powiat metropolitalny jako przykład konsolidacji terytorialnej i

POWIAT METROPOLITALNY JAKO PRZYKŁAD
KONSOLIDACJI TERYTORIALNEJ I ZARZĄDZANIA
OBSZAREM METROPOLITALNYM
RAFAŁ THEN
Plan prezentacji:
 Rola samorządu powiatowego w kształtowaniu
ustroju terytorialnego państwa;
 Koncepcje funkcjonowania obszaru
metropolitalnego:
- metropolitan government;
- metropolitan governance;
 Zadania publiczne realizowane w ramach
obszarów metropolitalnych;
Plan prezentacji c.d.:
 Finansowanie obszarów metropolitalnych i
mienie powiatu metropolitalnego;
 Organy powiatu metropolitalnego.
Obszar wielkomiejski (metropolitalny), wymaga
zastosowania rozwiązania instytucjonalnego ze
sfery podziału terytorialno-administracyjnego, w
formie nowej jednostki samorządowej (powiatu
metropolitalnego).
prof. Hubert Izdebski
Do realizacji funkcji metropolitalnych nie
potrzebna jest żadna „ciężka” władza
administracyjna w formie nowego „szczebla”
samorządu, lecz wystarczy „lekkie rozwiązanie”,
które nazwać można władzą metropolitalną.
Wystarczające jest stworzenie ustawy
metropolitalnej i funkcjonalne podejście do
zarządzania metropolią.
prof. Michał Kulesza
Modele funkcjonowania obszarów metropolitalnych
I
•metropolitan
government
II
•metropolitan
governance
metropolitan government
 Model zarządu metropolitalnego.
 Wprowadzenie jednolitej władzy ogólno
metropolitalnej, która posiada status gminy
lub powiatu.
 Koncentracja zadań metropolitalnych w
jednym ośrodku.
Przykład:
 Region Hanower. Region powstał
w 1963 r. jako Związek Obszaru Wielkiego
Hanoweru (Verband Großraum Hannover)
skupiający miasto Hanower i 4 powiaty:
Hanower, Burgdorf, Neustadt, Schamburg –
Lippe.
Zadania Regionu Hanower
Wspieranie rozwoju w drodze jednolitego planowania
Gospodarowanie gruntami
Utrzymywanie niezabudowanych terenów
Struktura organów Związku
Zgromadzenie
Zarząd
(organ stanowiący)
(Organ wykonawczy)
 Organizacyjnie organy Związku wspierał
Dyrektor powoływany przez Zgromadzenie,
 Rada Doradcza składająca się z 96 członków
wybieranych na 6 lat spośród przedstawicieli
samorządu gospodarczego, zawodowego i
akademickiego.
 2001 r. - ostatnia reforma kształtu
administracyjnego Regionu Hanower.
 Zamiana formy organizacji z korporacji
związkowej na korporacją terytorialną.
 Podział zadań regionu na zadania własne i
zlecone.
Zadania własne
transport publiczny
planowanie regionalne
regionalne wspomaganie gospodarki i zatrudnienia
pomoc socjalna
zarządzanie siecią szkół publicznych
gospodarka wodna i odpadami
 Zadania zlecone:
- nadzór nad lokalnym planowaniem
przestrzennym gmin,
- ochroną przyrody,
- ochroną zdrowia.
metropolitan governance
 metropolitalne współrządzenie.
 ścisła współpraca jednostek samorządu
terytorialnego w obszarze metropolitalnym w
ramach określonych struktur
administracyjnych (związki, stowarzyszenia
metropolitalne).
 Funkcjonowanie struktur może być
pozostawione dobrowolnej inicjatywie, bądź
obligatoryjnej w drodze ustawy.
 Obligatoryjne związki jednostek samorządu
terytorialnego na gruncie Konstytucji RP, a w
szczególności art. 172, mogą stanowić
konstrukcję wątpliwą prawnie. Ustawa
zasadnicza postuluje dobrowolność zrzeszania
się jednostek a nie prawny obowiązek.
 Przykłady metropolitan governance można
znaleźć np. we Francji.
 Pierwszą obligatoryjną formę Wspólnoty
międzygminnej opracowano dla Bordeaux,
Lyonu, Lille oraz Strasburga (1966 r.).
