrząszcz długości
około 2,5 mm. Wygryza formujące się pąki kwiatowe oraz niszczy pylniki i słupki.
Skoczek winoroślowy (Empoasca vitis), długości 2–3 mm, barwy najczęściej
zielonej (fot. 8). Szkodnik spotykany
w naszym kraju od kilku lat. Żeruje na
nerwach od dolnej strony liścia. Powoduje przebarwienia liści wyraźnie ograniczone nerwami (na żółto lub czerwono)
i zasychanie liści począwszy od peryferii
(fot. 9). Szkody mogą także wyrządzać inne gatunki skoczków, które żerują na różnych roślinach uprawnych i dziko rosnących.
Rozwiertek nieparek (Xyleborus dispar),
typowy polifag, czarny lub ciemnobrązowy chrząszcz, długości 2–4 mm, drąży
rozwidlone chodniki w drewnie pnia lub
pędów.
Zmieniki, między innymi z. pokrzywiak
i z. lucernowiec, pluskwiaki różnoskrzydłe, długości od kilku do kilkunastu milimetrów o zmiennym kształcie i ubarwieniu,
najczęściej zielonym lub brunatnym.
W Europie Zachodniej największe szkody wyrządza Lygus spinolai wyspecjalizowany w winorośli. Zmieniki nakłuwają
w maju i czerwcu wierzchołki latorośli
i młode liście. Miejsce nakłucia widoczne
jest jako drobny nekrotyczny punkt otoczony bezbarwną lub kremową plamką.
W miejscu żerowania tkanki przestają
rosnąć i tworzą się nieregularne otwory
różnej wielkości. Liść jest silnie zdeformowany, wygląda jak postrzępiony lub
uszkodzony przez grad (fot. 10).
Gąsienice motyli będące polifagami
(żywią się roślinami różnych gatunków),
na przykład zawisaki (Sphingidae). Gąsienice tych motyli nocnych są duże
i osiągają długość powyżej 6 cm. Mają
walcowate, nagie ciało o urozmaiconym
ubarwieniu. Charakterystyczną cechą
niemal wszystkich gatunków jest obecność wyrostka w kształcie rogu na grzbietowej stronie 8 segmentu odwłoka. Powodują półkoliste lub nieregularne duże
wżery, począwszy od peryferii liści.
Biedronka azjatycka (Harmonia axyrydis). Ciało chrząszcza owalne, wypukłe,
długości 5–8 mm. Ubarwienie pokryw
Larwy opuchlaka 8 Skoczek winoroślowy
Liść uszkodzony przez skoczki
Liść uszkodzony przez zmieniki
przez chłodny klimat, małą koncentrację
upraw, brak dzikich form winorośli w naturalnych warunkach, a także poprzez sadzenie winorośli na lekkich, piaszczystych glebach, które posiadają naturalny
immunitet przeciwko temu szkodnikowi.
Najskuteczniejszym zabezpieczeniem
jest zakładanie winnicy z sadzonek
szczepionych na podkładkach odpornych na filokserę. Z powodzeniem można także użyć zdrowych, kwalifikowanych sadzonek własnokorzeniowych. Wino z winogron zbieranych z krzewów
własnokorzeniowych jest aktualnie wytwarzane na większą skalę tylko w dwóch
krajach świata – Chile i Australii. Jest ono
cenione przez koneserów i jego produkcja może być jednym z czynników kreujących popyt na polskie wino gronowe. n
Ciągniki
i nie tylko
16–20 sierpnia w pobliżu miejscowości Suchodębie koło
Płocka stanęła niezwykła wioska New Hollanda, do której zjechały
najnowsze ciągniki i kombajny tego koncernu. W sumie w pokazach
wzięło udział 27 maszyn (16 ciągników, 6 kombajnów, 3 prasy,
ładowarka teleskopowa i sieczkarnia samobieżna).
C
hoć były to przede wszystkim duże
ciągniki o mocach powyżej 100 KM
(w tym przedstawiciel jednej z największych serii T8 – 390-konny model
T8.390) i kombajny zbożowe, to nie zabrakło też typowych sadowniczych serii
tych ciągników (fot. 1). Nowością natomiast był amerykański ciągnik Boomer
2030 (fot. 2), przedstawiciel nowej serii
ciągników ogrodniczych New Hollanda.
Składa się na nią 5 modeli o mocach od
31 KM do 51 KM. Prezentowany model
napędzany jest 3 cylindrowym, chłodzo-
nym cieczą silnikiem wysokoprężnym,
o pojemności 1,5 l i mocy 31 KM.
Ciągniki tej serii mogą być wyposażone w tradycyjną przekładnię mechaniczną (9x3 w modelu 2030 lub 24x24
w trzech największych modelach) lub
przekładnię hydrostatyczną z bezstopniową zmianą prędkości jazdy. W modelach o mocach 41 KM, 46 KM i 51 KM
można też wybrać bezstopniową przekładnię EasyDrive™ (połączenie przekładni hydrostatycznej z mechaniczną,
z możliwością utrzymania stałej prędkości jazdy). Mniejsze modele, oprócz tylnego WOM-u, mają też wyprowadzony
WOM międzyosiowo, co pozwala zaSAD NOWOCZESNY 10/2011
1
1 Wśród ciągników w „Wiosce New Hollanda”
nie zabrakło modeli o mocy do 100 KM, w tym
sadowniczych
montować tam kosiarkę. Szerokie opony i nieduża masa zapobiegają też nadmiernemu ugniataniu gleby. Boomer
2030 w wersji kabinowej z przekładnią
hydrostatyczną kosztuje 85 tys. zł netto,
za wersję z przekładnią mechaniczną
trzeba zapłacić mniej, bo 82 tys. zł netto.
Ciągniki o mocy do 100 KM, w tym
także modele sadownicze serii T4000,
jak przypomniał Henryk Jakubowski
z New Holland Agriculture, produkowane są głównie we Włoszech, w fabryce
Jesi (powstają tam również przekładnie
do ciągników New Holland). – Staramy
się, by w naszych ciągnikach zastosowane były proste rozwiązania, ale w pełni
przyjazne dla użytkowników i spełniające
ich oczekiwania – powiedział H. Jakubowski. I tak na przykład, jeśli chodzi
o przekładnie, dzięki prostej linii przeniesienia napędu ograniczono straty mocy.
Na komfort pracy wpływa też szybka
przekładnia nawrotna i wielotarczowe
sprzęgło hydrauliczne. Zadbano również o to, by codzienna obsługa techniczna mogła być wykonana sprawnie
i szybko, a większość czynności można
wykonać z poziomu gruntu. Także wydłużone okresy między przeglądami
(500–600 rbh), wpływają na oszczędności związane z eksploatacją „niebieskich” ciągników.
Tradycyjnie wśród ciągników zgromadzonych w „Wiosce New Hollanda”
nie zabrakło też specjalistycznych modeli sadowniczych, które produkowane
są w 3 wersjach: V – o szerokości mini-
17
2 3
Fot. M. Podymniak
model o mocy 65 KM. Uzupełnieniem
włoskich, typowo sadowniczych ciągników był budzący spore zainteresowanie
zwiedzających model TD4020F o mocy
65 KM (fot. 3), produkowany w Turcji
a wyposażony opcjonalnie w polską kabinę. Napędzany jest on 4-cylindrowym
silnikiem New Holland F5C o pojemności 3,2 l. Opcjonalnie można go wyposażyć w przedni TUZ i pług do odśnieża-
reklama
malnej 1 061 mm, N – 1 229 mm
i F – 1 398 mm. Charakterystycznym rozwiązaniem dla tych ciągników jest superskrętna przednia oś (SuperSteer™)
co zapewnia tym i tak niedużym maszynom niezwykłą zwrotność – minimalny promień skrętu wynosi nawet 2 900 mm.
W każdej z tych serii dostępne są trzy
modele o mocach odpowiednio 78 KM,
88 KM i 97 KM, a w serii T4000V także
18
Boomer 2030 to typowo ogrodniczy ciągnik
o niedużych gabarytach, ale sporych
możliwościach
3 Ciekawą propozycją New Hollanda jest też
TD4020F – atrakcyjny po względem przełożenia
mocy na cenę
2
nia. Podstawowa wersja tego modelu
bez kabiny kosztuje 73 700 zł netto,
a wersja kabinowa 86 200 zł netto. n
Wiele hałasu o nic
Od kilku lat na pokazach cięcia drzew owocowych eksponuje się
rewelacyjny ponoć sposób cięcia jabłoni, propagowany przez
instruktorów holenderskich, nazywany zabawnie „klik”. Rewelacja
polega na tym, że oprócz standardowego cięcia jabłoni karłowych,
a nawet grusz, skraca się kilka przyrostów rocznych u podstawy
korony i u wierzchołka. Skracanie nie przynosi istotnej szkody
drzewom, a pożytek z tego cięcia jest niewielki. Zakładamy jednak,
że jest. Szkodliwa jest natomiast aura, jaką się tworzy wokół tego
mało istotnego zabiegu.
1
Prof. dr Augustyn Mika,
W
ygląda na to, że w całej Europie
cięcie jabłoni karłowych jest niedoskonałe, jeśli nie słychać w sadzie
charakterystycznego szczęku sekatora
– klik. Szanuję instruktorów holenderskich za ich umiejętności, w tym za
umiejętność cięcia. Podróżując do Holandii stwierdzam, że sady są tam ładniejsze, niż u nas. Drzewa w sadach są
młodsze, niższe, mają ładny kształt
wrzecionowy, podpory trwalsze, rzadko
widzi się sad zaniedbany. Sady holenderskie mogą być dla nas wzorem.
A teraz wracamy do klikania. Przed
laty przyjeżdżał na pokazy cięcia Holender J. van Eiden. Cięcie objaśniał w spo-
Fot. A. Mika
2
1 Kilkuletnie jabłonie na M 9 po cięciu.
Silne przyrosty roczne wycięto pozostawiając
drobne pędy owoconośne
2 Stara jabłoń z przyciętym przewodnikiem.
Pozostawiono dużo pędów owoconośnych,
aby zapobiec wyrastaniu wilków
3 Jabłka na szczycie korony ograniczają
nadmierny wzrost
3
sób bardzo przemyślany. Pozwolę sobie
przypomnieć (z pamięci) Jego uwagi:
Zanim zaczniemy cięcie określonej kwatery musimy wszystko wiedzieć o drzewach rosnących na niej. Z jakich odmian
kwatera się składa. Jaka jest podkładka,
wiek drzew, gęstość sadzenia. Czy drzewa rosną słabo, czy silnie, czy owocują
regularnie i jaki był plon w ubiegłym roku. Następnie przyglądamy się uważnie
drzewom. Jak dużo jest pąków kwiatowych, na jakich pędach się znajdują, które pędy zakończone są pąkiem kwiatowym, a które liściowym. Pędy zakończone pąkiem kwiatowym, mają także pąki
kwiatowe wzdłuż pędu, mimo, że te są
niewidoczne.
Następnie zaczynając cięcie od podstawy koron formował pierwsze piętro
złożone z 2–3 gałęzi na tyle długich, aby
zachodziły na sąsiednie drzewa w rzędzie i na tyle krótkich, aby nie przeszkadzały w swobodnym przejeździe sprzętu
między rzędami. Często podstawę korony trzeba było wyszczuplać. Jak to robiliśmy? Skracaliśmy gałęzie przy dwulub trzyletnim drewnie, ale unikaliśmy
skracania przyrostów rocznych. Skracanie przyrostów rocznych powoduje za-
ul. Fabryczna 37; 24-300 OPOLE LUBELSKIE
tel./fax: (81) 827 35 67; tel. kom.: 606 30 44 23
Rok założ. 1977
Drzewka owocowe
reklama
Szeroki asortyment
http://grzywaszkolka.pl
19
wsze bujny przyrost. To łatwo sprawdzić
na ‘Gloster’. Skrócenie gałęzi przy starym drewnie skutkuje wyrośnięciem kilku słabych pędów (30–40 cm). Skracanie pędów rocznych daje „szczotkę”
przyrostów na obwodzie korony. Kiedyś
staliśmy jesienią z J. van Eidenem przed
jabłonią ‘Lobo’/M 26, której silnie skrócono jednoroczne pędy. Naliczyliśmy
wspólnie 110 wilków. Na drzewie nie
traktowanym takim skracaniem wilków
było 30.
Van Eiden zwracał szczególną uwagę
na kształt korony i jej wysokość podkreślając, że korona wrzecionowa, to nie
korona stożkowa, jak się wielu sadownikom wydaje. Od podstawy, którą obecnie określa się jako „platforma” korona
powinna się raptownie zwężać ku wierzchołkowi. Wysokość drzewa ma osiągać
2–3 m. Na szczycie przewodnika należy
pozostawić po cięciu kilka drobnych pędów, które ograniczają wyrastanie wilków. Nie zalecał skracania pędów rocznych.
Korona wrzecionowa została opracowana w 1934 roku w Niemczech przez
sadownika Schmitz-Hubsch’a i instruktora sadownictwa Heinrichsa. W latach
1950–1960 zdobyła popularność w Holandii. W tamtych latach największym
autorytetem w zakresie nauki o cięciu
był A. P. Preston, pracujący w stacji badawczej (East Malling Research Station)
w Anglii. Preston był pierwszym, który
przełamał panujące od 100 lat przekonanie, że jak się drzewo posadzi, to trzeba przez co na mniej 7 lat skracać przyrosty, aby osiągnęło mocną konstrukcję
korony. Ten zabieg drastycznie opóźniał
wejście drzew w okres owocowania.
reklama
Skutek był taki, że jeden z polskich profesorów tak pisał przed wojną: Jeśli założysz sad, to mniej więcej po 15 latach
możesz liczyć na dochód za sprzedane
owoce.
Preston występował zdecydowanie
przeciw skracaniu przyrostów rocznych.
Zawdzięczamy temu naukowcowi dwa
rodzaje cięcia opisane przez niego jako
„regulated pruning” (cięcie regulujące)
i „renewal pruning” (cięcie odnawiające). W żadnym z tych sposobów nie ma
ani słowa o skracaniu pędów rocznych.
Cięcie regulujące jest znane od dawna
jako prześwietlanie koron. W tym cięciu
wykorzystuje zjawisko odginania w dół
gałęzi po owocowaniu i wyrastania na
ich szczycie nowych pędów. W ten sposób stare gałęzie zamieniamy na młodsze, bardziej produktywne i rodzące ładniejsze owoce. W cięciu odnawiającym,
które w sadzie karłowych odgrywa wiodącą rolę, trwałą częścią drzewa jest tylko przewodnik. Gałęzie stare wymieniamy regularnie na pędy młode. Sztuką
jest robić to w ten sposób, aby korona
wypełniona była drobnymi pędami owoconośnymi, w wieku 1–3 lat, przy zachowaniu kształtu wrzecionowego.
Przeszkodą w utrzymaniu kształtu
wrzecionowego jest silniejszy wzrost pędów u wierzchołka drzewa niż u jego
podstawy. Możemy tej tendencji zapobiegać przez pozostawianie na szczycie
korony drobnych pędów owoconośnych. Jabłka rozwijające się na tych pędach skutecznie ograniczają wyrastanie
wilków. Zrozumiałe jest, że wierzchołek
nie może być nadmiernie obciążony jabłkami, bo się złamie lub pociągnie za sobą całe drzewo.
W podsumowaniu trzeba wypunktować podstawowe warunki decydujące
o wysokiej plenności karłowych sadów
jabłoniowych i wysokiej jakości owoców:
Młode drzewa w sadzie.
Drzewa szczepione na podkładkach
odpowiednio dobranych do siedliska
i gleby.
Trwałe podpory i staranne wiązanie
drzew do nich.
Jak najsłabsze cięcie drzew po posadzeniu.
Wiosenne formowanie koron uzupełnione zabiegami na przełomie maja
i czerwca przez uszczykiwanie i przyginanie pędów.
Utrzymywanie wysmukłego kształtu
korony powyżej jej podstawy.
Wypełnienie korony wartościowymi
dwu- i trzyletnimi pędami.
Ograniczanie wyrastania wilków na
wierzchołku korony przez utrzymywanie
drobnych pędów owoconośnych.
Wycinanie w sierpniu wilków (jeśli wyrosną).
„Klikanie” drzewom nie szkodzi, lecz
nie decyduje o sukcesie w sadzie. n
Ogłoszenia
Szkółka
drzew owocowych
Tomasz Kowalski,
62-834 Ceków, Kamień 68,
tel. 667 802 297
W kolejny sezon
z umiarkowanym optymizmem (cz. II)
Produkcja gruszek na świecie w ostatnich kilku latach oscyluje w granicach około 20-22 mln ton i jest
o 125% większa niż 20 lat temu. Największym producentem gruszek są Chiny (około 14 mln ton), kolejne
miejsca zajmują USA, Włochy i Argentyna. Tegoroczne plony gruszek w krajach UE – jak informowano
4–6 sierpnia podczas konferencji Prognosfruit 2011 w Słowenii (czyt. też SN 9/2011) – mają być o około
12% większe od ubiegłorocznych. Rekordowo dużych zbiorów spodziewano się między innymi w Belgii.
Niestety, tamtejszych producentów krótko przed rozpoczęciem zbiorów gruszek i jabłek nawiedziły gradowe
nawałnice, które – jak podają różne źródła – mogły zniszczyć nawet 50% tegorocznych plonów gruszek i jabłek.
Tomasz Werner, Hortus Media
Jak informował Helwig Schwartau (AMI,
Niemcy), początek sezonu 2010/11 zapowiadał się jako bardzo dobry dla producentów gruszek. Niestety jego druga
połowa nie była już tak dobra jak jesień
2010 roku – chociażby z powodu trudności ze sprzedażą gruszek do Rosji oraz
dużej masy owoców średniej jakości.
To spowodowało, że pierwotnie oczekiwany wyjątkowo dobry sezon rozczarował wielu producentów gruszek. W minionym sezonie dosyć duży był także
import gruszek do Europy z krajów
południowej półkuli, a także bardzo
niska konsumpcja tych owoców – w UE
w sezonie 2010/11 szacowano ją
na około 4,5 kg/osobę/rok, podczas
gdy w sezonie 2009/10 wyniosła ona
5,1 kg/osobę/rok. Jak informował prelegent ciągle najważniejszym odbiorcą
europejskich gruszek jest Rosja.
Eksport tych owoców na jej rynek,
w ostatnich latach, cały czas się zwiększa.
W sezonie 2008/09 Rosja zaimportowała
290 tys. ton, w 2009/10 – 355 tys. ton,
a w 2010/11 – 375 tys. ton. Najważniejszymi dostawcami gruszek na ten rynek
z krajów Unii Europejskiej są Belgia
– 135 tys. ton oraz Holandia – 44 tys. ton.
Spoza Unii ważne są również Argentyna
Fot. tytułowa Luis Carlos Jiménez – Fotolia.com, 1–2 Prognosfruit 2011
Po i przed sezonem
1
Kewin Moffit z USA Pears
(około 87 tys. ton w sezonie 2010/11),
Chiny (26 tys. ton – 2010/11) oraz Chile
i RPA (razem 15 tys. ton – 2010/11).
Kewin Moffit (fot. 1) z USA Pears
przedstawił prognozy dotyczące uprawy
gruszek na świecie oraz informacje o koniecznych do podjęcia działaniach mających pomóc w zwiększeniu konsumpcji
tych owoców na świecie. Prelegent omówił również najważniejszych importerów
gruszek, którymi są (dane z 2010 roku):
Rosja (399 tys. ton), UE 27 (282 tys. ton),
Brazylia (190 tys. ton), Indonezja
2
Raquel Izquierdo z WAPA
(111 tys. ton), Meksyk (79 tys. ton),
Kanada (69 tys. ton), USA (62 tys. ton), Malezja (45 tys. ton), Tajlandia (39 tys. ton)
i Zjednoczone Emiraty Arabskie (26 tys. ton).
Gruszek może być więcej
Szczegółowe informacje na temat prognozowanych wielkości zbiorów gruszek w poszczególnych krajach UE
przedstawiła Raquel Izquierdo (fot. 2) ze
Światowej Organizacji Jabłek i Gruszek
(WAPA – Word Apple and Pear Association). Jak informowała, zbiory gruszek
21
2007 r.
Belgia
Tendencja
2011/2008–2010 (%)*
Produkcja gruszek (tys. ton)
Kraj
287
2008 r.
170
2009 r.
2010 r.
2011 r.*
285
308
307
Tendencja
2011/2010 (%)*
8
21
Bułgaria
4
4
6
6
6
0
13
Czechy
3
3
6
3
2
–37
–45
6
5
7
6
5
–25
–25
Francja
221
157
202
164
176
7
1
Niemcy
56
38
52
39
40
3
–7
Grecja
51
51
43
54
47
–14
–5
–45
Dania
Węgry
12
40
40
36
21
–41
Włochy
922
759
858
680
886
30
16
1
1
0
0
0
–25
–73
255
172
301
267
300
12
22
31
40
90
40
55
38
–3
Portugalia
136
168
198
172
210
22
17
Rumunia
21
53
24
20
23
17
–28
Litwa
Holandia
Polska
Słowacja
1
1
1
1
1
26
7
Hiszpania
495
476
429
457
427
–6
–6
Szwecja
Wielka Brytania
Razem
2
1
2
1
0
–60
–69
29
23
31
33
26
–21
–10
2 533
2 161
2 599
2 264
2 533
12
8
Tab. 1. Produkcja gruszek w wybranych krajach UE (za R. Izaquierdo, WAPA). * prognoza
rozpoczęły się w tym sezonie, w niektórych krajach, nawet o około 2–3 tygodnie wcześniej niż w minionym. Sprzedaż tych owoców wystartowała z dobrego pułapu: ‘Gujot’ – 0,35/0,40 euro/kg,
a ‘Bonkreta Williamsa’ – 0,60/0,65 euro/
kg. W trakcie kongresu zapowiadały się
także rekordowo duże zbiory gruszek
w krajach Beneluksu oraz we Włoszech
– ‘Abate Fetel’. Gruszki mają być w tym
roku bardzo dobrej jakości. Cały czas
pod znakiem zapytania stoi sprzedaż
tych owoców do Rosji, która w każdej
chwili może wprowadzić utrudnienia
związane z ich eksportem na jej rynek.
– Tegoroczna produkcja gruszek
w krajach UE spodziewana jest na poziomie około 2,5 mln ton, i będzie to szósty
wynik patrząc na wielkość zbiorów
w ostatniej dekadzie. Tak więc zapowiada się, że zbiory w 2011 roku będą
o 12% większe od ubiegłorocznych
i o około 8% większe od średniej z minionych 3 lat (tab. 1) – informowała R. Izaquierdo.
Szczegółowe informacje
Włochy: tegoroczna produkcja gruszek będzie tutaj rekordowo duża. Plonowaniu sprzyjał dobry przebieg pogody w trakcie całego sezonu wegetacyjnego. Zbiór gruszek rozpoczął się około
4–5 dni wcześniej, niż w 2010 roku. Bardzo dobre będą zbiory owoców najważniejszej włoskiej odmiany grusz ‘Abate
Fetel’, a także ‘Bonkreta Williamsa’
(176 tys. ton).
Hiszpania: tegoroczne plony spo-
dziewane są tutaj na poziomie około 427
tys. ton i będą to prawdopodobnie najniższe plony w całej dekadzie. Tegoroczne plony ważnej hiszpańskiej odmiany
‘Blanquilla’ spodziewane są na poziomie
około 80 tys. ton, wobec 250 tys. ton
w 2010 roku. Dobre będą z kolei zbiory
‘Konferencji’ – szacowane są na około
170 tys. ton.
Portugalia: zbiory najważniejszej
w tym kraju odmiany ‘Rocha’ spodziewane są na poziomie około 210 tys. ton,
a całkowite na poziomie około 247 tys.
ton. Kwitnienie oraz warunki w tym okresie były dobre do zawiązywania owoców, zapowiada się, że owoce będą
miały także dobrą wielkość.
Grecja: plonowanie gruszek będzie
o około 46 tys. ton mniejsze na skutek
Szkółka Drzewek Owocowych
Sobczak Krzysztof
Grudzkowola 32; 05-600 Grójec
tel. 48 661 27 10
kom. 606 994 747
[email protected]
reklama
Poleca na jesień 2011
22
Jabłonie – na M.9: Rubinstar, Gala Must, Mutsu,
Najdared, Golden Del. Reinders, Natali Gala, Alva,
Gloster, Empire; na P.14: Najdared, Piros;
na P.60: Gala Must, Reno 2, Idared na A2.
Grusze – na Pigwie S1: Konferencja – klon 202
Śliwy – na W. Wangenheima
Region
Wielkość produkcji jabłek (tys. ton)
2010 r.
Porównanie 2011/2010
(%)*
2011 r.*
Kraj w Europie poza UE
Białoruś
60
60
0
Bośnia
23
25
9
Rosja
55
50
–9
Serbia
38
39
3
Szwajcaria
18
24
33
Turcja
350
360
3
Ukraina
142
177
25
Razem
686
735
7
Północna Ameryka
414
450
8
Kanada
USA
9
9
0
Razem
423
459
8
Chiny
14 500
15 000
3
Razem
14 500
15 000
3
Argentyna
770
897
16
Australia
107
128
20
Chile
170
167
–2
Azja
Półkula Południowa
Nowa Zelandia
Południowa Afryka
Razem
11
11
1
356
348
–2
1 414
1 551
10
Tab. 2. Prognoza dotycząca wielkości zbiorów w wybranych krajach na świecie w 2010 i 2011 roku
(za R. Izaquierdo, WAPA)
Region
Wielkość zbiorów (w tys. ton)
2010 r.
2011 r.*
Różnica zbiorów między
2010 r. a 2009 r. (%)*
2 264
2 533
12
Inne kraje w Europie
686
735
7
Północna Ameryka
423
459
9
14 500
15 000
3
1 414
1 551
10
19 287
20 278
5
EU-27
Azja
Półkula Południowa
Razem
Tab. 3. Wielkość zbiorów gruszek na świecie (za R. Izaquierdo, WAPA). * prognoza
niskich temperatur panujących w okresie kwitnienia. Były także problemy ze
zwalczaniem miodówki gruszowej. Owoce są średniej wielkości, a ich zbiór rozpoczął się o około 10 dni wcześniej niż
w minionym roku.
Rumunia: zbiory wyniosą tutaj około
23 tys. ton (wzrost o około 17% w porównaniu do 2010 roku), około 11%
owoców zostanie przeznaczone do
przetwórstwa. Odnotowano trochę
uszkodzeń kwiatów w okresie kwitnienia, zbiory są trochę późniejsze w regionach górskich. W niektórych regionach
likwidowane są stare nasadzenia i zastępowane nowymi.
Belgia: zapowiadał się tutaj rekordowo
duży zbiór gruszek – około 308 tys. ton,
produkcja gruszek ‘Konferencja’ miała
wynieść około 277 tys. ton. Pełnia kwitnienia była 7–8 kwietnia, a zbiór owoców
miał się rozpocząć około 2,5 tygodnia
wcześniej, niż w minionym roku. Owoce
były dobrej wielkości. Niestety bardzo silne opady gradu kilka tygodni po kongresie ograniczą zbiory tych owoców, jak podają różne źródła, nawet o 50%.
Holandia: podobnie jak w 2009 roku,
zapowiadają się tutaj rekordowo duże
zbiory gruszek – około 300 tys. ton.
Zbiory ‘Konferencji’ wyniosą około
240 tys. ton, w owocowanie wchodzą
grusze z nowych nasadzeń. Kwitnienie
było o około 10–14 dni wcześniejsze niż
w minionym roku, wcześniejsze o kilka
dni są także zbiory.
Francja: produkcja gruszek spodziewana jest tutaj na poziomie około
176 tys. ton, w tym odmiana ‘Bonkreta
Williamsa’ stanowi 53 tys. ton, a ‘Guyot’
– 49 tys. ton (są to dwie główne odmiany), zbiory ‘Konferencji’ spodziewane są
na poziomie około 25 tys. ton.
Wielka Brytania: zbiory gruszek będą
bardzo małe i spodziewane są na poziomie 26 tys. ton, o około 10% mniej, niż
średnia z ostatnich 3 lat. Powodem tego
były, między innymi majowe przymrozki.
Owoce mają dobrą wielkość, zbiory rozpoczęły się o około 2 tygodnie wcześniej niż w minionym roku. Około 30%
owoców zostanie skierowane do przetwórstwa.
Polska: w tym roku zbiory gruszek
wyniosą u nas około 55 tys. ton. Dominującą odmianą będzie ‘Konferencja’
(około 35 tys. ton).
