Zagrożenia wynikające z wprowadzenia euro w Polsce

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ
W LUBLINIE
Wydział Ekonomiczny
Studia podyplomowe:
Mechanizmy funkcjonowania strefy euro
Natalia Andruszkiewicz
nr albumu: 9354988
Zagrożenia wynikające z wprowadzenia euro
w Polsce
Praca dyplomowa napisana
pod kierunkiem prof. dr hab. Bogumiły Muchy-Leszko
Lublin rok 2015
SPIS TREŚCI
Wstęp.................................................................................................................................. 3
1. Zmiany w funkcjonowaniu gospodarki związane z przystąpieniem do unii
walutowej ........................................................................................................................... 5
2. Realne koszty i zagrożenia dla polskiej gospodarki. .................................................. 8
3. Przystąpienie Polski do strefy euro a międzynarodowa konkurencyjność. ........... 19
Wnioski ............................................................................................................................ 25
Bibliografia ...................................................................................................................... 27
Spis rysunków.................................................................................................................. 29
1
2
Wstęp
Niniejsza praca poświęcona jest problematyce zagrożeń i kosztów
związanych z przystąpieniem Polski do strefy euro. W ostatnim okresie coraz
częściej prowadzi się dyskusje dotyczące zasadności przystąpienia Polski do Unii
Gospodarczej i Walutowej. Jednakże należy pamiętać, iż nasze państwo
zobowiązało się do akcesu do strefy euro, gdy tylko zrealizuje warunki konieczne
traktatu z Maastricht. Można więc stwierdzić, iż decyzja dotycząca tego działania
została podjęta już pewien czas temu. Jednakże jest to podejście jedynie
teoretyczne, gdyż w praktyce kraj nie należący do strefy euro ma możliwość
sterowania swoją polityką w taki sposób, aby odwlec lub przyspieszyć proces
przystąpienia do unii walutowej. Z tego powodu należy wziąć pod uwagę nie
tylko pobudki emocjonalne, ale także argumenty świadczące o zagrożeniach
i kosztach związanych z tym przedsięwzięciem.
Polska przystąpiła do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, jednocześnie
otworzyło jej to drogę do przyjęcia wspólnej waluty i szerszego otworzenia się
na gospodarkę transgraniczną. Jednakże należy podjąć próbę szczegółowej
weryfikacji „za” i „przeciw”, gdyż przystąpienie do strefy euro może pociągać
za sobą wiele korzystnych i niekorzystnych implikacji. Bardzo istotna jest analiza
rozwoju państw członkowskich strefy euro oraz ich gospodarki, gdyż nie
w każdym przypadku skutki przystąpienia do tej wspólnoty okazały się dla nich
pozytywne. Początkowo działalność strefy była oceniana bardzo pozytywnie
i twierdzono, iż przynosi wiele korzyści państwom, które funkcjonują na jej
zasadach. Z czasem jednak okazało się, że niektóre gospodarki uległy silnemu
kryzysowi na skutek przyjęcia wspólnej waluty. Z tego powodu należy
zastanowić się nad potrzebą przystąpienia Polski do strefy euro
Głównym celem niniejszej pracy jest rozważenie podstawowych
uwarunkowań i skutków przystąpienia Polski do strefy euro. Tak sformułowany
cel został zdekomponowany na poniższe cele szczegółowe:
 zaprezentowanie teoretycznych kryteriów przystąpienia Polski do strefy
euro,
 określenie najistotniejszych, potencjalnych zagrożeń i kosztów związanych
z przyjęciem wspólnej waluty,
3
 przedstawienie czynników determinujących konkurencyjność polskiej
gospodarki w warunkach unii walutowej.
Nie da się jednoznacznie określić wszystkich potencjalnych zagrożeń
i kosztów, jakie mogą powstać w trakcie omawianego procesu, gdyż wydarzenie
to będzie miało miejsce w przyszłości. Mimo, iż już kilka państw przeszło proces
dostosowawczy w sferze wspólnej waluty, to każda gospodarka jest inna, dlatego
implikacje dla poszczególnych państw będą inne, a przynajmniej będą cechować
się innym natężeniem. Najczęściej zwraca się uwagę na korzyści wynikające
z członkowstwa w unii walutowej, jednakże należy pamiętać, że często straty
mogą być niewspółmiernie wysokie w stosunku do zysków.
4
1. Zmiany w funkcjonowaniu gospodarki związane
z przystąpieniem do unii walutowej
Od 1 stycznia 1999 roku euro stało się walutą obowiązującą
w jedenastu krajach należących do Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej.
Od tego momentu kraje należące do EMU (Economic and Monetary Union),
tzn. Austria, Finlandia, Niemcy, Francja, Włochy, Irlandia, Belgia, Holandia,
Luksemburg, Portugalia oraz Hiszpania, zaczęły być nazywane strefą euro. To
wydarzenie, z powodu swojego zarówno ekonomicznego, jak też politycznego
charakteru, stało się jednym z najistotniejszych w historii Europy1. Z tego powodu
przystąpienie
Polski
do
strefy
euro
jest
również
problematycznym wydarzeniem z punktu widzenia ekonomicznego, społecznego
oraz politycznego.
Każde państwo, które kieruje swoje działania na przystąpienie do strefy
euro, jest zobligowane do spełnienia warunków uczestnictwa w unii walutowej.
Według postanowień Unii Europejskiej każdy z jej krajów członkowskich
ma zarówno prawo jak i obowiązek przyjęcia wspólnej waluty. Jedynie Wielka
Brytania i Dania wynegocjowały możliwość decydowania o chęci akcesu
do strefy euro. Inne państwa należące do Unii Europejskiej powinny podejmować
działania mające na celu osiągnięcie takich rezultatów, które uprawnią
je do przyjęcia euro2.
W traktacie z Maastricht określono wymogi dotyczące oceny zdolności
przystąpienia państw do strefy euro. Warunki te zostały zdefiniowane jako
kryteria zbieżności. Przyjęto również postanowienie dotyczące tego, że kraje które
nie spełniają tych wymogów lub zdecydują się nie przystępować do Unii
Gospodarczej i Walutowej, posiadają status państwa objętego wyjątkiem.
Akceptacja tego postulatu miała skutkować zmotywowaniem państw słabszych
gospodarczo do rozwoju oraz uchronieniem strefy euro od nadmiernej liczby
państw, w szczególności krajów, których poziom gospodarki znacznie odbiegał
1
2
L. Oręziak, Euro – Nowy pieniądz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 9.
P. Temperton, Euro Wspólna Waluta, Felberg SJA, Warszawa 2001, s.5-7.
5
od pozostałych3. W ten sposób miała ukształtować się najsilniejsza waluta
na świecie.
Bardzo istotny okazał się argument mówiący o tym, że do strefy euro
powinny należeć jedynie państwa, które osiągnęły trwałość silnej sytuacji
ekonomicznej i stabilny poziom rozwoju gospodarczego. Równie ważny był fakt
dotyczący zbliżonego stopnia zaawansowania rozwoju gospodarek, gdyż strefa
euro powinna stać się jednolitym organizmem. Z tego powodu określono warunki
przystąpienia do tej unii. Początkowo zdefiniowane w traktacie z Maastricht,
później doprecyzowane w jednym z protokołów uzupełniających. Są to cztery
podstawowe kryteria zbieżności:
1.
