docInfrastruktura krytyczna w modelu bezpieczeństwa publicznego
download 
Reklamacja Transkrypt
Infrastruktura krytyczna w modelu bezpieczeństwa publicznego
INFRASTRUKTURA KRYTYCZNA W MODELU BEZPIECZESTWA PUBLICZNEGO ANNA DZIURNY SYLWESTER T. KUREK ZENON STACHOWIAK Akademia Obrony Narodowej Streszczenie We wszystkich krajach współczesnego wiata, bez wzgldu na jego połoenie, wielko czy te poziom osignitego rozwoju społeczno-gospodarczego, na plan pierwszy wysuwa si zapewnienie bezpieczestwa społeczestwu tego kraju, w tym bezpieczestwa publicznego. Jednym z istotnych czynników jego tworzenia i kształtowania jest istnienie odpowiedniej infrastruktury, tak gospodarczej jak i społecznej. Znaczna jej cz w zalenoci od cech które j charakteryzuj oraz pełnionych funkcji przyjmuje rol infrastruktury krytycznej. Jej rozpoznanie w praktyce, a take umiejscowienie w modelu bezpieczestwa publicznego jest przedmiotem docieka podjtych w artykule. Słowa kluczowe: bezpieczestwo publiczne, model, infrastruktura krytyczna. 1. Wprowadzenie System bezpieczestwa kadego kraju – w tym take bezpieczestwa publicznego – zaley od wielu czynników, w tym od czynników infrastrukturalnych. Majc na uwadze te zalenoci, a take formuł tematu artykułu, jego dociekania zostały skierowane na: okreleniu istoty bezpieczestwa publicznego; nastpnie dokonaniu identyfikacji determinant kształtowania infrastruktury krytycznej; a w kocu okrelenia miejsca i roli infrastruktury krytycznej w modelu bezpieczestwa publicznego pastwa. 2. Identyfikacja istoty bezpieczestwa publicznego Dc do okrelenia istoty bezpieczestwa publicznego – jako kategorii społecznogospodarczej i politycznej – naley w pierwszej kolejnoci wskaza jej postrzeganie w naszym kraju, zgodnie z ustaw o działach administracji rzdowej. Jej regulacje umiejscawiaj j w dziale spraw wewntrznych, jako wyraz ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego [12]. Kategoria bezpieczestwo publiczne do słownika wpisało si w praktyce dopiero niedawno. Spotykane w encyklopediach i słownikach definicje tego pojcia wskazuj, e jest to „ogół warunków i instytucji chronicych ycie, zdrowie i mienie obywateli oraz majtek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenno pastwa przed zjawiskami gronymi dla ładu prawnego; a w znaczeniu wszym – ochrona ustroju i suwerennoci przed zamachami na podstawowe instytucje polityczne pastwa i jego bezpieczestwo” [1]. Analizujc system poj odnoszcy si do obszaru bezpieczestwa publicznego mona stwierdzi, i kategoria bezpieczestwo publiczne jest zazwyczaj łczona z pojciem porzdek publiczny tworzc w ten sposób wspóln, poszerzon definicj okrelan bezpieczestwem i porzdkiem publicznym. Identyfikujc samodzielnie kategori bezpieczestwo publiczne przywoła trzeba syntetyczn definicj wskazujc, e „jest to stan braku zagroenia dla 38 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 33, 2010 funkcjonowania organizacji pastwowej i realizacji jej interesów, umoliwiajcy normalny, swobodny jej rozwój”[6]. Inne ujcie tej kategorii podkrela„ e jest to „stan, w którym ogółowi obywateli indywidualnie nieoznaczonych, yjcych w pastwie i społeczestwie, nie grozi adne niebezpieczestwo i to niezalenie od tego jakie byłyby jego ródła”[10]. Pojcie to take definiuje si jako „stan faktyczny wewntrz pastwa, który umoliwia bez naraenia na szkody (wywołane zarówno zachowaniem ludzi, jak i działaniem sił natury, techniki itp.) normalne funkcjonowanie organizacji pastwowej i realizacj jej interesów, zachowanie ycia, zdrowia i mienia jednostek yjcych w tej organizacji oraz korzystanie przez te jednostki z praw i swobód zagwarantowanych konstytucj oraz innymi przepisami prawa”[14]. Trafna jest take definicja mówica, e jest to „podany stan faktyczny wewntrz pastwa, który niezalenie od szkód wywołanych przez ludzi, siły natury i technik umoliwia funkcjonowanie całokształtu organizacji pastwowych, społecznych, prywatnych itd. oraz zachowanie ycia, zdrowia i mienia osób