Przykłady realizacji tematów gramatycznych w kształceniu

Przykłady realizacji tematów gramatycznych w kształceniu

Przykłady realizacji tematów gramatycznych
w kształceniu zintegrowanym.
Ćwiczenia z gramatyki, ortografii, interpunkcji
i podstaw stylistyki w klasie 1.
Opracowała:
mgr Dorota Smerd
nauczyciel SP nr 21 Chorzów
Wyraz, głoska, litera, sylaba, zdanie.
Ćwiczenia dotyczące wyrazu:
- Nazwij rzeczy umieszczone w pudełku. (Dziecko wymienia nazwy, a nauczyciel
pisze je lub przypina gotowe napisy z nazwami np. kulka, kamyk, mydło)
- Liczenie wyrazów, wskazywanie ich, wypowiadanie, powtarzanie - zabawa
w echo (jeden uczeń wypowiada wyrazy, a inny odpowiada jak echo)
- Porządkowanie wyrazów ze względu na znaczenie, np. wyrazy oznaczające
ludzi (Asia, pani, mama, lekarz, brat) wyrazy oznaczające czynności (biega,
pisze, rysuje, gra), wyrazy oznaczające miasta (Gdańsk, Warszawa, Sopot) itp.
- Analizowanie podobieństw i różnic w dźwiękowym i graficznym obrazie
wyrazów będących formami przypadka i liczby. Czym różnią się te wyrazy :
Adam, Adama, dom, domy, rybak, rybaka.
Ćwiczenia na analizę i syntezę słuchową.
- Powiedz jaką głoską rozpoczynają się wyrazy : kok, korek, kubek.
- Wymień głoskę, którą słyszysz na końcu wyrazów : nos, los, kos. Jaką głoskę
słyszysz w środku każdego z tych wyrazów.
- Wymień samogłoski w wyrazach : woda, kura, choinka, domy, lody.
- Powiedz, jakie wyrazy zaczynają się sylabą to-, mo-, ka-, ma-, da-.
- Utwórz wyraz z ostatnich głosek wyrazów : mydło, rok, len, oko. Powiedz,
jak on brzmi (okno).
- Jeżeli w wymawianych przeze mnie wyrazach usłyszycie głoskę „l” podnieście
lewą rękę, a jeżeli głoskę „p” to prawą rękę. Pomyślcie, co należy zrobić, jeżeli
w wyrazie występują obie te głoski (ton, tupie, pas, raport, lok, paczka, portfel)
Ćwiczenia na analizę i syntezę wzrokową :
- Utwórz z alfabetu wyrazy : sok, kok. Powiedz, jakie otrzymasz wyrazy, jeżeli
do każdego z tych wyrazów dołączysz na końcu literę „i”
- Do sylab : ka-, ko-, ku-, ru-, dołącz kolejno sylabę „ra”. Przepisz powstałe
wyrazy do zeszytu lub wklej je.
- Przepisz wyrazy : rok, lok, tok, a następnie literę „o” zastąp literą „a” w tych
wyrazach i napisz obok wyrazy nowo utworzone (rak, lak, tak)
- Z podanych liter alfabetu ruchomego utwórz wyraz oznaczający imię
dziewczynki (o, o, a, D, r, t )
- Podane sylaby połącz tak, aby powstały dwa wyrazy dwusylabowe, ra-, ro-,
no-, sa-, (rosa, rano)
- Z podanych sylab utwórz dwa wyrazy trzysylabowe. Ostatnie sylaby tych
wyrazów są takie same. ki-, li-, sto-, -iki, tyl-, mo- (motylki, stoliki)
Ćwiczenia związane z kształtowaniem pojęcia zdania :
- Obserwacja sytuacji, w której wybrany uczeń wykonuje jakąś czynność,
a pozostali układają o tym głośno zdania, np. Krysia pisze. Jurek rzuca. Pani
spaceruje. Podobnych obserwacji mogą uczniowie dokonywać patrząc przez
okno. Np. Wiatr wieje. Ludzie chodzą. Słońce świeci.