Kryterium stabilności- wymóg odnoszący się do inflacji, spełnione
jest w momencie, gdy stopa inflacji nie jest wyższa niż 1,5 punktu procentowego
powyżej średniej stopy inflacji w trzech państwach członkowskich o najniższym
poziomie inflacji.
2.
Kryterium dotyczące stanu finansów publicznych - wymagania
związane z deficytem oraz długiem publicznym. Wymóg ten mówi o tym,
że deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% PKB, natomiast dług publiczny
nie może być wyższy niż 60% PKB.
3.
Kryterium związane z kursem walutowym, mówi o tym iż państwo
dążące do przystąpienia do strefy euro nie może dokonać dewaluacji waluty
z własnej inicjatywy w ciągu 2 lat przed terminem realizacji jego oceny.
4.
Kryterium odnoszące się do stopy procentowej, głosi o tym,
że długoterminowa stopa procentowa nie może przekroczyć średniego poziomu
stóp procentowych trzech krajów członkowskich o najniższej inflacji o 2 punkty
procentowe4.
Wypełnienie tych kryteriów wiąże się ze zmianami w gospodarce. Każde
z państw dążących do przyjęcia wspólnej waluty stara się zrealizować treść
wymogów w swoim obszarze gospodarczym. Jak wspomniano, z punktu widzenia
prawnego państwo, które osiągnie stan gospodarki zgodny z wymogami kryteriów
zbieżności, ma obowiązek przystąpienia do unii walutowej. Jednakże wiele
państw decyduje się na tzw. „sterowanie” momentem wejścia do strefy euro.
3
4
L. Oręziak, Euro – Nowy pieniądz, op.cit, s. 33-34.
Ibidem, s. 34.
6
Niektóre kraje podejmują działania dążące do szybszej akcesji do strefy, inne
natomiast starają się odwlec ten moment. Dlatego już samo przygotowanie się
do tego wydarzenia wiąże się ze sporymi zmianami ekonomicznymi, prawnymi
i
instytucjonalnymi.
Urzeczywistnieniem
tych
warunków
kieruje
rynek
w pozytywną stronę rozwoju, dopiero zmiany związane z realnym przyjęciem
euro wymagają dużego zaangażowania, wielu działań państwa oraz wzbudzają
spore kontrowersje wśród ekonomistów. Wśród tych transformacji jest potrzeba
zmiany prawa bankowego. Kryterium obliguje do zapewnienia bankowi
centralnemu
określonego
poziomu
niezależności.
Kolejna
zmiana
to dostosowanie, również związane z bankiem centralnym. Według tego wymogu
uprawnienia dotyczące realizacji polityki pieniężnej oraz emisji pieniądza, które
bank centralny ma obowiązek przekazać do Europejskiego Systemu Banków
Centralnych5.
Spośród pozostałych zmian instytucjonalnych i prawnych należy wspomnieć
o konieczności zmiany głównego źródła prawa w Polsce, czyli Konstytucji.
Aktualizacja jej ma odnosić się do Narodowego Banku Polskiego, w sposób
bezpośredni oraz pośredni. Część bezpośrednia dotyczy zapisów na temat
podstawowego celu NBP oraz dąży do zredukowania zakresu kontroli tego banku
przez Najwyższą Izbę Kontroli. Natomiast zapisy pośrednio dotyczące NBP
związane są z ograniczeniem możliwości ponoszenia odpowiedzialności przed
Trybunałem Stanu przez Prezesa banku. Są to zmiany związane z procesem
konwergencji dążące do dostosowania prawnego, natomiast transformacje, które
są konieczne ze względu na ogólne dostosowanie różnego rodzaju praktyk zależą
od decyzji władzy w Polsce6.
Kolejne zmiany dotyczą podstaw funkcjonowania strefy euro oraz potrzeb
skoordynowania rynku z pozostałymi krajami członkowskimi. Podstawową
i najważniejszą zmianą jest zmiana waluty. Jest to najbardziej widoczna zmiana
nie tylko dla aktywnych uczestników rynku ale także dla każdego obywatela
danego państwa. Ta zmiana pociąga za sobą szereg różnych konsekwencji.
5
A. Nowak-Far, Zasadnicze instytucjonalne i prawne wymiary przystąpienia Polski do strefy euro
[w:] J. Adamiec, Wprowadzenie euro w Polsce – za i przeciw, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
2014, s.33-34.
6
Ibidem, s. 34-37.
7
Bardzo silnie wpływa na parametry makroekonomiczne oraz na postulaty polityki
makroekonomicznej.
Wśród zmian dotyczących wielkości makroekonomicznych można dostrzec
transformacje związane z kursem walutowym. Znika kurs wymiany euro/ złoty.
Tym samym państwo nie może korzystać z narzędzia polityki dostosowawczej,
jakim był kurs walutowy. Te dwie podstawowe zmiany związane z kursem
walutowym oraz przeniesieniem polityki pieniężnej na wymiar wspólnotowy
skutkuje brakiem lub redukcją autonomii politycznej w zakresie gospodarki.
Zazwyczaj po przyjęciu wspólnej waluty pojawia się silne zjawisko inflacji.
Warto dodać, że znika ryzyko kursowe, podejmowane są postulaty wspólnej
polityki, istnieje transgraniczna mobilność kapitału7. Wszystko to skutkuje
zwiększeniem dostępu do różnych źródeł finansowania.
2. Realne koszty i zagrożenia dla polskiej gospodarki.
W związku ze zmianami jakie są konieczne do realizacji oraz tymi, które
powstają z pobudek naturalnych istnieje szereg szans i korzyści dla gospodarki
polskiej. Jednakże te korzyści często są niewspółmierne do kosztów i zagrożeń,
jakie mogą pojawić się po wstąpieniu do unii walutowej.
Ryzyko związane z przystąpieniem Polski do strefy euro w głównej mierze
związane jest z utratą suwerenności polityki pieniężnej. Wiąże się to z utratą
prawa do emisji pieniądza, a tym samym utratą przychodów z tego tytułu.
Korzyści, jakie państwo przyjmuje w związku z tą działalnością są znaczącym
składnikiem dochodu banku centralnego. Ten udziela kredytów bankom
komercyjnym,
a
korzyści
wynikające
z
oprocentowania
tej
pożyczki
są składnikiem dochodów z tytułu emisji pieniądza. Taka działalność ma na celu
naturalne, pozbawione inflacji uzupełnienie niedoborów pieniądza w obiegu oraz
utrzymanie płynności finansowej w sektorze bankowym. Ten aspekt czynności
banku centralnego świadczy o jego autonomiczności względem finansów.
W momencie, gdy rynek zasilany jest przez swoją walutę, to krajowy bank
centralny decyduje o tym, w jakim kierunku skieruje swoją pomoc, np. w obliczu
7
G. Tchorek, Dostosowania nominalne i realne krajów peryferyjnych strefy euro [w:] A. Sopoćko,
Polska w strefie euro? Nowe perspektywy wzrostu, Wydawnictwo Naukowe Wydziału
Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, s. 79.
8
kryzysu. Jest to bardzo istotny aspekt dla banków komercyjnych o niezbyt
obszernym zakresie działania. Taką pomoc udzielić może również Europejski
Bank Centralny, jednakże należy wziąć pod uwagę fakt, iż EBC jest zobligowany
do podziału pieniądza między różne regiony, dlatego nie zawsze jego decyzje
są pozytywne z punktu widzenia skutecznego systemu bankowego 8. Analizując
ta sytuację można stwierdzić, iż to krajowy bank centralny jest bardziej
wiarygodnym źródłem pomocy w sytuacji kryzysu finansowego w sferze
bankowej. Akcesja Polski do strefy euro może więc implikować tym, że polski
system bankowy stanie się mniej wiarygodny, obciążony większym ryzykiem
a w konsekwencji znacznie mnie efektywny.