Niemcy: spodziewana jest bardzo niska produkcja – około 40 tys. ton. Dwie
najważniejsze odmiany to ‘Konferencja’(9 tys. ton) oraz ‘Bonkreta Williamsa’
(7 tys. ton).
Węgry: podobnie jak w przypadku jabłek zapowiadają się tutaj wyjątkowo
niskie zbiory – szacowane są na około
21 tys. ton, z tego około 36% zostanie
zagospodarowane przez przemysł przetwórczy. Najważniejsze odmiany to ‘Bera Bosca’ (6,4 tys. ton) oraz ‘Bonkreta
Williamsa’ (3,9 tys. ton)
Kraje poza UE
W krajach poza UE spodziewane są
o około 7% większe zbiory gruszek niż
w roku 2010. Największy wzrost zanotowano w Szwajcarii (o około 33%) oraz na
Ukrainie (o około 25%) – tabela 2.
W USA spodziewane zbiory mają być
o około 8% większe od ubiegłorocznych, z tego o około 11% większe będą
zbiory gruszek odmian zimowych i wyniosą około 315 tys. ton. Owoce będą
jednak średniej wielkości z powodu zimnej i mokrej wiosny. Produkcja ekologicznych gruszek będzie stanowić
w tym roku w USA około 3% wszystkich
zbiorów. W Chinach produkcja gruszek
ciągle rośnie. Także w krajach południowej półkuli zbiory mają być o około 10%
większe niż w minionym roku. Globalnie
tegoroczne zbiory gruszek na świecie
w ocenianych krajach mają być o około
5% większe od ubiegłorocznych. n
(Źródło: Prognosfruit 2011)
23
Kręta
droga po pomoc
Wiadomo: przypadki chodzą po ludziach, a nie po górach. Szczególnie te
nieszczęśliwe. W zeszłym roku powodzie, w tym huragany i majowa
zima. Wszystkie władze zapewniają, że nie ma co płakać, są przecież
odpowiednie środki pomocowe dla rolnictwa i uda się wyjść z kataklizmu
obronną ręką, a może nawet, niejako przy okazji, unowocześnić
gospodarstwo. Pięknie to brzmi, jeśli to nie my musimy najpierw
walczyć z żywiołem, a potem – z biurokracją.
Jolanta Szaciłło,
Katarzyna Rosińska, Hortpress
M
ożna wnioskować o kredyt klęskowy. Kredyt jednak, nawet najbardziej preferencyjny, ma to do siebie, że
kiedyś trzeba go spłacić. Po ubiegłorocznej powodzi otworzyła się nowa
możliwość: „Przywracanie potencjału
produkcji rolnej zniszczonego w wyniku
wystąpienia klęsk żywiołowych oraz
wprowadzenie odpowiednich działań
zapobiegawczych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na
lata 2007–2013, czyli tzw. działanie 126.
Choć ilość papierków, jakie trzeba w tym
przypadku wypełnić i złożyć jest porażająca (17 stron wniosku i – w najgorszym
przypadku – 27 załączników), to jednak
pomoc jest bezzwrotna i aż do 300 tys.
zł. Sęk w tym, że znów potwierdza się
stara prawda: wszystko zależy od człowieka. Tak więc o ile w jednych województwach rolnicy spotykają się z pomocą urzędników, którzy wiodą ich
przez kręte ścieżki biurokracji i podpowiadają najkorzystniejsze rozwiązania,
o tyle w innych słyszą władcze „nie, bo
nie”.
24
Trzebisławki 3 maja
– Ochłodziło się już drugiego maja
– wspomina Zbigniew Wlazły, właściciel
11-hektarowego sadu czereśniowo-śliwowo-brzoskwiniowo-morelowego.
Uprawia też truskawki. – 3 maja przykrywaliśmy truskawki włókniną. O godzinie
21 w kwaterze brzoskwiń na wysokości
2 metrów było już -2,5oC. Mieliśmy nadzieję uratować chociaż czereśnie, położone najwyżej, więc zaczęliśmy zadymianie. Około piątej rano w niżej położonych
kwaterach zanotowałem -9oC. Kiedy wyszło słońce jasnym się stało, że nasze
wysiłki poszły na marne; zawiązki były
pomarszczone i brązowe. Następnej nocy mrozy były podobne, ale nie było już
sensu czynić cokolwiek. Pozostało jedynie pytanie: co dalej? Przecież nie mogę
tego zaorać i coś innego zasiać. Mało, że
nie będę miał żadnych dochodów, to
jeszcze muszę wyłożyć pieniądze na
ochronę.
Dość prędko powołano komisję,
która u pana Zbigniewa oszacowała
91,77% strat w plonach na sumę niespełna 170 tys. zł. To daje możliwość
ubiegania się o kredyt klęskowy, który
jednak trzeba spłacać. – Nawet nie wiedziałem o istnieniu działania 126, ale kieSAD NOWOCZESNY 10/2011
dy dotarła do mnie taka wiadomość,
ściągnąłem komisję powtórnie, żeby
oszacowała straty w „środkach trwałych”, czyli w drzewostanie sadu, co jest
warunkiem koniecznym do ubiegania się
o dofinansowanie ze środków europejskich – mówi sadownik.
Zaczęły się schody
Komisja przybyła, a jakże, stwierdziła
„wypadnięcie” 1 382 drzewek na sumę
19 495 zł. Kiedy pan Wlazły zapytał się,
na podstawie jakich przepisów dokonano tych szacunków, odesłano go na
stronę internetową Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu. Tam dopiero po
dwóch dniach ukazała się notatka, że
szacunku dokonuje się na podstawie informacji resortu rolnictwa dla komisji powołanych przez Wojewodę. Jednak informacja ta dotyczyła jedynie procedury
przyznawania kredytów preferencyjnych
i brała pod uwagę „przywrócenie produkcyjności poprzez zakup kwalifikowanego materiału szkółkarskiego na odtworzenie sadu”. Na tabelę z dość zaniżonymi stawkami trzeba było – po interwencji – czekać w internecie kolejny
dzień. – Gdybym starał się o kredyt, to
nawet nie dyskutowałbym z tymi szacunkami, bo straty w plonach są już tak duże,
że i tak nie wykorzystam maksymalnej sumy – wyjaśnia gospodarz. – Jednak szacunek w drzewostanie nie jest adekwatny do poniesionej straty. To tak, jakbym
miał oborę z dajmy na to 100 zacielonymi
jałówkami, w którą strzeli mi piorun. Czy
100 cielaków odtworzy potencjał produkcyjny? Jeśli posadzę nowe drzewka,
to przecież przez kilka lat nie będę miał
z nich takich plonów, jak przed wystąpieniem przymrozków.
W informacji zamieszczonej na stronie internetowej Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa czytamy: „Ważne jest, że pomoc z działania ‹‹Przywracanie potencjału produkcji rolnej
zniszczonego w wyniku wystąpienia
klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych›› nie ma charakteru odtworzeniowego. Oznacza to, że jeżeli rolnik w wyniku klęski żywiołowej, która
nawiedziła jego gospodarstwo stracił
budynek inwentarski, nie musi go odbudowywać, może np. kupić nową
maszynę rolniczą”. Tak więc pan Wlazły z takich pieniędzy mógłby na przykład zakupić nowy opryskiwacz, siatki
przeciwgradowe (bo na instalacje przeciwprzymrozkowe chyba by mu nie wystarczyło).
Zbigniew Wlazły musiał wykarczować
uszkodzone przymrozkami drzewka
2 Tak wygląda sporo drzewek w sadzie
Jacka Szmidta
1
Co im tam rzeczoznawca
Ale jak prawidłowo wyliczyć straty
w środkach trwałych gospodarstwa? Od
tego są rzeczoznawcy majątkowi. Istnieje nawet ich Biblioteka, w ramach której
w 2011 roku wyszło kolejne wydanie
pracy Krzysztofa Zmarlickiego „Określenie wartości plantacji kultur wieloletnich”. Na stronie internetowej Mazowieckiego ODR można zresztą znaleźć „Dane liczbowe do szacowania strat w uprawach rolnych poniesionych w wyniku
klęsk żywiołowych w 2011 r. Do wykorzystania przez komisje powołane w tym
celu przez Wojewodę Mazowieckiego”.
Różnią się one nieznacznie od umieszczonych w tej książce, gdyż pracownicy
ODR przy ich opracowywaniu posługiwali się poprzednim wydaniem tej pracy.
Różnica w wyliczeniach przedstawionych przez komisję w protokole z sadu
pana Wlazły, a wyliczonymi przez samego poszkodowanego według tabel
Zmarlickiego, jest ogromna: sadownik
powinien mieć wycenioną szkodę na
169 804 zł!
– Dostałem kontakt do pani z radomskiego ODR, która poinformowała mnie,
że po ubiegłorocznej powodzi zwrócili
się do Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach o metodykę szacowania i otrzymali – za przyzwoleniem Ministerstwa
Rolnictwa – właśnie tę, Zmarlickiego. Podobnie jest, jak słyszałem, w województwie kujawsko-pomorskim. Mówiłem o tym przewodniczącemu komisji
w Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim.
Odparł, że ich nie interesuje, na jakich
zasadach działają inni. Zwróciłem się
z kolei do komisji gminnej, żeby razem
z nią wystosować pismo do wojewody.
Jednak następnego dnia dowiedziałem
się, że pisma nie wysłali i nie wyślą. Na py-
2
tanie: dlaczego? usłyszałem: „nie, bo nie”.
Wysłał więc sam. Z odpowiedzi nie
można się właściwie niczego dowiedzieć.
Są przytaczane przepisy, ale logicznej
konkluzji brak. Lecz pan Zbigniew nie
poddał się. Złożył ostatniego dnia naboru
(29 sierpnia) wniosek według własnych
szacunków, zdając sobie sprawę, że jeśli
nic się nie zmieni do chwili jego rozpatrywania, będzie on odrzucony.
– Jednej rzeczy nie rozumiem. Czy my
żyjemy w księstwach udzielnych, czy
w jednym państwie? Jeśli coś jest możliwe w Mazowieckiem, czy Kujawsko-Pomorskiem, dlaczego Wielkopolanie nie
mają do tego dostępu? Prawo powinno
być równe dla wszystkich – konkluduje
Zbigniew Wlazły.
Dąbkowice – rok fatalny
Jacek Szmidt, gospodarujący na 20 ha
sadu jabłoniowego, też liczy się z odrzuceniem wniosku o pomoc z działania
126. Po pierwsze nie może dołączyć koniecznej opinii z Urzędu Wojewódzkiego, bo – jak go poinformowali łódzcy
urzędnicy– takowa powstanie dopiero
w październiku. Po drugie: nie wiedział,
że na pomoc z działania 126 muszą być
straty w środkach trwałych, więc dopiero
wzywa komisję.
A te straty są spore. Dokładnie nie
wiadomo, kiedy powstały. Zima przecież
zaczęła się bezśnieżnie, potem wróciła
w maju. Drzewa popękały. Uszkodzenia
mrozowe można zgłaszać do końca
marca. – Szkody, jakie poczynił mróz
można ocenić dopiero w okresie wegetacyjnym – mówi. – Drzewo ma zapasy,
może jeszcze wystartować, co nie oznacza, że da plon. Wystartowały. Z 3 na
4 maja wracaliśmy z Warszawy i dzwoni
koleżanka, że pod Warką pada śnieg.
Fot. J. Szaciłło
1
A nad nami gwieździste niebo. Temperatura -6oC. Teraz skrajne drzewa mają nawet jabłka (pewnie prądy powietrza jakieś były), ale już dalej... Puściły wielkie
przyrosty, bo nie muszą wysilać się na
owocowanie, niektóre zachowane jabłka
mają blizny mrozowe. W miesiąc po majowej zimie przyszedł grad. Zostało mi jabłek handlowej jakości jakieś 20% i wiele strat w drzewostanie.
Jacek Szmidt chwali wójta – szybko
zorganizował komisję. Także urzędnika
z oddziału ARiMR, który wyszedł do nich
z formularzami pomocy z PROW. – Przeciętny człowiek, jak trafi na nieżyczliwego
urzędnika, to tylko klamkę może pocałować. Przeciętny człowiek to tylko klamkę
może pocałować, nie jest w stanie połapać się w tych wszystkich przepisach.
Ileż czasu tracimy chodząc od drzwi do
drzwi. Często traktuje się nas jak wyłudzaczy. A my chcemy tylko skorzystać
z szansy, którą daje nam prawo.
Wiedza z paragrafów
Pomoc z działania 126 wiązała się z szacowaniem strat w „środkach trwałych”
(drzewostanie sadu) przez komisje powoływane przez wojewodów. Gospodarze najwięcej zastrzeżeń mają do przyjmowanych metod szacowania tych strat.
Okazało się, bowiem, że w różnych województwach były one różne (patrz przykłady podane w artykule: w województwie
mazowieckim posłużono się tabelami
Zmarlickiego, wielkopolskim zaleceniami
ministerstwa). Powodowało to spore różnice w wycenie, dlatego niektórzy gospodarze do składanych wniosków o dofinasowanie dołączali własne wyceny.
Pytania, które wielu z nas zadawało to:
czy komisje mogły brać pod uwagę
różne zasady szacowania szkód?
25
czy istnieje możliwość samodzielnego
szacowania strat?
Aby na nie odpowiedzieć wspólnie
prześledźmy przepisy i poszukajmy
w nich odpowiedzi. Ważne tu są:
rozporządzenie Rady Ministrów
z 22 stycznia 2009 roku w sprawie realizacji zadań Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. nr 22,
poz. 121 z późn. zm.) – dalej rozporządzenie z 2009 roku;
rozporządzenie Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z 13 września 2010 r.
w sprawie szczegółowych warunków
i trybu przyznawania pomocy finansowej
w ramach działania „Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego
w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich
działań zapobiegawczych” objętego
Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (Dz. U. nr 169,
poz. 1141 z późn. zm.) – w tekście rozporządzenie z 2010 roku;
wyjaśnienia wojewody wielkopolskiego – pismo z 12 sierpnia 2011 roku
(sygn. IR.VIII-2.7154-84/11).
Zgodnie z rozporządzeniem z 2009
roku ARiMR udziela pomocy finansowej
na sfinansowanie kosztów wznowienia
produkcji oraz odtworzenia środków
trwałych w przypadku wystąpienia
szkód spowodowanych przez suszę,
grad, deszcz nawalny, ujemne skutki
przezimowania, przymrozki wiosenne,
powódź, huragan, piorun, obsunięcie
się ziemi lub lawinę w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych
i zwierząt gospodarskich (§ 4). Warunkiem udzielenia pomocy jest dołączenie
opinii wojewody (właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód) zawierającej określenie zakresu i wysokości
szkód oszacowanych przez komisje wojewódzkie (§ 6 ust. 1 pkt 1–2).
Natomiast zgodnie z rozporządzeniem z 2010 roku pomoc przyznaje się,
jeżeli wysokość szkód spowodowanych
w gospodarstwie, oszacowanych przez
komisję wynosi w:
uprawach rolnych, zwierzętach gospodarskich – średnio powyżej 30%
średniej rocznej produkcji rolnej z trzech
lat poprzedzających rok, w którym wystąpiła szkoda, albo z trzech lat w okresie pięcioletnim poprzedzającym rok,
w którym wystąpiła szkoda, z pominięciem roku o najwyższej i najniższej produkcji w gospodarstwie rolnym;
budynkach, budowlach, maszynach
lub urządzeniach służących do produkcji rolnej, sadach lub plantacjach wielo-
26
letnich, lub stadach podstawowych
zwierząt gospodarskich – nie mniej niż
10 000 zł.
Przy czym te dwa warunki musiały
być spełnione łącznie.
Ponadto rozporządzenie z 2010 roku
stanowi, że pomoc będzie przyznawana
i wypłacana:
do wysokości nieprzekraczającej
130% wartości szkód spowodowanych
w gospodarstwie w budynkach, budowlach, maszynach lub urządzeniach służących do produkcji rolnej, sadach lub
plantacjach wieloletnich, lub stadach
podstawowych zwierząt gospodarskich,
oszacowanych przez komisję, lecz nie
większej niż wysokość 144% wartości
tych szkód pomniejszonej o kwotę odszkodowania uzyskanego z tytułu ubezpieczenia budynków, budowli, maszyn
lub urządzeń służących do produkcji rolnej, sadów lub plantacji wieloletnich, lub
stad podstawowych zwierząt gospodarskich uszkodzonych lub zniszczonych
w wyniku wystąpienia przymrozków wiosennych, ujemnych skutków przezimowania, suszy, powodzi, deszczu nawalnego, huraganu gradu itp. – od ryzyka
wystąpienia takich okoliczności, oraz
do wysokości limitu, który w okresie
realizacji Programu wynosi 300 000 zł na
jedno gospodarstwo (§ 8 ust. 1).
w formie refundacji części kosztów
kwalifikowanych (nie więcej niż 90%
tych kosztów) poniesionych przez beneficjenta (§ 8 ust. 4).
Do kosztów kwalifikowalnych zalicza się
koszt odtwarzania lub wyposażania sadów lub plantacji wieloletnich, z wyłączeniem odtwarzania plantacji choinek oraz roślin na cele energetyczne (§ 9 ust. 1 pkt 3).
Tak więc jak widać przepisy rozporządzeń nie precyzują metody szacowania
zakresu i wysokości szkód przez komisje wojewódzkie. W piśmie wyjaśniającym metodę stosowaną przez komisję
w województwie wielkopolskim wojewoda powołuje się na zelecenia MRiRW
z 11 maja 2011 roku zawarte w „Informacji dla Komisji powołanych przez wojewodę dotyczącą ogólnych zasad szacowania szkód w gospodarstwach rolnych
i działach specjalnych produkcji rolnej,
w których wystąpiły szkody spowodowane przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan,
piorun, obsuniecie ziemi lub lawinę”.
W nich jednak metody też nie odnajdujemy. Oznacza to, że komisje wojewódzkie miały możliwość stosowania różnych
metod (za pozwoleniem ministerstwa).
Co spowodowało, że mimo zakazu
prawnego (szacować szkody mogą tylko komisje), niektórzy wyrażali swoją
opinię na ten temat dokonując własnej
wyceny i dołączając ją do wniosku.
O tym jednak czy ta metoda odniesie
skutek dowiemy się za jakiś czas, bowiem 29 sierpnia wojewoda wielkopolski
wysłał do MRiRW pismo z zapytaniem:
jak powinny być szacowane szkody
w środkach trwałych – o ministerialnych
wyjaśnieniach będziemy Państwa na
bieżąco informować.
Dodatkowo ukazały się następujące
informacje: „(…) działanie 126 nie ma
charakteru odtworzeniowego” (na stronie Internetowej ARiMR). Oznacza to, że
nie trzeba koniecznie uzupełniać drzewostanu sadu, a można za te środki
unowocześnić gospodarstwo.
Droga nie musi być kręta…
Po co zatem tworzyć zawiłe przepisy,
których nikt nie rozumie, a nawet jeśli rozumie to nie tak jak powinien. Ministerstwo i urzędy wojewódzkie mogą tu pomóc poprzez tworzenie jasnych dla
przeciętnego Kowalskiego przepisów
(rozporządzeń, informacji) lub poprzez
zintensyfikowanie kampanii informacyjnych. Warto też pomyśleć o treści informacji i sposobie jej napisania. W opisanym przypadku najlepszym rozwiązaniem byłoby krok po kroku wyjaśnić procedurę szacowania strat, ze szczególnym uwzględnieniem tego jakie metody
komisje wojewódzkie mogły przyjmować. Tej wiedzy jednak, w informacjach
ogólnie dostępnych, zabrakło. Urzędnicy też tu – w wielu przypadkach – nie pomogli. Warto więc pomyśleć o szkoleniu
urzędników w zakresie udzielania informacji, z pewnością zaprocentuje to nie
tylko lepszym wizerunkiem urzędu, ale
i zadowoleniem sadownika z szybkiego
załatwienia sprawy. n
Sprostowanie
W nr 9 „Sadu Nowoczesnego” chochlik
redakcyjny sprawił, że został błędnie podany
autor zdjęcia opublikowanego na okładce
– był nim Tomasz Werner. Ponadto na stronie
34 podpis do zdjęcia nr 3 powinien być
następujący: Zaczepiana do ciągnika platforma z dwoma skrętnymi osiami.
Autorów zdjęć i Czytelników przepraszamy.
Redakcja
2
O klubach
i hodowli
(cz. II)
1
Przed miesiącem (SN 9/2011) Autor rozpoczął prezentację firm
władających atrakcyjnymi handlowo odmianami jabłek wyhodowanymi
w ostatnich latach. Poniżej dokończenie tego tematu (red.)
CIV (Consorzio Italiano Vivaisti – Zrzeszenie Włoskich Szkółkarzy, www.civ.it)
to konsorcjum trzech firm z regionu Ferrary. Wprowadziło ono na rynek odmiany
Rubens® (‘Civni’, fot. 1) i Modi® (‘Civg198’), posiada także ulepszony sport
‘Fuji’ – Toshiro Fuji®. W ubiegłym roku
CIV po raz pierwszy zaprezentował pięć
M. Z. StawikowSCY
reklama
tel. 603 114 525
swoich nowych odmian odpornych na
parcha jabłoni pod hasłem „Słodka piątka”, ale nie planuje ich sprzedawać jako
odmian klubowych (fot. 2).
IFO (International Fruit Obtention), jest
firmą prywatną zlokalizowaną w pobliżu
Angers w dolinie Loary we Francji, która
specjalizuje się w badaniu i wprowadzaniu na rynek nowych odmian jabłoni
i gruszy oraz podkładek. Firma IFO została utworzona przez trzy francuskie szkół-
3
Rubens®
„Słodka piątka” to kolekcja kilku nowych odmian
odpornych na parcha jabłoni
3 Firma Davodeau-Ligonniere ma w swojej ofercie
dużo nowych odmian
1
2
ki: Valois, Mondial Fruit Selection i Davodeau-Ligonniere (fot. 3).
INN (International Nursery Network
– Międzynarodowe Zrzeszenie Szkółkarzy, www.nurserynet.com) jest grupą
szkółek oraz hodowców i właścicieli nowych odmian z wielu krajów, którzy testują nowe odmiany w celu ich wprowadzenia do uprawy w różnych regionach
na świecie. Z Europy do INN należą
z Francji: Davodeau-Ligonniere, Mon-
Czaplinek, ul. GrójeCka 2
Góra kalwaria, woj. mazowieckie
Drzewka owocowe
i podkładki odwirusowane
Szeroki aSortyment
27
4
5
Wellant®
Fuji Kiku®8 można sprzedawać tylko
w specjalnie oznakowanych niebieskich pudłach
6 Fuji Kiku® Fubrax to wolny od wirusów
mutant, lepiej wybarwiający się od odmiany
wyjściowej
7 Mairac®
4
6
dzane na rynek oraz opakowania muszą
spełniać określone wymagania – między
innymi jej jabłka muszą być sprzedawane
w specjalnie oznakowanych, niebieskich
pudłach (fot. 5). Nową kreacją tej firmy
jest Fuji Kiku® Fubrax (fot. 6, odwirusowana i lepiej wybarwiająca się mutacja
Kiku®8).
Prevar™ (www.prevar.co.nz) to firma
współpracująca z NZ z Australii i AIGN,
której zadaniem jest wprowadzanie na rynek odmian bardzo wysokiej jakości tak
zwanych odmian premium. Prevar wprowadził na rynek, między innymi Sweetie®,
reklama
dial Fruit Selection, Castang Group oraz
z Włoch – CIV. Firma ta podaje, że jej
członkowie rocznie produkują około 18 mln
drzewek i około 38,5 mln podkładek.
Inova (www.inovafruit.nl) to twór holenderski, składa się z kilku różnych organizacji, które szukają nowych odmian (Rubens® i Wellant® , fot. 4) w celu promowania ich uprawy.
Kiku (www.kiku-apple.com) to spółka
utworzona w 2005 roku przez rodzinę
Braun z Południowego Tyrolu (Włochy),
współpracująca z partnerami w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Słowenii i Włoszech. Opracowała ona koncepcję marketingową dla odmiany Kiku®8, która jest
dobrze wybarwiającym się sportem ‘Fuji’.
Powierzchnia uprawy tej odmiany nie jest
ograniczana, jednak jej owoce wprowa-
28
7
obecnie planuje to samo dla trzech nowych numerów hodowlanych: Prem 17,
Prem 153 i Prem 197.
Varicom (variety commercialization
and communication, www.varicom.org
– odmiana, komercjalizacja i komunikacja) to spółka firm włoskich, francuskich
i niemieckich powstała w 2004 roku w celu komercjalizacji (w kraju i zagranicą)
ciekawych odmian z programu hodowlanego realizowanego w firmie Agriscope
ze Szwajcarii. Wywodzą się z niego między innymi Diwa® (‘Milwa’) czy Mairac®
(‘La Flamboyante’ – fot. 7). n
Fot. T. Werner
5
Przedzbiorcze
spotkanie w Dworku
Tegoroczne „Spotkanie pod Dworkiem” zorganizowane 30 sierpnia
w SZD w Brzeznej zdominowały tematy agrotechniczne. Jak informował
Krzysztof Gasparski (fot. 1), dyrektor SZD w Brzeznej tematyka spotkania
została tak dobrana, aby obejmować zabiegi związane z przygotowaniem
owoców do zbioru oraz z jego wyznaczaniem. Z zainteresowaniem
wysłuchano również zaleceń dotyczących zabiegów przygotowujących
drzewa i pąki kwiatowe do zimy i dobrego plonowanie w kolejnym sezonie.
Nie tylko na gorzkie problemy
W drugiej połowie roku sadownicy doczekali się rejestracji systemicznego
preparatu Bellis 38 WG do zapobiegawczego i interwencyjnego zwalczania
gorzkiej zgnilizny jabłek. Jak informował
Przemysław Kostrzewski (fot. 2) z firmy
BASF Polska preparat ten ma tylko 7 dni
karencji i przy niewielkiej presji chorobowej poleca się stosować go tydzień
przed planowanym terminem zbioru
owoców. W warunkach sprzyjających
porażeniu owoców przez choroby przechowalnicze poleca się opryskiwać nim
jabłonie dwa razy – na 3 i 1 tydzień przed
zbiorem. Bellis 38 WG zawiera dwie wzajemnie uzupełniające się substancje aktywne – boskalid i piraklostrobinę. Dzięki
temu, że pochodzą one z dwóch odrębnych grup chemicznych i wykazują inne
działanie w stosunku do zwalczanego
patogenu preparat ten doskonale wpisuje się do nowej grupy preparatów, któ-
rych stosowanie ma zapobiegać powstawaniu odporności. Preparat ten poleca się stosować jednak tylko dwa razy
w sezonie i to w okresie poprzedzającym zbiór jabłek. Jak informował P. Kostrzewski nowy preparat w ofercie firmy
BASF Polska, choć został zarejestrowany do zwalczania gorzkiej zgnilizny
jabłek, zwalcza także szereg innych chorób w tym również przechowalniczych.
Preparat ten 26 sierpnia otrzymał
również rekomendację Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach do stosowania
w sadach z Integrowaną Produkcją owoców (podobnie jest zarejestrowany
w wielu krajach UE).
Lepiej wybarwione jabłka
Informacje na temat niezbędnych zabiegów wpływających na poprawę wybarwiania się jabłek w sadach przedstawił
Marcin Oleszczak (fot. 3) z firmy Ekoplon
SA. O tym, czy owoce będą właściwie
wybarwione, decyduje wiele czynników
– najważniejsze to usytuowanie sadu
(rzędy drzew powinny przebiegać z po-
łudnia na północ), prawidłowy kształt
korony drzew (stożkowa lub wrzecionowa), cięcie letnie (należy uważać na jego
wykonywanie w okresie bardzo upalnej
pogody, gdyż może to doprowadzić do
powstawania oparzeń słonecznych na
owocach). Jak informował Adam Fura,
dyrektor oddziału ŚODR w Sandomierzu, cięcie letnie polegające na skracaniu wilków za 4–5 liściem powoduje grubienie pozostawionego pędu (tzw. przyrost na grubość) co sprzyja gromadzeniu składników pokarmowych, a także
lepszemu odżywieniu i formowaniu się
pąków kwiatowych na kolejny rok.