yjcych w tym pastwie”[3]. Analiza przedstawionych opisów definiujcych kategori bezpieczestwo publiczne prowadzi do wniosku, e jest to stan funkcjonowania kraju charakteryzujcy si takim poziomem ochrony porzdku instytucjonalno-prawnego, ycia i zdrowia obywateli oraz majtku narodowego przed wszelkimi zagroeniami, w którym racja stanu pastwa nie jest naruszona. Oznacza to, e t kategori opisuje [7]: przedmiot ochrony lub obrony (ład prawny, ustrój, suwerenno, porzdek publiczny); swoisty rodzaj zagroe (ładu prawnego, ładu ustrojowego, suwerennoci, porzdku publicznego); swoistych wykonawców (wyspecjalizowane słuby pastwowe i samorzdowe); swoistego głównego beneficjenta (pastwo, rzd, społeczestwo); polityka/strategia bezpieczestwa publicznego. Refleksja nad treci bezpieczestwa publicznego wymusza potrzeb jego postrzegania w wymiarze zarówno teoretycznym jak i praktycznym oraz zwizków z racj stanu, interesem narodowym/narodowo-pastwow, suwerennoci narodow/narodowopastwow oraz innymi rodzajami bezpieczestwa (rys. 1). 3. Pojcie i charakterystyka infrastruktury krytycznej Zidentyfikowanie istoty infrastruktury krytycznej wymaga wczeniejszego okrelenia samego pojcia „infrastruktura”, które to przywoływane w wielu dyscyplinach wiedzy jak i w praktyce ycia społeczno-gospodarczego, traktowane jest jako podstawa jakiego układu lub konstrukcji. Wikszo definicji podkrela, e pochodzi ono od dwóch poj infra oznaczajcego – „u podstaw” oraz struktura – oznaczajcego „budowa, konstrukcja”, a łcznie „podstaw okrelonego układu lub konstrukcji” Infrastruktura jest to, wic „to co”, co jest niezbdne dla funkcjonowania wikszych organizmów czy te wikszych systemów [8]. W praktyce jest ona swoist tkank która wypełnia przestrze kraju, wic osiedla i miejsca pracy, umoliwiajc prawidłow działalno wszystkich dziedzin gospodarki (produkcji i usług), a take przepływ ludzi i idei [5]. W lad za tym dokonuje si wyrónienia rónych ich rodzajów, jak: infrastruktura transportu (drogi, mosty, lotniska); infrastruktura łcznoci (telekomunikacja); infrastruktura uytecznoci publicznej; oraz infrastruktura usługowa. Innym podziałem infrastruktury nazywanym klasycznym, dokonanym według kryterium funkcji jest jej podział na: gospodarcz i społeczn. Wanym jest równie podział infrastruktury na: podstawow – okrelan czsto jako bazow; ekologiczn, informacyjn, społeczn i biznesow. Pierwsza z nich zasadza si na trzech podsystemach: komunikacji, energetyce i gospodarce wodno-kanalizacyjne. Druga to ta której zadaniem jest zapewnienie ochrony rodowiska. Trzecia za, to ta która obejmuje urzdzenia Anna Dziury, Sylwester T. Kurek, Zenon Stachowiak Infrastruktura krytyczna w modelu bezpieczestwa publicznego 39 słuce przesyłaniu informacji i instytucje telekomunikacyjne. Ostatnia natomiast obejmuje instytucje otoczenia rynkowego, to jest instytucje zajmujce si wsparciem biznesu i tworzce sprzyjajce rodowisko dla inwestowania i prowadzenia działalnoci gospodarczej, takie jak: instytucje finansowe; agencje i fundacje rozwoju; orodki innowacji i przedsibiorczoci; orodki doradcze i szkoleniowe; instytucje informacyjne i promocyjno-handlowe; oraz samorzd gospodarczy. UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE Przedmiot ochrony / obrony Zagroenia Suwerenno Bezpieczest wo publiczne Racja stanu Interes narodowy/ narodowopastwowy Suwerenno Społeczestwo Ład ustrojowy Polityka i strategia bezpieczestwa publicznego Beneficjent Rzd Ład prawny Bezpieczestwo /narodowe/ pastwowe Metody Pastwo Porzdek publiczny Instrumentarium Bezpieczestwo ... Słuby pastwowe Wykonawcy Bezpieczestwo wewntrzne Słuby samorzdowe UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE Rys. 1. Idea postrzegania bezpieczestwa publicznego ródło: Opracowanie własne. Odwołujc si do kryterium formy przestrzennej wyróniamy infrastruktur: punktow, to jest przypisan do konkretnego miejsca, która moe mie charakter skupiskowy lub wyizolowany; liniow to jest składajc si z układów sieciowych lub wizek rónych rodzajów linii słucych przemieszczaniu si ludzi, towarów, informacji, energii, rodków płatniczych itp. Przywołujc za kryterium podstawowej jej cechy jak jest efekt przemieszczania, za infrastruktur uwaa si urzdzenia materialne umoliwiajce ruch towarów, wyrobów, wody, cieków, energii i informacji oraz pojazdów. 