Z polityką pieniężną wiążą się również inne zagadnienia, nie tylko
kształtowanie podaży pieniądza. Utrata autonomicznej polityki pieniężnej wiąże
się z brakiem możliwości koordynowania gospodarki za pomocą takich narzędzi
jak kurs walutowy oraz stopy procentowe i nominalne. Skutkuje to brakiem
możliwości reagowania przez określone państwo na różne wstrząsy gospodarcze,
zarówno te o charakterze zewnętrznym jak i wewnętrznym9. Natężenie skutków
danego wstrząsu jest ściśle związane z jego charakterem. Jeżeli jest
on symetryczny, tzn. na wszystkie państwa unii walutowej wpływa z taką samą
siła, instytucje UGW z większą skutecznością niwelują jego skutki. Natomiast,
jeżeli szok cechuje się asymetrią, na dany kraj wpływa intensywniej niż
na pozostałe sytuacja jest znacznie trudniejsza. Rodzi koszty związane z brakiem
suwerennej polityki pieniężnej, pojawia się wysoki ryzyko wahań produkcji oraz
zatrudnienia10. Jest to główny czynnik natężenia i wielkości kosztów i zagrożeń
wynikających z przyjęcia wspólnej waluty. Dodatkowo bardzo istotnym
elementem ostatnich lat jest kierunek w jakim dążą reformy dotyczące
Europejskiego Banku Centralnego. Wszystko wskazuje na to, iż polityka
pieniężna dotycząca państw członkowskich unii walutowej będzie realizowana
przez pryzmat największych państw strefy euro. Kraje, których gospodarki
są na najwyższym stopniu zaawansowania mają znacznie większą siłę decyzyjną
8
A. Kaźmierczak, Dylematy integracja Polski ze strefą euro [w:] J. Adamiec, Wprowadzenie euro
w Polsce – za i przeciw, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013, s. 16-17.
9
L. Oręziak, Euro – Nowy pieniądz, op.cit, s. 49.
10
J. Borowski, Czy warto przyjąć euro w Polsce?, Forum Obywatelskiego Rozwoju, Warszawa
2008, s.6
9
niż gospodarki mniej rozwinięte. Wynikiem takich działań jest niekorzystny dla
słabszych ekonomicznie gospodarek system podejmowania decyzji przez
Europejski Bank Centralny11.
Kolejnym zagrożeniem, które zauważyć można w pierwszej kolejności jest
proces dostosowawczy cen. Jest to zjawisko polegające na synchronizacji
poziomu cen w Polsce ze średnim poziomem cen unii walutowej. Jest
to nieodzowny etap dostosowawczy, które skutkuje wysoką inflacją w państwie,
które zdecydowało się na przyjęcie wspólnej waluty. Dzieje się tak, ponieważ
w kraju, w którym funkcjonuje własna waluta narodowa, inflacja jest kreowana
różnymi narzędziami, głównie przez nominalną i realną aprecjację kursu
walutowego. W momencie przystąpienia Polski do strefy euro traci ona
możliwość korzystania z tych przywilejów, a tym samym nie ma możliwości
realizowania polityki antyinflacyjnej12. Wysoka inflacja
bardzo intensywnie
wpływa na gospodarkę, okres jej oddziaływania jest długofalowy i przynosi
konsekwencje przez dłuższy czas.
Kolejna polityka, która jest ograniczona ze względu na rezygnację
z waluty krajowej to polityka kursowa. Mimo, iż oczywiste jest, że państwo
wstępując do strefy euro rezygnuje z jej realizacji, to jest to swoiste zagrożenie
dla gospodarki krajowej. Spowodowane jest to tym, że polityka kursowa wciąż
jest bardzo istotnym instrumentem kształtowania rozwoju gospodarczego.
Deprecjacja kursu złotego pozytywnie oddziałuje na wzrost konkurencyjności
cenowej poprzez polską wymianę międzynarodową tzn. zwiększa eksport oraz
ogranicza wielkość importu13. Dodatkowo należy wspomnieć również o tym,
że wielu specjalistów z zakresu ekonomii twierdzi, że państwa członkowskie Unii
Europejskiej, które nie były równocześnie uczestnikami UGW nie odczuły tak
intensywnie skutków kryzysu euro, jak państwa będące w unii walutowej. Miał
na to wpływ płynny kurs walutowy, który samoistnie dostosowuje się do sytuacji
gospodarki danego kraju. Ulega on deprecjacji w momencie narastania kryzysu,
a umacnia się kiedy cykl koniunkturalny ulega poprawie.
11
A. Kaźmierczak, Dylematy integracji, op.cit, s. 18.
Ibidem, s. 17
13
Ibidem, s. 18.
12
10
Kolejne zagrożenie wynika z możliwości pojawienia się nieadekwatności
polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego do sytuacji gospodarczej
określonego państwa. Ryzyko pojawienia się tej sytuacji wynika z tego, że celem
tej instytucji jest zachowanie stabilności cen w strefie euro. Realizacja tego
zadania jest nastawiona na korzyść dla strefy jako jednego organizmu, całości
a nie pojedynczych państw członkowskich. Niedostosowanie tej polityki
do poszczególnych państw może mieć charakter strukturalny lub cykliczny.
Nieadekwatność w formie strukturalnej występuje w momencie, gdy stopy
procentowe określone przez Europejski Bank Centralny są niedostosowane
do stopnia inflacji w danym państwie. Natomiast niedostosowanie o charakterze
cyklicznym pojawia się, gdy zmiany stóp procentowych są nieadekwatne dla
gospodarki ogółem. Jest to związane zarówno z kierunkiem ich zmian, ale
również z natężeniem. Ryzyko nieadekwatności może być zredukowane poprzez
większe podobieństwo gospodarek oraz dzięki zdywersyfikowaniu eksportu
państw członkowskich unii monetarnej14.
Państwo, które decyduje się wejść do strefy euro musi zrezygnować nie
tylko z suwerennej polityki pieniężnej ale także z fiskalnej. W związku z tym
władza nie może za pomocą polityki monetarnej koordynować cykli
koniunkturalnych, dlatego polityka fiskalna staje się narzędziem służącym
do realizacji tego zadania. W prawdzie realizacja polityki fiskalnej nie leży
w gestii Europejskiego Banku Centralnego, jest to zadanie organów
państwowych, jednakże są nałożone na nią pewne ograniczenia. Łączy się
to z prowadzeniem polityki o akceptowalnym stopniu zadłużenia, tak aby
gospodarka korzystała z automatycznych stabilizatorów oraz czynności w formie
dyskrecjonalnej. Założenia te wynikają z kryteriów konwergencji15.
Wśród korzyści wynikających z przystąpienia do strefy euro zauważyć
można jedną z podstawowych konsekwencji, jaką jest spadek stóp procentowych.
Taka sytuacja pobudza aktywność gospodarczą oraz zwiększa dostępność kredytu.
Jest to bezpośrednia reakcja gospodarki po wprowadzeniu nowej waluty.