– Bardzo ważnym elementem są oczywiście liście, w których zachodzi proces
fotosyntezy prowadzący do wytworzenia
cukrów prostych niezbędnych w syntezie
barwników decydujących o rumieńcu
– mówił M. Oleszczak. Dlatego ważna
jest dbałość o liście przez cały sezon
wegetacyjny i regularne zwalczanie chorób i szkodników (źle wybarwione są
owoce z drzew zasiedlonych przez przędziorki i pordzewiacze). Jak informował
M. Oleszczak, tegoroczne bardzo wysokie, sierpniowe temperatury spowodowały, że fotosynteza była wstrzymana
lub przebiegała bardzo wolno, co w niektóre lata może negatywnie wpływać na
wybarwianie się jabłek (w czasie długiego trwania tych warunków). Bardzo ważne jest także, aby w ostatnich 3 tygodniach przed zbiorem ochłodziło się
i wystąpiły duże wahania temperatury między dniem a nocą, a im wyższe będą te
różnice tym rumieniec będzie ładniejszy.
Wybarwianiu się owoców można pomóc odpowiednim nawożeniem drzew.
Do składników pomagających lepiej wybarwiać się jabłkom zalicza się między
innymi potas (odpowiedzialny jest za
syntezę cukrów oraz transport składników pokarmowych w roślinach), magnez (wchodzi w skład chlorofilu i bierze
udział w transporcie asymilatów) oraz fosfor (uczestniczy w procesach energetycznych niezbędnych do syntezy barwników). – Pierwiastki te będą pomagały
w wybarwianiu się jabłek, ale muszą być
Pikówka brzoskwini w multiplatach
reklama
kom. 608 400 662
Szczepienie orzecha włoskiego
z materiału powierzonego
kom. 694 910 397
29
1
2
3
4
1
2
3
4
stosowane regularnie przez cały okres
wegetacji. Przypomnienie sobie o tym,
że drzewa należy zaopatrzyć w fosfor, potas czy magnez na kilka dni przed zbiorem
nie przyniesie spodziewanego efektu,
gdyż procesy stymulujące syntezę antocyjanów odpowiedzialnych za wybarwienie się jabłek nie zdążą się zainicjować.
Aby jabłka uzyskały charakterystyczny
dla danej odmiany rumieniec trzeba zabiegać już około 5–6 tygodni przed planowanym terminem ich zbioru. Wtedy
efekty nawożenie będą najlepsze – informował M. Oleszczak. W tym celu około
5–6 tygodni przed planowanym zbiorem
jabłek drzewa poleca się dolistnie dokar-
miać nawozami o zwiększonej zawartości fosforu stosując na przykład Maximus extra P. Około 4 tygodnie przed
zbiorami można użyć nawozy o zwiększonej zawartości potasu (Maximus
extra K lub Maximus extra PK). Na około
2 tygodnie przed zbiorami poleca się kolejne nawożenie dolistne drzew nawozami fosforowymi. Zabiegi te – oprócz tego, że mogą pomóc w wybarwianiu się
jabłek – mają również bardzo ważny
wpływ na prawidłowe odżywienie pąków
kwiatowych na przyszły rok. A. Fura polecał na 2 tygodnie przed zbiorem zastosowanie również nawozu fosforowego
lub fosforowo-wapniowego. Składni-
reklama
Krzysztof Gasparski, dyrektor SZD w Brzeznej
Przemysław Kostrzewski z BASF Polska
Marcin Oleszczak z firmy Ekoplon SA
Dr Krzysztof Rutkowski z IO w Skierniewicach
kiem którego nie powinno zabraknąć
w czasie dolistnego przedzbiorczego
dokarmiania drzew jest wapń, który
ogranicza występowanie chorób przechowalniczych. Dobrze odżywione tym
składnikiem jabłka będą także mniej narażone na wystąpienie plamistości owoców, na którą to chorobę są szczególnie
podatne jabłka odmian ‘Ligol’, Eliza’
oraz ‘Šampion’. M. Oleszczak do zabiegów przedzbiorczych polecał użyć nowego nawozu w ofercie ich firmy – Ekolist AMINO WAPŃ (Ca). Jest to nawóz
zawierających wapń skompleksowany
aminokwasami, które sprzyjają jego pobieraniu. A. Fura na 3–4 dni przed zbiorem jabłek polecał opryskiwać drzewa
chlorkiem wapnia w stężeniu 2–3% z dodatkiem preparatu zawierającego aminokwasy, które sprzyjają pobieraniu
składników pokarmowych.
Jakość – podstawą dobrego
przechowywania
Jak informował dr Krzysztof Rutkowski
(fot. 4) z IO w Skierniewicach wyznacza-
Fot.T. Werner
5 Płyn Lugola oraz tablice ze wzorami rozkładu
skrobi w jabłkach pomocne w wyznaczaniu terminu
zbioru jabłek
6 Adam Fura, dyrektor oddziału ŚODR
w Modliszewicach
5
jąc termin zbioru jabłek nie można się
sugerować tylko wybarwieniem jabłek.
Bardzo często tak postępują sadownicy
uprawiający wcześnie wybarwiające się
sporty, na przykład ‘Red Jonaprince’,
‘Idaredest’ czy ‘Najdared’, które w kwaterach w pełni owocujących dojrzewają
najczęściej w tym samy terminie, co
odmiana podstawowa. Troszkę inaczej
może wyglądać sytuacja we wchodzących w owocowanie nowo zakładanych
kwaterach. W tym sezonie należy również zwrócić uwagę na owoce partenokarpiczne (bez nasion) lub z ich małą
liczbą czy niewłaściwie wykształconymi
nasionami. Takie będą się gorzej przechowywać i u nich szczególną uwagę
należy zwrócić na termin zbioru, gdyż
mogą przedwcześnie opadać z drzew.
W stwierdzeniu tego, czy owoce zawierają nasiona, może pomóc test skrobiowy, który jest jedną z najprostszych metod do wyznaczania terminu zbioru jabłek (w trakcie spotkania sadownicy mogli się zaopatrzyć na stoisku organizatorów – fot. 5 – między innymi w płyn
Lugola oraz wzory barwne do określenia
terminu zbioru jabłek). Dla dobrego wyznaczenia terminu zbioru bardzo ważne
jest określenie dynamiki zmian zachodzących w jabłku, a to można osiągnąć
tylko poprzez kilkakrotne wykonywanie
badania i to najlepiej przy użyciu kilku
wskaźników – na przykład testu skrobiowego i jędrności miąższu. Ciekawe zalecenia dotyczące wyznaczania terminu
zbioru jabłek mogą dać w przyszłość testowane obecnie w IO w Skierniewicach
dwie metody, jednak na ich pełną oceną
trzeba będzie jeszcze poczekać około
dwa sezony.
Jak informował dr K. Rutkowski, bardzo ważne jest również określenie zdol-
6
ności przechowalniczej jabłek. Takie wyniki można otrzymać między innymi poprzez analizę składu chemicznego poszczególnych jabłek czy ocenę ich jędrności. Badania te powinny wykonywać
przede wszystkim grupy producenckie.
Uzyskane w ten sposób informacje pozwolą im zaplanować chociażby sprzedaż jabłek od poszczególnych sadowników i określić przybliżony termin, do którego powinny być sprzedane owoce,
aby ich parametry jakościowe odpowiadały wymaganiom odbiorców.
Odżywanie drzew
po zbiorze owoców
– Opóźnianie zbioru jabłek powoduje, że
drzewa mogą nie zdążyć przygotować
się do nadejścia zimy i zgromadzić wystarczająco dużej ilości składników pokarmowych, a ta w tym roku spodziewana jest bardzo wcześnie. Mówi się, że
gleba może zamarznąć już nawet 15 października – informował A. Fura (fot. 6).
Wcześniej niż w minionym roku powinny
się także rozpocząć zbiory jabłek, co pozwoli zdążyć zebrać owoce przed nadejściem zimy i prawidłowo odżywić drzewa. W ubiegłym roku bardzo szybkie nadejście zimy spowodowało przemarznięcie wielu nowo posadzonych drzewek, a także pąków kwiatowych na
starszych drzewach. Bardzo dobrze taSAD NOWOCZESNY 10/2011
kie warunki zniosły na przykład ‘Golden
Delicious’ czy ‘Honeycrunch’. Czynnikiem, który pozwolił ograniczyć straty
drzew było także ich odpowiednie przygotowanie do zimy, między innymi poprzez właściwe nawożenie przez cały
sezon wegetacyjny. O nawożeniu warto
jednak pamiętać również po zbiorze
owoców. W tym czasie drzewa warto dokarmiać dolistnie nawozami zawierającymi bor, cynk i fosfor. A. Fura poleca
wtedy następujący program nawożeniowy: tydzień po zbiorach – mocznik
(0,5–0,7%) + cynk i bor; dwa tygodnie
po zbiorze podobną mieszaniną, a trzy
tygodnie po zbiorze mocznik (1,5–1,7%)
+ cynk i bor. Przed opadnięciem liści
bezwzględnie należy wykonać jeszcze
zabieg mocznikiem (w 5% stężeniu), dla
ograniczenia parcha jabłoni w kolejnym
sezonie.
Jak informował M. Oleszczak, po minionych dwóch latach z bardzo dużą
ilością opadów deszczu w sadach doszło do wypłukania między innymi boru.
Dlatego warto zadbać o dobre odżywienie drzew tym składnikiem – poleca się
go podać zaraz po zbiorach. Nie wolno
tego zabiegu zbytnio opóźnić, gdyż
chłodna i deszczowa pogoda nie sprzyja podbieraniu boru. W przypadku jabłoni, drzewa w ten składnik można zasilić
jeszcze wiosną. Ważniejsze jest natomiast zasilanie drzew pestkowych zaraz
po zbiorze nawozami zawierającymi bor
oraz cynk. Cynk to kolejny bardzo ważny składnik, który jest katalizatorem blisko 300 enzymów w roślinach sadowniczych, a dodatkowo bardzo trudno się
w nich przemieszcza. Aby ułatwić podawanie tych składników i uniknąć konieczność stosowania różnych mieszanin Ekoplon, wprowadził w tym roku na
rynek nowy nawóz – Maximus extra
Zn+B+Mg.
Według A. Fury bardzo dobre efekty
przynosi stosowanie przez sadowników
w krajach Zachodniej Europy około 3 tygodnie po zbiorze jabłek preparatów zawierających etefon (200–250 ml/ha).
Etefon to hormon starzenia się komórek
roślinnych i użyty w tym okresie wzmacnia pąki kwiatowe oraz powoduje szybsze zakończenie wegetacji (drzewa są
wtedy lepiej przygotowane do spoczynku zimowego). n
31
Gruszki w Belgii (cz. I)
Systemy
prowadzenia drzew
Belgia jest krajem słynącym z uprawy grusz, a w szczególności
z najlepszej jakości owoców ‘Konferencji’. Jej uprawie sprzyja nie tylko
klimat i gleby, ale również dopracowana technologia uprawy. Wysokie
ceny oraz uzyskiwanie wydajności sprawiły, że obecnie grusze w Belgii
uprawiane są na większej powierzchni niż jabłonie. O tym, jak uprawia
się w tym kraju grusze oraz o realizowanych doświadczeniach z tą
uprawą mogła przekonać się grupa sadowników i doradców z Polski
w czasie wyjazdu szkoleniowego do Belgii zorganizowanego przez
Andrzeja Zbroję z firmy Tadecorp na początku lipca (fot. 1).
Siedem systemów
prowadzenia
Jef Vercamen (fot. 2), dyrektor stacji doświadczalnej PC Fruit przedstawił informacje na temat realizowanego tutaj od
2002 roku doświadczenia z 7 systemami
uprawy ‘Konferencji’ uszlachetnianej na
podkładce Pigwa Adamsa. Wszystkie
kwatery zakładano z dwuletnich drzewek z jednoroczną koronką. Każda
z kombinacji tego doświadczenia została założona również w towarowym gospodarstwie sadowniczym, co pozwala
na jej łatwiejsze zweryfikowanie w pro-
32
dukcji towarowej. – Jak się okazuje, nie
zawsze wielkość plonu jest najważniejsza.
Czasem ważniejsze jest, aby produkowane gruszki osiągały optymalną wielkość,
gdyż tylko za owoce pierwsze klasy uzyskuje się zadowalające przychody – informował J. Vercamen.
Palmeta (fot. 3) to system, w którym
drzewa posadzono w rozstawie 3,5 m
x 1,5 m (1714 drzew/ha). U każdego
drzewa wyprowadzono pięć pięter owoconośnych. Każda z gałęzi została przymocowana do jednego z 5 drutów rozciągniętych na różnych wysokościach
wzdłuż rzędu drzew. Koszty założenia
takiego sadu oceniane są na stosunkowo niskie. Drzewa te w pierwszych laSAD NOWOCZESNY 10/2011
1
2
1 Uczestnicy wyjazdu przed wejściem do budynku
BFV – belgijskiej organizacji producenckiej
sprzedających blisko połowę produkowanych
w tym kraju gruszek
2 Jef Vercamen, dyrektor stacji PC Fruit w Belgii
tach po posadzeniu plonują dość słabo,
długo jednak zachowują młody charakter. Z tak prowadzonych drzew zawsze zbierano zadowalającej wielkości
owoce.
„Długie cięcie” (fot. 4) w systemie
tym drzewa posadzono w rozstawie
3,5 m x 1,5 m (1714 drzew/ha). Koszty
założenia takiego nasadzenia są podobne jak w palmecie. Do osiągnięcia optymalnego rozmiaru drzewa potrzebują od
3 do 4 lat, nie ma potrzeby cięcia ich korzeni. Po 9 latach system ten okazał się
najlepszym ze względu na koszty prowadzenia oraz sumaryczny plon. Mankamentem tak prowadzonych drzew
okazała się najmniejsza średnica owo-
3 4
5
6
ców w porównaniu do innych ocenianych kombinacji.
Sznur (fot. 5) to system, w którym
drzewa są bardzo gęsto sadzone (3,2 m
x 0,5 m – 5 625 szt./ha). Konieczne jest
tutaj silne cięcie korzeni, tak aby utrzymać właściwy wzrost drzew. Te, mimo
wszystko wymagają dużo cięcia. Sumarycznie system ten uplasował się na
6 miejscu i nie jest polecany do uprawy
‘Konferencji’.
Świecznik (fot. 6) – drzewa posadzono w rozstawie 3,5 m x 1,5 m. Koszty takiego nasadzenia są stosunkowo wysokie, jednak jakość owoców z tak formo-
reklama
Gospodarstwo Szkółkarskie
K. Z. Osiak
wanych drzew jest bardzo dobra, zadowalające są także plony. W systemie tym
konieczne jest coroczne cięcie korzeni.
Jak informował J. Vercamen, tam gdzie
tnie się u grusz korzenie, konieczne jest
zwiększone nawożenie drzew potasem.
Składnik ten podaje się w lutym-marcu
(stosuje się wtedy siarczan potasu),
a w lipcu saletrę potasową. Dawka potasu w tutejszych sadach jest bardzo różna i wynosi od 100 do 150 kg K2O na
hektar sadu rocznie (rozsiewa się go
w rzędy drzew). Po 9 latach system ten
uplasował się na 5 miejscu.
Mikado (fot. 7) w tym systemie drze-
3
5
6
Palmeta 4 „Długie cięcie”
Sznur
System świecznika
wa posadzono w rozstawie 3,2 m x 1 m
(2 813 drzew/ha). Jest on drogi w założeniu, ale drzewa szybko wchodzą
w pełnię owocowania. W drugim roku
po posadzeniu zbierano tutaj 25 t/ha,
a w trzecim – 36 t/ha. System ten pod
względem ekonomicznym po 9 latach
uplasował się na 3 miejscu. Jedną z jego
zalet jest łatwe cięcie drzew, dlatego dobrze sprawdza się w dużych gospodarstwach sadowniczych.
Oferujemy
drzewka
owocowe
w tym
Idaredest®
Miłocin 39, 24-150 Nałęczów
tel. +48 81 5017742, kom. 601386144, fax. +48 81 5017550
e-mail: [email protected], www.osiak.drzewkaowocowe.pl
33
7 8
System prowadzenia
i cięcia drzew
Sumaryczny plon
z lat 2003–2010 (t/ha)
Średnia masa owoców
z okresu 2003–2010 (g)
Palmeta
217
185
Długie cięcie
290
173
Wrzeciono
201
189
Świecznik
220
197
Mikado
276
197
Sznur
242
178
Drapeau
276
188
9
Tab. Plonowanie oraz jakość owoców ‘Konferencji’ w ciągu 9 lat
Drapeau (fot. 8 a i b, fot. 9) to system,
w którym drzewa w rozstawie 3,5 m
x 1,75 m (1 600 drzew/ha) sadzono pod
kątem 45o. Po 9 latach uplasował się na
2 miejscu pod względem ekonomicznym.
Wrzeciono potraktowano jako kontrolę, drzewa posadzono w nim w rozstawie 3,5 m x 1,5 m (1714 drzew/ha). Koszty założenia tego systemu są stosunkowo niskie, niestety sumaryczny plon za
okres 9 lat okazał się tutaj najmniejszy.
Mikado – jedno z najlepszych
Tim Deckers z PC Fruit, z wymienionych
wcześniej systemów za jeden z najlepszych uważa system mikado, w którym
można sadzić nawet 2 500–3 000
drzew/ha. Przy takiej obsadzie i wyprowadzeniu z każdego drzewa po 4 przewodniki uzyskuje się w sumie od 10 000
do 12 000 przewodników i jeśli z jednego
zbierze się tylko 4 kg owoców uzyskany
plon to 48 t/ha, a przy plonie 5 kg/przewodnik masa zebranych owoców z hek-
WOLNE OD WIRUSÓW
WEGETATYWNE I GENERATYWNE
PODKŁADKI DRZEW OWOCOWYCH
w tym PUMISELECT®
nowa, wyhodowana w Niemczech,
karłowa podkładka dla brzoskwiń i moreli
reklama
9
tara wzrasta do 60 ton. W tym systemie
takie plony są bardzo realne i wcale nie
trzeba na drzewie zbyt dużej liczby kwiatów. Z jednego silnego pąka kwiatowego może się wykształcić nawet 10–15
kwiatów i taki kwiatostan uznaje się za
dobry. Z jednego dobrze wykształconego pąka kwiatowego można uzyskać
06-400 Ciechanów,
ul. Okopowa 18 i 20
tel. 23 673 73 53
23 673 73 81
tel. kom. 604 78 15 05
604 62 52 31
Ofer ujemymateriałkwalifikowanywysokiejjakości:
jabłonie,brzoskwinie.
GOSPODARSTWO JĘDRZEJEWSKI ®
34
Mikado 8 Drapeau
Kształt rusztowania używanego do formowania
drzew w systemie Drapeau
7
Kłobia 1, 87-890 LUBRANIEC
tel./fax: 54 286 31 99, tel. kom. 606 663 199
email: [email protected], http://www.gosp-jedr.pl/
Podkładki:M.9,M.26,M.7,A2,P60,P14.
Sadzonkioraz Sztobry
odwirusowanejczarnejiczerwonejporzeczki.
DUŻY WYBÓR!
nawet 1 kg owoców. Takie rezultaty można jednak osiągnąć tyko pod warunkiem
dobrego odżywiania gruszek przez cały
sezon wegetacji. Bardzo ważne jest także regularne zaopatrzenie drzew w wodę, dlatego w sadach gruszowych warto
instalować systemy nawadniające.
Według T. Deckersa formując grusze
należy pamiętać, że najlepszej jakości
owoce zawiązują się na gałęziach lub
pędach rosnących lekko do góry oraz
możliwe blisko przewodnika. Dlatego
tak dobrze sprawdza się właśnie system
mikado. Dobrze ocenia on również palmetę.
Zwalczanie miodówek
Dr Tim Beliën z PC Fruit ustalając program ochrony uwzględnia wymagania
stawiane w Integrowanej Produkcji Owoców. Dużą uwagę przywiązuje także do
ochrony pożytecznej entomofauny.
W Belgii notuje się 5 lub 6 pokoleń
miodówki gruszowej. Zwalczanie tego
szkodnika rozpoczyna się od opryskiwania drzew glinką kaolinową (tani i skuteczny zabieg). W niektóre lata drzewa
opryskuje się także olejami mineralnymi.
W sezonach z bardzo dużą ilością miodówki stosuje się czasem przed kwitnieniem pyretroidy. Po kwitnieniu poleca się
preparaty zawierające spirodiklofen lub
spirotetramt. Czasami zabiegi te łączone
są z opryskiwaniem drzew siarczanem
magnezu. Od połowy maja do końca lipca opryskując drzewa fungicydem zawierającym mankozeb ogranicza się
także populację miodówki. Jeśli zachodzi taka potrzeba, w czerwcu i lipcu grusze opryskuje się preparatami opartymi
na substancji czynnej spinosad lub abamektynie.
Dużą uwagę przywiązuje się do organizmów pożytecznych zwalczających
miodówkę, dlatego po kwitnieniu stosuje się wyłącznie selektywne preparaty,
które im nie szkodzą.
Osłony dla drzew
Jak informował J. Vercamen, uprawą,
która w ostatnich latach rozwija się
w Belgii obok gruszy jest czereśnia. Jej
uprawie sprzyja dostępność nowych,
plennych odmian o wybitnie desero-
11
10 Czereśnie zabezpieczone przed deszczem
systemem Voen
11 Nowy sposób zabezpieczania jabłoni
przed gradem
wych owocach. Chcąc jednak uzyskiwać wysokiej jakości owoce konieczna
jest uprawa drzew tego gatunku pod
osłonami. Stąd w stacji ocenia się kilka
systemów zabezpieczających owoce
przed deszczem. W opinii tego specjalisty najlepszym systemem, zabezpieczającym należycie owoce przed deszczem
i tworzącym dobry mikroklimat jest Voen
(fot. 10).
W stacji oceniane są także różnego
rodzaju sieci zabezpieczające uprawy
przed coraz częstszymi w ostatnich latach w Belgii opadami gradu. W jednym
z nowych systemów, konstrukcję dla sieci zakłada się tylko w rzędzie drzew.
W dowolnym momencie można rozwinąć na nią sieć antrygradową. Przed
zbiorami można ją w bardzo prosty sposób zwinąć do góry (fot. 11). n
reklama
Fot. T. Werner
10
STOWARZYSZENIE POLSKICH
SZKÓŁKARZY
Biuro: ul. Reymonta 33, 96-100 Skierniewice
GSM 601 345 368; tel./fax 46 832 14 84
www.sps.agro.pl
[email protected]
Dewizą członków Stowarzyszenia jest wysoka jakość i zdrowotność oferowanego materiału
Stowarzyszenie powstało z inicjatywy 20 szkółkarzy w roku 1992. Na krajowej Wystawie Ogrodniczej w Poznaniu w roku 1994, 1996 i 2000
zostało nagrodzone złotymi medalami za produkowany materiał szkółkarski, a w roku 1995 wyróżnieniem. Ponadto na III Polskiej Wystawie
Spożywczo-Rolnej AGROEXPO POLSKA’97 w Wilnie otrzymało wyróżnienie za promocję swoich wyrobów.
Stowarzyszenie posiada licencję na wyłączność rozmnażania w Polsce:
Jabłoni: Gala Must®, Jonagold Decosta®, Golden Delicious Reinders®, Ariwa®, Elise®, Beni Shogun®
Śliw: Elena®, Katinka®, Jojo®
Grusz: David®, Hortensia®, Isolda®, Concorde®
Podkładki karłowej pod czereśnie: GiSelA 5®, GiSelA 6®
Podkładki antypka: Piast®
Wstawki skarlającej pod czereśnie: Frutana®
LISTA CZŁONKÓW STOWARZYSZENIA POLSKICH SZKÓŁKARZY
Nr
szkółki
Nazwisko i imię
1.
Augustyńska-Wilk Bożena
2.
Balawender Mieczysław
3.
Baranowski Marek
4.
Barszcz Barbara
5.
Bekier Wojciech
6.
Bielak Marek
7.
Borzęcki Lech
8.
Brzozowski Mirosław
9.
Chudowolski Marian
10.
Cienciała-Skucha Zbigniew
11.
Doliński Andrzej
12.
Doliński Piotr
13.
Dudek Rafał
14.
Dziak Jerzy
15.
Frąk Jan
16.
Gasparski Krzysztof
17.
Gąszczyk Barbara
18.
Grabiec Krzysztof
19.
Grochowalski Jerzy
20.
Grochowalski Piotr
21.
Grzywa Remigiusz
22.
Gursztyn Andrzej
23.
Gursztyn Wojciech
24.
Jagieliński Jacek
„ROJA”
Jankowski Lech
„JANKSAD”
25.
Adres
Wysoka 137
37-100 Łańcut
37-125 Czarna 95
k/Łańcuta
ul. Mickiewicza 28 A
62-025 Kostrzyn Wielkopolski
ul. Zachodnia 11/21
20-620 Lublin
ul. Kaliska 22
62-610 Sompolno
Zagórze 140
24-200 Bełżyce
Naruszewo 53
09-152 Naruszewo
ul. Kurantowa 4/36
20-836 Lublin
ul. Leonów 38
21-025 Niemce
ul. Wojska Polskiego 4
43-410 Zebrzydowice
ul. Mszczonowska 56
skr. poczt. 33, 05-600 Grójec
Wylezin, ul. Polna 3
05-555 Tarczyn
ul. Niepołomska 29
32-020 Wieliczka
ul. Parzęczewska 53 G
95-100 Zgierz
Zemborzyce Podleśne 116A
20-515 Lublin
Brzezna 1 SZD ISK Sp. z o.o.
33-386 Podegrodzie
Moszna 93
24-150 Nałęczów 3
Borek 96
26-920 Gniewoszów
Grzęby 4
87-335 Świedziebnia
Zduny 36 A
87-335 Świedziebnia
ul. Fabryczna 37
24-300 Opole Lubelskie
Prętki 2
14-500 Braniewo
ul. Grzybowa 18
14-500 Braniewo
Zakład Rolny w Kaleniu
96-206 Sadkowice
ul. Płocka 12
09-530 Gąbin
Województwo
Tel./fax
tel./fax 17 225 40 54
podkarpackie
698 955 652
tel./fax 17 226 25 53
podkarpackie
602 434 938
tel./fax 61 817 84 76
wielkopolskie
602 263 794
tel. 81 525 30 36
lubelskie
602 718 945
tel. 63 271 46 71
wielkopolskie
608 157 392
tel./fax 81 517 92 57
lubelskie
606 650 149
tel. 23 663 10 56
mazowieckie
604 202 059
tel. 517 408 508
lubelskie
518 629 198
tel./fax 81 756 13 37
lubelskie
503 413 421
tel./fax 32 469 35 38
śląskie
606 952 701
tel./fax 48 664 25 44
mazowieckie
601 376 071
tel./fax 22 727 75 84
mazowieckie
501 297 756
tel. 12 278 36 01
małopolskie
601 699 311
tel. 42 716 33 98
łódzkie
601 811 320
tel. 81 750 09 14
lubelskie
502 516 559
tel./fax 18 445 84 10 (11)
małopolskie
608 521 928
tel./fax 81 502 94 20
lubelskie
604 073 991
tel. 48 621 53 61
mazowieckie
602 407 230
kujawsko-pomorskie tel./fax 56 493 84 84
602 504 259
56 493 84 17
kujawsko-pomorskie tel.
56 493 87 94
tel./fax 81 827 35 67
lubelskie
606 304 423
55 244 15 41
warmińsko-mazurskie tel./fax
502 538 524
55 244 15 18
warmińsko-mazurskie tel.
602 480 521
tel./fax 46 815 69 33
łódzkie
501 275 666
tel./fax 24 277 12 50
mazowieckie
604 579 798
Nr
szkółki
Nazwisko i imię
Adres
Województwo
mazowieckie
Osiak Zenon
ul.Trakt Kamiński 25 A
09-530 Gąbin
ul. Płocka 12, 09-530 Gąbin
szkółka ul. Trakt Kamiński 30
Kopana, ul. Słoneczna 33
05-555 Tarczyn
Kłobia 70
87-890 Lubraniec
Nowy Pożóg 70
24-130 Końskowola
ul. Mickiewicza 6
21-450 Stoczek Łukowski
38-304 Kryg 417
k. Gorlic
ul. Księże Domki 24
96-200 Rawa Mazowiecka
ul. Witkacego 34
96-100 Skierniewice
Karniów 4
32-010 Kocmyrzów
Prusy 8/4
96-130 Głuchów
Nowy Pożóg 85
24-130 Końskowola
ul. Sobieskiego 24/4
96-200 Rawa Mazowiecka
ul. Ks. J. Kitowicza 31
97-220 Rzeczyca
Kłobia 14
87-890 Lubraniec
ul. Lipeckiego 31
20-257 Lublin
ul. Partyzantów 15/18
24-150 Nałęczów
ul. Kwiatowa 2
96-124 Maków
Kol. Tomaszowice 4 A
21-008 Tomaszowice
Drożdżyn k/Płońska
09-110 Sochocin
Lewiczyn 77 A
05-622 Belsk Duży
Żdżary 68
26-420 Nowe Miasto
Miłocin 39
24-150 Nałęczów
Przydzielski Stanisław
39-209 Zasów 124 A
podkarpackie
50.