- Słuchanie zdań. Ile słyszeliście zdań ? (odtworzonych z taśmy lub
wypowiedzianych przez nauczyciela)
a) Za chwilę będzie padał deszcz. Nie wychodźcie na boisko !
b) Dokąd idziecie ? Czy zabraliście drugie śniadanie ?
c) Wczoraj oglądałam ciekawy film. Kupię ci ciastko.
- Zdania mogą wyrażać różną treść i związane z nią uczucia, jak smutek i radość,
mogą też być obojętne uczuciowo. Określcie, jakie są to zdania.
a) Ewelinę boli ząb. Jutro tatuś kupi mi komputer.
b) Pociąg wjechał na stację. Przyjechał nim tatuś.
c) Słońce świeci. Na oceanie zatonął polski statek.
- Układanie zdań z podanych wyrazów, liczenie wyrazów w zdaniu. Ułóż zdanie
z wyrazami : dno, patrzy, przez, Kazik. Policz, z ilu wyrazów składa się to
zdanie. Ułóż zdanie składające się z czterech wyrazów.
- Ilustrowanie zdań. Narysuj ilustrację do zdań : Pada deszcz. Z kranu kapie
woda. Dziewczynka ma parasol. Tu mieszka krasnal.
Ćwiczenie w pisaniu wyrazów wielką literą.
- Podkreśl wielkie litery, a następnie przepisz parami odpowiednie litery małe
i wielkie : s, o, S, a, i, R, m, I, t, k, M, e, E, A, O, r, T.
- Zabawa polegająca na podaniu nazwy miasta i jego mieszkańca. Jeden uczeń
podaje nazwę miasta, a inny mieszkańca tego miasta.
Gdańsk - gdańszczanin,
Warszawa - . . . . . . . . . . . . . . . . ,
. . . . . . . . - łodzianin,
Gdynia - . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,
Bydgoszcz - . . . . . . . . . . . . ,
. . . . . . . . . . . . - torunianin.
Następnie uczniowie otrzymują rozsypankę i z tworzonych przed chwilą
wyrazów układają w pary, czytają i po obserwacji ustalają zasadę : „Nazwy miast
piszemy wielką literą, a nazwy ich mieszkańców - małą.”
- Połącz następujące wyrazy w pary : Polska, Francja, Anglia, Ameryka, Polak,
Francuz, Anglik, Amerykanin. Potem ustal zasadę : „Nazwy państw i ich
mieszkańców piszemy wielką literą.
- Połącz tytuły książek i nazwiska ich autorów :
Władysław Broniewski
Słoń Trąbalski.
Julian Tuwim
Na jagody.
Maria Konopnicka
Najmilsi.
Ewa Szelburg - Zarembina
Jan Grabowski
Czarna owieczka.
Dla dzieci.
- Przepisz wstawiając odpowiednie litery.
W - niu - ziecka nasza klasa pojedzie na wycieczkę nad - isłę. Dzisiaj ustaliliśmy plan. - arysia, - asia, - ałgosia i ich mamusie przeprowadzą zgaduj zgadulę. Mama -arka kupiła już książki na nagrody.
Ćwiczenia syntaktyczne.
Zdania pytające :
- Poznanie zdań pytających można związać z obserwacją założonej dydaktycznie
sytuacji. Jeden uczeń kieruje do całej klasy wcześniej uzgodnione pytanie :
- Która godzina ?
- O której wyjeżdżamy na wycieczkę ?
- O której godzinie wrócimy ?
- Ile godzin będzie trwała nasza wycieczka ?
- Układanie zdań w związku z zabawą w sklep. Klasa zostaje podzielona na
zespoły, a każdy z nich ma ułożyć pytania dla osoby dokonującej zakupu
określonego towaru, np. zespół kupujący płaszcz ułożył następujące pytania :
- Czy mogę prosić o podanie tego płaszcza ?
- Ile on kosztuje ?
- Czy mogę przymierzyć ?
- Gdzie jest przymierzalnia ?
- Układanie zdań pytających z podanych wyrazów. Ułóż zdanie pytające
postaw pytajnik
- ze, pójdziesz, mną, czy (?)
- dwie, ma, czy, Tola, lalki (?)