14
A. Rogut, Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro [w:] P. Kowalski,
G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro, Narodowy Bank Polski,
Warszawa 2014, s. 214-218.
15
K. Opolski, D. Mycielska, J. Górski, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Narodowy Bank
Polski, Warszawa 2010, s.132
11
Jednakże nie zawsze jest to jedynie korzyść, często ta sytuacja przerodzić się
może w nadmierną aktywność kredytową. Konsekwencją tego jest wzrost ogólnej
ceny aktywów a w szczególności wzrost cen nieruchomości oraz zaburzenie
stabilności finansowej danej gospodarki16.
Analizując dotychczasowe rozważania można zauważyć, iż większość
kosztów i zagrożeń związanych z przystąpieniem Polski do strefy euro wynika
z utraty suwerenności w realizacji polityki pieniężnej. Polityka kursu walutowego
praktycznie nie istnieje, a polityka fiskalna staje się jedynym instrumentem
państwa służącym do realizacji procesów przystosowawczych w gospodarce.
Jednakże przez restrykcyjne ograniczenia zawarte w traktacie z Maastricht,
tworzą się bariery do stosowania danego typu polityki jako narzędzia służącego
kształtowaniu potencjału sfery realnej gospodarki. Powstaje tu poważne
zagrożenia niedotrzymania kryteriów omawianego traktatu, które skutkuje
poważnymi, wysokimi konsekwencjami finansowymi dla gospodarki. Jeżeli
Polska zdecyduje się na przyjęcie paktu fiskalnego, warunki dotyczące stanu
finansów publicznych będą jeszcze bardziej restrykcyjne i rygorystyczne.
Konieczne jest tutaj przestrzeganie wskazania mówiącego o tym, iż deficyt
strukturalny sektora finansów publicznych nie może przekroczyć 0,5% PKB17.
Aktualnie (2014 r.) stanowi 3,3% PKB.
Kolejne zagrożenie, które stanowi również bezpośredni koszt dla polskiej
gospodarki to fakt, iż Polska wstępując do strefy euro musi zdecydować się
na
przekazanie
większości
rezerw
Narodowego
Banku
Polskiego
do Europejskiego Banku Centralnego. Jedynie niewielka kwota rezerw pozostanie
w rękach polskiego banku centralnego, jednakże będą służyć jedynie jako
zabezpieczenie na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń. Koszt ten będzie stanowił
wysokie zagrożenie dla Polski, gdyż stanie się obciążeniem dla gospodarki.
Przystąpienie
do
unii
walutowej
poza
zagrożeniami
i
kosztami
długookresowymi niesie za sobą również konsekwencje o charakterze
średniookresowym. Większość z nich skutkuje utratą konkurencyjności
gospodarki na arenie międzynarodowej. Jest to typ zagrożeń, o których
najczęściej wspomina przeciętny obywatel, gdyż dotyka go to bezpośrednio
16
17
Korzyści i zagrożenia wynikające z przyjęcia EURO, http://www.doradcafinansowy.pl/
A. Kaźmierczak, Dylematy, op.cit. s. 23.
12
i najbardziej obawia się właśnie tego rodzaju efektów przystąpienia Polski
do UGW. Pierwsze zagrożenie, wiąże się z możliwością ustalenia kursu konwersji
złotego na euro na niekorzystnym poziomie. Jeżeli kurs wymiany nie będzie
zbliżony do kursu równowagi, tzn. nie może być ani przeszacowany
i niedowartościowany, to powstaje sytuacja wyjątkowo niekorzystna dla
polskiego rynku. Kurs po którym dobra krajowe są sprzedawane po cenach
niższych niż zagraniczne powoduje „przegrzanie” gospodarki i w efekcie cechuje
się wyjątkową presją społeczną na wzrost cen. Dodatkowo na skutek tego
zjawiska wzrastają realne ceny dóbr importowanych np. nowych technologii, więc
rozwój państwa wkraczającego do strefy euro jest spowolniony. Natomiast kurs
przewartościowany, stanowiący o wzroście cen produktów krajowych nad
produktami
zagranicznymi
skutkuje
spadkiem
konkurencyjności
polskiej
gospodarki na tle pozostałych. Efektem byłby przerost importu nad eksportem,
a tym samym pogorszony wynik bilansu wymiany z zagranicą. Druga
konsekwencja przystąpienia do strefy euro o charakterze krótkookresowym
to nadmierny wzrost cen18.
Poza zagrożeniami odnoszącymi się do sfery gospodarczej Polski, pojawiają
się również zagrożenia natury społecznej. Jest to szczególnie zauważalne
w gospodarkach, które były zobligowane do pokonania wielu barier na drodze
do przyjęcia euro. Społeczeństwo funkcjonujące w takim kraju z pewnością
odczuło konsekwencje dążenia do jak najniższej inflacji oraz podczas
redukowania deficytu budżetowego, a także długu publicznego. Obywatele takich
państw z czasem stają się bardzo negatywnie nastawieni do unii walutowej.
Początkowo nie odczuwają pozytywnych skutków wejścia do strefy euro
a skupieni są na niekorzystnych konsekwencjach. Są bardzo wrażliwi na zjawisko
dumpingu społecznego. Dumping sam w sobie oznacza sytuację w której
producent decyduje się sprzedaż swoich wyrobów poniżej kosztów ich
wytworzenia.
Natomiast
dumping
socjalny
skupia
się
na
warunkach,
obostrzeniach i kosztach pracy ludzkiej. Producenci dążą do redukcji kosztów
pracy. Aby zrealizować ten plan, uciekają się m.in. do zmniejszania uprawnień
socjalnych, zwiększania wymiaru godzin pracy, niekorzystnych metod określania
18
A. Rogut, Koszty, op.cit., s. 226.
13
płac oraz do oferowania fikcyjnych umów będących podstawą zatrudnienia19.
Wiele państw po przystąpieniu do strefy euro musi zmagać się z danym
problemem i silnie wpływać na doskonalenie polityki zatrudnienia.
Następnym problemem społecznym wynikającym z przystąpienia do strefy
euro jest ryzyko migracji. Jednakże zagrożenie to można rozpatrywać w dwojaki
sposób. Pierwsze spojrzenie na problem należy oprzeć na fakcie, iż wielu
Polaków masowo emigruje za granice, szczególnie ludzi młodych, często również
wykształconych. Skutkuje to utratą nie tylko siły roboczej ale również
poszczególnych specjalistów, których brak na polskim rynku jest odczuwalny
co raz intensywniej. Przystąpienie do unii walutowej, które początkowo nie
uwydatnia korzyści wynikających z tego faktu, budzi negatywne emocje wśród
społeczeństwa, dodatkowo powoduje chwilową lub długotrwałą recesję
gospodarczą
co
wpływa
na
decyzje
dotyczące
migracji.
Skupia
się
to w szczególności (w przypadku Polski) na wyjazdach do Wielkiej Brytanii, lub
bardziej zaawansowanych krajów strefy euro. Natomiast różnice kulturowe,
językowe i prawne stwarzają swoiste bariery mobilności siły roboczej. Z wielu
raportów wynika, iż obywatele Unii Europejskiej są bardziej negatywnie
nastawieni do migracji niż pracownicy w Stanach Zjednoczonych. Obywatele
Ameryki są znacznie bardziej skłonni zmienić miejsce zamieszkania w związku
z podejmowaną pracą. Wiele ograniczeń prawnych oraz silna pozycja związków
zawodowych
w
państwach
członkowskich
strefy
euro
skutkuje
niską
elastycznością wynagrodzeń20.