40 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 33, 2010 Odwołujc si do kryterium zasigu funkcjonowania wyrónia si infrastruktur: midzynarodow, krajow, regionaln i lokaln. Pierwsz tworz sieci i punkty infrastrukturalne lece na obszarze kilku krajów. Natomiast krajowa obejmuje sieci i punkty na terenie całego kraju. Z kolei regionalna dotyczy obiektów w ujciu regionalnym(kilka województw). Za lokalna to ta która jest ograniczona do konkretnego obszaru administracyjnego (województwa, powiatu, gminy) i słuy społecznoci lokalnej oraz ponosi odpowiedzialno za jej rozwój. Innym podziałem infrastruktury jest jej podział na: ogólnodostpn oraz o ograniczonej dostpnoci dla społeczestwa, to jest takiej która tworz urzdzenia znajdujce si na terenie kraju i pozostajce do dyspozycji wydzielonych jednostek. W swej istocie pojcie „infrastruktura” od dziesicioleci zwizane jest z zapewnieniem bezpieczestwa. Ju na przełomie lat 50-tych i 60-tych weszło ono do uytku w Pakcie Północnoatlantyckim dla okrelenia obiektów trwałego uytku (koszar, lotnisk itp.). Nieco póniej termin ten rozpowszechnił si i wszedł do literatury ekonomicznej. Od pewnego czasu jest on równie przywoływany w odniesieniu do bezpieczestwa publicznego. Z tego punktu widzenia infrastruktura publiczna: postrzegana jest jako dobra majce charakter dóbr podstawowych o strategicznym znaczeniu dla całej gospodarki i społeczestwa, umoliwiajcych przemieszczanie mediów, osób i rzeczy, udostpnianych bezpłatnie lub za czciowa odpłatnoci; dzielcej si na gospodarcz (ekonomiczn; techniczno-ekonomiczn) oraz społeczn pełnic zrónicowane funkcje zarówno z punktu widzenia pastwa jak i społeczestwa. Przywołane definicje i rodzaje infrastruktury, a take jej cechy i funkcje cile odnosz si take do pojcia infrastruktury krytycznej, która to jest ustawowo definiowane, jako „systemy oraz wchodzce w ich skład, powizane ze sob funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urzdzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczestwa pastwa i jego obywateli oraz słuce zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a take instytucji i przedsibiorców.” Tworzy j szereg elementów istotnych dla zapewnienia bezpieczestwa, a mianowicie systemy: „zaopatrzenia w energi i paliwa; łcznoci i sieci teleinformatycznych; finansowe; zaopatrzenia w ywno i wod; ochrony zdrowia; transportowe i komunikacyjne; ratownicze; zapewniajce cigło działania administracji publicznej; produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurocigi substancji niebezpiecznych”. Z pojciem infrastruktury krytycznej cile wie si kwestia jej ochrony rozumianej jako zespół przedsiwzi organizacyjnych realizowanych w celu zapewnienia funkcjonowania lub szybkiego odtworzenia infrastruktury krytycznej na wypadek zagroe, w tym ataków oraz innych zdarze zakłócajcych jej prawidłowe funkcjonowanie [12]. Mimo ustawowego okrelenia jej istoty i struktury budzi ono szereg wtpliwoci. Zgłaszane s postulaty jego doprecyzowania. Zaznaczy w tym miejscu trzeba, e jeli w odniesieniu do sytuacji kryzysowych i zarzdzania kryzysowego zgłaszane s liczne uwagi, to w odniesieniu do infrastruktury krytycznej maj one charakter małej istotnoci., mimo, e oparte jest ono na pojciach nie do koca precyzyjnych, ale do powszechnie stosowanych. Istot infrastruktury krytycznej jest jej słuebny charakter: wiadczy ona usługi produkcyjne i konsumpcyjne; nie moe funkcjonowa sama dla siebie; urzdzenia j tworzce s niepodzielne – jej funkcjonowanie musi by kompleksowe; jej tworzenie i funkcjonowanie wymaga ponoszenia duych nakładów; skokowy sposób generowania koszty s generowane