Zdania oznajmujące
- Przeczytaj następujące zdania i powiedz, o czym one nas informują
a) Za szkołą jest boisko.
b) Przy szkole nie ma sali gimnastycznej.
c) Może za kilka lat wybudują salę.
Podczas analizy treści tych zdań i celu wypowiadającego je ustalamy, że zdanie
a) oznajmia, b) zaprzecza, c) przypuszcza. Ustalamy wniosek, że zdania, które
o czymś oznajmują, przypuszczają, zaprzeczają, są zdaniami oznajmującymi.
- Układanie zdań oznajmujących i przekształcanie ich na zdania oznajmujące
zaprzeczone, np. Ułóż zdanie o tym, jaka jutro będzie pogoda, a następnie
zmień je na zdania zaprzeczone.
a) Jutro będzie padał deszcz. (Jutro nie będzie padał deszcz. Jutro nie będzie
deszczu).
b) Jutro będzie silny mróz. (Jutro nie będzie silnego mrozu).
c) Jutro będzie silny wiatr. (Jutro nie będzie wiatru).
- Zamiana zdań przeczących na zdania twierdzące.
Np. Zamień zdania według wzoru :
Nie ma wody. Jest woda.
a) Nie boję się ciemności.
..........................
b) Nie lubię mlecznej zupy.
..........................
c) Nie pojadę w tym roku w góry.
..........................
d) Tej zimy nie pojeżdżę na sankach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f) Wczoraj nie oglądałam telewizji.
..........................
Zdania rozkazujące.
- Ustne układanie zdań rozkazujących połączone z zabawą lub inscenizacją,
w której wydaje się rozkazy, zakazy, życzenia i prośby, np. rozmowa mamy
z trzyletnią córką, mój pies, itp.
- Układanie zdań z rozsypanki wyrazowej
a) mi, upiec, pomóż (!)
b) na, chodźcie, boisko (!)
c) zaraz, Tomka, zawołajcie (!)
- Nauczyciel wypowiada zdania rozkazujące, a uczniowie określają na podstawie
intonacji, jaki powinien być znak na końcu zdania. Np. Chodź prawą stroną
chodnika. Uważaj na przejściu ! Nie łam gałęzi ! Nie płosz zwierząt. Nie hałasuj
w lesie.
Układanie zdań z podanych wyrazów.
- Układanie zdań z podanych wyrazów, łączenie ich w zdaniach w różnym szyku
w zależności od celu wypowiedzi. Ułóż z podanych wyrazów zdanie oznajmu jące, a potem zamień je w zdanie pytające pomagając sobie wyrazem oznacza jącym pytanie. Pamiętaj o znakach na końcu zdania.
a) na, zimno, jest, dworze, dzisiaj,
b) dawno, nie, w, była, kinie, już, mama,
c) lekcje, godzinie, o, się, dwunastej, skończyły,
d) Justyna, już, lat, osiem, ma,
e) na, pojedzie, wycieczkę, jutro, klasa, nasza,
- Uzupełnianie zdań brakującymi wyrazami (wyrazy brakujące podane w innej
formie gramatycznej lub podane w nadmiarze).
Uzupełnij zdania dobierając właściwy wyraz, zmień jego formę.
a) Nasz kraj jest . . . . . . . (najpiękniejsza, najlepsze).
b) Są tutaj . . . . . . . . lasy. (rozległy, piękny, stary).
- Układanie zdań pojedyńczych z członów zdania połączonych w związki frazeologiczne. Ułóż zdanie z następujących par wyrazów zmieniając odpowiednio
ich formę.
a) (biała kora), (brzoza ma)
b) (zimne mleko), (Ania pije)
c) (stary kogut), (głośno pieje)
d) (mała Agatka), (bawi się lalką)
Ćwiczenie w układaniu zdań z rozsypanek wyrazowych.
- Ułóż z tych wyrazów zdanie i przepisz je. Postaw na końcu właściwy znak.