Dodatkowo wśród zagrożeń i kosztów związanych z przystąpieniem Polski
do strefy euro należy wspomnieć o kosztach krótkookresowych, które często
bywają trudną do pokonania barierą dla państw przystępujących do unii
walutowej. Podstawowym zjawiskiem tego typu jest koszt wprowadzenia euro
do obiegu. Nie można jednoznacznie oszacować jaki będzie jego rozmiar, gdyż
wiele wytycznych i decyzji związanych z procedurą i strategią przystąpienia
Polski do UGW dopiero zostanie sprecyzowane. Duży wpływ na określoną
sytuację będzie miał sposób wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego oraz
postanowienia na temat źródeł pozyskania banknotów oraz monet na potrzeby
19
20
L. Oręziak, Euro – Nowy pieniądz, op.cit, s. 50-52.
Ibidem, s. 49.
14
wymiany. Dodatkowo czynnikiem warunkującym wielkość kosztów jest również
potrzeba dostosowania systemów informatycznych oraz realizacja akcji
informacyjnej dotyczącej nowej waluty. Ponadto kosztem pośrednio związanym
z wprowadzeniem euro do obiegu gotówkowego jest potrzeba dostosowania
kompetencji pracowników Narodowego Banku Polskiego do nowych zadań
i obowiązków. Nakłady poniesione w tym celu będą wynikały z przeprowadzenia
szkoleń oraz zapłaty dla pracowników za czas poświęcany dostosowaniu się
do nowego systemu. Poza wymienionymi kosztami jakie musi ponieść państwo,
a w tym Narodowy Bank Polski, istnieją również koszty które leżą w gestii
administracji publicznej. Związane są przede wszystkim z nowelizacją aktualnych
aktów prawnych ora z wydawaniem nowych regulacji dotyczących nowej
waluty21.
Należy zauważyć, iż bardzo wysokie koszty będą musiały ponieść banki
istniejące w Polsce. Sektor bankowy będzie zobligowany do dostosowania
bankomatów do wydawania nowych banknotów, do modernizacji systemów
informatycznych, a także do zatrudnienia nowych pracowników oraz szkolenia
wcześniej zatrudnionych osób.
Poza kosztami, co do których wystąpienia mamy pewność, istnieją jeszcze
bezpośrednie zagrożenia dla systemu bankowego w Polsce. Ryzyko powstania
tych zjawisk jest jednakże relatywnie mało prawdopodobne, aczkolwiek nie
można wykluczyć możliwości ich wystąpienia. Kryzys jaki powstał w strefie euro
w latach 2008-2013, nie dotknął pozostałych członków Unii Europejskiej, dlatego
zagrożenia dla sektora bankowego są wypadkową przystąpienia do strefy euro
oraz możliwego kryzysu. Wśród niebezpieczeństw tego typu zauważyć można
ryzyko związane z niespodziewanym wycofywaniem zagranicznego finansowania
sektora bankowego. Skutkiem tego byłaby z pewnością utrata płynności
z sektorze bankowym. Natomiast innym typem niebezpieczeństwa jest możliwość
przełożenia się obecnych działań monetarnych na inflację oraz znaczny wzrost
stóp procentowych22.
21
A. Rogut, G. Tchorek, Dyskusja o wspólnej walucie, Korzyści i koszty dla Polski
[w:] Europejska Integracja Monetarna od A do Z, nr 12/2008, Narodowy Bank Polski, Warszawa
2008, s. 23-25.
22
A. Kornasiewicz, A. Halesiak, Wpływ kryzysu finansowego w strefie euro na sektor bankowy
w Polsce, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2012, s. 265.
15
Jednym z najpoważniejszych zagrożeń jest silny wzrost cen który występuje
na wskutek zmiany waluty. Ryzyko to jest o tyle poważne,
gdyż
prawdopodobieństwo jego wystąpienia jest bardzo wysokie oraz jest to również
problem natury społecznej. Często występuje również zjawisko nazwane „iluzją
euro”. Polega ono na tym, że obywatele danego państwa postrzegają inflację jako
znacznie przekraczającą wielkość realnego wskaźnika. Zjawisko jest widoczne na
rysunku nr 1. Można zauważyć różnicę między inflacją postrzeganą
a
prawdziwym
poziomem
tej
wielkości
makroekonomicznej.
Mimo,
iż społeczeństwo widzi jedynie przeszacowaną wysokość inflacji, to skutki tego
zjawiska są często bardzo negatywne dla całej gospodarki. Konsekwencją tego
jest ogólny wzrost żądań cenowych, co prowadzi do realnego wzrostu cen23.
Dodatkowo sytuacji tej towarzyszy obniżenie popytu konsumpcyjnego, które
powoduje zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego.
Rysunek 1. Indeks postrzeganej inflacji i oficjalny wskaźnik inflacji HICP w strefie euro
w latach 1991-2008.
Źródło: A. Rogut, Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro [w:]
P. Kowalski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro, Narodowy Bank
Polski, Warszawa 2014, s. 230.
Zagrożeniem dla Polski w związku ze wstąpieniem do strefy euro może być
ryzyko pojawienia się dynamicznej niespójności polityki pieniężnej. Zjawisko
to polega na podejmowaniu pojedynczych dyskrecjonalnych decyzji, których
celem jest uzyskanie krótkoterminowych korzyści. Cechą tych postanowień jest
niezgodność z ustalonymi regułami i zobowiązaniami, co skutkuje pogorszeniem
23
A. Rogut, G. Tchorek, Dyskusja, op.cit., s. 27-28.
16
wiarygodności i reputacji instytucji realizującej politykę pieniężną, Brak zaufania
jednostek gospodarczych oraz obywateli państwa do podmiotów prowadzących
politykę może znacznie pogorszyć wyniki gospodarcze tego państwa. Ryzyko
wystąpienia tego zjawiska jest bardzo prawdopodobne, gdyż obywatele kraju,
który staje się członkiem strefy euro, najczęściej podchodzą do tej sytuacji z dużą
dozą nieufności i dystansu. Ludzie nie rozumieją często decyzji, jakie zostają
podjęte wbrew wcześniejszym regułom, często jednostki gospodarcze tracą
zaufanie do państwa i wycofują dużą część swoich kapitałów. Zmiany zachodzące
w gospodarce często wpływają na zaburzenie poczucia bezpieczeństwa
przedsiębiorców, którzy najchętniej inwestują w gospodarki stabilne. To zjawisko
może okazać się bardzo niekorzystne dla gospodarki państwa członkowskiego
unii walutowej.
Poza ogólnymi zagrożeniami istnieją również potencjalne straty, dotyczące
konkretnych dziedzin i przypadków. Zostały poniesione straty na opcjach
walutowych, które nabywały polskie jednostki gospodarcze w celu zabezpieczenia
się przed możliwą aprecjacją kursu złotego. Straty te wynosiły dziesiątki
miliardów złotych. Skutkiem tego zjawiska był również spadek zagregowanego
popytu zarówno inwestycyjnego, jak też konsumpcyjnego. Niekorzystny wpływ
na finanse przedsiębiorstw i budżety gospodarstw domowych mają kredyty
zaciągane w obcych walutach. Wielu uczestników rynku zaciągało kredyty
w obcych walutach, gdyż stopy procentowe w innych krajach były znacznie
korzystniejsze niż w Polsce. Tak samo jak w przypadku wcześniej wspomnianych
opcji,
deprecjacja
kursu
złotego
spowoduje
zwiększenie
zadłużenia
kredytobiorców. Te straty jednak będą szczególnie widoczne w momencie
zwlekania z przystąpieniem do strefy euro i utrzymywaniem płynnego kursu
walutowego.