w sposób skokowy, tzn. rosn co pewien czas; ma długi okres uytkowania przy ograniczonych moliwociach jej przekształce; jest immobilna – to znaczy, e jest ona nieprzenona i trwale zwizana z danym Anna Dziury, Sylwester T. Kurek, Zenon Stachowiak Infrastruktura krytyczna w modelu bezpieczestwa publicznego 41 .... Produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych Zapewniajce cigło działania administracji publicznej Ratownicze Transportowe i komunikacyjne Ochrony zdrowia Zaopatrzenia w ywno i wod Finansowe Łcznoci i sieci teleinformatycznych Zaopatrzenia w energi i paliwa terenem; jest komplementarna, co oznacza, e jej poszczególne urzdzenia si uzupełniaj, a nie zastpuj. Rodzaje Technologiczne INFRASTRUKTURA KRYTYCZNA BEZPIECZESTWA PUBLICZNEGO Ludzkie Zasoby Społeczno-kulturowe Determinanty Ekonomiczne (czynniki/warunki) Społeczestwo Prawno-polityczne Materialne Kapitałowe Gospodarka Instytucje Organizacje ….. Prawo Zwyczaj Tradycja Warunki ….. ….. Rys. 2. Idea postrzegania infrastruktury krytycznej bezpieczestwa publicznego ródło: Opracowanie własne. Wskazane cechy infrastruktury pozwalaj jej na pełnienie szeregu istotnych funkcji, a mianowicie: transferow – polegajcej na tworzeniu warunków dla przepływu w przestrzeni ludzi, dóbr, usług i informacji; usługow – polegajc na zaspokojeniu popytu na usługi zgłaszane przez sfer produkcyjn i konsumpcyjn; integracyjn – tworzc niezbdne powizania przestrzenne i kształtujc wizi społeczne, ekonomiczne i informacyjne; lokalizacyjn – wyraajc si wpływem na alokacj działalnoci gospodarczej; akceleracyjn – to jest wpływu na aktywizacj regionu. Wskazane funkcje dowodz, ze infrastruktura pełni w procesach rozwoju społeczno-gospodarczego liczne role, w tym: zapewnienia wizi w przekroju terytorialnym; stwarza warunki do działalnoci gospodarczej; wie si z ludzkimi przesłankami działalnoci gospodarczej, to jest ilociowa i jakociow poda siły roboczej [13]. Wobec infrastruktury krytycznej naley sformułowa szereg istotnych wymaga, a mianowicie powinna: by nowoczesn i tworzy system zintegrowany oraz by rozmieszczona z punktu widzenia celu, któremu powinna słuy; charakteryzowa j wysoki poziom stanu technicznego, dostpno i rozmieszczenie zapewniajce realizacj zada dla której została stworzona; zapewnia realizacj ilociowych i jakociowych potrzeb dla osignicia których został 42 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 33, 2010 stworzony; oraz pozwala na przezwycienie sytuacji kryzysowych. Musi by ona przy tym postrzegana jako jeden istotnych elementów systemu logistycznego [2]. 4. Determinanty umiejscowienia i roli infrastruktury krytycznej w modelu bezpieczestwa publicznego Determinantem systemu bezpieczestwa publicznego jest kady czynnik warunkujcy kształt i sprawno funkcjonaln tego systemu. Maj one moliwo ich „zbiorowego” wystpowania i wywierania wpływu na kształtowany system. Łczc czynniki skorelowane z systemem bezpieczestwa według tych samych kryteriów otrzymujemy grupy mniej lub bardziej licznych determinantów, które mona traktowa i zarazem nazwa uwarunkowaniami bezpieczestwa publicznego. Wobec trudnoci w sprostaniu przez społeczestwo wyzwaniom cywilizacyjnym, jakie niesie współczesny wiat, z których znaczna cz odnosi si do obszaru bezpieczestwa publicznego, pojawia si potrzeba zarówno poszukiwania nowego paradygmatu bezpieczestwa jak i prób konstrukcji modeli odpowiadajcych nieustannie zmieniajcej si rzeczywistoci. Odzewem na t sytuacj staje si przywołanie paradygmatu wieloaspektowego, instytucjonalnego pojmowania bezpieczestwa, pozostajcego z jednej strony pod wpływem intensyfikacji procesów globalizacji i regionalizacji, z drugiej za strony narastajcych zagroe o charakterze ekologicznym, jak i terrorystycznym. Analiza sytuacji społeczno-politycznej i gospodarczej kadego kraju, a take sytuacji w sferze ładu publicznego dowodzi koniecznoci dostrzegania i wykorzystania czynników je kształtujcych. Dowiadczenia pierwszej dekady