Podkreśl wyrazy z dwuznakiem „rz”.
a) już, klasa, książki, pierwsza, czyta,
b) dzisiaj, „Brzechwa dzieciom”, Przemek, książkę, przyniósł,
c) wierszy, nam, pani, przeczytała, kilka,
- Dobierz właściwą nazwę ptaka do podanych wyrazów (sójka, jaskółka,
myszołów).
a) . . . . . . . . . . , za, się, wybiera, morze,
b) . . . . . . . . . . , może, nie, się, wybrać,
- Ułóż zdanie we właściwej kolejności. Wypisz rzeczowniki oznaczające ludzi.
Kuzyn Tadzia - Adam mieszka na wsi. Tadzio pojedzie do Adama na wakacje.
On lubi wieś.
Ćwiczenie w przekształcaniu i rozwijaniu zdań.
- Powiedz następujące zdania tak, jakby malowało tylko jedno dziecko.
Dzieci malowały kwiaty na konkurs.
Dzieci namalowały kwiaty.
Wskaż, które wyrazy w przekształconych przez ciebie zdaniach zmieniły się,
a które pozostały bez zmian.
- Uzupełnij zdania wyrazami : ląduje, startuje. Po uzupełnieniu podkreśl te
wyrazy w tekście, które występują w liczbie poj., mnog.
Na lotnisku w Gdańsku startują i lądują samoloty. Teraz . . . . . . . . . . samolot
z Warszawy, a . . . . . . . . . . . . . . do Berlina.
- Zastąp w tych zdaniach kilka wyrazów jednym.
a) Ania z rodzicami zwiedziła Kraków, Warszawę, Gdańsk.
Ania z rodzicami zwiedziła kilka . . . . . . . . . .
b) W domu Witka i Asi hoduje się kanarki, rybki, i kota.
W domu Witka i Asi hoduje się różne . . . . . . . . . . . . .
c) Wakacje trwają cały lipiec i sierpień.
Wakacje trwają dwa . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenie w poprawnym stosowaniu form gramatycznych rzeczowników
z przyimkami : „do”, „przy”, „od”, „z”, „na”, „w”, „koło”, „dla”, „bez”.
- Układanie zwrotów określających miejsce, gdzie szukał swoich okularów
pan Hilary z wiersza J. Tuwima „Okulary”
spodnie - szukał w . . . . . . .
kanapa - szukał w . . . . . . . .
surdut - szukał w . . . . . . . .
podłoga - szukał pod . . . . . . . .
but - szukał w . . . . . . . . . .
dziura - szukał w . . . . . . . . . .
szlafrok - szukał w . . . . . . .
znalazł je -szukał na . . . . . . . .
- Wstaw odpowiedni wyraz ( na, ze, do, z )
Jurek wyszedł . . . szkoły. Poszedł potem . . . . swojego kolegi.
. . . . Maćkiem poszli . . . . boisko.
- Zabawa w projektowanie jednej ze ścian w klasie. Zastosuj wyrazy :
(na, przy, obok, pod, na, dole, u góry)
Ćwiczenie na uzupełnianie zdań wyrazami z „ch” i „h”
- Wpisz odpowiednio dwuznak „ch” lub literę „h” :
- arcerze wybrali się na wycieczkę. Zabrali ze sobą - leb i -erbatniki. W lesie
rozbili trzy namioty. Jeden był dla - łopców, drugi dla dziewczynek.
A w trzecim urządzili sobie ku-nię. Dru-na i dru- pomagali im ugotować
smaczną gro-ówkę. Na deser była -erbata i -erbatniki
- Wypisz wyrazy z „ch” i „h”.
Wujek Heniek mieszka na Helu w mieście Hel. On jest marynarzem. Pływa
na statkach handlowych. Ostatnio wrócił z Holandii.
- Dokończ następujące zdania, podkreśl ostatni dwuznak w dopisanych
wyrazach. (buty, swetry, płaszcze, bloki, wieżowce, domki, drzewa, krzewy,
lasy, Laki, zeszyty, kartki).
Chodzimy w . . . . . . , . . . . . . , . . . . . .
Mieszkamy w . . . . . . , . . . . . . , . . . . . .
Owoce rosną na . . . . . . , . . . . . .
Grzyby zbieramy w . . . . . . . na . . . . . .
Piszemy w . . . . . . na . . . . . .