Mimo, iż przyjęcie wspólnej waluty przynosi wiele korzyści i daje szanse
rozwoju gospodarki, wiąże się również z koniecznością poniesienia kosztów oraz
ryzykiem pojawienia się różnego rodzaju zagrożeń. Zarówno koszty jak
i zagrożenia mają charakter długo i krótkookresowy. Przedstawione jest
to na schemacie (rysunek nr 2). Wśród tych potencjalnych strat wiele jest
nieuniknionych do poniesienia, natomiast ich natężenie i skala będzie zależeć
17
od wielu czynników ekonomicznych, społecznych i politycznych. Najważniejsze
koszty długookresowe wynikają z konieczności rezygnacji z autonomicznej
polityki monetarnej oraz kursow. Natomiast koszty krótkoterminowe są związane
z przystosowaniem systemów, maszyn i urządzeń do przyjęcia europejskiej
waluty oraz ze szkoleniem w tym zakresie pracowników banków i administracji
publicznej a także z realizacją kampanii informacyjnej24.
Rysunek 2. Koszty i zagrożenia związane z przyjęciem wspólnej waluty
Źródło: A. Rogut, G. Tchorek, Dyskusja o wspólnej walucie, Korzyści i koszty dla Polski
[w:] Europejska Integracja Monetarna od A do Z, nr 12/2008, Narodowy Bank Polski, Warszawa
2008, s. 16.
Skala potencjalnych kosztów oraz wielkość zagrożeń jest ściśle
związana z sytuacją gospodarczą, w jakiej jest dana gospodarka. Podatność
na zakłócenia jest czynnikiem niekorzystnym podczas wstępowania do unii
24
http://www.mf.gov.pl/, Euro wspólna waluta europejska, Warszawa 2011, s. 14-15.
18
walutowej.
Bardzo
istotny
jest
również
stopień
synchronizacji
cykli
koniunkturalnych z pozostałymi państwami członkowskimi strefy euro. Ten
argument jednak Polska spełnia prawidłowo, gdyż wiążą ją ścisłe powiązania
handlowe z Niemcami i innymi państwami strefy euro. Nikt jednak nie jest
w stanie wycenić kosztów i strat, jakie pojawią się w przyszłości, można jedynie
prognozować ich wielkość patrząc na pozostałe kraje strefy euro. Większość
państw przynależących do unii walutowej zmagało się z problemami takimi, jak
nadmierny wzrost konsumpcji, inwestycji, cen oraz utratą konkurencyjności.
Jednakże w strefie euro występują także zjawiska pozytywne wynikające
w głównej
mierze z
integracji
rynków finansowych oraz
stabilizacji
makroekonomicznej.
3. Przystąpienie Polski do strefy euro a międzynarodowa
konkurencyjność.
Przystąpienie Polski do strefy euro rodzi wiele wątpliwości dotyczących jej
konkurencyjności. Jest wielu zwolenników teorii, że unia walutowa wpłynie
na nią korzystnie, jednak sceptycy twierdzą, że Polska może doświadczyć
problemów wynikających z niskiej konkurencyjności gospodarki. O wpływie tym
należy mówić w dwóch aspektach. Pierwszym jest wycofanie waluty narodowej
i skutki przyjęcia wspólnej waluty, na przykład boom kredytowy i jego wpływ
na parametry ekonomiczne gospodarki i jej konkurencyjność, drugim natomiast
jest realizacja polityki makroekonomicznej w dążeniu do spełnienia kryteriów
konwergencji i jej wpływ na wyniki gospodarcze, w tym na konkurencyjność
25
.
Rozważania dotyczące wpływu przystąpienia Polski do strefy euro
na międzynarodową konkurencyjność należy rozpocząć od wyjaśnienia pojęcia
konkurencyjność. Jest to termin teoretyczny dotyczące rynkowego sposobu
regulacji. Intuicyjnie konkurencyjność można wyjaśnić jako umiejętność
konkurowania, które oznacza podejmowanie działań oraz zdolność utrzymania się
w takim otoczeniu. W długim okresie konkurencyjność oznacza cechę
25
J. Tomkiewicz, Wejście do strefy euro a konkurencyjność gospodarki [w:] J. Adamiec,
Wprowadzenie euro w Polsce – za i przeciw, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014, s. 41-43.
19
przedsiębiorstwa lub gospodarki, która utrzymuje się na stałej, dobrej pozycji
na rynku. Natomiast w okresie krótkim jest rozumiana jako przewaga nad innymi
uczestnikami
rynku.
Nie
da
się
jednoznacznie
zdefiniować
pojęcia
konkurencyjności. Według logiki praktycznej jest to nazwa abstrakcyjna,
to znaczy, iż jest to pojęcie teoretyczne, nie skonkretyzowane jako przedmiot
materialny, a jest jedynie wspólną cechą wielu przedmiotów26. Często przyjmuje
się, że dany termin oznacza zdolność danego kraju do zwiększania udziału
w sprzedaży towarów i usług na rynku międzynarodowym.
Otoczenie makroekonomiczne przedsiębiorstwa bardzo silnie wpływa
na jego konkurencyjność. Determinanty te wpływają na wyniki przedsiębiorstwa
bezpośrednio np. przez kurs walutowy oraz pośrednio poprzez stopy procentowe.
Kurs walutowy zarówno nominalny, jak i realny ma zasadnicze znaczenie
w kształtowaniu cen krajowych produktów i usług poza granicami państwa oraz
ceny dóbr importowanych. Ten czynnik a właściwie ryzyko jego zmian powoduje
niepewność na danym rynku
co w konsekwencji prowadzi do konieczności
zabezpieczania się oraz w szczególnych przypadkach wycofaniem się inwestorów
z rynku27. Na konkurencyjność wpływa również inflacja i stopy procentowe.
Wśród czynników, które podnoszą konkurencyjność w aspekcie wejścia
do UGW jest przede wszystkim eliminacja ryzyka kursowego dla inwestorów
oraz redukcja kosztów transakcyjnych. Dzięki temu nasza gospodarka może być
bardziej atrakcyjna dla zagranicznych inwestorów. Jest to również korzyść dla
krajowych jednostek gospodarczych, gdyż w takim przypadku nie ma potrzeby
stosowania hedgingu. Natomiast z perspektywy transgranicznej bardzo istotna jest
możliwość przejrzystego porównania cen i kosztów, co skutkuje obniżeniem
nakładów pieniężnych w związku z brakiem potrzeby realizacji dodatkowych
analiz. Dodatkowo jak wynika z wielu badań społecznych przyjęcie euro może
spowodować zwiększenie wiarygodności podmiotów gospodarczych kraju
na rynku międzynarodowym. Wśród dodatkowych korzyści warto wymienić
spadek nominalnych stóp procentowych. W 2014 roku różnica między stawką
LIBOR a WIBOR wynosiła niespełna 2,5 punktu procentowego. Mimo, iż różnica
26
M. Gorynia, B. Jankowska, Klastry a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja
przedsiębiorstw, Difin, Warszawa 2008, s. 51
27
J. Tomkiewicz, Wejście, op.cit., s. 42.
20
wydaje się być niewielka to ma znaczenie w ocenie na opłacalności kredytów oraz
projektów inwestycyjnych, a także oddziałuje na koszty prowadzenia działalności.