Puchalski Błażej
wielkopolskie
51.
Radwan-Pytlewski
Piotr
52.
Skórska Halina
53.
Smól Edmund
54.
Sobczak Krzysztof
55.
Stępień Wiesław
56.
Sułek Andrzej
57.
Szostak Jarosław
58.
Waleczek Krzysztof
59.
Wieczorek Stanisław
60.
Winsztal Henryk
61.
Wrona Krzysztof
62.
Wywiórka Piotr
63.
Zaparuszewski
Tadeusz
Leszcze 5
62-604 Kościelec
Miedniewice N. 75 A
96-100 Skierniewice
Nowa Wieś 16
28-100 Busko-Zdrój
Kończewice 3
87-140 Chełmża
Grudzkowola 32
05-600 Grójec
Truskolasy 48
27-580 Sadowie
Ożarów 122
24-150 Nałęczów 2
Podlasek 4
28-130 Stopnica
Mnich, ul. Gagarina 3
43-520 Chybie
ul. Wrzesińska 11 A
62-025 Kostrzyn Wielkopolski
Janów 12
24-100 Puławy
ul. Sławinkowska 29
20-810 Lublin
Strzelce 95
24-150 Nałęczów
Guźlin 16 A
87-880 Brześć Kujawski
64.
Zieliński Andrzej
39-209 Zasów 82
podkarpackie
26.
Jankowski Tadeusz
27.
Jankowski Zbigniew
28.
Jasiński Piotr
29.
Jędrzejewski Tomasz
„SADCO”
30.
Jończyk Jerzy
31.
Kaczor Piotr
32.
Kamiński Stanisław
33.
Koprowski Bogdan
34.
Kozerski Jan
35.
Krupiński Zbigniew
36.
INSAD-Prusy Sp. z o.o.
37.
Kucharski Zbigniew
38.
Kwaśniak Piotr Jan
39.
Legutowski Piotr
40.
Lewicki Józef
41.
Lipecki Maciej
42.
Łękawa Stanisław
43.
Machaj Piotr
44.
Marek Janusz
45.
Mysiakowski Tadeusz
46.
Nowakowski Ryszard
„ARNO”
47.
Nowakowski Szymon
48.
49.
mazowieckie
mazowieckie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubelskie
małopolskie
łódzkie
łódzkie
małopolskie
łódzkie
lubelskie
łódzkie
łódzkie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubelskie
łódzkie
lubelskie
mazowieckie
mazowieckie
mazowieckie
lubelskie
łódzkie
świętokrzyskie
kujawsko-pomorskie
mazowieckie
świętokrzyskie
lubelskie
świętokrzyskie
śląskie
wielkopolskie
lubelskie
lubelskie
lubelskie
kujawsko-pomorskie
tel./fax
tel./fax 24 277 12 59
508 355 737
tel./fax 24 277 13 29
24 277 22 16 szkółka
tel./fax 22 727 87 94
600 111 213
tel./fax 54 286 21 88
604 408 634
tel. 81 881 25 37
602 879 406
tel./fax 25 797 07 00
609 041 770
tel./fax 13 447 91 10
503 036 368
tel. 46 814 21 25
501 816 842
tel./fax 46 833 53 76
509 180 693
tel./fax 12 387 01 10 (11)
606 356 863
tel./fax 46 815 70 03
607 246 474
tel. 81 880 39 10
601 344 353
tel./fax 46 815 19 41
501 668 636
tel./fax 44 710 61 28
606 852 384
tel./fax 54 286 11 86
606 786 353
tel./fax 81 751 04 29
601 351 363
tel. 81 501 40 34
602 771 806
tel./fax 46 831 26 52
601 365 431
tel./fax 81 502 00 92
601 351 348
tel. 23 661 27 39
604 586 928
tel. 48 661 17 79
603 795 994
tel./fax 48 674 41 67
501 224 421
tel./fax 81 501 77 42
601 386 144
tel./fax 14 683 14 12
600 072 429
tel./fax 63 271 62 49
608 400 662
502 223 419
501 042 868
tel. 41 376 12 91
604 238 489
tel. 56 660 29 50
605 395 209
tel. 48 661 27 10
606 994 747
tel./fax 15 869 28 12
606 918 075
tel. 81 501 77 80
601 366 519
tel./fax 41 377 92 36
608 451 626
tel./fax 33 856 10 91
604 447 931
tel./fax 61 815 57 29
604 710 162
tel./fax 81 881 92 96
606 378 887
tel./fax 81 743 33 11
501 708 127
tel./fax 81 501 45 15
504 600 397
tel./fax 54 252 14 47
501 030 655
tel./fax 14 682 50 14
601 421 333
1
2
O jabłkach, Rodzinie i Towarzystwie
– Nie będę już musiał jeździć ze studentami Katedry Ogrodnictwa SGGW do Austrii czy Włoch, aby pokazać
im nowoczesne obiekty – tak prof. Kazimierz Tomala wyraził swój podziw dla nowo otwartej hali grupy
producentów Fruit Family w Sadkowie Szlacheckim. Uroczystość ta uwieńczyła piętnastolecie firmy Activ,
a wśród zaproszonych gości byli członkowie Towarzystwa Rozwoju Sadów Karłowych, którzy właśnie tu
i właśnie teraz odbywali swe coroczne spotkanie.
Jolanta Szaciłło, Hortpress
1
2
J
akie są relacje pomiędzy Fruit Family a Activem? – pytam
Jerzego Żółcika prezesa grupy: – Activ, która istnieje od
1996 roku jako firma rodzinna zajmujesię głównie eksportem
owoców. Fruit Family (a więc i tu rodzina) zorganizowała się na
bazie dostawców do Activ. Ma 54 udziałowców i gospodaruje
na 600 ha sadów. Powstała w 2008 roku, choć plany jej utworzenia chodziły Żółcikom po głowie już kilka lat wcześniej.
konkurować, bo inaczej się zagryziemy – ostrzegał prezes
Związku Sadowników RP. O to samo wciąż apeluje Witold Boguta prezes Krajowego Związku Grup Producentów Owoców
i Warzyw. I dodaje: – Musi być pierwotna koncentracja podaży,
tak jak to organizuje Fruit Family. Kiedy to osiągniemy, trzeba
będzie popracować nad strukturami handlowymi i nad wypracowaniem strategii z sieciami handlowymi.
Nie trzaskać drzwiami
Nie jest źle
Gdy mówimy o eksporcie owoców, szczególnie jabłek, to mamy na myśli sprzedaż do Rosji. Właśnie na tym się skupił wicepremier Włodzimierz Pawlak, który też zaszczycił uroczystość:
– Czysty eksport do Rosji to 700 mln euro. Przekłada się to na
ponad 30 tys. miejsc pracy dla ludzi, którzy już nie muszą emigrować. Dziś polityka zagraniczna wyraża się nie w awanturach,
a w relacjach gospodarczych. Trzaskanie drzwiami w tym nie
pomaga. Premier chwalił sadowników, że nie tylko doganiają,
ale przeganiają inne kraje. I zachęcał do dalszego forsownego
marszu przytaczając następującą anegdotę: – Kiedyś na wyścigówkach przemierzałem z kolegą trasę Nowy Sącz-Zakopane.
Gdy poczułem już spore zmęczenie, poprosiłem: Heniu, zwolnij
trochę. Nie mogę zwolnić, bo się przewrócę – odpowiedział.
O tym, że w Polsce tempo inwestycji w sadownictwie jest
najwyższe w Europie (korzystamy z 80% wszystkich środków
europejskich przeznaczonych dla grup wstępnie uznanych),
przypomniał poseł Mirosław Maliszewski. – Otwierają się dla
nas nowe rynki i kurczą te, które z nami konkurowały. Żeby nam
się powiodło, musimy jednak ze sobą współpracować, a nie
38
Hala sortownicza w grupie Fruit Family
Activ produkuje naturalne soki jabłkowe o długim terminie przechowywania
Prognozy dla sadowników są umiarkowanie optymistyczne. Tak
przewidywali uczestnicy konferencji Prognosfruit 2011, która
odbyła się w Słowenii na początku sierpnia. Informował o tym
prof. Eberhard Makosz, nie ukrywając żalu, że wśród 224 uczestników z 16 krajów Polskę reprezentowało tylko 6 osób: – Zapewne wpływają na to koszty uczestnictwa (5 tys. zł), nadal mało powszechna znajomość języków obcych wśród Polaków i fakt, że
na razie nie mamy jeszcze problemów ze sprzedażą.
Ubiegły sezon przyniósł wysokie ceny na jabłka i gruszki.
W nadchodzącym trochę trudniej będzie o zbyt i średnie ceny,
lecz nadal będą one atrakcyjne. Przewiduje się, że cena kilograma jabłek deserowych będzie się kształtować w granicach 30–40 eurocentów, przemysłowych – 10–12 eurocentów
z tendencją wzrostową. Brak bowiem zapasów zarówno świeżych jabłek jak i koncentratu jabłkowego, niższy był poziom
dostaw z krajów półkuli południowej. Nie można się też spodziewać zalewu chińskiego soku zagęszczonego, gdyż w Kraju Środka wciąż rośnie spożycie jabłek. Profesor Makosz
przewiduje, że bezpośrednio po zbiorach cena jabłek na ryn-
3
z przetrwaniem będą miały grupy do 10 udziałowców. Połączenie się daje możliwość lepszej sprzedaży. – Najlepiej, żeby
docelowo powstało 4-5 silnych grup, które by ze sobą konkurowały – radził Profesor. Takie grupy miałyby dużą siłę w negocjacjach z sieciami supermarketów, które w części krajów zachodnich opanowały już 80% rynku, u nas jeszcze nie przekroczyły groźnej granicy 50%. – Należałoby zwrócić się do władz
o zaprzestanie preferowania tej formy sprzedaży – apelował Eberhard Makosz.
4
Fot. J. Szaciłło
Lepiej niż w Kanadzie
Profesor Makosz zrelacjonował też wizytę członków Towarzystwa Rozwoju Sadów Karłowych w kanadyjskich sadach. To
bogaty, drugi co do wielkości kraj świata, zamieszkały przez jedynie 34 mln osób. Z niemal 10 mln km2 powiechni jedynie 7% stanowią użytki rolne. Jednak poziom sadownictwa w tym państwie przypomina Polskę sprzed 30 laty. Kanada produkuje 400 tys. ton jabłek, importuje 200 tys. ton. Koszty produkcji podraża tam brak siły roboczej; do pracy w sadach ściąga się ludzi nawet z Gwatemali. – Zastój w rozwoju
sadów można tłumaczyć także przekonaniem powszechnym
w północnej części zachodniej półkuli, że wszystko, co amerykańskie jest najlepsze – konkludował prof. Makosz. – Jeden
z uczestników wycieczki podzielił się ze mną taką refleksją:
Gdybyśmy nic nie zmieniali w sadach i produkowali tak, jak
przed 30 laty, to dziś nie bylibyśmy w Kanadzie, bo po prostu
nie było by nas na to stać.
Członkowie Towarzystwa Rozwoju Sadów Karłowych
zwiedzili już niemal cały, liczący się w sadownictwie świat. Pozostała jedynie Turcja i Brazylia. n
5
3
4
Wicepremier Waldemar Pawlak zwiedza halę
Jerzy Żółcik dumny z nowego obiektu 5 Wystawa maszyn
ku wewnętrznym (w skupie) osiągnie 1,20 zł za dobre deserowe i 60 groszy za przemysłowe. Gruszki niestety będą miały
ceny niższe niż w ubiegłym roku. Szacuje się, że w Europie
zbierze się 10,195 mln ton jabłek, czyli o 5% więcej niż w ubiegłym roku. W Polsce – 2,3 mln ton (o 24% więcej niż w 2010 roku). To najwięcej w Unii Europejskiej. Zaraz za nami plasują się
Włosi (2,2 mln ton), dalej – Francja (1,6 mln t). W szeroko pojętej Europie więcej od Polski zbiera się tylko w Turcji – 2,4 mln ton.
Najwięcej jabłek jest w Chinach – 33 mln ton (o 3 mln więcej niż
w zeszłym roku). Stany Zjednoczone mogą się pochwalić
zbiorami 4,4 mln ton, a Rosja – 1,9. Przymrozki na Węgrzech
kosztowały „Bratanków” 200 tys. ton – zbiorą jedynie 300 tys.
ton, a Czesi – 66 tys. ton (wobec 100 tys. w ubiegłym sezonie).
Pocieszającą dla nas wiadomością jest deklaracja Włochów,
iż przenoszą swe zainteresowanie z rynku rosyjskiego w kierunku Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu.
Nie oznacza to, że możemy zapomnieć o stałym podnoszeniu
jakości naszych jabłek: – O opłacalności produkcji decydują
jakość i odmiany – przypomniał prof. Makosz. – Jeśli sadownik
ma plon w wysokości 40t/ha może spokojnie patrzeć w przyszłość, ale pod warunkiem uprawiania odmian odpowiedniej
jakości. Profesor przypomniał o sukcesie pilotażowego programu „Polskie Jabłka Wysokiej Jakości” i zapowiedział jego
kontynuację – tym razem przez okres dwuletni – począwszy
od lutego 2012 roku: – Już w pierwszej edycji zainteresowanie
tymi jabłkami wykazały firmy rosyjskie, teraz usłyszałem od posła Maliszewskiego, że firmy niemieckie też chciałyby takich jabłek. Jakie odmiany opłaca się uprawiać? ‘Gala’, ‘Golden Delicious’, ‘Jonagold’, ‘Idared’, ‘Šampion’ i ‘Ligol’. Ta ostatnia, rodzima, odmiana w teście smakowym w Niemczech zdobyła
I miejsce.
– Nie powiększajmy produkcji, a poprawiajmy jakość – apelował E. Makosz. – Możemy ją podnieść jedynie do 2,6-2,7 mln
ton. Przy większej będą kłopoty z utrzymaniem korzystnych cen.
Jeśli jednak produkcja znacznie spadnie, to na nasz rynek szybko wejdą firmy zachodnie.
Korzystne dla producentów jabłek było by łączenie się małych grup producentów w większe organizmy. Trudności
reklama
Żeby się opłacało
39
Niedoceniani producenci owoców
– Liga Państw Arabskich
Uprawa owoców w wielu krajach arabskich jest nieopłacalna, bądź niemożliwa, często ogranicza się jedynie
do urodzajnych oaz. W produkcji dominują daktyle oraz owoce cytrusowe.
Mgr inż. Łukasz Zaremba,
IRiGŻ-PIB, Warszawa
K
raje arabskie to mozaika składająca
się z wielu państw połączonych ze
sobą wspólną kulturą, językiem, historią
i polityką. Niebagatelną rolę odgrywa też
wspólna religia. Kryteria, które pozwalają zakwalifikować kraj do grupy krajów
arabskich są jednak płynne. Kraje arabskie zrzeszone są w Lidze Państw Arabskich. Do krajów tych zaliczane są: Arabia Saudyjska, Egipt, Irak, Jemen, Jordania, Liban, Syria, Libia, Sudan, Maroko, Tunezja, Kuwejt, Algieria, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Katar,
Oman, Mauretania, Somalia, Palestyna,
Dżibuti i Komory. Głównym celem Ligi
jest zacieśnienie stosunków pomiędzy państwami członkowskimi, zarówno
pod względem kulturalnym, jak i ekonomicznym.
Wysoka pozycja ekonomiczna w świecie wielu krajów arabskich – między innymi Arabii Saudyjskiej, Iranu, Iraku,
Zjednoczonych Emiratów Arabskich,
Kuwejtu – ugruntowana jest głównie
dzięki eksploatacji i sprzedaży ropy.
Niektórzy członkowie Ligi są liczącymi
się producentami żywności, jednak ze
względu na trudne warunki klimatyczne,
uprawa owoców w wielu krajach arabskich jest nieopłacalna, bądź niemożliwa, często ogranicza się jedynie do urodzajnych oaz.
Największym producentem owoców,
spośród członków Ligi Państw Arabskich jest Egipt. Łączna produkcja
owoców w tym kraju wyniosła w latach
2007–2009 średnio 9,7 mln ton, wobec
7,6 mln ton w latach 2001–2003. Dominują owoce typowe dla tej strefy klimatycznej – pomarańcze, winogrona, daktyle, banany i mandarynki. W ostatnich
40
Rys. 1. Wybrane kraje należące do Ligi Państw Arabskich. Źródło: Opracowanie własne na postawie Wikipedii
latach ilość wytwarzanych pomarańczy przekroczyła 2 mln ton, winogron
1,5 mln ton, daktyli 1,3 mln ton a bananów 1 mln ton. Niewiele mniejsza jest
także produkcja mandarynek, która
w ostatnich latach wyniosła średnio
755 tys. ton. Spośród owoców uprawianych w naszej strefie klimatycznej,
w Egipcie licznie wytwarzane są jabłka,
brzoskwinie i nektaryny oraz truskawki.
W minionej dekadzie produkcja jabłek
utrzymywała się na poziomie 550 tys. ton,
natomiast brzoskwiń i nektaryn zwiększyła się z 296 tys. ton w latach
2001–2003 do 417 tys. ton w latach
2007–2009, a truskawek analogicznie
z 69 do 192 tys. ton. Egipt jest także liczącym się producentem mango, cytryn i fig.
Drugim pod względem wielkości
produkcji owoców państwem w Lidze
jest Maroko, z produkcją w latach
2007–2009 na poziomie 3,2 mln ton (wobec 2,4 mln ton w latach 2001–2003).
Tu także dominują pomarańcze, których
w ostatnich latach wytworzono 1,1 mln ton.
Nieznacznie zwiększa się także ilość wytwarzanych mandarynek – z 382 tys. ton
w latach 2001–2003 do 474 tys. ton w laSAD NOWOCZESNY 10/2011
tach 2007–2009 oraz jabłek analogicznie z 292 do 410 tys. ton. W minionej
dekadzie w mniejszym stopniu zwiększała się marokańska produkcja winogron i bananów, która pod koniec dekady wyniosła odpowiednio 305 tys. ton
i 212 tys. ton. Podobny wzrost towarzyszył
w produkcji malin i moreli, które w ostatnich latach przekroczyły 110 tys. ton.
W ostatnich latach jedynie jeszcze
w Algierii i Syrii ilość wytwarzanych owoców przekroczyła 2 mln ton. W Algierii
dominuje produkcja daktyli i pomarańczy, która w latach 2007–2009 wyniosła
odpowiednio 560 tys. ton i 540 tys. ton.
Produkcja pomarańczy w Syrii w tym samym czasie wyniosła 650 tys. ton i była
największa spośród wszystkich uprawianych przez ten kraj owoców. W obu tych
krajach znacząca jest także produkcja
jabłek i winogron, która w ostatnich
latach wyniosła w Algierii odpowiednio
240 tys. ton i 380 tys. ton, natomiast
w Syrii 334 tys. ton i 304 tys. ton. W produkcji owoców w Algierii istotną rolę pełnią jeszcze morele, gruszki i mandarynki. Średnia roczna produkcja tych owoców w ostatnich latach przekracza
Rys. 2. Łączna produkcja owoców w wybranych krajach arabskich w tys. ton w latach 2001–2009.
Źródło: FAOSTAT
– 120 tys. ton. Wzrosła natomiast wielkość produkcji cytryn z 90 tys. ton w latach 2001–2003 do 114 tys. ton w larach
2007–2009 i bananów z 69 tys. ton do
90 tys. ton w analogicznym okresie.
Spośród Państw zaliczanych do grupy
krajów arabskich, największy spadek
produkcji owoców odnotowano w Iraku.
W latach 2001–2003 łączna produkcja
owoców w tym kraju wyniosła przeciętnie
1,7 mln ton, a w latach 2007–2009 spadła
do 947 tys. ton. Tak znaczący spadek
produkcji spowodowany jest zmniejszeniem zbiorów daktyli – z 880 tys. ton do
471 tys. ton, winogron – z 335 tys. ton do
194 tys. ton, pomarańczy – z 286 tys. ton
do 89 tys. ton oraz jabłek – z 66 tys. ton
do 35 tys. ton.
Produkcja owoców w Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratach Arabskich oraz Libii, oparta jest przede
wszystkim na daktylach. Średnie ich
zbiory w Arabii Saudyjskiej w latach
2007–2009 wyniosły 1 mln ton, w Zjednoczonych Emiratach Arabskich – 758 tys. ton,
a w. Arabia Saudyjska jest ponadto producentem winogron.
Bardziej zróżnicowana jest produkcja
owoców w Jordanie i Palestynie. W latach 2007–2009 kraje te wytwarzały ich łącznie odpowiednio 258 tys. ton i 175 tys. ton.
W Jordanie produkowane są banany
i pomarańcze (ok. 30–40 tys. ton rocz-
nie), a także w mniejszej ilości jabłka,
brzoskwinie i nektaryny, oraz winogrona
i mandarynki. Produkcja owoców w Palestynie ogranicza się głównie do winogron
(ok. 60 tys. ton rocznie), pomarańczy
(ok. 40 tys. ton rocznie) i cytryn (około
15 tys. ton rocznie).
Znacznie słabiej rozwiniętymi pod
względem produkcji owoców są, Somalia, Libia, Katar, Bahrajn, Kuwejt,
Mauretania i Oman. Produkcja owoców
w tych państwach ogranicza się głównie
do plantacji drzew daktylowych. Spośród
tych krajów najwięcej daktyli wytwarza
rocznie Oman i Libia – średnio 265 tys. ton
i 153 tys. ton. W Omanie uprawiane są
ponadto banany i cytryny, a w Libii pomarańcze i winogrona. Produkcja owoców
w pozostałych wymienionych państwach
ogranicza się do daktyli. W minionej dekadzie Kuwejt i Bahrajn wytwarzały ich
średnio rocznie po 15 tys. ton, a Mauretania i Katar ok. 20 tys. ton. W Somalii większe znaczenie ma produkcja bananów,
która wynosiła średnio 40 tys. ton.
Liga Państw Arabskich jest istotnym
producentem owoców na świecie. W produkcji dominują daktyle oraz owoce cytrusowe. Brak jest jednak owoców charakterystycznych dla naszej strefy klimatycznej. Czy kraje te mogą stać się dużym rynkiem zbytu dla unijnej produkcji
owoców? n
reklama
150 tys. ton. W Syrii znacząca jest produkcja cytryn i moreli, przekraczająca
100 tys. ton.
Łączna produkcja owoców w Sudanie i Tunezji zwiększyła się w latach
2007–2009 do poziomu 1,2 mln ton. Produkcja owoców w Sudanie opiera się
głównie na daktylach (336 tys. ton w latach 2007–2009), w mniejszym zaś stopniu na uprawie mango (spadek produkcji ze 194 tys. ton w latach 2001–2003 do
187 tys. ton w latach 2007–2009) a także
bananów i cytryn i grapefruitów. Większą
różnorodnością charakteryzuje się produkcja owoców w Tunezji. Spośród
uprawianych gatunków najwięcej jest
pomarańczy, daktyli, winogron brzoskwiń i nektaryn oraz jabłek. W minionej
dekadzie z wyjątkiem winogron (spadek
ze 122 tys. ton w latach 2001–2003 do
111 tys. ton w latach 2007–2009) wielkość produkcji wymienionych owoców
zwiększała się. Pod koniec dekady
Tunezja wytwarzała średnio rocznie
160 tys. ton pomarańczy, 132 tys. ton
daktyli, a pozostałych wymienionych
owoców ok. 110 tys. ton.
Nieznacznie mniejsza, w stosunku do
opisanych wcześniej państw, jest produkcja owoców w Jemenie i Libanie, która
w latach 2007–2009 wyniosła odpowiednio 964 tys. ton i 954 tys. ton (wobec
729 tys. ton i 865 tys. ton w latach
2001–2003). W Jemenie dominuje produkcja mango, która zwiększyła się ze
średnio 114 tys. ton w latach 2001–2003
do 387 tys. ton pod koniec dekady.
Wzrost produkcji zanotowany został
w analogicznym okresie w uprawie bananów – z 97 tys. ton do 127 tys. ton. Zmniejsza się natomiast ilość wytwarzanych winogron i pomarańczy. W latach 2007–
2009 produkcja tych owoców wyniosła
odpowiednio 127 tys. ton i 125 tys. ton,
i w obu przypadkach była mniejsza o ok.
40 tys. ton w stosunku do lat 2001–2003.
W Libanie najwięcej wytwarzanych jest
pomarańczy – w ostatnich latach na średnim poziomie ok. 230 tys. ton. Równie
stabilna jest produkcja jabłek – około
125 tys. ton rocznie, a także winogron
41
1 – Tu mamy świeże powietrze i dobrych kupców
– bo biorą towar, dobry plac, dobre prezesy
– mówią Zygmunt Mazur i Zbigniew Łowiecki
2 Połowę placu na Targipiaście zajmują sadownicy
z Grójecczyzny
Na bazarze
w dzień targowy...
1
wpuszczają niemal bez ograniczeń i bez
przerw (towarzyszący mi Zbigniew Ochwat, system menager Rynku Hurtowego wyjaśnia, że na tej giełdzie nie ma przerw na sprzątanie. Odbywa się ono przez cały czas. To na prośbę sprzedających, żeby nie musieli ładować towaru na samochody, wyjeżdżać na parkingi, a potem znowu rozstawiać swe stragany). Zbigniew Łowiecki, który objechał już wszystkie rynki, na Targpiast jeździ od 15 lat. Zygmunt Mazur – od 22.
Nie – dla handlarzy
2
Im wyżej wschodziło wrześniowe słońce nad Targpiastem, tym mniej
było kupujących na wrocławskim rynku hurtowym. Sprzedających
ubywało niewielu. Ci, którzy przyjechali tu wczoraj, zostaną jeszcze
nawet i 2 dni, aby nie wracać z jabłkami do siebie. „Do siebie” – to na
ogół w okolice Warki, gdyż ponad połowa samochodów na placu
posiadało grójecką rejestrację.
Dlaczego nie powierzają sprzedaży handlowcom? – Jeśli płaci od ręki, to czemu
nie. Jak „na poczekaj” – to nie ma mowy.
Poza tym jego marża musi być w granicach przyzwoitości. Dostanę tutaj, na
przykład za „klatkę” 30 zł, a on chce mi zapłacić 15 zł. To jeśli wydam z tej skrzynki
na paliwo złotówkę i następną na jedzenie
i placowe zostaje mi jeszcze 13 zł zysku.
Poza tym, gdy ktoś przyjeżdża z kupnym
towarem, to musi trzymać cenę. Gospodarz jest bardziej elastyczny, może spuścić. Mam w komorze jeszcze 80 ton towaru letniego, muszę go sprzedać – mówi pan Zygmunt.
Nie – dla „dyżurów”
Wraz z kolegą przyjeżdżają tu dwa razy w tygodniu. Dlaczego nie zrobią sobie „dyżurów” na takie wyjazdy? – Każdy gospodarz ma inny towar. Zresztą nie opłaca się letnich jabłek wozić dużymi ciężarówkami, bo towar się „zagotuje” i bęsadownikami bladym świtem, we Wroc- dzie się nadawał tylko na przemysł. Poza
ławiu.
tym trudno się dogadać. Ja mam taki towar, Franek inny. Mówię: Franek, sprzedałem twój po 10 zł. A on na to: co ty kręo sprawia, że jadą tyle kilometrów, Dlaczego Wrocław
mając bliżej warszawski rynek hur- Zygmunt Mazur z Michałowa i Zbigniew cisz, sprzedałeś po 15. Twierdzi, że jego
towy? Dlaczego w ogóle, zamiast zająć Łowiecki z Nowych Biskupic: – Do Bro- towar jest tak samo dobry, jak mój,
się produkcją, a handel oddać w ręce nisz każdy z Grójecczyzny drogę zna, tu a przecież to kupiec ocenia – mówi pan specjalistów, wyrywają się z domu – nie każdy. Na Targpiaście mamy świeże Zbigniew. – Z rozliczeniami przy takiej
i z sadu na kilka dni w tygodniu? O tym powietrze i dobrych kupców – bo biorą to- współpracy jest problem – każdy swoich
właśnie rozmawiałam z wareckimi war, dobry plac, dobre prezesy – bo pieniążków pilnuje. Jest na przykład ‘De-
C
reklama
Szkółka
orzecha
laskowego
42
Skarszewek koło Kalisza
tel. 62 761 42 52
ma prawa wjazdu, sprzedaje się handlarzowi, który kieruje się ustaloną ceną
dnia.