XXI wieku dowodz ujawniania si sytuacji asymetrycznych zalenoci i zagroe. Czynnikiem który ma wpływ na kształtowanie bezpieczestwa publicznego jest infrastruktura krytyczna. Jej stan i sprawno, majc na uwadze istnienie sprze przyczynowo-skutkowych midzy nimi stanowi o zdolnoci przeciwstawienia si barierom ograniczajcym rozwój gospodarki i ograniczajcym dobrobyt społeczestwa. Sfera bezpieczestwa publicznego cile zaley od potencjału gospodarczego pastwa. Fakt ten dostrzega Strategia bezpieczestwa narodowego RP: „Wyzwania w dziedzinie bezpieczestwa dyktuje potrzeba podejcia całociowego….Zwiksza si wpływ czynników pozawojskowych, w tym ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. Skuteczno polityki i strategii bezpieczestwa wymaga dbałoci o solidno zaplecza społeczno-gospodarczego. Zdrowa gospodarka jest we współczesnych warunkach jedn z podstawowych rkojmi bezpieczestwa pastwa” [9]. Przytoczone zwizki i zalenoci wskazuj na potrzeb wypracowanie takiego modelu bezpieczestwa publicznego, w którym wpływ na ten rodzaj bezpieczestwa mie bd nie tylko czynniki prawno-administracyjne ale równie ekonomiczne i ekologiczne. Oznacza to, e model bezpieczestwa publicznego rozumiany jako koncepcja i sposób jej realizacji oraz zespół rodków i zasad słucych jego zapewnieniu – powinien odnosi si zarówno do bezpieczestwa jednostkowego (obywatelskiego) i pastwowego (narodowego); a take midzynarodowego (globalnego), w dowizaniu do racji stanu, interesu narodowego / narodowo-pastwowego, suwerennoci narodowej / narodowo-pastwowej oraz bezpieczestwa narodowego / pastwowego. Jego elementami strukturalnymi musi by zarówno sfera realna jak równie regulacyjna i funkcjonalna, dowizana do szerokiej gamy uwarunkowa, tak wewntrznych jak i zewntrznych. UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE 43 DETERMINANTY - Prawno-polityczne - Ekonomiczne - Społeczno-kulturowe - Technologiczne Sfera regulacyjna Bezpieczestwo jednostki Bezpieczestwo narodowe / pastwowe Suwerenno narodowa / narodowo-pastwopastwowa Interes narodowy / narodowo-pastwowy Racja stanu Anna Dziury, Sylwester T. Kurek, Zenon Stachowiak Infrastruktura krytyczna w modelu bezpieczestwa publicznego Sfera funkcjonalna INFRASTRUKTURA KRYTYCZNA BEZPIECZESTWO PUBLICZNE BEZPIECZESTWA PUBLICZNEGO Sfera realna ... UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE DETERMINANTY - Prawno-polityczne - Ekonomiczne - Społeczno-kulturowe - Technologiczne Rys. 3. Umiejscowienie infrastruktury krytycznej w modelu bezpieczestwa publicznego ródło: Opracowanie własne. Majc na uwadze umiejscowienie oraz okrelenie roli infrastruktury krytycznej w modelu bezpieczestwa publicznego celowym i podanym wydaje si okrelenie determinant infrastruktury krytycznej, które rozumie naley jako „wyznacznik” lub „wyrónik” infrastruktury krytycznej [4]. Pojcie to, a take pojcia z nim bezporednio skorelowanych pozwala na wyprowadzenie tezy, e kryj si pod nim wszelakie czynniki, których rola polega na jak najdokładniejszym okrelaniu, opisywaniu, precyzowaniu zjawiska, procesu, czy te obiektu realnie istniejcego w otaczajcej nas rzeczywistoci, przy załoeniu, i ujawniaj one cechy mogce wiadczy jednoznacznie o ich przyczynowo-skutkowym powizaniu z charakteryzowanym stanem rzeczy. Pamitajc o istocie poj bezpieczestwo publiczne i infrastruktura krytyczna, mona stwierdzi, e determinantami infrastruktury krytycznej bezpieczestwa publicznego (czy tez szerzej systemu bezpieczestwa publicznego) bdzie kady czynnik warunkujcy kształt i sprawno funkcjonaln tego systemu umoliwiajcy jednoczenie orzekanie o jego stanie a tym samym wskazujcy na kierunki doskonalenia systemu. Mog one wystpowa łcznie, bdc skorelowane z systemem bezpieczestwa według tych samych kierunków oddziaływania lub podobnych sposobów przekazywania impulsów. Ich czytelne zdefiniowanie i precyzyjne dokonanie opisu jest niezwykle utrudnione, gdy mamy do czynienia z nałoeniem si sfery realnej (konkretnej materii) z