Do tej pory wiele projektów nie było uruchamianych ze względu na zbyt drogie
źródła finansowania, co sprawiało, że innowacyjność gospodarki nie podążała
tym samym tempem co w innych krajach Unii Europejskiej. Zwiększy to rozwój
technologiczny,
który
jest
jednym
z
najważniejszych
czynników
konkurencyjności28.
Wśród potencjalnych korzyści ze względu na konkurencyjność gospodarki
można zauważyć stabilną i niską inflację, która sprzyja inwestowaniu. Jednakże
jest to cecha utrzymywana głównie do momentu przystąpienia do strefy euro,
gdyż takie są wymagania kryteriów konwergencji. Jednakże po przystąpieniu
do unii walutowej sytuacja ulega zmianie i istnieje bardzo wysokie
prawdopodobieństwo, że skutkiem tego będzie przyspieszenie tempa inflacji, jeśli
dojdzie do boomu kredytowego. Takie zjawisko bardzo negatywnie wpływa na
konkurencyjność danej gospodarki. Warto zauważyć, że nawet gdy Polska stanie
się członkiem strefy euro, może utracić konkurencyjność na skutek inflacji, jeżeli
będzie ona wyższa niż w innych krajach członkowskich29.
Bardzo
istotnym
argumentem
dotyczącym
konkurencyjności
i przemawiającym za przystąpieniem do strefy euro jest znaczne zwiększenie
wiarygodności
makroekonomicznej,
ale
jeśli
nie
będzie
nierównowag
makroekonomicznych. Poprzez wstąpienie do UGW zwiększamy zaufanie
do własnej gospodarki i jednocześnie poprawia się rating. Lepsze postrzeganie
kraju korzystnie wpływa na realizację przedsięwzięć handlowych i zwiększenie
konkurencyjności państwa. Potencjalną korzy dla poziomu konkurencyjności
naszego państwa jest wyższa płynność rynku kapitałowego. Euro jest walutą
międzynarodową jednostki gospodarcze zyskują dostęp nie tylko do relatywnie
taniego kredytu, ale również nowych źródeł finansowania30. Jednakże mimo tych
wszystkich korzyści, które są możliwe, ale nie są gwarantowane, odpowiedź
28
M. Pietrzykowski, Polska na drodze do reformowanej strefy euro, Bogucki Wydawnictwo
Naukowe, Poznań 2014, s. 148-149.
29
J. Tomkiewicz, Wejście, op.cit., s. 43-46.
30
M. Pietrzykowski, Polska, op.cit., s. 150.
21
na pytanie, czy przystąpienie Polski do strefy euro nie będzie okupione wysokimi
kosztami jest trudna.
Istnieje również ryzyko związane z samym procesem realizacji kryteriów
konwergencji i wejścia do strefy euro. Chodzi tu o fakt, iż państwo skupia się
w głównej mierze na realizacji tych warunków, zapominając o potrzebie stałego
utrzymywania pozycji konkurencyjnej. Jeżeli nie zostaną dołożone odpowiednie
starania dotyczące innowacyjności gospodarki, nie będzie inicjowany postęp
technologiczny wtedy Polska nie będzie miejscem atrakcyjnym dla zagranicznych
inwestorów co oznacza znaczne pogorszenie konkurencyjności31. Dodatkowo
warto zauważyć, iż miejsca które cieszą się największym powodzeniem wśród
lokujących swoje kapitały, to w głównej mierze gospodarki stabilne, nie ulegające
żadnym restrykcyjnym zmianom w ostatnich okresach. W takich przypadkach
czynnikiem konkurencyjności jest poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, które
sprzyja stosunkom handlowym.
Dla Polski bardzo istotne jest aby kurs wymiany złotego na euro był
na poziomie zadowalającym, gdyż w unii walutowej nie jest możliwa dewaluacja
kursu walutowego. Gospodarka może utracić konkurencyjność na skutek realnej
aprecjacji kursu walutowego. Po przystąpieniu do strefy euro jedynym
rozwiązaniem tego problemu jest wewnętrzna dewaluacja. Zjawisko to polega na
obniżeniu kosztów działania przedsiębiorstw. Dzieje się tak na skutek spadku
kosztów pracy, związanego z obniżeniem wynagrodzeń lub zwiększaniem czasu
pracy. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku gospodarki w stanie głębokiej
recesji32. Podstawowym warunkiem do zachowania konkurencyjności jest
zwiększenie wydajności pracy, które przewyższa aprecjację kursu walutowego.
Istnieje kilka argumentów, które pozwalają uwierzyć iż jest to możliwe w polskiej
gospodarce. W związku z tym, że gospodarka jest na niższym poziomie niż
niektóre z krajów członkowskich strefy euro, na jej rzecz działa efekt doganiania.
Poprzez wynalazki powstałe w innych krajach, tempo wzrostu efektywności jest
relatywnie wyższe. Dodatkowo warto zauważyć, że mniej zaawansowane
gospodarki samoistnie pomijają pewnie stadia rozwoju poszczególnych dziedzin.
Przykładem może tu być korzystanie z nowoczesnych usług finansowych.
31
32
M. Pietrzykowski, Polska, op.cit., s.151.
J. Tomkiewicz, Wejście, op.cit., s. 47.
22
W Polsce nigdy czeki nie były popularnym sposobem płatności, a przynajmniej
nie na tyle na ile w innych krajach wysoko zaawansowanych. W naszym kraju
nastąpił przeskok i od razu rozpoczęła się era elektronicznych instrumentów
płatniczych. Dodatkowym argumentem jest fakt, iż wydajność pracy może zostać
zwiększona dzięki efektywnemu rozdysponowaniu środków jakie Polska może
uzyskać z funduszy europejskich33.
Kolejne potencjalne zagrożenie dla konkurencyjności polskiej gospodarki
wiąże się z faktem, iż możliwość powstania bańki spekulacyjnej. Instytucje
nadzoru finansowego muszą dbać o to aby chłodzić rynki spekulacyjnie
podgrzane, aby nie powstał kolejny kryzys finansowy w strefie euro.
Większości obywateli polskich przystąpienie do unii walutowej wiąże
w głównej mierze ze wzrostem konkurencyjności polskiej gospodarki na arenie
międzynarodowej. Jest to bardzo prawdopodobnym scenariuszem jednakże nie
jest jednoznacznie określone, że tak musi się stać. Ciężko jest odpowiedzieć
na pytanie dotyczące przyszłości konkurencyjności polskiej, szczególnie podczas
krótkich rozważań. Pewny jest natomiast fakt, że jeżeli podczas procesu
przystępowania państwa do strefy euro, jego władze nie przyłożą wszelkich starań
do utrzymania konkurencyjności, jej poziom znacznie spadnie. Istnieje wiele
czynników które świadczą o tym, że wspólna waluta jest bardzo pozytywnym
warunkiem atrakcyjności gospodarczej danego państwa. Natomiast warto
zauważyć, że Polska może doświadczyć również problemów związanych
z konkurencyjnością. Jako główny problem najczęściej prognozowany jest wzrost
inflacji, który może zaburzyć funkcjonowanie sfery ekonomicznej naszego kraju.