3 – W sezonie to właściwie w ogóle nie śpię
– przyznaje się Ryszard Jakimowicz
Rynek pierwotny – nierealny
To może rynek pierwotny załatwiłby sprawę? – To jest możliwe tylko przy cenie gwarantowanej na co najmniej pół roku. Tak jak było za komuny. Chętnie podpisałbym taki kontrakt – kontynuuje pan Zygmunt. (– Ale wtedy upadłyby rynki
hurtowe – wtrąca Zbigniew Ochwat). – U nas do tego nie dojdzie – wieszczy Zbigniew Łowiecki – bo rolnik nie jest zespolony, zrzeszony. On za złotówkę będzie gonił sukę do Maciejowic. We
dwóch, pięciu, dziesięciu możemy się
jeszcze zespolić, ale wśród 100 nie da
rady, bo zawsze znajdzie się jakaś czarna
owca.
– Rynki pierwotne są możliwe tylko
przy handlu na palety – dodaje pan Krzysztof. – Tu jest detal; kupują dwie,
jedną „klatkę”, przyjeżdżają następnego
dnia, żeby uzupełnić towar. Większe partie towaru sprzedaję w domu. Tu – tej
wyższej lub niższej jakości i najrozmaitszych odmian. Rynek pierwotny w pewnym sensie już organizują supermarkety i
grupy producenckie.
Czy jednak takie wystawanie na placu to nie marnowanie czasu, który można poświęcić produkcji? – A co tam, do
pracy zostaje żona i ludzie, a my tu odpoczywamy – śmieje się pan Zbigniew. Głos malkontentów
– Niech pani zobaczy, jak my tu śpimy
– skarży się producent. Jednak nie zgadza się na fotografowanie ani na ujawnienie swego nazwiska. Tak zresztą jak i kilku jego kolegów. – Hotel powinni
nam tu wybudować po 10 zł za nocleg.
Jedziemy 360 km żeby sprzedać towar,
bo na Broniszach wszystko handlarze
opanowali. A poza tym skąd kupiec
wrocławski ma wziąć jabłko? My tu swoimi opłatami wspomagamy budowę
wrocławskich dróg, a to powinno iść na
mazowieckie. (– To pan jest z PCK? – nie 3
wytrzymuje Zbigniew Ochwat). – Nie należę i nie chcę należeć do żadnej grupy.
A na poważnie dodaje pan Zygmunt: Byłem w spółdzielni piaseczyńskiej, któ – Ja bym chętnie był w domu, z pracow- ra miała setki członków i upadła. To takie
nikami rwał w sadzie, ale trzeba też do- grupy po 5-10 udziałowców przetrwają?
brze sprzedać to, co się wyprodukowało. Nie wierzę. Upadną, bo wszystko jest dotowane przez Unię, ale na Zachodzie jakie wielkie mają dotacje. Na mój protest, A może giełda?
W nieco innej sytuacji jest Ryszard Jaki- że 80% funduszy na grupy wstępnie mowicz z okolic Wrocławia. Spędza tu uznane idzie do Polski też znajduje się codziennie 14 godzin, ale w ofercie ma odpowiedź: – To wszystko złodzieje z tekrótkotrwałe owoce: wcześniej truskaw- go rządu biorą. U nas zawiązała się gruki i czereśnie, a teraz – jesienne maliny: pa i ARiMR zrobiła nalot. Jeden nie chciał
– W sezonie to właściwie w ogóle nie ich wpuścić to z policją weszli. Dostał kaśpię. Kiedy sprzedam towar wracam do rę za brak homologacji opryskiwacza
domu i zajmuję się pracą w gospodar- i notatnika Integrowanej Produkcji. Cuda
stwie. Ludzie za mnie tego nie zrobią, bo niewidy wymyślają. Ja się pytam: czy jak
im tak nie zależy. Jeśli ktoś będący na będę miał tę homologację i sobie powiepensji nawali, to mówi: przepraszam, nie szę na ścianie to mi grzyb do sadu nie
wyszło. A ja mam przez to wymierne stra- wejdzie? Te przepisy są po to, żeby nas
ty. U nas nie ma takiej giełdy z prawdzi- producentów uziemić. Kiedyś jeszcze
wego zdarzenia, jak na przykład w Holan- wprowadzą certyfikaty na kobiety, że tyldii czy w Niemczech. Tam producent nie ko raz w miesiącu można... n
Fot. J. Szaciłło
likates’, którego trzeba sprzedać w tydzień. I wszyscy naraz chcą go sprzedać. To jak pani myśli, czy najpierw wystawię towar swój, czy sąsiada? – retorycznie pyta Krzysztof Glinka z okolic Góry Kalwarii.
reklama
Owoce i warzywa
to dar z Krainy Witaminy
Od wieków wiadomo, że owoce i warzywa to synonim
zdrowia i witalności. Największą skarbnicą witamin okazują
się jabłka, które zawierają osiem różnych witamin – wprawdzie w małych – ale zrównoważonych ilościach. W Polsce od
kilku lat odnotowuje się spadek spożycia owoców i warzyw,
dlatego Związek Sadowników RP wyszedł naprzeciw tej tendencji i stara się w ciekawy sposób poprzez kampanię telewizyjną w postaci magazynu edukacyjnego „Ciocia Jabłonka
i Wujek Seler z Krainy Witaminy” uzmysłowić dorosłym rolę warzyw i owoców w codziennej diecie, a najmłodszych zachęcić do ich spożywania.
Kampania telewizyjna będzie miała postać magazynu edukacyjnego, który będzie emitowany w formie cyklicznej.
W programach będą poruszane zagadnienia związane z owocami i warzywami, które mają za zadanie zmusić dzieci do myślenia na temat tego, co jedzą, skąd to pochodzi i czy mają
wpływ i wybór na to, co spożywają. W trakcie trwania 15 minutowego odcinka sporo uwagi będzie poświęcone diecie i zasadom racjonalnego żywienia, w którym ważną rolę powinny
zajmować polskie owoce i warzywa, a nie importowane produkty. Na bazie źródłowych opinii lekarzy i dietetyków będą
przedstawiane informacje, w jakich ilościach, jak często i pod
jaką postacią je spożywać, a przede wszystkim jak planować
menu, aby nasza dieta była zbilansowana i bogata we wszystkie niezbędne składniki odżywcze.
Ponadto ze środków Funduszu są finansowane następujące projekty, których jesteśmy realizatorami lub partnerami:
Kampania informacyjno-promocyjna w Rosji i na Ukrainie „Jabłka Każdego Dnia” na temat walorów jabłek europejskich, w tym oczywiście polskich. To trzyletni projekt prowadzony równolegle w Rosji i na Ukrainie.
Polskie Narodowe Stoisko na Międzynarodowych Targach Owoców i Warzyw Fruit Logistica to najważniejsze
wydarzenie handlowe w branży owocowo-warzywnej. Jest to
impreza cykliczna, organizowana, co rok w Berlinie i jest skierowana głównie do sprzedawców owoców i warzyw z całego
świata.
Polskie Jabłka Wysokiej Jakości projekt mający na celu
stworzenie systemu jakościowego i kreatywnego znaku dla
polskich jabłek, spełniającego jednocześnie rolę marketingową i informacyjną
Mirosław Maliszewski: – Niestety w naszych sklepach dostępny jest coraz większy asortyment owoców południowych
w atrakcyjnych cenach, co powoduje, że jabłkom, coraz trudniej przebić się na rodzimym rynku. Dowodem jest malejąca
konsumpcja tych owoców, wynosząca obecnie około 16 kg na
osobę na rok, kiedy jeszcze kilka lat temu Polacy zjadali 22 kg
jabłek na osobę rocznie. Jest to spowodowane między innymi
niską świadomością różnorodności odmian oraz nieznajomości
niespotykanego smaku tych owoców. W takiej sytuacji konieczne jest uświadomienie polskim konsumentom w każdym
wieku, jakie zalety smakowe i walory zdrowotne posiadają jabłka wyprodukowane przez naszych producentów.
Odcinki programu „Ciocia Jabłonka i Wujek Seler z Krainy
Witaminy” będą nagrywane w 14 szkołach województwa mazowieckiego, 4 szkołach województwa lubelskiego i 2 województwa łódzkiego. Nacisk będzie położony na placówki
uczestniczące w programie „Owoce w szkole”, z uwagi na
kompatybilność z naszą kampanią telewizyjną.
Inauguracja akcji odbędzie się 19 września br. w Publicznej
Szkole Podstawowej nr 9 im. Henryka Sienkiewicza w Radomiu.
Projekt skierowany jest głównie do:
dzieci w wieku przedszkolnym,
uczniów w wieku szkolnym podstawowym,
rodziców świadomie dbających o zdrowie swoich pociech.
W programach będzie poruszana następująca tematyka:
Rola witamin, makro i mikroelementów w organizmie człowieka, zwłaszcza dzieci.
Prozdrowotne znaczenie owoców i warzyw w diecie.
Popularyzacja właściwej diety – jak zmienić codzienną dietę,
aby w ciekawy sposób wprowadzić do niej owoce i warzywa.
Porady specjalistów.
Nauka języka angielskiego.
Całe przedsięwzięcie jest finansowane z Funduszu Promocji Owoców i Warzyw, którego swego czasu Związek Sadowników RP był pomysłodawcą. W 2005 roku powołaliśmy w ramach swoich struktur specjalny zespół, który przy wsparciu
ekspertów przygotował zasady funkcjonowania Funduszu Promocji Owoców i propozycje zapisów ustawowych określających jego podstawy prawne. Równolegle toczyły się prace
nad jego powstaniem w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju
Wsi. Fundusz ma głównie na celu wspieranie marketingu rolnego, wzrostu spożycia oraz promocji danego produktu.
44
Agnieszka Dywan,
Związek Sadowników Rzeczpospolitej Polskiej
Agropromocja
w Nawojowej
Tegoroczna XXI Międzynarodowa Wystawa Rolnicza AGROPROMOCJA odbywała się 3–4 września 2011 roku,
tradycyjnie w Nawojowej koło Nowego Sącza. Jej organizatorem był Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
w Karniowicach. Agropromocja to również największa wystawa rolnicza w regionie, w której co roku swoją
ofertę prezentują firmy związane również z branżą ogrodniczą.
dzielnią zrzeszającą producentów owoców i warzyw. Obecnie posiada około
30 sklepów detalicznych, 10 całorocznych punktów skupu owoców i warzyw
oraz hurtownię. Spółdzielnia ma także
własny transport samochodowy. W przypadku owoców jagodowych spółdzielnia zajmuje się ich schładzaniem i eksportem, rocznie zagospodarowuje ich
około 2 000 ton. Za pośrednictwem
spółdzielni sprzedawane jest rocznie
około 6 000 ton jabłek (są to owoce deserowe i przemysłowe). Spółdzielnia
w tym roku ubiega się o zatwierdzenie
realizacji obiektu logistycznego z chłodniami ULO do przechowywania jabłek
oraz sortowni (na tego typu działania
może otrzymać 40% dofinansowania
kosztów kwalifikowanych netto). „Ziemia
Sądecka” dysponuje także pięcioma
sklepami zaopatrzenia ogrodniczego,
w których jej członkowie mogą nabywać
niezbędne środki do produkcji z dodat-
Promocja owoców i warzyw
Swoją ofertę prezentowało w tym roku
blisko 400 firm z branży rolniczej i okołorolniczej. Doskonale sprzedawały się
owoce i soki oferowane przez dwie małopolskie grupy producenckie Olsad
z Olszanej oraz Owoc Łącki z Łącka. Od
samego początku w Agropromcji uczestniczy Spółdzielnia Ogrodnicza „Ziemi
Sądeckiej” (fot. 1). Istnieje ona od ponad
100 lat i zrzesza około 200 producentów
owoców i warzyw, z tego połowowa
członków spółdzielni to producenci jabłek i gruszek. Jak informował Józef Sułkowski ze Spółdzielni Ogrodniczej „Ziemi Sądeckiej”, jej członkowie mogą
liczyć nie tylko na doradztwo produkcyjne, ale przede wszystkim na pomoc
w sprzedaży owoców. Spółdzielnia ta jako jedna z niewielu tego typu struktur
przetrwała w niezmienionej postaci od
1989 roku i jest prawdopodobnie już jedyną tak dobrze funkcjonującą spół-
1
1 Józef Sułkowski – Spółdzielnia Ogrodnicza
„Ziemi Sądeckiej”
45
Kioti EX 40
Pasquali EOS – to oferta dla wymagających
bardzo zwrotnych ciągników o wszechstronnym
zastosowaniu
2
3
kowym rabatem oraz uzyskać odroczony termin płatności (nawet do trzech
miesięcy). Całość wypracowanego zysku przeznaczana jest na nowe inwestycje i modernizację dotychczasowych
obiektów – wartość tych inwestycji rocznie wynosi około 1 mln zł. – Warto uczestniczyć w takich wystawach, jak Agropromocja. Dzięki temu możemy promować
produkowane przez naszych członków
owoce i warzywa – także w regionalnych
mediach a wszystko to przekłada się na
lepszą sprzedaż – informuje J. Sułkowski.
2
Maszyny nie tylko
dla terenów górskich
Ciągniki marki Kioti dostępne są na krajowym rynku od czterech lat, w przypadku modeli specjalistycznych oferowane
są maszyny o mocy od 22 do 60 KM.
Najmniejsze modele z serii CK o mocy
od 22 do 34 KM są dostępne z przekładnią mechaniczną lub hydrostatyczną.
W małym modelu Kioti CK 27 udźwig tylnego podnośnika to 800 kg, może być
oferowany z ramami ochronnymi, jest
reklama
3
46
Fot. T. Werner
też opcja z kabiną. W ciągnikach mocniejszych serii EX – na przyklad EX 40
(fot. 2) o mocy 41 KM klimatyzowana kabina jest już w standardzie. Ciągniki te
mają WOM tylni i środkowy. Wszystkie
modele niezależnie od mocy mogą mieć
montowane 3 rodzaje kół: rolnicze, przemysłowe i do poruszania się po trawie.
Ciągniki te mają 24 miesiące gwarancji.
Jak informował Łukasz Pudo z F.H.
Agro Jurek z Kocmyrzowa najmocniejszy model o mocy 60 KM kosztuje około
100 000 zł (netto), a najmniejszy o mocy
około 22 KM około 40 000 zł (netto).
Od czterech lat sprzedawane są
w Polsce również specjalistyczne ciągniki firmy Pasquali oferowane ze pośrednictwem firmy Urmik. Najnowszym modelem w ofercie firmy jest model EOS 6.65
(fot.3) o mocy 56 KM (wyposażony w silnik VM Motori). Dostępny jest w wersji
z przegubową ramą lub skrętnymi przednimi kołami. Maszyna ta wyposażona
jest w obracalny kokpit operatora, co
umożliwia wykorzystanie tylnego podnośnika hydraulicznego i wałka WOM
do agregowania narzędzi zawieszanych
z przodu ciągników.
Firma Agro-Partner z Krakowa w swojej ofercie ma również całą gamę maszyn do pracy między innymi w terenach
4
typowo górskich. W takich warunkach
doskonale sprawdza się włoski ciągnik
BCS Valiant RS 500 (fot. 4) o mocy
49 KM. Model ten, przy stosunkowo dużej mocy, waży 1 200 kg. Prezentowany
model to ciągnik typowo górski o niskim
środku ciężkości i szerokich, jednakowej wysokości kołach. Podobnie jak
wcześniej opisywany ciągnik EOS ma
obracalny kokpit. Agro-Partner w swojej
ofercie ma również maszyny dostosowywane do rolowania gałęzi po cięciu
zimowym drzew i krzewów. Maszyny te
bez problemów rolują gałęzie średnicy
do 3 cm, w przypadku grubszych trzeba
4 Ciągnik BCS Valiant to doskonała rozwiązanie dla
osób prowadzących uprawy na skłonach o dużym
nachyleniu
je pociąć na kilkunastocentymetrowe
odcinki (nie dłuższe niż 30 cm) i ułożyć
w poprzek rzędu. Ta maszyna kosztuje
około 80 000 zł. Firma w swojej ofercie
będzie miała również kompletną linię
pozwalającą na przetwarzanie gotowych
balotów z gałęzi na pelety. n
PRZEDSTAWIA:
nowoczesny ciągnik sadowniczy
reklama
BCS VOLCAN DualSteer
Moc silnika: 70 KM, 79 KM, 91 KM
Cena ciągnika z kabiną klimatyzowaną
już od 161 000,00 zł brutto
www.agropartner.pl
602 633 799,
602 306 633
47
Malinowe
spotkanie
2
1
3
Lubelszczyzna jest ważnym w kraju i w Europie zagłębiem produkcji malin. Nic więc dziwnego, że właśnie tam
w Karczmiskach koło Opola Lubelskiego zorganizowano „Letnie Warsztaty Malinowe”. Głównym sprawcą tego
wydarzenia była firma Yara Poland, a przyczyniły się do tego również firmy Koppert Polska, Syngenta Crop
Protection i Agrimpex. Patronat naukowy nad tym spotkaniem sprawowała Katedra Sadownictwa Wydziału
Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie.
M
iejscem sierpniowego spotkania było gospodarstwo
Danuty i Zygmunta Krawców (fot. 1), którzy byli prekursorami uprawy malin w tym regionie i jako pierwsi zakładali
w rejonie Kraśnika na początku 70. lat plantacje malin odmian tradycyjnych (owocujące na pędach dwuletnich). Obecnie w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa współuczestniczy ich syn – Paweł (fot. 2) wraz z rodziną. Dr Paweł Krawiec jest
pracownikiem UP w Lublinie, dzięki czemu na plantacjach produkcyjnych prowadzonych jest wiele doświadczeń a do praktyki wdrażane są nowe technologie uprawy. Niektóre z nich zostały przedstawione podczas sierpniowego spotkania.
Nawożenie na różne sposoby
Dr Andrzej Grenda (fot. 3) z firmy Yara Poland omówił wyniki
doświadczeń nawozowych prowadzonych na plantacji malin
w Karczmiskach już trzeci sezon. Na odmianach malin jesiennych ‘Polka’ i ‘Polana’ we wszystkich kombinacjach (również
w kontroli) jako nawożenie podstawowe wysiano wiosną
wzdłuż rzędów roślin po 250 kg/ha YaraMila Complex. W kontroli do końca czerwca podano roślinom przez fertygację
jeszcze 100 kg/ha saletry amonowej w kilku dawkach. W kombinacji, gdzie prowadzono później program fertygacyjny, odbywało się to według następującego schematu: 15 maja
– 30 czerwca: Kristalon Vega na przemian z YaraLiva Calcinit
po 12 kg/ha tygodniowo; 1 lipca – 31 sierpnia: Kristalon Gena
(20 kg/ha/tydz.) na przemian z Calcinitem (10 kg/ha/tydz.); po
48
1 Spotkanie w Karczmiskach było okazją do zobaczenia
wyników doświadczeń tam prowadzonych i rozmów
w gronie fachowców
2 Przybyłych do Karczmisk gości powitał dr Paweł Krawiec
3 Andrzej Grenda omówił wyniki doświadczeń nawozowych
prowadzonych w Karczmiskach
zbiorach przez około 6 tygodni: Kristalon czerwony i YaraLiva
Calcinit (po 12 kg/ha/tydz.). Tam, gdzie nawożono posypowo,
pod koniec maja wysiewano dodatkowo YaraLiva Nitrabor
(150 kg/ha) i później Unika Calcium (150 kg/ha). Obserwacje
z lat poprzednich pokazały, że fertygacja w uprawie odmian
jesiennych miała wyraźny wpływ na wzrost plonów malin
w porównaniu do kontroli oraz na lepszą jakość owoców. Były one wyraźnie bardziej jędrne i trwalsze, co było odczuwalne
już podczas zbiorów. Również w tym roku widać było różnice
we wzroście roślin (fot. 4), co potwierdził zresztą dr Paweł Krawiec: – Wzrost roślin na kwaterze z pełnym programem fertygacyjnym był bardziej wyrównany, rzędy były bardziej zwarte,
a rośliny wyższe, niż na pozostałych kwaterach, również liście
były wyraźnie ciemniejsze. Wynikać to może z faktu, że przy
tym systemie nawożenia rośliny cały czas otrzymują systematyczne porcje składników pokarmowych, przez co ich wzrost
jest stabilny i wyrównany, co z kolei wpływa pozytywnie na zawiązywanie i wzrost owoców. Fertygacja wydaje się też bardzo korzystna w latach mokrych (takich jak rok poprzedni
i obecny), kiedy to ogranicza się też w ten sposób ryzyko wypłukiwania składników pokarmowych.
Protect) oraz przy kombinacji Switch 62,5 WG, Boni Protect® Forte
i 2 x Omni Protect.
Kolejnym czynnikiem omawianym na malinowych warsztatach, a mającym wpływ na lepsze plonowanie malin, jest
okrywanie plantacji wiosną białą agrowłókniną. Doświadczenia z tego zakresu omówił Tomasz Poliszak (fot. 5) z firmy
Agrimpex. W tym roku rośliny okrywano agrowłókniną w połowie kwietnia i pozostała ona na roślinach do około 20 maja.
Celem tego jest przede wszystkim wyrównanie wzrostu pędów. Pod przykryciem wybijanie pędów i ich początkowy
wzrost jest bardziej wyrównany. Osłona zabezpiecza też rośliny przed wiosennymi przymrozkami i niweluje skutki dużych
wahań temperatury między dniem a nocą. W efekcie procentuje to wyrównanym wzrostem roślin, ich równomiernym plonowaniem i skróceniem okresu zbiorów malin jesiennych
(60% plonu zbierane jest w sierpniu). Ma to niemałe znaczenie, ponieważ – jak podkreślał P. Krawiec – dużo łatwiej można zebrać owoce w sierpniu niż we wrześniu, kiedy to często
brakuje już chętnych do pracy, a zbiory nierzadko utrudnia
przebieg pogody. Na okrywanych kwaterach owoce zbiera się
rzadziej, ale większymi partiami. Również same zbiory zaczynają się wcześniej w porównaniu do plantacji nieokrywanych.
Od tego roku firma Agrimpex oferuje agrowłókninę do okrywania malin Pegas agro o szerokości 1,6 m, czyli przystosowanej do okrywania pojedynczych rzędów malin. Agrowłókninę podczas rozkładania najlepiej jest przytwierdzić do ziemi
metalowymi szpilkami, ponieważ w trakcie wzrostu młodych
pędów konieczne jest jej poluzowanie, tak by nad roślinami
stworzył się swego rodzaju tunel. n
5
4
Kwatera malin ‘Polana’ nawożona przez fertygację
O korzyściach wynikających z okrywania roślin białą agrotkaniną mówił
Tomasz Poliszak
4
5
Trudna ochrona
Ten sezon, jak mówił P. Krawiec, był też niezwykle trudny dla
ochrony malin, zwłaszcza przed chorobami grzybowymi. Pan
Paweł przy określaniu konieczności zabiegu, korzysta z danych meteorologicznych i modeli, które określają zagrożenie
szarą pleśnią. W tym roku było ono bardzo duże, zwłaszcza
w okresie kwitnienia malin (tylko w lipcu spadło w Karczmiskach prawie 240 mm deszczu). By w takich warunkach dobrze ochronić plantację, konieczne było wykonanie 3 zabiegów fungicydowych przed kwitnieniem i 4 w czasie kwitnienia
(2 x Switch 62,5 WG, Rovral Flo 255 SC i Teldor 500 SC).
W innej kombinacji wykonano w czasie kwitnienia dwa zabiegi Switch 62,5 WG, a dwa kolejne Boni Protect® Forte.
Ten ostatni jest preparatem naturalnego pochodzenia, bez
obaw można go stosować nawet krótko przed planowanym zbiorem owoców. Jak przypomnieli Agnieszka Wiśniewska z Koppert Polska i Christoph Ertl z firmy Bio-Ferm,
Boni Protect® Forte zawiera grzyba Aureobasidium pullulans,
antagonistę wobec Botrytis cinerea, sprawcy szarej pleśni.
Grzyb ten naniesiony w roztworze cieczy na powierzchnię roślin, szybko je opanowuje i w ten sposób nie dopuszcza do infekcji przez grzyby patogeniczne. Po jego zastosowaniu w roślinie nie ma żadnych pozostałości, a owoce pozostają bezpieczne dla konsumentów. Dobre wyniki uzyskano również
przy włączeniu do programy ochrony chemicznej Omni Protect
(zawiera kwaśny węglan potasu), 2 x Switch 62,5 WG i 2 x Omni
reklama
Fot. M. Podymniak
Wiosenne osłony
49
Droga
Obrazowa
1 (Od lewej) Krzysztof Tworek wójt Gminy Obrazów
i Janusz Orawiec przewodniczący Rady Gminy
2 Leszek Bąk (po prawej) i Karol Dąbrowski
– prezes i jego zastępca grupy producenckiej
„Owoc Sandomierski”
3 Prof. Stanisław Adamczak rektor Politechniki
Śląskiej opowiadał o swoich korzeniach związanych
z obrazowskim sadownictwem
1
do stołeczności
„Europejska stolica jabłka” – tak nazywają Obrazów mieszkańcy gminy,
powiatu sandomierskiego i województwa świętokrzyskiego. Nie bez
podstaw. Niemal połowę gruntów ornych gminy zajmują sady – przede
wszystkim jabłoniowe. Na dobrej ziemi, przy nowoczesnym gospodarowaniu
plony, jakie osiągają, wynoszą w wielu gospodarstwach 60 t/ha. Tu też
już drugi rok odbywa się Europejskie Święto Jabłka.
Politechniki Świętokrzyskiej, światowej
sławy specjalista w dziedzinie metrologii,
którego korzenie sięgają tego regionu.
– Wtedy właśnie mój dziadek posadził sad
w Kleczanowie. Pamiętam jeszcze wielkie, nieprześwietlane jabłonie. W okolicy
był punkt skupu, do którego przyjeżdżali
klienci z całej Polski. Poganiano nas,
chłopaków, którzy na wózkach z kołami
od roweru ciągniętych szosą, przewoziliśmy skrzynki z owocami, bo właśnie czekała ciężarówka, na przykład, z Gdańska.
Do Ostrowca Świętokrzyskiego woziliśmy
śliwki. Każde z czwórki rodzeństwa brało
po dwa kosze. Za zarobione pieniądze
mama pozwalała nam pójść do kina. Wielkie wrażenie wywołał na mnie film „W 80
dni dookoła świata”.
Sad nauczył mnie wytężonej pracy. Nawet jeśli u nas nie było roboty, mama kazała nam pomagać sąsiadom. Studenckie
wakacje też spędzaliśmy w sadzie. Początkowo nie miał on dużej wydajności.
Jednak na początku lat siedemdziesiątych powstała tu spółdzielnia ogrodnicza,
która zaczęła prowadzić kursy. Przyjeżdżał nań sam prof. Szczepan Pieniążek.
Mama taki kurs ukończyła. Nasz sad był
pierwszym towarowym w tym regionie.
Nie uczestniczyłem przy jego sprzedaży, to było dla mnie zbyt bolesne. Kiedy
jednak przejeżdżam obok niego zawsze
włączam klakson.
W „stołecznych” sadach
2
Z annałów rodzinnych
Pierwsze sady założyli na tej ziemi cystersi, lecz rozwój owej gałęzi rolnictwa tak
naprawdę rozpoczął się w okresie międzywojennym, kiedy powstał Centralny
Okręg Przemysłowy. – Zrozumiano, że
produkty rolne też mogą być towarem
– mówił prof. Stanisław Adamczak, rektor
50
3
Dziś Sandomierszczyzna ma sady, których nie powstydziłaby się nawet Nowa
Zelandia. Są trzy grupy producenckie,
lecz widać, że niedługo ich liczba się powiększy. Trzeba korzystać z funduszy europejskich, dopóki są. Tak, jak na przykład grupa „Owoc Sandomierski”, która
już w drugim roku wstępnego uznania otworzyła nowoczesną halę sortowniczomagazynową, kupiła sortownice, wózki
widłowe, skrzyniopalety. To dopiero początek inwestycji, bo w planach jest nowa
baza przechowalnicza. Całość nakładóww okresie dochodzenia do uznania
oszacowano na 43 mln zł. – Na początku
ciężko było przekonać ludzi, że lepiej jest
razem produkować i sprzedawać – mówi
Leszek Bąk prezes zarządu grupy. – Jeśli
Wiedza i pieniądze
4
kiem Bąkiem byli w tym roku gospodarzami
dożynek sadowniczych). Nie dziwi też fakt,
że 47% funduszy SAPARD przyznanych województwu świętokrzyskiemu trafiło do powiatu sandomierskiego.