sfer regulacyjn (bdca w głównej mierze domen administracji 44 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 33, 2010 publicznej) i sfer funkcjonaln majcej charakter wiadczeniowy. Pomidzy nimi istniej cisłe powizania przyczynowo-skutkowe i czynniki warunkujce ich prawidłow prac. Dokonujc najogólniejszej identyfikacji determinant infrastruktury krytycznej bezpieczestwa publicznego naley wskaza w tej materii na płodno podejcia systemowego oraz przydatno analizy strategicznej w procesie badawczym. One bowiem pozwalaj „wyłowi” czynniki najsilniej wpływajce na stan i sprawno infrastruktury krytycznej bezpieczestwa publicznego a nastpnie podzieli je na cztery istotne, stosunkowo jednorodne grupy, a mianowicie determinanty prawno-polityczne, ekonomiczne, społeczno-kulturowe oraz technologiczne. Działanie kadej strony bezpieczestwa publicznego – tak w jego ogólnym jak i wyspecjalizowanym wymiarze – zwizane jest z konkretnym rodzajem infrastruktury krytycznej. Pierwsz i zarazem najbardziej rozległ grup czynników majcych wpływ na kształt i sposób działania bezpieczestwa publicznego w danym pastwie s determinanty infrastruktury krytycznej o charakterze prawno-politycznym. Ich znaczenie dla stanu bezpieczestwa publicznego wynika z dwojakiego ich charakteru. Z jednej strony funkcjonowanie w ramach okrelonego, rzeczywistego systemu społeczno-politycznego oraz przyjtych norm prawnych moe ułatwia realizacj zada majcych na celu zapewnienia ładu i porzdku publicznego w danym pastwie z drugiej jednak niedopasowanie, brak precyzji lub zbyt ogólne formuły normatywne mog komplikowa a niejednokrotnie sta si barierami sprawnoci działania systemu bezpieczestwa publicznego. Oba wskazane obszary, tzn. prawny i polityczny, s ze sob bardzo silnie skorelowane. Mona nawet stwierdzi, i stanowi one wzajemn symbioz, w wyniku której mamy do czynienia z jednym obszarem czynników warunkujcych funkcjonowanie nie tylko systemu bezpieczestwa publicznego. Przyjty przez dane społeczestwo ustrój polityczny determinuje bowiem sposób zarówno tworzenia jak i stosowania prawa w danym kraju. Konkretne uchwalone akty normatywne stanowi z kolei podbudow (ramy) stabilnoci ustrojowej a co za tym idzie bezpieczestwa i spokoju publicznego. Przy takim cisłym powizaniu polityki i prawa wystpuj zalenoci, których funkcjonowanie przejawia tendencj do wzajemnego determinizmu obu obszarów tzn.: po pierwsze, złe prawodawstwo moe psu system polityczny a dobre go wzmacnia; po drugie, kiepska klasa polityczna tworzy zazwyczaj mierne akty prawne, przy dobrej natomiast najczciej wystpuje wzmocnienie i rozwój danej formuły systemu politycznego. Oznacza to, e w obszarze uwarunkowa prawno-politycznych, naley doszukiwa si zasadniczych ogólnych determinant infrastruktury krytycznej bezpieczestwa publicznego. Cho ju sam rzeczywisty system polityczny, którego sposób funkcjonowania zawarty formalnie na kartach aktów normatywnych, stanowi globalny czynnik warunkujcy kształt i sprawno relacyjn przestrzeni publicznej w danym pastwie, a co za tym idzie decyduje o jego bezpieczestwie, to jednak wypada wskaza inne, bardziej szczegółowe determinanty „wypływajce” ze ródła polityczno-prawnego. Do nich zaliczy trzeba np.: ilo aktów prawnych odnoszcych si do sfery bezpieczestwa, jako dokumentów normatywnych, rodzaj (ranga) dokumentów a co za tym idzie zakres stosowania, sposób i czstotliwo tworzenia nowych praw oraz dokonywania zmian w zasadach dotychczas obowizujcych, poziom konsensusu politycznego przy procesie legislacyjnym i wynikajca z niego „siła polityczna” oraz „długowieczno” poszczególnych aktów. Wszystkie wskazane determinanty obszaru prawnopolitycznego decyduj o dwóch zasadniczych płaszczyznach zapewniania bezpieczestwa publicznego kraju (nieraz równie grupy pastw). Pierwszy obszar obejmuje (wskazuje) podmioty Anna Dziury, Sylwester T. Kurek, Zenon Stachowiak Infrastruktura krytyczna w modelu bezpieczestwa publicznego 45 niezbdne do zapewnienia