Zamiana złotego na euro stawia przed Polską kilka poważnych wyzwań
i problemów, dotyczących m.in. wyboru odpowiedniego kursu wymiany,
utrzymania inflacji na wyznaczonym poziomie, prowadzenia rozważnej polityki,
która eliminuje ryzyko powstawania baniek spekulacyjnych oraz potrzebę
zwiększenia wydajności pracy.
33
Ibidem, s. 50.
23
24
Wnioski
Celem pracy było zaprezentowanie podstawowych zagrożeń i kosztów
związanych z uchyleniem derogacji w sprawie pełnego uczestnictwa Polski
we wspólnym obszarze walutowym. Tak sformułowany cel został osiągnięty.
Przeprowadzona analiza teoretyczna pozwala na wyciągnięcie następujących
wniosków:
Po pierwsze, Polska zobowiązała się do przystąpienia do strefy euro. Z tego
powodu nie należy rozważać faktu akcesji do unii walutowej, obecnie można
jedynie zastanowić się nad odpowiednim terminem zastąpienia waluty narodowej
wspólną walutą, jak jest euro.
Po drugie, już sama realizacja kryteriów konwergencji może spowodować
wiele zmian w polskiej gospodarce, zwłaszcza wskutek ograniczania wydatków
budżetowych, ponieważ Polska przez dłuższy okres objęta była procedurą
nadmiernego deficytu. Zmniejszanie wydatków budżetowych obniża tempo
wzrostu PKB.
Po trzecie, państwo które decyduje się na przystąpienie do unii walutowej
musi wziąć pod uwagę, że tym samym wyraża zgodę na wiele istotnych zmian
ekonomicznych, instytucjonalnych i prawnych.
Po czwarte, największym zagrożeniem związanym z akcesją Polski
do strefy euro jest konieczność rezygnacji z autonomicznej polityki pieniężnej.
To zagrożenie ma charakter zarówno ekonomiczny jak też społeczny
i emocjonalny. W związku z tym niebezpieczeństwem powstaje ryzyko redukcji
wiarygodności
polskiego
sektora
bankowego.
Dodatkową
konsekwencją
rezygnacji z suwerennej polityki monetarnej jest również utrata możliwości
kształtowania polityki kursowej. Temu zjawisku towarzyszy również ryzyko
niedostosowania decyzji w zakresie polityki pieniężnej realizowanej przez
Europejski Bank Centralny do mniejszych państw w tym również Polski.
Po piąte, istotnym problem jest niebezpieczeństwo wzrostu poziomu cen,
wskutek dostosowania ich do wartości średnich w UGW. Wśród pozostałych
zagrożeń zauważyć można ryzyko wystąpienia nadmiernej aktywności kredytowej
na skutek spadku stóp procentowych, konieczność przekazania części rezerw
25
obowiązkowych z Narodowego Banku Polskiego do Europejskiego Banku
Centralnego lub potrzeba ustalenia optymalnego kursu konwersji.
Po szóste, warto zauważyć, że przystąpienie do strefy euro pociąga za sobą
konsekwencje nie tylko o charakterze ekonomicznym ale również społecznym.
Do tego typu problemów zaliczyć możemy brak zaufania obywateli
do instytucji wspólnej waluty, zjawisko dumpingu społecznego, ryzyko migracji
lub wręcz przeciwnie niechęć do mobilności siły roboczej.
Kolejny wniosek związany jest z faktem, iż najczęściej przekazywane
są głównie korzyści płynące z przyjęcia euro, rzadko wspomina się o kosztach
gospodarczych, finansowych oraz o koszcie alternatywnym przystąpienia do unii
walutowej. Przeciętnemu obywatelowi trudno jest zrozumieć, że rzeczywistość
gospodarcza w jakiej funkcjonuje musi zostać chwilowo zachwiana poprzez
narażenie jej na koszty, na poczet przyszłych korzyści, zauważalnych dopiero
w przyszłości.
Analizując rozdział dotyczący konkurencyjności Polski w aspekcie
przystąpienia do unii walutowej można jednoznacznie stwierdzić, iż Polska
narażona jest na wiele problemów związanych z zagrożeniem konkurencyjności.
Stagnacja gospodarcza doprowadziłaby do załamania atrakcyjności gospodarczej
naszego państwa.
Ostatni wniosek nasuwa się na myśl samoczynnie. Władze polskie
decydujące o kształtowaniu zasad polityki makroekonomicznej powinny
dokładnie przeanalizować potencjalny stosunek kosztów do korzyści związanych
z przystąpieniem do unii walutowej. Bardzo często korzystne okazuje się wyjście
według którego należy spieszyć się powoli.
26
Bibliografia
1.
Borowski J., Czy warto przyjąć euro w Polsce?, Forum Obywatelskiego
Rozwoju, Warszawa 2008
2.
Euro wspólna waluta europejska, Warszawa 2011, http://www.mf.gov.pl/
3.
Gorynia M., Jankowska B., Klastry a międzynarodowa konkurencyjność
i internacjonalizacja przedsiębiorstw, Difin, Warszawa 2008
4.
Kaźmierczak A., Dylematy integracja Polski ze strefą euro [w:] J. Adamiec,
Wprowadzenie euro w Polsce – za i przeciw, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
2013
5.
Kornasiewicz A., Halesiak A., Wpływ kryzysu finansowego w strefie euro
na sektor bankowy w Polsce, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk
2012,
6.
Korzyści
i
zagrożenia
wynikające
z
przyjęcia
EURO,
http://www.doradcafinansowy.pl/
7.
Nowak A.Z., Ryć K., Euro później – strata czy korzyść? [w:] Gazeta
Bankowa, nr 2/ 2010
8.
Nowak-Far A., Zasadnicze instytucjonalne i prawne wymiary przystąpienia
Polski do strefy euro [w:] J. Adamiec, Wprowadzenie euro w Polsce
– za i przeciw, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014
9.
Opolski K., Mycielska D, Górski J., Mechanizmy funkcjonowania strefy
euro, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2010
10.
Oręziak L., Euro – Nowy pieniądz, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2003
11.
Pietrzykowski M., Polska na drodze do reformowanej strefy euro, Bogucki
Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2014
12.
Rogut A., Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro
[w:] P. Kowalski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy Funkcjonowania Strefy
Euro, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2014
13.
Rogut A., Tchorek G., Dyskusja o wspólnej walucie, Korzyści i koszty dla
Polski [w:] Europejska Integracja Monetarna od A do Z, nr 12/2008, Narodowy
Bank Polski, Warszawa 2008
27
14.
Tchorek G., Dostosowania nominalne i realne krajów peryferyjnych strefy
euro [w:] A. Sopoćko, Polska w strefie euro? Nowe perspektywy wzrostu,
Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 2008
15.
Temperton P., Euro Wspólna Waluta, Felberg SJA, Warszawa 2001
16.
Tomkiewicz J., Wejście do strefy euro a konkurencyjność gospodarki [w:]
J. Adamiec, Wprowadzenie euro w Polsce – za i przeciw, Wydawnictwo
Sejmowe, Warszawa 2014
28
Spis rysunków:
1.
Rysunek 1. Indeks postrzeganej inflacji i oficjalny wskaźnik inflacji HICP
w strefie euro w latach 1991-2008……………………………………………...15
2.
Rysunek 2. Koszty i zagrożenia związane z przyjęciem wspólnej
waluty…………………………………………………………………………....17
29