Święto nie tylko bawi
Szkolenia odbywają się nie tylko w czasie
tych spotkań. Nawet święto nie jest od
nich wolne; pierwszy dzień zajęła bowiem konferencja naukowa, którą zorganizował właśnie Adam Fura. W tym roku
nastawienie było na bio-: biologiczne metody zwalczania szkodników, wpływ biostymulatorów na jakość owoców, działania biostymulujące różnych preparatów,
rola organizmów pożytecznych. O dobrze – niestety – znanych sadownikom
owocówkach i zwójkówkach, ich biologii,
szkodliwości i metodach ich zwalczania
mówiła dr Zofia Płuciennik z IO Skierniewice. Swoje wykłady mieli też naukowcy
z Poznania i Krakowa, a także zaproszeni
goście z Francji, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii.Dopiero następnego dnia był czas na
zabawę. To jedyne owocowe dożynki
4 Izba Tradycji Sadowniczych w Obrazowie – do
opryskiwacza „Lech” z 1968 roku przymierza się
Adam Fura
w Polsce: z wieńcem, ogólnopolskim
konkursem na picie soku jabłkowego
w określonym czasie (dawniej limitu nie
było, ale nie dla wszystkich żołądków dobrze się to skończyło), wystawami wypieków i przetworów owocowych. Święto
ma już 12-letnią tradycję. Zaczęło się
bowiem od regionalnego Jabłkobrania,
które tak spodobało się władzom wojewódzkim, że wpisały je do swoich imprez. Od zeszłego roku nabrało rangi europejskiej: wówczas wspomogły je fundusze unijne, dziś finansuje je gmina
i sponsorzy. – Przeskoczyliście etap ogólnopolski? – pytam Jana Orawca przewodniczącego Rady Gminy Obrazów.
– Wiedzieliśmy, że zbliża się nasza prezydencja w Unii, więc musieliśmy się spieszyć – żartuje. – To kiedy będzie Światowe Święto Jabłka? – Może za 2–3 lata
o tym pomyślimy, na razie niech się ugruntuje Europejskie. n
reklama
– Mało który z najlepszych rolników będzie przyzwoitym sadownikiem, ale z każdego przeciętnego sadownika będzie
bardzo dobry rolnik – tak powiedział po
niezbyt udanych doświadczeniach z sadownictwem przyjaciel Adama Fury, dyrektora Oddziału ŚODR w Sandomierzu.
– To oddaje, jaką trzeba mieć wiedzę, jakim trzeba być systematycznym i wytrwałym, żeby odnieść sukces. Sadownik musi brać pod uwagę wiele czynników, od
których zależy, czy potrafi zebrać dużo
pięknych jabłek, zbudować pąki kwiatowe na rok przyszły, przygotować drzewka
do zimy, żeby zagwarantować ten plon
i w przyszłym roku – mówi Adam Fura. Od
6 lat prowadzi on cykl spotkań w roku
(dziś około 17), podczas których na bieżąco doradza sadownikom. Zaczął od 28
osób, dziś na te spotkania przychodzi
około 200. Już wcześniej, bo od 1995 roku, jeździł z sadownikami po krajach Unii
Europejskiej, gdzie podglądali, jak to się
robi na Zachodzie. Nic więc dziwnego, że
właśnie w tym regionie znajduje się gospodarstwo (państwa Bijaków), które
pierwsze w Polsce skorzystało z funduszy SAPARD. (Jadwiga Bijak wraz z Lesz-
Fot. J. Szaciłło
spółdzielnie poupadały, to i grupy nie
przetrwają – mówili. – Zaczęliśmy więc
w dziesięciu i ze 108 ha, ale kiedy inni zobaczyli, jak u nas wszystko się unowocześnia, mamy już 25 nowych chętnych
z 250 ha. „Owoc Sandomierski” nie chce
poprzestać wyłącznie na produkcji
i sprzedaży. Zastanawiają się nad małym
przetwórstwem (na przykład – soki „jednodniowe”), marzy im się otwarcie własnych punktów sprzedaży detalicznej.
51
N-NO3 azot
azotanowy mg/l
P-PO4 fosfor
mg/l
K potas
mg/l
Mg magnez
mg/l
Ca wapń
mg/l
Na sód
mg/l
Zasolenie
g/l
pH
w H2O
5,7
29
113
24
258
12
0,1
5
1B/
RB/11
4,3
17
74
25
310
14
0,1
5,1
2A/
RB/11
5,7
58
152
45
792
32
0,2
6,5
2B/
RB/11
2,8
28
77
35
549
22
0,1
6,1
3A/
RB/11
7,6
60
150
39
833
30
0,1
6,4
3B/
RB/11
3,3
32
60
33
663
24
0,1
6,0
Nr
próbki
1A/
RB/11
Fot. R. Binkiewicz
Jesień
– optymalny czas
Zbliża się okres, w którym z jednej strony kończymy
sezon wegetacyjny i produkcyjny 2011, z drugiej zaś
rozpoczynamy już teraz pracować na sezon 2012.
Zaliczyć do tego należy szereg zabiegów ochroniarskich
i nawożeniowych wykonywanych pozbiorczo, ale
również, tak istotne w racjonalnym i efektywnym
nawożeniu sadów, analizy gleby.
Robert Binkiewicz, Agrosimex
Tab. 1. Bardzo niska zawartość azotu azotanowego
Nr próbki
Warstwa
A-1 o
A
próchnica
%
ocena
1,2
gleby słabo
próchniczne
Tab. 2. Gleba uboga w próchnicę
S
adowników nie trzeba już przekonywać, jak korzystnie
wpływa na plonowanie i jakość owoców nawożenie
pozakorzeniowe. Jednak powinniśmy pamiętać, że podstawowym źródłem składników pokarmowych i wody jest gleba. Struktura, właściwości fizyko-chemiczne, zasobność
w próchnicę i składniki pokarmowe mają decydujący wpływ
na kondycję i plonowanie roślin. Niestety, mało mamy w Polsce, a szczególnie w rejonie grójecko-wareckim, gdzie sady
uprawia się na największej powierzchni, idealnych gleb.
Często spotykamy się ze skrajnymi przypadkami. Są to gleby bardzo lekkie, piaszczyste, o małej zawartości próchnicy,
gdzie niezbędna jest instalacja nawodnieniowa, ponieważ
nawet w lata mokre nadchodzą krótkotrwałe okresy suszy.
Utrudnione jest na nich również nawożenie, ponieważ mobilne składniki są łatwo wypłukiwane w głębsze warstwy gleby,
przez co trudniej utrzymać je na odpowiednim poziomie.
Z kolei na glebach ciężkich, nieprzepuszczalnych, w lata mokre występują podtopienia sadów, i oprócz tego, że utrudnione bądź niemożliwe jest wykonywanie jakichkolwiek zabiegów, to składniki pokarmowe nie są pobierane przez korzenie, a w wyniku braku tlenu w roślinach występują zaburzenia fizjologiczne.
Jaki wpływ na to wszystko ma sadownik?
Wbrew pozorom dużo można zdziałać. Dzięki wiedzy na temat odczynu gleby, jej zasobności w przyswajalne pierwiastki
Władysław i Zbigniew
PODKŁADKI WEGETATYWNE JABŁONI
Cienciała
M.9, M.26, M.7, P 14
Oferują:
reklama
• Jabłonie–szczepioneiokulizowanena
M.9,M.26;
• Czereśnie,Wiśnie,Grusze
• PodkładkiodwirusowaneM.9,M.26,
P22,P60,F12/1
52
Milewidzianewcześniejszezamówienia
ul. Wojska Polskiego 4, 43-410 Zebrzydowice k. Cieszyna
Tel./fax 32 469 35 38, 33 857 32 95
Kom. 0 606 952 701, 0 600 259 302
GOSPODARSTWO
SADOWNICZO-SZKÓŁKARSKIE
ANDRZEJ KULIG
LEWICZYN 24a, 05-622 BELSK DUŻY
TEL. (48) 661 17 65, +48 694 535 844
i próchnicę, na poszczególnych kwaterach, możemy wprowadzić długoterminowy program poprawy jakości i żyzności
gleb. Aby uzyskać te wszystkie niezbędne informacje należy
wykonać analizę gleby. Warto wyodrębnić trzy podstawowe
elementy takiej analizy:
1. Podstawowa analiza na zawartość przyswajalnych form fosforu, potasu, magnezu, oraz określająca poziom kwasowości.
2. Analiza na zawartość próchnicy w glebie.
3. Uzupełniająca, ale bardzo ważna analiza ogrodnicza na zawartość azotu azotanowego.
Pierwszy i drugi rodzaj analizy warto, a nawet trzeba wykonać jesienią – najlepiej we wrześniu-październiku. Dowiadujemy się więc jeszcze przed nadejściem zimy, o tym jaki odczyn
ma nasza gleba, na jakim poziomie kształtują się zawartości
podstawowych makroelementów oraz jak zasobna w próchnicę jest gleba. Dlaczego tak ważny jest ten termin? Wciąż wielu sadowników przypomina sobie o tych czynnościach wiosną, na początku wegetacji, kiedy zbliża się moment wysiewania nawozów mineralnych. A zazwyczaj wtedy jest za późno.
Po pierwsze na wyniki analizy czeka się minimum 2, 3 tygodnie. Kiedy już sadownik ma wyniki w ręku i okazuje się, że nie
wypadły korzystnie, chciałby nadrobić zaległy czas i w ciągu
jednego tygodnia wysiać wapno, azot, lub nawozy wieloskładnikowe, rozłożyć materię organiczną lub zastosować
produkt zawierający kwasy humusowe, na przykład Rosahumus… Niestety, jest to niemożliwe. Dlatego, jeśli wyniki analizy wskazują na niski poziom ph (poniżej 6) to nawozy wapniowe wysiewamy jesienią. Na gleby lekkie polecane są wszystkie rodzaje wapna węglanowego na przykład: wapniak kornicki lub kreda itp. Ciężkie gleby o niskim odczynie wymagają
nawożenia wapnem tlenkowym np. Oxyfertil 75/25. Często sadownicy pytają, jaką wartość ma wapno hydratyzowane wykorzystane w chłodni KA podczas sezonu przechowalniczego
do pochłaniania nadmiaru CO2. Z pewnością, stosując co roku takie wapno, możemy utrzymać na optymalnym poziomie
gleby o właściwym lub zbliżonym do właściwego ph. Gleby
kwaśne i bardzo kwaśne wymagają wapnowania wapnem nawozowym.
Niezmiernie ważnym składnikiem w glebie jest materia
organiczna, w którą większość naszych gleb jest uboga. Gleby próchniczne utrzymują wilgoć na odpowiednim poziomie,
łatwiej rozwija się w nich życie biologiczne, efektywnie przyswajalne są składniki pokarmowe. Znanym od lat i skutecznym sposobem zwiększania jej zawartości w glebie jest rozkładanie w rzędach drzew obornika na słomie lub popularnego ostatnio podłoża pochodzącego z produkcji pieczarek.
Wygodniejszym i równie skutecznym rozwiązaniem jest nawożenie kwasami humusowymi poprzez opryskiwanie zawierającymi je preparatami powierzchni gleby.
Trzeci, równie ważny element analizy gleby, to ogrodnicza
analiza na zawartość przyswajalnego azotu azotanowego.
Seria analiz przeprowadzonych w sezonie 2011 przez Agrosimex wskazuje jednoznacznie na bardzo niski poziom przyswajalnego azotu zarówno na początku wegetacji jak i w późniejszych fazach rozwojowych roślin. Ze względu na dużą mobilność azotu, badanie takie wykonuje się wiosną, na początku sezonu wegetacyjnego. W obecnej sytuacji, przy intensywnej produkcji, osiąganych wysokich plonach, dużych
wymaganiach odbiorców oraz dużej zmienności pogodowej,
uzasadnione jest wykonywanie tak kompleksowych analiz
co 2 lata. n
1 Udziałowcy i Zarząd spółki: od lewej Janusz Księżopolski, Jadwiga
Soszyńska, Sylwester Kisieliński (prezes), Marek Księżopolski (wiceprezes),
Irena Ziątkowska (wiceprezes) i Leszek Ziątkowski
Po grudzie
i po maśle
Jednym idzie jak po grudzie, innym – rewelacyjnie
szybko. Czasem to sprawa ludzi, innym razem przyroda
pokrzyżuje najlepsze plany. We wrześniu dwie kolejne
grupy producenckie oddały do użytku nowe hale
logistyczne. Jakże inna jednak była ich droga do sukcesu.
Cud w gminie Wilków
– To cud, że mamy to święto i ten obiekt – powiedział Mariusz
Zyska, prezes grupy producentów owoców SAD-VIT na uroczystości otwarcia hali sortowniczej w Machowie koło Wilkowa. Prezes od początku, czyli od chwili, kiedy 2005 roku starał
się przemienić istniejące zrzeszenie na spółkę z o.o., która by
stanowiła grupę producencką, napotykał na wiele trudności;
– Najtrudniej było przekonać ludzi do wspólnego działania
– wspomina. – Wydawało im się, że sami sobie poradzą.
Z dawnego zrzeszenia przystąpiło do spółki jedynie 21 członków. Potem dołączyli następni. Niektórzy z nich wykupili jedynie po jednym udziale wartości 100 zł i do tej pory tego nie
zmienili. W chwili założenia kapitał spółki wynosił 50 tys. zł.
Dokończenie na str. 57
53
W wilanowskich sadach,
czyli tam gdzie spotykają się sadownicy
4 września brama Sadu Doświadczalnego w Wilanowie, po raz już 15 otworzyła się dla wszystkich chętnych
do odwiedzenia tego miejsca sadowników. Od lat jest to okazja nie tylko do zapoznania się z prowadzonymi
w Wilanowskim sadzie doświadczeniami, ale również do spotkań i rozmów między sadownikami, dostawcami
środków produkcji i przedstawicielami polskiej nauki ogrodniczej. Tak też było i w tym roku, kiedy to
do Wilanowa przyjechało ponad 700 osób.
Jubileuszowo
Podczas tegorocznego spotkania w Wilanowie, obchodzono także jubileusz
80-tych urodzin prof. dr hab. Andrzeja
Sadowskiego, nadal mocno zaangażowanego w doświadczalnictwo i ciągle
utrzymującego kontakt ze swoją macierzystą uczelnią i sadownikami. Życzenia
z okazji tak zacnego jubileuszu przekazał główny inicjator wilanowskich spotkań prof. dr hab. Kazimierz Tomala (fot.
1). Zasługi jubilata podkreślał również
prof. dr hab. Alojzy Szymański, rektor
SGGW. – Osoba profesora Andrzeja Sadowskiego jest jednym z filarów naszej
uczelni. Dzięki takim ludziom SGGW może być wiodącą uczelnią w obszarze gospodarki i rolnictwa, znaną w kraju i na
świecie – powiedział rektor. Poseł na
Sejm RP Mirosław Maliszewski podkreślał z kolei rolę polskiej nauki i jej wpływ
na praktyczne działania sadowników.
– Ważne jest bowiem nie tylko poszukiwanie wiedzy, przez realizację różnorodnych projektów badawczych, ale również transfer osiągnięć naukowych do
praktyki. Temu właśnie służą takie spotkania, jak to wilanowskie – powiedział
M. Maliszewski.
Czas na podsumowanie
Towarzysząca spotkaniu wystawa sprzętu i technologii dla sadownictwa, jak zawsze przyniosła kilka nowinek technologicznych. Na stoisku firmy Bio Agris jej
właściciel Piotr Zajkowski (fot. 2), informował o nowym nawozie dolistnym, któ-
54
1
2
3
1 Prof. dr hab. Kazimierz Tomala złożył profesorowi
Andrzejowi Sadowskiemu jubileuszowe życzenia
oraz wręczył kosz 80 czerwonych róż
2 Piotr Zajkowski z Bio Agris (z prawej)
i Martyn Pearce z Ecoculture prezentowali BioCal
– następcę nawozu Miller InCa
3 Andrzej Grenda (w środku) w otoczeniu
sadowników, którzy w tym roku docenili nawóz
KristaLeaf Fruit Controller
ry będzie dostępny dla sadowników już
w przyszłym sezonie. W tym roku Bio
Agris nawiązała współpracę z firmą Levity Crop Science, która jest kierowana
przez Davida Marksa, twórcę wielu innowacyjnych biopreparatów roślinnych,
w tym technologii CaT (znanej chociażby z nawozu Miller InCa). Została ona
obecnie ulepszona (nadano jej nazwę
Calflux) i wykorzystana w nawozie BioCal, który ma się pojawić na polskim rynku w przyszłym sezonie. – BioCal jest
nową generacją nawozów wapniowych,
które poprzez oddziaływanie na liczne
procesy metaboliczne w roślinie, stwarzają jej warunki do lepszego pobierania
i dystrybucji wapnia – powiedział P. Zajkowski. – Wapń jest generalnie łatwo dostępny dla roślin, ale problemem jest jego dystrybucja w roślinie – dodał Martyn
Pearce, dyrektor handlowy firmy Ecoculture Bioscience, zajmującej się dystrybucją preparatów stworzonych przez Levity Crop Science. – Rozwiązaniem tych
problemów jest technologia Calflux, która pozwala dostarczyć Ca wszędzie tam,
gdzie jest on akurat potrzebny. Przypomniał on również, że wapń nie tylko jest
składnikiem pokarmowym dla roślin, ale
wpływa, między innymi na prawidłowe
pobieranie mikroelementów przez rośliny, jak również aktywuje produkcję fitoaleksyn – naturalnych substancji obronnych.
W tym roku poszerzona została również gama nawozów Fruit Akademia
oferowanych przez Zakład Zaopatrzenia
Ogrodniczego w Warce. Fruit Akademia
po zbiorach to nawóz do dolistnego dokarmiania drzew jesienią. Jego zada-
niem jest dobre zaopatrzenie drzew
w bor i cynk, które z jednej strony zwiększają mrozoodporność drzew, z drugiej
oddziałują na procesy kwitnienia drzew
w kolejnym sezonie. Zawiera on 18%
N amidowego (mocznikowy) 5,8% B
i 2,7% Zn w formie chelatu. Zalecana
dawka wynosi 7,5 kg/ha, a koszt takiego
zabiegu to około 60 zł/ha.
Jak powiedział Andrzej Grenda (fot. 3)
z firmy Yara Poland, dobrze został przyjęty przez sadowników wprowadzony na
rynek w tym roku wieloskładnikowy nawóz KristaLeaf Fruit Controller, który oprócz makroelmentów (4,5%, N,
16% P2O5) zawiera potrzebne roślinom
w okresie okołokwitnieniowym mikroelementy – magnez, cynk, bor, siarkę i molibden. Wszystkie zawarte są tu w jednym worku, co ułatwia przygotowanie
cieczy roboczej, bez konieczności mieszania i łączenia kilku produktów. KristaLeaf Fruit Controller może być stosowany łącznie ze środkami ochrony roślin.
Przeciętny koszt wykonania nim zabiegu
wynosi 36 zł/ha sadu.
Albert Zwierzyński z Osadkowski SA
przekazał, że dobre opinie w tym sezonie zebrał wprowadzony przez ich firmę
nawóz AminoQuelant®-Ca. Docenili go
w szczególności producenci owoców
miękkich, którym zastosowany przed
zbiorami zapewniał dobrą jędrność owoców i pozwalał utrzymać ich jakość po
zbiorze. Swoje właściwości nawóz zawdzięcza aminokwasom, które usprawniają proces pobierania wapnia i jego
przemieszczenia się w roślinie.
O znanych dobrze na rynku nawozach serii Wuxal przypomniał Adam Banaszek (fot. 4) z firmy F&N Agro Polska,
która od tego roku jest generalnym dys-
4 Paweł Banaszek (z prawej) i Sławomir Zieliński
prezentowali nawozy Wuxal w nowej odsłonie firmy
F&N Agro Polska
5 Paweł Prokop mówił o zaletach nawozów
dolistnych z serii FoliQ, oferowanych na polskim
rynku od tego roku
4
5
trybutorem tych nawozów w Polsce. Są
one produkowane i pakowane w Niemczech, w nowoczesnych fabrykach firmy
Aglucon. To gwarantuje powtarzalność
poszczególnych partii nawozów i ich wyrównanie. Potwierdzeniem oryginalności
tych nawozów są hologramy, znajdujące
się na każdym opakowaniu. Oprócz dobrze znanych sadownikom produktów
wapniowych, jak Wuxal Calcium i Wuxal
Aminocal, w tym roku dobrze sprawdziły
się również Wuxal Ascofol zawierający
wyciągi z alg i Wuxal AminoPlus oparty
na aminokwasach. – W tym sezonie, gdy
rośliny narażone były na różne stresy czy
to związane z przebiegiem temperatury,
czy też nadmiarem wody w niektórych
okresach, zastosowanie tych dwóch produktów dawało wymierne efekty – powiedział A. Banaszek.
Rok 2011 był też pionierskim dla nawozów serii FoliQ wprowadzonych na rynek przez Kazgod. Jak powiedział Paweł
Prokop (fot. 5), zostały one bardzo dobrze odebrane przez klientów i w ciągu
jednego sezonu FoliQ stał się marką rozpoznawalną i dobrze kojarzoną wśród sadowników. Na całą serię składa się
11 produktów, spośród których w szczególności w tym sezonie sprawdziły się
Aminovigor (z dodatkiem aminokwasów), Ascovigor (zawiera wyciągi z alg
morskich), nawozy wapniowe Calmax
i Ascofol oraz FoliQ Bormax. W kolejnym
roku paletę nawozów tej serii ma uzupełnić nawóz z wysoką zawartością cynku.
W prowadzonym w wilanowskim sadzie
doświadczeniu, gdzie na jabłoni nawozami FoliQ wykonano w sumie 15 zabiegów
(pełny program), jego koszt wyniósł
712 zł/ha.
Trochę techniki
Alicja Sakowicz-Soldatke (fot. 6) z firmy
PHP Rosa z Halinowa koło Warszawy
zachęcała do promocyjnego zakupu
wężyków do podwiązywania drzewek.
Jak powiedziała, bardzo dobrze na rynku przyjął się wężyk Premium (pomarańczowy), przy produkcji którego używany
jest specjalny dodatek zapewniający zachowanie kształtu (po rozciągnięciu wężyk łatwo wraca do pierwotnej postaci).
Dzięki temu wężykiem tym bardzo wygodnie podwiązuje się rośliny i nie ślizga
reklama
Fot. M.Podymniak
6
8
7
się on w rękach. Oferowany jest w motkach po 1,5 kg (około 150 mb), do których opcjonalnie można dokupić specjalną torbę (przystosowana do zawieszenia na pasku). Obecnie do promocyjnych 4-paków dodawany jest specjalny,
zakładany na palec, nożyk do przecinania wężyka.
Nowych produktów nie zabrakło na
stoisku firmy Elkner Service ze Skiernie-
wic. Michał Elkner (fot. 7) prezentował
osłonki na drzewka wykonane z tworzywa sztucznego, stabilizowane przeciwko
promieniowaniu UV. Osłonki te można
zakupić o różnej długości – bądź gotowe do założenia na pnie drzewek, lub
nieco dłuższe (można je wtedy samodzielnie przyciąć do potrzebnej długości). Są one elastyczne, dlatego samoczynnie się rozszerzają w miarę przyrastania pnia na grubość. Ich trwałość
w sadzie ma wynosić minimum 5 lat. Inną ciekawostką był opryskiwacz typu
Mankar (niemieckiej firmy Mantis), przeznaczony do aplikacji nierozcieńczonych herbicydów opartych na glifosacie.
Typowe pchane opryskiwacze rzędowe
posiadają specjalne osłony, i przystosowane są do pasowej aplikacji środka.
Dostępne są też modele serii Varimant
do współpracy z ciągnikiem i opryskiwania pasów gleby pod rzędami drzew.
Przy takim systemie zużywa się nieduże
ilości środka – około 1 l/ha. Jest to moż-
reklama
codziennie
świeże
informacje
56
Czytaj
nasze
raporty!
6 Alicja Sakowicz-Soldatke zachęcała sadowników
do stosowania wężyków z firmy Rosa
7 Michał Elkner prezentuje nowe w ofercie firmy
osłonki na drzewka
8 Rozrzutnik materii organicznej prezentowany
przez firmę Pak-Rol
liwe dzięki specjalnej opatentowanej
przez firmę dyszy, która zapewnia wytwarzanie bardzo drobnych kropel dokładnie pokrywających opryskiwaną powierzchnię. Za wersję zawieszaną opryskiwacza trzeba zapłacić około 2 000–
–3 000 euro.
Nowym produktem w ofercie firmy
Pak-Rol z Milęcina są rozrzutniki do materii organicznej, produkowane przez
włoską firmę Vaschieri Lorenzo. W Wilanowie prezentowany był najmniejszy
model sadowniczy (fot. 8), o całkowitej
szerokości 1 600 mm i pojemności skrzyni załadunkowej 3 m3. Maszyna jest zaczepiana do ciągnika i podłączana do
WOM-u, od którego napędzana jest ruchoma podłoga. Z kolei hydraulicznie
napędzany jest adapter talerzowy, którzy rozrzuca materię organiczną na bok.
Zasięg wyrzutu może być regulowany
i wynosić 0,5–4,5 m. Podczas pracy ruchoma podłoga i tylna klapa powodują
przesuw materii organicznej do przodu,
skąd jest najpierw wstępnie rozdrabniana przez obracający się talerz z bijakami, a następnie trafia na adapter talerzowy, który wyrzuca materię na boki. Rozrzutnik może być z powodzeniem wykorzystany do rozrzucania w sadzie obornika, podłoża popieczarkowego czy
kompostów. Prezentowany model kosztuje 32 tys. zł brutto. n
W 2006 roku marszałek województwa wpisał SAD-VIT do
rejestru grup wstępnie uznanych. Zatwierdzono plan dochodzenia do uznania , w którym na czołowym miejscu znalazła
się budowa hali. BGŻ obiecał kredytowanie, jednak po rok
trwających rozmowach do podpisania umowy nie doszło, tak
więc w marcu 2009 roku zostali z rozpoczęto budową i bez
środków na bieżące zobowiązania. Sfinansowali je z własnych środków i dotacji, a w lutym 2010 roku dostali kredyt od
PKO BP w wysokości 13 mln zł na 15 lat. Roboty ruszyły pełną parą. 29 maja miał się zamknąć kolejny etap, a tu 24 maja
Wisła powróciła do starej doliny i na terenie budowy było rozlewisko o głębokości 1,5–2 metrów. Wykonawca musiał więc
zmagać się z wodą stojącą aż do zimy (tej z nieba aura też nie
skąpiła). Członkowie grupy natomiast przyjmowali zakupione
zgodnie z planem skrzyniopalety (70 tirów), maszyny i urządzenia, których nie było gdzie składować.
– Potem okazało się, że te skrzyniopalety na razie nam się
nie przydadzą – dodaje Mariusz Zyska. – 70% sadów ucierpiało w powodzi, połowa nadawała się jedynie do wykarczowania. Nie wszędzie są już nowe nasadzenia – część sadowników rekultywuje glebę.
Ale hala jednak powstała i to na pewno powód do radości
i optymizmu, jakiego nie traci prezes SAD-VIT-u. Teraz może
już być tylko lepiej dla 114 członków grupy, gospodarujących
na 400 ha sadów. Inwestycje na ponad 20 mln zł na pewno
ułatwią i unowocześnią pracę. W końcu roku zostanie im do
spłacenia jedynie 3 mln zł kredytu. Teraz kierownictwo grupy
stawia sobie za cel podnieść jakość produkcji i nauczyć sadowników nowoczesnego gospodarowania.
To, że mimo wszystko im się powiodło, wzbudziło zainteresowanie wśród innych sadowników regionu. Jednak SAD-VIT
nie ma zamiaru się powiększać (– Przy 114 członkach trudno
zgromadzić na zebraniu choćby połowę – mówi prezes).
W planach jest stworzenie grupy-córki, która częściowo korzystałaby z doświadczeń i wyposażenia matki. – Coraz więcej
osób, w tym i większych sadowników widzi, że w pojedynkę
niewiele da się zrobić, że trzeba się zrzeszać – podsumowuje
Mariusz Zyska.