 Powierzone kompetencje odejmowały m.in.
obszary zagospodarowania przestrzennego,
transportu, i gospodarki odpadami.
 Wspólnota na obszarze swojego działania
uzyskała również możliwość ustanawiania
własnego opodatkowania.
 Innym przykładem formy organizacyjnej
ułatwiającej wykonanie zadań o charakterze
metropolitalnym jest powołanie specjalnej
instytucji w ramach obszaru metropolitalnego
w celu realizacji określonego zadania
publicznego, np. planowania przestrzennego
(Drezno).
 Plusy: jest skoncentrowanie się na jednym
zadaniu.
 Minusy: ograniczone możliwości oraz
niewielkie zasoby finansowe.
Rozwiązania organizacyjne dedykowane obszarom
metropolitalnym wg. stanowiska OECD
W ramach relatywnie prostych rozwiązań do
wprowadzenia zaproponowała m.in.:
 nieformalną współpracę jednostek samorządu
terytorialnego (jst) w ramach niewielkich
projektów,
 wykonywanie zadań publicznych w ramach
porozumień jst,
 powoływanie wspólnych podmiotów,
 organizacje składające się z kilkunastu gmin,
 związki celowe powoływane do zarządzania
określonymi zadaniami publicznymi,
 współpraca z podmiotami zewnętrznymi.
Zróżnicowany stopień trudności:
 powoływanie jednostek pomocniczych,
 metropolitalne związki celowe powoływane w
celu zarządzania jedną lub kilkoma usługami
publicznymi, funkcjonujące na podstawie
własnego wkładu finansowego.
Rozwiązania najtrudniejsze do wprowadzenia:
 konsolidację obszaru metropolitalnego w
ramach jednej gminy,
 konsolidację terytorialną na drugim szczeblu
terytorialnym.
Zadania publiczne realizowane w ramach
obszarów metropolitalnych
NAJWAŻNIEJSZYM PROJEKTOWANYM CELEM
POWOŁANIA JEDNOSTEK METROPOLITALNYCH
JEST KOORDYNACJA ZADAŃ PUBLICZNYCH
WYKONYWANYCH NA TERENIE CAŁEJ
METROPOLII.
Przykładowa lista kompetencji:
 planowanie strategiczne realizowane przy
wykorzystaniu m.in. wspólnej strategii obszaru
metropolitalnego,
 zarządzanie drogami publicznymi, planowanie
przestrzenne, strategia promocji;
 zaspokajanie zbiorowych potrzeb
mieszkańców, obejmujące transport publiczny,
porządek i bezpieczeństwo publiczne, służbę
zdrowia, kulturę, edukację;
 ochrona środowiska i zagadnienia związane z
gospodarką wodno-ściekową, polityką
proekologiczną, rekultywacją terenów
zdegradowanych.
Koncepcja Unii Metropolii Polskich:
 Kształtowanie infrastruktury i środowiska
gospodarki opartej na wiedzy m.in. poprzez
organizowanie instytucji współpracy w
trójkącie władza - biznes - wiedza.
 Stanowienie strategii zrównoważonego
rozwoju wraz z planem zagospodarowania
przestrzennego obszaru metropolitalnego.
 Zarządzanie węzłem sieci TEN-Transport, w
tym w szczególności siecią dróg
metropolitalnych.
Koncepcja Unii Metropolii Polskich c.d.:
 Ustalanie, w trybie aktu prawa miejscowego,
lokalizacji: dróg metropolitalnych, linii
kolejowych, lotnisk cywilnych oraz obszarów
nowego osadnictwa masowego
i hipermarketów (jako kluczowych źródeł i
celów ruchu), a także korytarzy przesyłowych.
 Zarządzanie ruchem drogowym na obszarze
metropolitalnym i współzarządzanie
kolejowym ruchem aglomeracyjnym, a w
uzasadnionych przypadkach ruchem
lotniczym.
Koncepcja Unii Metropolii Polskich c.d.:
 Promocja i koordynacja rozwoju transportu
publicznego na obszarze metropolitalnym, w
tym ustalanie cen urzędowych za usługi
przewozowe świadczone w aglomeracji oraz
odpowiednie dofinansowanie „wspólnego
biletu”.
 Zintegrowane zarządzanie bezpieczeństwem
(kryzysem) w tym energetycznym na obszarze
metropolitalnym.