bezpieczestwa, drugi natomiast nakłada na powołane elementy konkretne zadania do wykonania wyposaajc je w odpowiednie instrumentarium realizacyjne. Z ogólnego zbioru determinant na wskaza trzeba ekonomiczne, które to warunkuj stan infrastruktury krytycznej bezpieczestwa publicznego. jest ona pochodn stanu ekonomicznego kraju, jego liczebnoci, zamonoci i przedsibiorczoci jego mieszkaców, poziomu konkurencyjnoci gospodarki narodowej w relacji z otoczeniem zewntrznym, dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego, sprawnoci funkcjonowania mechanizmów rynkowych, stabilnoci systemu oraz wiarygodnoci i atrakcyjnoci inwestycyjnej. One z kolei przekładaj si na wielkoci budetu pastwa czyli ilo rodków finansowych, które mog by przeznaczane w danym roku na realizacj ustawowych zada jakie suweren (społeczestwo) nakłada na instytucje i organy administracji pastwowej odpowiedzialne za bezpieczestwo i porzdek publiczny. Równie istotnym determinantem infrastruktury bezpieczestwa publicznego s te które maj charakter społeczno-kulturowych. Determinanty te znajduj zazwyczaj swoje odbicie w pogldach danych jednostek ludzkich na: samych siebie, na innych ludzi, organizacje, społeczestwo, a take natur wiata. Poziom wykształcenia społeczestwa (w tym kadr odpowiedzialnych za tworzenie i funkcjonowanie infrastruktury krytycznej) jest take cile powizany z jego kultur, w tym głównie z wartociami przez ni przekazywanymi, które to przekładaj si zarówno na funkcjonowanie infrastruktury krytycznej, jak i stanu systemu bezpieczestwa publicznego. Najbardziej wyrazistym czynnikiem determinujcym funkcjonowanie infrastruktury krytycznej systemu bezpieczestwa publicznego, we wszystkich jego wymiarach, jest technika i technologia. Ich nowoczesno w wikszoci wypadków w odniesieniu do systemu bezpieczestwa publicznego ujawnia zazwyczaj dwojakie oddziaływanie. Z jednej strony szybki rozwój informatyki i systemów łcznoci, moe mie pozytywny wpływ na sprawno i skuteczno funkcjonaln system bezpieczestwa publicznego, chociaby z uwagi na moliwo szybkiego przesyłu informacji niezbdnych w procesie decyzyjnym, zwłaszcza w stanach zagroenia. Z drugiej strony jednak kada innowacja technologiczna ma ograniczony zestaw parametrów wydajnociowych. Po pewnym czasie osiga si jednak pewn granic, od której poczwszy efekty mog by ju tylko niewielkie. Spogldajc na system bezpieczestwa publicznego przez pryzmat funkcjonalnej strony skutecznego spełniania przez niego swojej roli i zada mona dokona rozrónienia a nastpnie klasyfikacji czynników oddziałujcych na pod rónymi wzgldami. System bezpieczestwa publicznego kadego kraju obejmujc szereg podmiotów o rónorodnej wieloci, zakresie kompetencyjnym oraz formie organizacyjno-funkcjonalnej oznacza jednoczenie, e mamy do czynienia z zrónicowan infrastruktur krytyczn. Wynika to take z faktu, i jej stan i poziom jest w głównej mierze, pochodn przemian o charakterze instytucjonalno-prawnym oraz społeczno-gospodarczym. Reasumujc, problem umiejscowienia infrastruktury krytycznej w systemie bezpieczestwa publicznego, oraz analiz i ocen relacji midzy nimi natrafia na swoisty „bałagan pojciowy” bdcy pochodn funkcjonujcych przepisach prawnych. Za istotne mankamenty uzna naley zwłaszcza: nieostre formułowanie zakresów działania instytucji odpowiedzialnych za bezpieczestwo publiczne, tworzenie złych, czsto zbdnych struktur organizacyjnych, powstawania sporów kompetencyjnych, oraz niewłaciwego funkcjonowania tej sfery. 