W rekordowym tempie
W „Siedleckim Jabłku” wszystko jest inaczej. Na pomysł założenia grupy wpadło pod koniec 2009 roku 5 osób, dysponujących areałem 39 ha sadów. Nie chcieli tracić czasu na przeko-
Fot. J. Szaciłło
Dokończenie ze str. 53
2
Mariusz Zyska prezes SAD-VIT-u
nywanie innych do swojej idei. – Na Podlasiu ludzie boją się
rzeczy wspólnych. Muszą najpierw tego dotknąć, zobaczyć
– wyjaśnia Sylwester Kisieliński, prezes grupy. W kwietniu
2010 roku powstała spółka z o.o., w 5 tygodni otrzymali kredyt
z banków spółdzielczych, a 12 marca br. rozpoczęto budowę
hali o powierzchni 4 792 m2 z chłodniami na 2,5 tys. t (KA chłodzone glikolem) i nowoczesną sortownicą. 18 września
wszystko już było gotowe.
Minister Marek Sawicki, który podziwiał obiekt w Suchożebrach przypomniał, że nie ma żadnej gwarancji, iż po 2013 roku poziom wsparcia dla grup wstępnie uznany będzie taki
sam: – Gratuluję, że nie przespaliście tego okresu. Czas dany
trzeba solidnie wykorzystać. Tu nie chodzi tylko o te dofinansowanie, ale o to, czy za 5–10 lat będziecie mieli miejsce pracy,
nie tylko o te dopłaty, ale o to, czy w ogóle będziecie istnieć na
rynku.
Podlascy sadownicy zobaczyli, dotknęli. Codziennie członkowie grupy otrzymują zapytania o możliwość przystąpienia
do „Jabłka Siedleckiego”. – Jesteśmy skazani na sukces – mówi prezes grupy. – Musimy zwiększyć ilość członków i areał sadów tak, żeby hala i jej wyposażenie było w pełni wykorzystane. Ale przyjmiemy tylko najlepszych. Wszyscy nasi członkowie
posiadają certyfikat IP.
To jednak nie wystarczy członkom grupy. Mają już apetyt
na przetwórnię soków bez konserwantów, o długim terminie
przydatności do spożycia. Może jeszcze jakaś mała zamrażalnia, produkująca kostki do jogurtów. Widząc tempo, w jakim
przechodzą „od pomysłu do przemysłu” zobaczymy, co otworzą za rok. n
Producent drzwi Przesuwnych
cHłodnIe
cHłodnIe Z KA
mroźnIe do -25oC
HAle-mAgAZyny
drZwI ZewnętrZne do PIecZArKArnI
reklama
KontrolowAnA AtmoSferA, AteSt PZH
ZPHU „Żelazo”
08-443 Sobienie Jeziory; Sobienie Kiełczewskie II/16
www.zelazo.com; www.zelazo.pl; [email protected]
tel. 601 32 74 15, tel. 25 623 00 85
fax 25 623 20 11
57
1
2 3
A w szkółkach... jak „po wojnie”...
... i to bez szansy na wygraną, bo stoczonej z samą Matką Naturą. Miniona zima dała się we znaki nie tylko
sadownikom (dotkliwe są straty głównie w młodych sadach), ale przede wszystkim szkółkarzom. Jest to już
kolejny sezon, kiedy materiału szkółkarskiego krajowej produkcji będzie na pewno mniej, zwłaszcza wysokiej
jakości drzewek dwuletnich z jednoroczną koronką. Właśnie one najbardziej ucierpiały zimą, a ich straty
w niektórych szkółkach wynoszą 80–90%. Duże są straty również w gruszach i czereśniach. Tak więc być
może w tym roku wstrzymać się z nasadzeniami, bo przy deficytowej ilości drzewek, już wiadomo, że ich
ceny będą wyższe niż w poprzednich sezonach.
Jednoroczne zamiast knipów
W szkółce Andrzeja i Szymona Nowakowskich (fot. 1), gdzie trzon produkcji
stanowiły co roku drzewka dwuletnie
z jednoroczną koronką (knip-boom),
w tym roku ich oferta jest mocno ograniczona. Po zimie 2010/11 zniszczone zostało ponad 70% produkcji, zwłaszcza
knipów. – Straty na większości kwater
z drzewkami knip-boom były tak duże, że
po prostu je zlikwidowaliśmy. Nie było
sensu ponosić kolejnych nakładów na
szkółki, gdzie zostało tylko kilkanaście
procent drzewek – powiedział Sz. Nowakowski. Początkowo wydawało się jeszcze, że niektóre drzewka wznowią wzrost
– wypuściły liście, ale później zaczęły zamierać. Spowodowane to było przemarznięciem podkładki na styku z odmianą
szlachetną i słabym przewodzeniem wody. W miejscach uszkodzenia łatwo tworzyły się rany zgorzelowe i materiał taki,
jeśli by się nawet utrzymał, nie nadawałby się do handlu. Natomiast dość dobrze
przetrwały zimę okulanty jabłoni, których produkcja niewiele odbiega od normy (fot. 2). Także czereśnie, które okulizuje się w tej szkółce niżej niż jabłonie,
58
dość dobrze przetrwały zimę (zwłaszcza
na karłowej podkładce GiSelA 5) – jakość tych drzewek będzie bardzo dobra
(fot. 3). Biorąc pod uwagę, że była to już
kolejna tak mroźna, pustosząca szkółki
zima, szkółkarze poszukują alternatywnych metod produkcji. Nie ma ich jednak przy produkcji drzewek knip-boom,
które rosną 2 sezony wegetacyjne
w szkółce. W szkółce Nowakowskich
w pierwszym roku wiosną do szkółki wysadza się podkładki ze śpiącym oczkiem lub szczepy (ze szczepienia zimowego w ręku). Z oczka odmiany szlachetnej wyprowadzany jest okulant. By
był on prosty, przy każdym drzewku
wkładany jest palik (stosuje się tu już paliki z włókna szklanego, które są trwalsze
od bambusowych). Dopiero zimą lub
wczesną wiosną kolejnego roku pędy te
skraca się na wysokość 65–70 cm,
a wiosną z najwyżej położonego oczka
wyprowadza pęd będący przewodnikiem drzewka. Jaki to ma sens? Otóż
drzewka które drugi rok rosną w szkółce, mają już mocny system korzeniowy
i dobry wigor. To powoduje, że młode
pędy szybko rosną i chętniej się rozgałęziają, niż u typowych okulantów. W efekcie pozwala to szkółkarzom uzyskać
drzewka dobrze wyrośnięte, z koronką
1 Andrzej Nowakowski (z lewej)
i Krzysztof Kulczycki (kierownik szkółki)
w szkółce drzewek jabłoni
2 Normalnie przetrwały zimę okulanty
i ich jakość będzie bardzo dobra
w tym sezonie...
3 ...również w przypadku czereśni – tu jednoroczne
okulanty na podkładce GiSelA 5
na odpowiedniej wysokości (80–100 cm)
i dostateczną liczbą bocznych pędów
(optimum 7–10). Produkcja tego typu
drzewek obwarowana jest jednak dużym ryzykiem, czyli możliwością przemarznięcia ich w szkółce (jak miało to
miejsce minionej zimy). Alternatywą może być produkcja drzewek jabłoni w cyklu jednorocznym. – W przypadku niektórych silnie rosnących odmian jak
Jonagoldy, ‘Idared’, ‘Pinova’, ‘Elise’
– udaje się nam wyprodukować tak
zwane drzewka 7-miesięczne – powiedział A. Nowakowski. Materiał taki uzyskuje się z wysadzanych wiosną do
szkółki szczepów lub podkładek ze
śpiącym oczkiem. Schemat produkcji jest tu podobny jak, w pierwszym
roku prowadzenia drzewek knip-boom.
Przy odpowiedniej pielęgnacji roślin
(nawożenie, nawadnianie) i korzystnym przebiegu pogody, można w cią-
4
gu jednego sezonu wegetacyjnego uzyskać w szkółce drzewka jednoroczne
z kilkoma bocznymi pędami. Produkcja
ich nie jest tak ryzykowna dla szkółkarzy
i zarazem daje możliwość wyprodukowania wartościowego materiału szkółkarskiego. Drzewka takie łatwo się przyjmują po posadzeniu w sadzie (fot. 5),
szybko podejmują wzrost, a niekiedy nawet plonują już w pierwszym roku. Lepiej
jest jednak usunąć owoce, by wzmocnić
drzewka – mogą one wtedy dać dobry
plon w kolejnym roku. – Produkcja drzewek 7-miesięcznych jest jakąś alternatywą dla nas, szkółkarzy, zwłaszcza wtedy,
gdy brakuje na rynku drzewek danej odmiany. Tego typu materiał zaczęliśmy
produkować już kilka lat temu z myślą
o odmianie ‘Red Jonaprince’, na którą
ciągle jest duże zapotrzebowanie, a podaż dość niska – powiedział Sz. Nowakowski. Na pewno nie zrezygnujemy
z produkcji drzewek knip-boom, ale
w tym sezonie, by zaspokoić oczekiwania naszych klientów, będziemy też oferować drzewka 7-miesięczne.
W szkółce Andrzeja i Szymona Nowakowskich wykopane jesienią drzewka
są przechowywane w chłodni szkółkarskiej. Różni się ona zacznie od typowych chłodni do składowania owoców.
Przede wszystkim ma system regulowania wilgotności powietrza (optymalna to
5 6
96–97%), czyli rozpylania tak zwanej
zimnej mgły. Pozwala to bezpiecznie
przechowywać drzewka bez obawy ich
przesuszenia. Jak powiedział Sz. Nowakowski, coraz większym zainteresowaniem sadowników cieszą się też szczepy
i podkładki ze śpiącym oczkiem, z których sadownicy samodzielnie mogą wyprodukować sobie drzewka.
Miało być, a nie ma
Szkółka drzew owocowych prowadzona
przez Andrzeja i Adama Sułków (fot. 6)
ma możliwość wyprodukowania ponad
1,5 mln drzewek rocznie. Tak jednak
nie będzie w tym roku, bowiem tu również zima spowodowała duże spustoszenie. Z 1,8 mln zaokulizowanych w ubiegłym roku podkładek uda się w tym sezonie uzyskać nie więcej jak 400–500 tys.
drzewek. Przyczyną tak dużych strat
w szkółce, jak ocenia Andrzej Sułek, było gwałtowne załamanie się pogody na
przełomie listopada i grudnia ubiegłego
roku, kiedy to w ciągu kilku dni temperatura z 15°C spadła do -20°C. Dla roślin,
które nie były jeszcze w pełni przygotowane do spoczynku był to ogromny
stres. Kolejny taki moment miał miejsce
pod koniec lutego, kiedy przy braku pokrywy śnieżnej temperatura również
gwałtownie obniżyła się do -20°C. – Jako
producenci drzewek jabłoni byliśmy zna-
4 Drzewka "7-miesięczne" wyprodukowane
w tym sezonie
5 Sad w pierwszym roku wzrostu założony
z drzewek 7-miesięcznych
6 Andrzej Sułek w szkółce jednorocznych
okulantów jabłoni
ni z wysokiej okulizacji – na wysokości
20–25 cm. Sadownicy dysponując takimi
drzewkami, mogli je sadzić na głębokość dostosowaną do swoich potrzeb
– głębiej by ograniczyć mocno wzrost
drzew lub płycej na słabych glebach,
gdzie i tak drzewa nie rosną silnie. To nas
niestety zgubiło w tym roku, bowiem nieosłonięte śniegiem oczka w dużej mierze
wymarzły – powiedział Andrzej Sułek. Na
niektórych kwaterach wymarzła nawet
część podkładki nad ziemią, i widać było, że podkładki regenerują wypuszczając nowe pędy z szyjki korzeniowej lub
oczek położonych tuż nad ziemią. Pomimo dotkliwych strat produkcja drzewek
jest kontynuowana – w tym sezonie zaokulizowano 1,9 mln podkładek.
Jak podkreśla Adam Sułek, w przypadku ich szkółki głównym odbiorcą
są kontrahenci ze wschodniej Europy:
Ukrainy, Rosji i Białorusi, gdzie ciągle
jest duże zapotrzebowanie na drzewka.
W tym roku szkółka rodziny Sułków uzyskała zezwolenie na eksport materiału
szkółkarskiego do Federacji Rosyjskiej.
POLECAMY
Breburn Red
Gospodarstwo Szkółkarskie
reklama
Anna i Ryszard Nowakowscy
Lewiczyn 77a
05-622 Belsk Duży
tel. +48 48 66 11 779, fax: +48 48 66 10 229
tel. kom. +48 603 795 994, 607 693 777
www.arno.agro.pl, e-mail: [email protected]
59
7
8 9
źle się przyjmują. Przy późnym sadzeniu należy też pamiętać o usuwaniu pojawiających się kwiatów, przez które
może dochodzić do infekcji przez bakterię Erwinia amylovora, sprawcę zarazy
ogniowej.
Test mrozoodporności
10
Prowadzone są też starania o utworzenie w ich regionie strefy buforowej wolnej od zarazy ogniowej. W tym roku mają być zakończone badania pod tym
względem, prowadzone przez pracowników Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Rośliny i Nasiennictwa. Odbiorcy
wschodni zainteresowani są przede
wszystkim jednorocznymi okulantami jabłoni (fot. 7). Dotyczy to ‘Early Genewy’,
‘Pirosa’, Jonagoldów, ‘Glostera’, ‘Šampiona’ i ‘Ligola’. Na rynku krajowym
zmniejszyło się zapotrzebowanie na
‘Golden Deliciousa’, w przypadku której
to odmiany spada w ostatnich latach popyt na jabłka. Ciągle utrzymuje się wysoki popyt rynków wschodnich na drzewka
wiśni i śliw, mniejszy jest na czereśnie
i grusze.
– Nie wyobrażam sobie prowadzenia
szkółki bez szkółkarskiej chłodni – powiedział Andrzej Sułek. Realizowane
w ostatnich latach inwestycje doprowadziły do wybudowania hali o powierzchni całkowitej ponad 3 000 m2, której
część pełnić będzie rolę chłodni szkółkarskiej (fot. 8). W takich warunkach
można bezpiecznie przechować drzewka do wiosny, choć tak naprawdę handel nimi zaczyna się już w zimie. Odbiorcy z Kazachstanu czy Uzbekistanu
60
Kwatera jednorocznych okulantów jabłoni ‘Piros’
Drzewka ułożone na paletach przez okres zimy
przechowuje się w szkółkarskiej chłodni
9 Ryszard Nowakowski podczas lustracji szkółki
w towarzystwie prof. dr hab. Waldemara Tredera
10 Pokazowy rządek drzewek na podkładce M 26,
w jego otoczeniu w większości wymarznięte
drzewka na M 9
7
8
odbierają już niekiedy drzewka w styczniu-lutym, gdyż już wtedy są w tamtych
krajach warunki do ich sadzenia. Także
niektórzy odbiorcy z zachodniej Europy
(sprzedaje się tam dość dużo nierozgałęzionych, przeznaczanych do sadzenia w doniczki lub sprzedaży w supermarketach) oczekują drzewek w lutymmarcu, kiedy to nie było by praktycznie
możliwości wyjęcia ich z dołownika.
Mając chłodnie można też przetrzymać
drzewka dłużej i sadzić je dopiero
w maju. Należy jednak pamiętać, że
drzewka, które były przechowywane
w chłodni, powinny mieć przed sadzeniem na kilka godzin system korzeniowy w wodzie. Ważne jest również, by po
sadzeniu miały dostęp do wody, co
gwarantuje dobre ich przyjmowanie.
Sadownicy często o tym zapominają
i wyrabiają sobie błędny pogląd o tym,
że drzewka przechowywane w chłodni
Także w szkółce Arno z Lewiczyna należącej do Anny i Ryszarda Nowakowskich (fot. 9), produkcja drzewek jest
w tym roku dużo mniejsza, niż być powinna. Tu również wymarzła większość
„knipów” – praktycznie 100%. W przypadku niektórych kwater udało się przyciąć ponownie pęd odmiany szlachetnej
tuż nad miejscem szczepienia i wyprowadzić nowy pęd. W efekcie uzyskano
drzewka zbliżone nieco do „knipów”, ale
bez typowego dla nich pieńka. Była to też
okazja do wielu ciekawych obserwacji
pod względem mrozoodporności podkładek. Otóż okazało się, że na sąsiadujących ze sobą kwaterach z odmianą
‘Szampion Arno’ najlepiej przetrwały zimę drzewka na podkładce M 7 (około
90%). Niewielka ich część zregenerowała
również na podkładce M 26, a blisko
100% strat jest na podkładce M 9.
– Choć ‘M.9’ jest obecnie podstawową,
jeśli chodzi o produkcję drzewek jabłoni,
to okazuje się, że w młodocianym wieku
jest wrażliwa na mróz – pokazała to wyraźnie miniona zima w naszej szkółce – powiedział R. Nowakowski. Podobne obserwacje poczyniono w innej kwaterze
z drzewkami knip-boom i ‘Braeburn Arno’, zaszczepioną na podkładce M 9.
Okazało się, że zamieszał się tu pęczek
podkładek M 26. W efekcie po przycięciu
pędów nad miejscem szczepienia w przypadku podkładki M 26 zregenerowało
49 z 50 drzewek (czyli 98%, fot. 10), podczas gdy na podkładce M 9 przeżyły tylko pojedyncze drzewka. By móc jeszcze
wykorzystać podkładki M 9 wyprowadzono nowe pędy, które w tym roku ponow-
11
nie zaokulizowano. – W tym roku szkółka
pokazała swoje prawdziwe oblicze pod
względem mrozoodporności. Oprócz
wspomnianych już podkładek M 7 i M 26
dość dobrze przetrwały zimę drzewka na
P 14 i P 60 – stwierdził pan Ryszard.
Inne ciekawe obserwacje poczyniono
przy czereśniach – okazało się, że o ile
dość dobrze przetrwały zimę drzewka
czereśni na GiSelA 5, to w blisko 100%
wymarzły te na podkładce F12/1. Te
ostatnie rosły w tym roku tak silnie, że
dorosły do powyżej 1,5 m i ponownie
w dolnej ich części wykonano okulizację
(fot. 11).
Szkółka A. i R. Nowakowskich prowadzi produkcję na bardzo wysokim poziomie, a ten rok jest kolejnym, w którym produktywność szkółki ograniczyły
w dużej mierze warunki pogodowe. – Co
prawda udało nam się w tym roku uratować część produkcji (fot. 12), ale kosztowało nas to dużo pracy i dodatkowych
nakładów finansowych. Na pewno trudno będzie to odzyskać w cenie drzewek,
choć te przy deficycie materiału szkółkarskiego w tym sezonie będą zapewne
droższe, niż w poprzednich latach – powiedział R. Nowakowski. Cała powierzchnia szkółek w tym gospodarstwie jest nawadniana kropelkowo. Po-
12 13 Fot. 2–3, 5–13 M. Podymniak, 1, 4 Sz. Nowakowski
czątkowo, jak wspomina pan Ryszard
miał spore obawy, jak tego typu system
dystrybucji wody sprawdzi się w produkcji szkółkarskiej, ale szybko docenił jego
walory. Przede wszystkim dostarczając
wodę w ten sposób ogranicza się jej zużycie w porównaniu do wcześniej praktykowanego tu deszczowania. Ponadto
nawadniać można w dowolnym momencie, a w tym samym czasie wykonywać
w szkółce inne prace – jak ochronę roślin, okulizację i inne zabiegi pielęgnacyjne. Ponadto od ubiegłego sezonu
wraz z wodą roślinom są podawane
składniki pokarmowe. Przykładem dbałości o jakość drzewek , jest również ich
palikowanie (fot. 13). Czynność tę wykonuje się, gdy zaczynają rosnąć okulanty,
mocując wokół nich podpory z palików
bambusowych, zastępowanych obecnie
palikami z włókna szklanego. Pozwala
to wyprowadzić prosty przewodnik
drzewek i ograniczyć straty spowodowane wyłamywaniem się pod wpływem
wiatru.
Większość drzewek po wykopaniu jesienią przechowywana jest w chłodni
szkółkarskiej. Po rozbudowie, jaka miała
miejsce 2009 roku, łączna pojemność
komór chłodniczych to blisko 1 mln
drzewek. Od ubiegłego sezonu funkcjo-
Czereśnie na F12/1 w tym roku zaokulizowano
po raz kolejny
12 Jednoroczne okulanty jabłoni dobrze przetrwały
zimę i tu uzyskano w tym roku ładnie rozgałęzione
drzewka
13 Okulanty prowadzi się przy podporach,
by uzyskać drzewka z prostymi przewodnikami
11
nuje w nich komputerowy system zarządzania stanami magazynowymi, co
ułatwia zarządzanie całą chłodnią i przygotowanie drzewek do wysyłki. Jak mówią szkółkarze, posiadanie własnej
chłodni przystosowanej do przechowywania drzewek jest konieczne, by być
wiarygodnym wobec klientów. – Przetrzymując drzewka w chłodni, w kontrolowanych warunkach, mamy pewność, że
są bezpieczne, a nasi klienci mogą je
odebrać w dogodnym dla siebie momencie – powiedziała Anna Nowakowska.
Również sami sadownicy poszukujący drzewek wiosną, doceniają wynikające z tego faktu korzyści, o czym
świadczą zapytania dotyczące tego, jak
drzewka były przechowywane przez
zimę. n
KWALIFIKOWANE SADZONKI I SZTOBRY
PORZECZKI CZARNEJ
ODMIANY: TISEL, TIBEN, GOFERT,
BEN GAIRN, RUBEN, ORES
OFERUJE
reklama
GOSPODARSTWO OGRODNICZE
WIESŁAW BŁOCKI
UL. WYSOKA 82, 17-300 SIEMIATYCZE
TEL. 85 655 30 11, 85 655 64 87
TEL. KOM. 501 134 939, 501 512 832
www.porzeczka.pl
NAJWYŻSZA
JAKOŚĆ
61
Zapasy po zbiorach
W środku sezonu zbiorów jabłek warto na chwilę zwrócić uwagę na kwatery, z których już zebrano owoce.
Kondycja drzew, a co za tym idzie dobre ich przezimowanie i plonowanie w kolejnym sezonie, zależy w dużej
mierze od dobrego zaopatrzenia w składniki pokarmowe. W okresie pozbiorczym ich dostarczenie drzewom
nie wiąże się i nie może się wiązać z pobudzaniem roślin do wzrostu ani też do budowy masy liściowej, która
de facto odpowiada za wielkość i jakość owoców. Zabiegi po zbiorach mają na celu dostarczenie tych składników,
które mogą być zmagazynowane w częściach zdrewniałych roślin oraz w systemie korzeniowym, a zostaną
uruchomione tuż po ruszeniu wegetacji w następnym sezonie. Inną rolą dokarmiania pozbiorczego jest utrzymanie
sprawnego przebiegu procesu fotosyntezy, dzięki któremu drzewa będą mogły zgromadzić zapasowe substancje
organiczne. Dodatkową rolą tych zabiegów jest dostarczenie składników, które wspomagają transport
asymilatów oraz jonów towarzyszących z liści do organów zimujących.
Dr Joanna Łaszcz-Zakorczmenna, Ekoplon
W
ydanie plonów wiąże się z bezpowrotnymi stratami składników pokarmowych związanymi z wyniesieniem
ich z masą owoców. Dotyczy to zwłaszcza tych pierwiastków, które są odpowiedzialne za rozwój generatywny i jakość owoców. Znaczne, choć tymczasowe straty składników wynikają również z opadania liści jesienią, jak również cięcia drzew. Z tego względu
należy zadbać, aby drzewa były dobrze
przygotowane do zimy i ruszenia wegetacji wiosną. Należy zaznaczyć, że
wiosną pobieranie składników z gleby
jest znacznie utrudnione z powodu niskiej temperatury, co znacznie ogranicza aktywność systemu korzeniowego.
Szczególną uwagę należy zwrócić na
drzewa pestkowe kwitnące bez wspomagającej kwiaty rozety liściowej,
u których zgromadzenie zapasów jest
tym bardziej istotne. Z tego względu rola dokarmiania dolistnego po zbiorach
owoców jest nie mniej istotna, niż dostarczanie składników wiosną i latem.
W warunkach pogodowych obecnego sezonu należy przyjrzeć się zwłaszcza magnezowi, który z pewnością należy do głównych składników deficytowych glebach naszego kraju. Dodatkowo charakter jonu Mg+ (formy przyswajalnej dla roślin) występującego w glebie
62
zdecydowanie nie sprzyja gromadzeniu
go w kompleksie sorpcyjnym gleby
– ulega on znacznym, bezpowrotnym
stratom w wyniku wymywania, co miało
miejsce w tym roku. Rodzi to duże prawdopodobieństwo wystąpienia objawów
niedoborów Mg w sadach w przyszłym
roku, co wymaga uzupełnienia magnezu
w postaci nawozów doglebowych, które
jednak będą działały na rośliny dopiero
w przyszłym sezonie. W obecnym roku
należy zastanowić się nad interwencją
w postaci nawozów dolistnych. Mimo
braków objawów niedoboru magnezu
na drzewach wiosną i latem należy się
spodziewać ukrytych niedoborów składnika wynikających ze wspomnianych
niekorzystnych warunków glebowych.
Ponadto długo utrzymujące się nadmierne uwilgotnienie gleby spowodowało uruchomienie nadmiernych ilości
manganu, a niejednokrotnie także glinu
w glebie, co wywołało w wielu przypadkach objawy toksyczności tych pierwiastków na liściach drzew. Znakomitym
antidotum na warunki glebowe byłby
magnez, którego jednak dostępność
w wyniku wymywania znacznie spadła.
W celu przywrócenia równowagi fizjologicznej w roślinie należy jeszcze jesienią
zastosować nawóz zawierający ten
składnik. Ilości magnezu potrzebne roślinom w tym czasie są niższe, niż wiosną i latem, gdy następuje budowanie
masy liściowej i intensywny przebieg foSAD NOWOCZESNY 10/2011
tosyntezy. Magnez jesienią pełni bardziej funkcję regulująco-stymulującą,
zwłaszcza jako składnik uczestniczący
w transporcie wszystkich asymilatów z liści do pozostałych organów, a więc części zdrewniałych i korzeni. Dokarmianie
poprzez liście jest ważne również z uwagi na słabnącą aktywność systemu korzeniowego w okresie jesieni.
Dane z literatury naukowej jak i doświadczenia praktyczne wskazują na istnienie znacznego zróżnicowania w wymaganiach odmian w obrębie gatunku
w stosunku do składników pokarmowych jak i ich reakcji na niedobory. Spośród odmian jabłoni wysokie wymagania w stosunku do magnezu wykazują
‘Golden Delicious’, ‘Pinova’, ‘Idared’,
‘Fuji’, ‘Bruebern’, natomiast pozostałe
odmiany mają średnie wymagania
w stosunku do Mg. W przypadku jabłoni
nie bez znaczenia w zaopatrywaniu
drzew w składniki pokarmowe ma również podkładka. Z badań wynika, że kłopotów z zaopatrywaniem jabłoni w magnez należy się spodziewać zwłaszcza
w przypadku użycia podkładek B 9 i P 1,
a także – niezależnie od użytej podkładki – w młodych nasadzeniach, w których
system korzeniowy nie jest dostatecznie
rozwinięty.
Mimo zaistnienia problemów z magnezem bez wątpienia głównymi składnikami dostarczanymi jesienią poprzez liście, oprócz niewielkich dawek azotu
(w postaci mocznika) wpływających na
odżywienie pąków kwiatowych, są cynk
(Zn) oraz bor (B). Oba mikroelementy są
transportowane i magazynowane w częściach zdrewniałych drzew oraz w systemie korzeniowym, a następnie szybko
uruchamiane wiosną. Rola Zn i B jest
nieoceniona podczas ruszenia wegetacji oraz kwitnienia i zawiązywania owoców. Cynk w głównej mierze pełni pośrednią rolę w aktywizacji wzrostu młodych pędów i liści. Wiąże się to z jego
znaczącą rolą w syntezie aminokwasu
tryptofanu, który jest prekursorem hormonów wzrostu – auksyn. Stąd też
w przypadku niedoborów cynku obserwuje się skrócenie młodych pędów i zahamowanie wzrostu liści. Z kolei bor odpowiada za sprawne podziały komórkowe oraz różnicowanie się komórek, co
w praktyce przekłada się nie tylko na
prawidłowy rozwój pąków kwiatowych,
jakość pyłku i zapylenie ale również rozwój organów wegetatywnych – pędów
i liści.