 Polityka rynku pracy, przejęta od
dotychczasowych powiatów, a w dużej mierze
także od województwa.
Trójwymiarowość spójności kompetencji powiatu
metropolitalnego
 spójność podrzędna - ze średnio i
długookresową strategiami rozwoju kraju oraz
z Koncepcją (Planem) Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju, a także
z odpowiednimi dokumentami wojewódzkimi,
 spójność nadrzędna - ze strategiami rozwoju i
planami (studiami) kierunkowymi miast
i gmin metropolii,
 spójność równorzędna - z Wieloletnią
Prognozą Finansową Regionu
Metropolitalnego.
PROJEKTOWANE ROZWIĄZANIA PRAWNE
Projekt Ustawy o powiecie metropolitalnym,
przygotowany dla związku międzygminnego
pod nazwą Górnośląski Związek
Metropolitalny Silesia .
przyjęcie oraz realizowanie wspólnej strategii rozwoju powiatu
metropolitalnego
organizację i wykonywanie publicznego transportu zbiorowego na
obszarze powiatu metropolitalnego
uchwalenie planu zagospodarowania przestrzennego powiatu
metropolitalnego, jako aktu prawa miejscowego, którego ustalenia
są wiążące dla gminnych planów zagospodarowania przestrzennego
uchwalenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego powiatu metropolitalnego
uchwalanie i realizacja programów ochrony
środowiska, gospodarki wodno-ściekowej,
gospodarki odpadami na obszarze powiatu
metropolitalnego
planowanie sieci i zarządzanie drogami powiatowymi
na obszarze powiatu metropolitalnego
uchwalenie projektu założeń do planu zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla
powiatu metropolitalnego
Finansowanie obszarów metropolitalnych i mienie
powiatu
 W oparciu o rozwiązania europejskie wskazuje
się na trzy modelowe podejścia do kwestii
finansowania obszarów metropolitalnych:
 przekazanie jednostkom metropolitalnym
specjalnego udziału w podatku dochodowym,
który stanowiłby jej dochód własny,
 zbudowanie budżetu jednostki metropolitalnej
na zasadzie składek jednostek samorządu
terytorialnego, które znajdują się na terenie
obszaru metropolitalnego,
 zmiana formuły obecnie istniejących narzędzi
rozwojowych, np. kontraktu wojewódzkiego i
ukierunkowanie go bardziej na obszary
metropolitalne.
ORGANY POWIATU METROPOLITALNEGO
(Koncepcja UMP)
ORGANY POWIATU METROPOLITALNEGO
 Rada Regionu Metropolitalnego, wybrana przez
mieszkańców,
 Organ wykonawczy - najlepiej jednoosobowy,
 Dyrektor Regionu Metropolitalnego - wybrany
przez Radę,
 Kolegium Regionu – organ inspirująco-
opiniujący wybierany przez konferencje gmin
oraz środowisk wiedzy i biznesu.
Organy powiatu wg. projektu ustawy
Rada powiatu
metropolitalnego
Organy powiatu
metropolitalnego
Zarząd powiatu
metropolitalnego
 Skład osobowy Rady powiatu metropolitalnego
byłby ograniczony do 9 radnych, a właściwość
przedmiotowa rady odnosiłaby się m.in. do:
 stanowienia aktów prawa miejscowego;
 stanowienia o kierunkach działania zarządu
powiatu metropolitalnego, oraz przyjmowanie
sprawozdań z jego działalności,
 zagospodarowania przestrzennego powiatu
metropolitalnego,
 uchwalania strategii rozwoju powiatu
metropolitalnego a także innych planów,
strategii w tym wieloletniej prognozy
finansowej,
 uchwalania studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego powiatu
metropolitalnego oraz planu
Kompetencje Zarządu
 przygotowywanie projektów uchwał rady, w
tym opracowanie projektu strategii rozwoju
oraz projektu planu zagospodarowania
przestrzennego powiatu metropolitalnego,
 wykonywanie uchwał rady,
 gospodarowanie mieniem powiatu,
 wykonywanie budżetu powiatu oraz
prowadzenie gospodarki finansowej powiatu
metropolitalnego,
 przedkładanie radzie powiatu sprawozdań z
działalności oraz innych informacji wskazanych
przez radę.
Dziękuję za uwagę
RAFAŁ THEN