46 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 33, 2010 5. Podsumowanie Podjte i przeprowadzania rozwaania w kwestii umiejscowienia infrastruktury krytycznej w modelu bezpieczestwa publicznego pastwa, upowaniaj do sformułowania szeregu wniosków. Pierwszy. Bezpieczestwo publiczne jest pojciem które na arenie dziejów pojawiło si w sumie niedawno, bo dopiero na przełomie XX i XXI wieku, zdobywajc za spraw rosncych zagroe cywilizacyjnych rang jednego z najwaniejszych, cile przy tym zwizanych z innymi rodzajami bezpieczestwa pastwa. Drugi. Zapewnienie bezpieczestwa publicznego w kadym kraju, bdc obowizkiem władz tego kraju, wymaga stworzenia i funkcjonowania odpowiedniej infrastruktury gospodarczej jak i społecznej, sporód której to cz przyjmuje rol infrastruktury krytycznej. Obowizek jej stworzenia spoczywa zarówno na władzach administracyjnych kraju, jak i władzach samorzdowych Trzeci. Okrelenie roli i znaczenia infrastruktury krytycznej bezpieczestwa publicznego w praktyce ycia społeczno-gospodarczego wymaga jej rozpoznania oraz przeprowadzenia analiz i ocen zarówno w odniesieniu do sfery realnej, regulacyjnej jak i funkcjonalnej. Czwarty. Bezpieczestwo publiczne zaley od wielu czynników, w tym od prawnopolitycznych, ekonomicznych, społeczno-kulturowych i technologicznych determinant infrastrukturalnych, zwłaszcza za tych które stanowi o kształtowaniu infrastruktury krytycznej. Wszystkie one, co trzeba uwzgldnia, s obarczone przeszłoci, wymaganiami współczesnoci, a take wyzwaniami przyszłoci. Oznacza to, e zarówno przed teoria, jak i praktyka jawi si dylemat: jak pogodzi istniejce w rzeczywistoci infrastrukturalne bariery z ich przezwycieniem pod ktem poprawy bezpieczestwa publicznego Pity. Wobec trudnoci w sprostaniu wyzwaniom cywilizacyjnym współczesnego wiata, celowym i podanym wydaje si przyjcie wieloaspektowej i instytucjonalnej filozofii kształtowania bezpieczestwa publicznego. To jednoczenie oznacza potrzeb konstrukcji modeli bezpieczestwa publicznego uwzgldniajcych stosowne role infrastruktury krytycznej. %LEOLRJUDILD [1] Encyklopedia Gazety Wyborczej, tom 2, PWN, Warszawa 2005. [2] Fico K.: Logistyka techniczna. Infrastruktura logistyczna, Wyd. BEL Studio Sp. z o.o., Warszawa 2009. [3] Huzarski M.: Zmienne podstawy bezpieczestwa i obronnoci pastwa, AON, Warszawa 2009. [4] Kopaliski W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojzycznych z almanachem, Wyd. Muza S.A., Warszawa 2002. [5] Mała encyklopedia ekonomiczna, PWE, Warszawa 1974. [6] Misiuk A.: Administracja porzdku i bezpieczestwa publicznego. Zagadnienia prawnoustrojowe, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008. [7] Rutkowski C.: Sie bezpieczestwa. Domeny, relacje, dylematy, szanse, WSZiP, Warszawa 2009. [8] Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1979. [9] Strategia bezpieczestwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007. Anna Dziury, Sylwester T. Kurek, Zenon Stachowiak Infrastruktura krytyczna w modelu bezpieczestwa publicznego 47 [10] Ura E.: Prawne zagadnienia bezpieczestwa pastwa, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1988. [11] Ustawa z 4 wrzenia 1997 r. o działach administracji rzdowej, DzU 2007, nr 65, poz. 437. [12] Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym, DzU 2007, nr 89, poz. 590. [13] Wojewódzka-Król K., Rolbiecki R.: Infrastruktura transportu, Wyd. Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2009. [14] Zaborowski J.: Prawne rodki zapewnienia bezpieczestwa i porzdku publicznego, Warszawa 1977. CRITICAL INFRASTRUCTURE IN PUBLIC SECURITY MODEL Summary In all countries of modern world, regardless of their geographical location, size or level of social and economical development, the priority is to ensure security (including public one) of country's society. Appropriate economical as well as social infrastructure is one of the important factors of its development. Major part of the infrastructure, depending on its characteristics and functions is treated as critical infrastructure. Identification of the critical infrastructure and its location on the model of public security is the subject of study undertaken in this article. Keywords: public security, model, critical infrastructure. Anna Dziurny Sylwester T. Kurek Zenon Stachowiak Instytut Logistyki Wydział Zarzdzania i Dowodzenia Akademia Obrony Narodowej w Warszawie Al. gen. A. Chruciela 103, 00-910 Warszawa 72 e-mail: [email protected]