W przypadku jesiennej aplikacji boru
i cynku należy rozważyć wybór formy
składnika podawanego w nawozie dolistnym. Należy podkreślić, że dawki boru i cynku stosowane po zbiorach owo-
Fot. www.fzd.it – Fotolia.com
ców są większe w stosunku do dawek
rekomendowanych wiosną, co wymaga
przyjrzenia się również kosztom zabiegów. Nie ustają dyskusje na temat wad
i zalet poszczególnych form nawozów
mikroelementowych. Zazwyczaj na pierwszy plan wyłania się kwestia ewentualnych uszkodzeń roślin. Jednakże mimo
atutów form schelatowanych lub skompleksowanych cynku nad prostymi, na
przykład siarczanowymi, w przypadku
nawozów dedykowanych zwłaszcza do
dokarmiania jesienią lub wczesną wiosną, czynnikiem przemawiającym za użyciem jesienią prostych form siarczanowych jest małe ryzyko poparzenia starzejących się już liści. Ponadto forma
siarczanowa zawiera cenny składnik pokarmowy – siarkę, która wspomaga metabolizm roślin, a zwłaszcza gromadzenie zapasów. Podobnie w przypadku boru, w okresie jesieni nie ma uzasadnio-
nej konieczności stosowania tego pierwiastka w formie związanej organicznie
w postaci tzw. boroetanoloaminy – bezpiecznej na początku kwitnienia oraz po
kwitnieniu drzew. Jesienią dopuszczalne
i uzasadnione jest użycie prostych form
soli kwasu borowego. Warto również zaznaczyć, że efektywność dokarmiania
zależy od terminu wykonania zabiegów.
Im później wykonany tym jego efektywność jest mniejsza, co wiąże się z aktywnością liści. Dlatego też dokarmianie należy przeprowadzać tuż po zbiorze owoców z danej kwatery, nie czekając na
zakończenie zbiorów w całym sadzie.
Nawet niewielkie uszkodzenia czy defoliacja liści nie wpływa na efektywność
zabiegów jesiennych, ani też na przemarzanie drzew.
Stosowanie prostych form nawozów
jesienią jest uzasadnione również względami praktycznymi. Po zbiorach owoców ilość komponentów cieczy użytkowej do oprysków jest relatywnie mała,
stąd mniejsze ryzyko wytrącania się osadów. Z kolei wiosną, gdy praktyka narzuca konieczność łączenia nieraz kilku
preparatów uzasadnione jest użycie nawozów dolistnych „odpornych” na wytrącanie. n
Rozbudowana warszawska siedziba Bayer Sp. z o.o.
Dr Richard Pott (z lewej), członek Zarządu Bayer
AG (Niemcy) oraz dr Dirk Ehle, prezes Zarządu
Bayer Sp. z o.o. przecięli symboliczną wstęgę
w nowym budynku firmy
1
Fot. 1 – Bayer, 2 – P. Grel
2
1
Bayer w nowym budynku
21 września br. Bayer Sp. z o.o. zaprosiła na otwarcie swojej nowej siedziby w Warszawie, przy Al. Jerozolimskich
158. Uroczystego przecięcia wstęgi dokonali dr Richard Pott, członek Zarządu
Bayer AG (Niemcy) oraz dr Dirk Ehle,
prezes Zarządu Bayer Sp. z o.o., który
w swoim wystąpieniu powiedział: – To
największa inwestycja budowlana naszej
firmy w Środkowo-Wschodniej Europie.
Rozbudowa tej siedziby jest dowodem
na to, jak dużym zaufaniem darzymy rynek w Polsce. Jestem dumny, że zrealizowany w Warszawie projekt jest wyjątkowo nowoczesną inwestycją, budowaną w oparciu o światowe standardy zrównoważonego budownictwa.
2
Bayer zatrudnia w Polsce ponad 600
pracowników (trzykrotny wzrost w ciągu
ostatnich dziesięciu lat). Prawie 2000 m²
dodatkowej powierzchni budynku to nowocześnie zaprojektowane biura, sale
konferencyjne, pomieszczenia socjalne
dla pracowników, a także dodatkowy
podziemny parking dla 75 samochodów
oraz magazyny. Wartość inwestycji szacuje się na około 40 mln złotych, zaś jej
realizacja zajęła 14 miesięcy. Nowy budynek Bayer w Warszawie łączy efektywność, zrównoważony rozwój i ochronę klimatu. Jednym z głównych celów
architektów pracujących przy projektowaniu biurowca było wykorzystanie innowacyjnych technologii oraz zminimaliSAD NOWOCZESNY 10/2011
zowanie niekorzystnego wpływu na środowisko. Dlatego do budowy wykorzystano materiały budowlane łatwo poddające się recyklingowi. W budynku
pracuje nowoczesny system zarządzania, który – między innymi – wyłącza latem
chłodzenie, gdy w pokoju zostanie otwarte okno. Ograniczeniu zużycia energii ma służyć wysoka sprawność odzyskiwania ciepła (do 84%), a retencja wód
deszczowych ma zminimalizować zużycie wody. Dzięki zyskaniu nowej powierzchni możliwe będzie prezentowanie
osiągnięć firmy w interaktywnym, multimedialnym Bayer Showroomie. Miejsce
to służyć będzie promocji nauk ścisłych
wśród dzieci i młodzieży, które na drodze
doświadczeń będą mogły zapoznać się
z prawami fizyki, chemii czy biologii.
Opracowywany jest także otwarty dla
szkół i grup program projekcji filmowych
w technologii 3D. Projekt realizowany
jest w ramach autorskiego programu
Making Science Make Sense. n (PG)
63
Fot. R. Sekuła
Kto się załapie
na modernizację?
Chyba nie ma w Polsce sadownika inwestującego i rozwijającego
swoje gospodarstwo, który by nie słyszał o programie „Modernizacja
gospodarstw rolnych”. Na przełomie roku odbył się trzeci i – jak
wszystko na to wskazuje – ostatni nabór wniosków na to działanie.
W kraju zostało złożonych ponad 34 tysiące wniosków na łączną
kwotę ponad 5 miliardów złotych, co znacząco przewyższyło dostępne
środki na ten program.
Robert Sekuła, Manager Project
– Doradztwo Rolnicze, Prusy
S
zczególnie duże kontrowersje budzi do dziś kolejność przysługiwania pomocy, która premiuje w pierwszej
kolejności gospodarstwa produkujące
mleko, a w następnej te o największej
żywotności ekonomicznej realizujące
inwestycje przyczyniające się do wzrostu GVA (czyli dochodu brutto z gospodarstwa w wyniku realizowanej inwestycji). Wszystko to bardzo skomplikowane, a do tego dochodzi jeszcze analiza
listy kolejności przysługiwania pomocy
zamieszczonej na stronach agencji i pytanie kłębiące się po głowie: czy moje
miejsce na liście pozwoli załapać się na
unijną kasę?
Skąd miejsce na liście?
„Modernizacja gospodarstw rolnych” to
najpopularniejszy program realizowany
przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i jednocześnie budzący
64
najwięcej emocji wśród sadowników.
W jego ramach można uzyskać od 40 do
70% zwrotu zrealizowanego przedsięwzięcia, nie więcej jednak niż 300 tys. zł
na gospodarstwo. Sadownicy inwestujący w swoich gospodarstwach z wykorzystaniem dotacji najczęściej kupują ciągniki, opryskiwacze i inne maszyny, budują
i modernizują chłodnie owoców czy
zakładają nowe sady lub plantacje wieloletnie. Ostatni nabór został podzielony
na dwa okresy, najpierw od 3 do 17 stycznia wnioski mogli składać producenci
mleka w ramach tak zwanego priorytetu
mlecznego, a w następnej kolejności rolnicy prowadzący pozostałą produkcję.
Pierwszeństwo dla branży mleczarskiej
było wynikiem kryzysu, jaki dotknął tę
dziedzinę produkcji w latach 2009–2010,
kiedy to farmerzy z europejskich krajów
wylewali mleko na pola. Nabór dla pozostałych branż trwał od 18 do 28 stycznia,
a kolejność przysługiwania pomocy zależała od zdobytych punktów. Te można
było otrzymać za wielkość gospodarstwa
wyrażoną w ESU (na przykła produkcja
Ciągnik i opryskiwacz zakupiony z działania
„Modernizacja Gospodarstw Rolnych”
1
z 10 ha sadu jabłoniowego ma wartość
11,42 ESU) oraz za realizację inwestycji
przyczyniającej się do wzrostu GVA.
W związku z tym najwięcej punktów,
a zatem najwyższą pozycję na liście rankingowej mogły zdobyć gospodarstwa
sadownicze o dużym areale, realizujące
inwestycje związane z nowymi nasadzeniami bądź rozbudową bazy przechowalniczej, a najmniej punktów i najniższe miejsce gospodarstwa o małej powierzchni wnioskujące o maszyny do
produkcji sadowniczej. Niestety, po naborze okazało się, że nawet bardzo duży
areał z inwestycją powodującą wzrost
GVA nie gwarantuje obecności na zielonym polu, które jest zapowiedzią sukcesu w wyścigu po pieniądze – wszystko
z uwagi na rekordowo duże zainteresowanie rolników z branży mlecznej, którzy zagarnęli dużą część funduszy. I tak,
dla przykładu w województwie mazowieckim większość gospodarstw sadowniczych realizujących inwestycje przyczyniające się do wzrostu GVA została ulokowana na miejscach od 3 500 do 5 300,
a limit środków obecnie sięga do numeru 3 802, stąd wśród sadowników uczucie niesprawiedliwości i rozczarowania.
Kto powinien się załapać?
Obecność na zielonym polu listy przysługiwania pomocy nie gwarantuje
otrzymania dofinansowania, tak samo
jak obecność poniżej zielonej pola wcale nie przekreśla szans na otrzymanie
wsparcia. Z analizy dwóch ostatnich naborów w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” widać, że statystycznie 20% wniosków zostaje odrzuconych ze względu na braki formalne
lub nie przechodzi oceny technicznoekonomicznej (na przykład planowanie
zakupu ciągnika jest nieuzasadnione ze
względu na areał gospodarstwa). Poza
tym część osób odstępuje od realizacji
podpisanych umów lub realizuje je w nie
pełnym zakresie, wówczas niewykorzy-
Liczba
zawartych umów
– nabór 2007
Liczba
zawartych umów
– nabór 2009
438
667
21
164 420 756,45
Kujawsko-pomorskie
1 082
2 051
205
343 559 334,28
Lubelskie
1 434
1 369
392
266 636 100,35
Lubuskie
390
301
34
111 639 810,26
1 081
1 274
85
194 247 060,90
528
624
81
95 999 072,40
2 182
3 339
102
585 788 298,49
Opolskie
375
728
10
136 568 623,00
Podkarpackie
326
359
23
62 897 032,30
1 300
2 010
140
454 295 349,51
Pomorskie
594
956
133
205 424 954,35
Śląskie
251
369
2
77 017 881,70
Świętokrzyskie
816
946
40
140 368 255,62
Warmińsko-mazurskie
652
1 167
201
265 506 882,62
2 318
3 579
0
671 663 816,89
585
485
12
181 732 230,99
14 352
20 224
1 481
3 957 765 460,11
Województwo
Dolnośląskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Podlaskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Razem Działanie
stana dotacja wraca do puli dostępnych
środków. Kolejną optymistyczną przesłanką są sygnały płynące z ARiMR, które mówią o dużych problemach z wnioskami złożonymi w ramach priorytetu
mlecznego, ponieważ inwestycje planowane przez mleczarzy często nie odpowiadają skali i profilowi produkcji, a ponadto nie są bezpośrednio związane
z produkcją mleczarską (na przykład rolnik prowadzący produkcję mleczarską
wnioskuje o zakup ciągnika i sadzarki do
ziemniaków. Taka inwestycja nie zostanie zakwalifikowana jako przedsięwzięcie w ramach priorytetu mlecznego, ponieważ dotyczy innego kierunku produkcji). Ponadto duża część rolników zdegustowana długim oczekiwaniem na
weryfikację złożonych wniosków realizuje inwestycje z wykorzystaniem innych
form pomocy, na przykład kredytów preferencyjnych z dopłatami do oprocentowania przez ARiMR.
Podsumowując powyższe wszystkie
przesłanki: na środki z omawianego pro-
Liczba
zawartych umów
– nabór 2011
Zrealizowane
płatności (zł)
34 676 – złożonych wniosków;
184 – dni sprawdzania
1 481 – podpisanych umów!
gramu mają szansę wszyscy sadownicy,
którzy złożyli dobrze opracowane wnioski, znajdują się na zielonym polu lub
poniżej (wskoczą na miejsce około 25%
wniosków z tego pola odrzuconych). Dla
przykładu w województwie mazowieckim na dofinansowanie mogą liczyć
wszyscy, którzy znajdują się do numeru
4700 – im niżej, tym szanse mniejsze.
W tym punkcie należy powiedzieć jeszcze o jednej możliwości, która leży po
stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju
Wsi a jest związana z przesunięciem
środków niewykorzystanych w ramach
innych, mniej popularnych działań
PROW 2007–2013.
Woooooolny proces
weryfikacji wniosków
Rozporządzenie MRiRW regulujące warunki i tryb przyznawania pomocy finanSAD NOWOCZESNY 10/2011
Tab. Informacja o liczbie zawartych umów oraz
kwotach zrealizowanych płatności w ramach działania
„Modernizacja Gospodarstw Rolnych” na 31 lipca
2011 roku. Źródło: www.arimr.gov.pl
sowej w ramach działania „Modernizacja
gospodarstw rolnych” daje ARiMR termin
4 miesięcy na rozpatrzenie wniosku.
Obecnie rozpatrywanie złożonych wniosków trwa już ponad pół roku, a jego
efekty są dalekie od zadowalających
(1 500 podpisanych umów, co stanowi
zaledwie 4,3% wszystkich złożonych
wniosków). Działania ARiMR związane
z obsługą złożonych wniosków w pierwszych dwóch miesiącach nakierowane
były na zarejestrowanie dokumentów
i ułożenie list przysługiwania pomocy.
W tym czasie do Oddziałów Regionalnych zostali wydelegowani pracownicy
z Biur Powiatowych, aby dodatkowo
wzmocnić kadry ARiMR i przyśpieszyć
proces obsługi wniosków. Po szybkim
przeszkoleniu nowych sprawdzających
do rolników z „zielonego pola” popłynęły
pisma z prośbą o uzupełnienie i poprawienie złożonych dokumentacji, a do pozostałych rolników pisma informacyjne
i wydłużające bieg 4 miesięcznego terminu. W tym miejscu należy zwrócić uwagę
na fakt, że uzupełnienia wysłane przez
rolników wydłużają bezterminowo bieg
terminu przewidzianego na rozpatrzenie
wniosku, ponieważ – jak to się przyjęło
mówić – „sprawa jest w toku”. Po operacji wysłania pierwszego pisma w ramach
kolejnej reorganizacji kadr duża część
nowo delegowanych pracowników została rzucona na weryfikację wniosków
złożonych w ramach innych działań,
szczególnie tych, których nabory zaplanowano na jesieni tego roku („Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” oraz „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”).
Skąd więc wynika wolne tempo weryfikacji złożonych wniosków? Czy przyczyną jest stan kadrowy Oddziałów Regionalnych, który uniemożliwia szybszą
pracę, czy może jest tak, że ARiMR się
nie śpieszy, bo na każde 4 euro pomocy
1 euro pochodzi z budżetu krajowego, co
przy wnioskach złożonych na kwotę ponad 5 miliardów znacząco by go w tym
momencie obciążało? Jaka jest przyczyna, można tylko domniemywać, natomiast sadownicy i cała branża żyjąca z inwestycji unijnych czeka dalej, oby jak najkrócej. n
65
W Erewaniu
o morelach
(cz. I)
W Erewaniu (stolica Armenii), odbyło się pomiędzy 20 a 24 czerwca
XV Międzynarodowe Sympozjum Morelowe. W bieżącym stuleciu
gospodarzami poprzednich spotkań tego typu były: w 2001 roku w Avignon
(Francja), w 2005 roku w Murcia (Hiszpania) i w 2008 roku w Matera
(Włochy). W konferencji wzięło udział ponad 100 naukowców (fot. 1),
doradców sadowniczych, sadowników i przedstawicieli firm zajmujących
się dystrybucją owoców moreli z wielu krajów świata. Poza gospodarzami
najliczniejsze reprezentacje miały kraje, w których uprawa moreli ma duże
znaczenie – Turcji, Włoch, Hiszpanii, Francji, Węgier, Chin, Iranu, Rosji.
Natomiast Czechy, Słowacja, Finlandia, Serbia czy Polska reprezentowane
były przez jednego uczestnika.
Dr Mirosław Sitarek,
Produkcja
i zagospodarowanie owoców
S. Ercisli przybliżył problemy uprawy
moreli w Turcji. Kraj ten jest potentatem
morelowym z potencjałem produkcyjnym sięgającym 700 tys. ton rocznie.
Ponad połowa zbiorów jest przeznaczana na susz. Suszone morele są turecką
specjalnością, a do ich promocji włączyły się także linie lotnicze oferujące tego
typu owoce na pokładach samolotów
Turkish Airlines. Wyjątkowo smaczne są
suszone morele nadziewane orzechami
włoskimi (fot. 2). W celu konserwacji
66
przed wilgocią i pleśnią oraz ciemnieniem owoce moreli w trakcie suszenia są
traktowane dwutlenkiem siarki. W ostatnich latach UE obniżyła dopuszczalny
poziom SO2 (E220) w suszonych owocach w celu ochrony konsumentów, ale
w wyniku tych regulacji trudno jest zachować właściwą barwę produktu, gdyż
już przy stężeniu poniżej 1300 ppm SO2
następuje szybkie ciemnienie owoców.
Turcy z moreli robią wszystko – nawet
zapiekanki i gyros, a wydobyte z pestek
nasiona o słodkim smaku są cenione
wyżej, niż migdały.
Innym krajem słynącym z produkcji
moreli jest Iran. Z wystąpienia M. Zarrinbal można się było, między innymi dowiedzieć, że uprawia się je w tym kraju
1 Uczestnicy sympozjum w czasie wizyty
w sadzie morelowym
na powierzchni 51 tys. hektarów. Przeciętne zbiory wynoszą 480 tys. ton,
a średni plon z hektara – 9 ton. Najwcześniejsze odmiany dojrzewają tam
od początku czerwca. Z. Bobokashvili
przedstawił aktualną sytuację dotyczącą
uprawy moreli w Gruzji. Jest ona skupiona we wschodniej części kraju. Około
260 ha sadów zalicza się do wysoko towarowych, natomiast na 1 000 ha odbywa się uprawa rozproszona, ekstensywna. W produkcji dominują cztery odmiany: ‘Alipriala’, ‘Shalakhi’, ‘Shirazuli’ i ‘Aghjanabadi’. Ze względu na występowanie
przymrozków wiosennych zbiory ulegają znacznym wahaniom i w zależności
od roku wynoszą od 8 do 15 tys. ton.
Odmiany
H. Hovik z Armenii przedstawił wyniki
oceny odmian moreli w warunkach doliny Ararat położonej na wysokości 1250
m nad poziomem morza. Przedmiotem
badań były odmiany tradycyjne o żółto
miąższowych owocach – ‘Yerevani’ (fot. 3),
‘Sateni’, ‘Khosroveni’ i ‘Ghevondi’ o białym miąższu oraz otrzymane w latach
2007–2010: ‘Arinji’, ‘Marmari’, ‘Shoger’,
‘Arax’. Najwcześniejszą z nich jest
‘Arinji’, ale jej owoce zawierają najmniej
suchej masy i cukrów. Z kolei owoce
‘Marmari’ odznaczały się najwyższą ich
zawartością. Owoce ‘Shoger’ dojrzewa-
Fot. M. Sitarek
jące w sierpniu i ‘Arax’ osiągające dojrzałość zbiorczą we wrześni pod względem tych cech jakościowych były lepsze od ‘Yerevani’, ale gorsze od ‘Sateni’.
D. Milatovič zaprezentował rezultaty
badań nad odmianami w warunkach klimatycznych Serbii. Podstawową odmianą jest tam ‘Hungarian Best’. W doświadczeniach i nasadzeniach kolekcyjnych bada się zarówno odmiany serbskiej hodowli – ‘Čačansko Zlato’,
‘Čačanska Pijosnata’, ‘Vera’, ‘Biljana’,
‘Aleksandar’, ‘NS-4’, ‘NS-6’, ‘Novosadska Rodna’, ‘Novosadska Kasnocvetna’,
jak również genotypy sprowadzone z zagranicy. Od 1996 roku oceniono łącznie
około 200 różnych odmian. Spośród nowych odmian serbskich najbardziej
obiecującymi są ‘Novosadska Rodna’
i ‘NS-4’, a z zagranicznych dobrze rosną
i owocują drzewa odmian: ‘Harcot’,
‘Cegledi Orias’, ‘Ligeti Orias’, ‘Kostjuzhenskyi’, ‘Szegedi Mamut’, ‘Roxana’,
‘Aurora’, ‘Tomcot’, ‘Legolda’, ‘Pincot’,
‘Laycot’, ‘Sylred’, ‘Goldrich’, ‘Silvercot’,
‘Harrow Star’ i ‘Bergarouge’.
Szeroki program hodowli nowych odmian moreli jest realizowany w Iranie,
w Stacji Ogrodniczej w Sahand. J. Dejampour informował o programie 32 kombinacji krzyżowań wykonanym w latach
1998–1999, do którego użyto lokalnych
i zagranicznych odmian. W jego wyniku
otrzymano 25 obiecujących genotypów,
które są aktualnie badane w różnych częściach kraju. Jednak należy zaznaczyć, że
wykazują one przydatność do uprawy wyłącznie w gorącym klimacie.
G. Eremin z Rosji omówił wyniki prac
nad krzyżowaniem odmian moreli z innymi gatunkami z rodzaju Prunus. Otrzymał między innymi ciekawe mieszańce
moreli i ałyczy wytrzymałe na mróz i mało podatne na choroby – ‘Kubanskij
Czernyj’ i ‘Czernyj Barchat’. Z kolei krzyżowania moreli i śliwy japońskiej zaowocowały odmianami ‘Globus’, ‘Kolibri’,
‘Plemkot Kubanski’, ‘Tern Abrikosowyj’.
Autorzy z Turcji – A.A. Polat i O. Caliskan przedstawili ocenę 7 odmian moreli w warunkach klimatu śródziemnomorskiego. Przedmiotem badań w okresie
czterech lat były drzewa odmian: ‘Beliana’, ‘Canino’, ‘Precoce de Colomer’, ‘Feriana’, ‘Rouget de Sernach’, ‘Tokaoglu’,
i ‘Macar’. Największymi owocami (37,9 g)
charakteryzowała się odmiana ‘Rouget
de Sernach’, a ‘Feriana’ miała najmniejsze owoce (30,9 g). Najwyższy stosunek
miąższu do pestki (16,8) miały owoce
odmiany ‘Canino’, które jednocześnie
zawierały najwięcej ekstraktu – 14,4%.
Suszone owoce moreli
– turecka specjalność
2
Owoce ‘Yerevani’,
bardzo popularnej w Armenii
3
Najniższy poziom ekstraktu (10,6%)
stwierdzono w owocach odmiany ‘Beliana’. Spośród badanych odmian najwcześniejszymi okazały się ‘Beliana’ i ‘Feriana’ – ich owoce osiągnęły dojrzałość
zbiorczą 20 maja, podczas gdy najpóźniej (7 czerwca) zbierano morele odmiany ‘Precoce de Colomer’. Najbardziej
plennymi okazały się drzewa odmian
‘Rouget de Sernach’ (średnio 41,2 kg
z drzewa), ‘Tokaoglu’ (40,9 kg) i ‘Beliana’
(33,1 kg). Biorąc pod uwagę wszystkie
badane cechy oraz oczekiwania i wymagania tureckich producentów za najbardziej obiecujące uznano odmiany: ‘Beliana’, ‘Feriana’ i ‘Rouget de Sernach’.
Otrzymanie odmian moreli odpornych na szarkę postawili sobie za cel hiszpańscy uczeni pod kierownictwem
J. Egea. W wyniku krzyżowania odmian
wymagających krótkiego okresu chłodu
z odmianami potrzebującymi do rozpoczęcia wegetacji więcej dni chłodnych
jak: ‘Goldrich’, ‘Henderson’, ‘SEO’,
‘Orangered’ otrzymali kilka nowych odmian odpornych na szarkę. Spośród
nich najbardziej interesującymi ze względu na wczesną porę dojrzewania owoców i wysoką ich jakość są: ‘Mirlo Blanco’, ‘Mirlo Naranja’ i ‘Mirlo Rojo’. W warunkach klimatycznych Hiszpanii są to
bardzo wczesne odmiany, których owoce dojrzewają w ciągu pierwszych
dwóch tygodni maja. Osiągają masę od
65 do 75 g, skórkę mają pomarańczową
z czerwonym rumieńcem, a miąższ jest
pomarańczowy, soczysty, bardzo smaczny. Są to odmiany wybitnie deserowe.
Na Węgrzech do rejestru wpisano
3 nowe odmiany moreli – ‘Corred’, ‘Corfirm’ i ‘Corlate’, o czym informowali ich hodowcy – A. Pedryc i R. Herman. Owoce
odmiany ‘Corred’ osiagają masę 55 g, dojrzewają w drugiej połowie lipca i dobrze
znoszą długi transport. ‘Corfirm’ tworzy
owoce o masie 65 g, które dojrzewają
10 dni później niż większość odmian uprawianych na Węgrzech, 2–3 dni po odmianie ‘Bergeron’. Są jędrne, jasnopomarańczowe, odpowiednie do produkcji towarowej. Z kolei największą zaletą odmiany
‘Corlate’ jest bardzo późna pora dojrzewania owoców. W zależności od przebiegu
pogody w danym roku jej owoce zbiera
się od początku do połowy września. Są
one duże (62 g), o wysokiej zawartości
ekstraktu, odpowiednie zarówno do długiego transportu jak i przechowywania.
O pierwszej śliwo moreli – ‘Standesto’, wyhodowanej w Bułgarii informował A. Zhivondov. Powstała ona
w 1990 roku ze skrzyżowania śliwy ‘Stanley’ i moreli ‘Modesto’. Drzewa ‘Standesto’ kwitną razem z najpóźniej kwitnącymi odmianami moreli. Owoce są ciemnofioletowe, miąższ ma barwę złotożółtą
i jest bardzo smaczny – dokładnie odzwierciedlający mieszaninę smaków pomiędzy śliwką i morelą. Owoce dojrzewają w pierwszej dekadzie sierpnia i osiągają masę około 41 g. Pestka jest mała
– stanowi 4,9% masy owocu. n
67
Prenumerata
redakcyjna 2012
Prenumerata redakcyjna
kwartalna
półroczna
roczna
dwuletnia
23 zł
44 zł
87 zł
169 zł
Jak zapłacić?
● Przedpłata w banku lub na poczcie
nr konta 34 1160 2202 0000 0001 1709 0735
● Za zaliczeniem – zapłata przy odbiorze przesyłki u kuriera.
Uwaga – przy wybraniu tej formy płatności doliczana jest
jednorazowa opłata w wysokości 16 zł.
Prenumerata realizowana przez rucH S. a.:
Prenumerata krajowa
Zamówienia na prenumeratę przyjmują Zespoły Prenumeraty
właściwe dla miejsca zamieszkania klienta do 5-go dnia każdego miesiąca
poprzedzającego okres rozpoczęcia prenumeraty.
www.prenumerata.ruch.com.pl
Prenumerata ze zleceniem wysyłki za granicę:
Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela
RUCH S. A. Biuro Kolportażu – Zespół Obrotu Zagranicznego,
01-248 Warszawa, ul. Jana Kazimierza 31/33,
tel. 48 22 532 88 23, 532 88 16
www.ruch.pol.pl
+ gratis
Program Ochrony
Roslin Sadowniczych
2012
Można wybrać także
jedną z poniższych form zamówienia:
●
●
●
●
●
w sklepie internetowym: www.hortpress.com
przez e-mail: [email protected]
telefonicznie: 22 826 16 26
faksem: 22 826 43 62
listownie lub osobiście (ul. Kopernika 34, 00-336 Warszawa)
www.hortpress.com
Natryskujemy
piaNkę
poliuretaNową
Uszczelniamy i ocieplamy
budynki przechowalnicze,
hodowlane, produkcyjne
i poddasza
Saappur
ul. Bagnista 3
05-822 Milanówek
SKUTECZNIE
SZYBKO
PERFEKCYJNIE
Kontakt
Tel./fax 22 758 97 24; kom. 602 246 770
[email protected], www.saappur.pl

10/2011 Jak handluJą Austriacy? Gruszki

Transkrypt

Podobne dokumenty

Walki na jeziorze Tanganika Brytyjskie monitory typu «Abercrombie

więcej - Spotkania Sadownicze Sandomierz

Moją pasją jest fotografia przyrodnicza

UWAGA: Odbiorcy wycofanych owoców i warzyw!