Ćwiczenia w układaniu wypowiedzi wielozdaniowych.
Ćwiczenia z rozsypanki wyrazowo - zdaniowej.
- Napisz odpowiedzi pełnymi zdaniami.
Jaką zupę mleczną jadłeś dzisiaj na śniadanie ?
Czy umiesz już coś sam ugotować ?
- Ułóż zdania z podanych wyrazów, a następnie uporządkuj je we właściwej
kolejności. Przepisz zdanie drugie jako zaprzeczone.
a) rysuje, dom, Ola,
b) jej, babci, dom, to, jest,
- Uzupełnij podane zdania wyrazami i ułóż te zdania we właściwej kolejności.
(Jaś, Małgosia, Świerkowo, pięć, zimą, tatuś)
. . . . . . . zawozi ich . . . . . . saniami. Oni mają . . . . . . kilometrów do szkoły.
. . . . . . . i . . . . . . . . mieszkają we wsi . . . . . . . . .
Przecinek przy wyliczaniu.
- Układanie poleceń i instrukcji w związku z tematem : co bym naprawił,
usprawnił, polepszył, gdybym był np. mamą, tatą, prezydentem, woźnym,
spikerem telewizyjnym, królem itp.
- Redagowanie pytań do nauczyciela.
Jak należy odrobić lekcje ?
Jak można szybko nauczyć się wiersza na pamięć ?
Co należy robić, by nie spóźniać się do szkoły ?
Wprowadzenie pojęcia rzeczownika i czasownika.
Pisownia wyrazów z „ó”, „rz” wymiennym, niewymiennym.
Ćwiczenia na klasyfikowanie wyrazów o szerszym i węższym zakresie
znaczeniowym.
- Dopisz jeden wyraz, którym można zastąpić podane wyrazy. Wyrazy do
wstawienia : chłopcy, dziewczynki, dzieci, rodzice.
Jaś, Staś, Tomek - . . . . . . . . .
dziewczynki i chłopcy - . . . . .
Ola, Ela, Ewa - . . . . . . . . . . . .
tata i mama - . . . . . . . . . . . . . .
- Przepisz wierszyk i podkreśl wyrazy z „rz”
Pokrzywa
Czy pokrzywa jest złośliwa ?
Dlaczego parzy ?
A może skarb się pod nią skrywa ?
A ona stoi na straży.
Czesław Janczarski
- Ułóż następujące wyrazy w dwóch grupach :
a) wyrazy z „ó” niewymiennym
b) wyrazy z „rz” niewymiennym
Następnie odczytując je głośno, powiedz, co każdy wyraz oznacza (roślinę,
ludzi, zwierzę, rzeczy, liczby).
Wyrazy : wróbel, orzech, królik, wierzba, brzoza, wiewiórka, róża, ziółka,
warzywa, jaskółka, rzodkiewka, jarzębina, jarzyny, pióra, ósma, góra,
półka, róg, rożen, ogórek, żółw, żółtko, Józek, ósemka, trzy.
Ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „ó” i „rz” wymiennym w związku z różnicą
form liczby rzeczownika i różnicą form osoby czasownika.
- Uzupełnij zdania wyrazami : rowerze, traktorze, obierze, na dworze, piorę,
biorę, zabiorę.
Witek ma rower. On jeździ na . . . . . . . .
Ojciec Janka ma traktor. Janek chętnie siada na . . . . . . . . . . . .
Babcia obiera ziemniaki. Ona także potem . . . . . . . jabłka na kompot.
Dziadek często wychodzi z psem na dwór. Pies chętnie przebywa na . . . . . . .
Mama pierze koszulę. Ja . . . . . . . . skarpetki. Witek bierze rower.
Ja . . . . . . . wrotki. On zabiera plecak. A ja . . . . . . . . . tylko chlebak.
- Dopisz czasownik według wzoru, zmieniając rzeczowniki na formę liczby
mnogiej.
stół stał - stoły stały
wóz ruszył - . . . . . . . . . . . . . . . .
ogród pachniał - . . . . . . . . . . .
samochód odjechał - . . . . . . . . .
bór szumiał - . . . . . . . . . . . . . .
pochód ruszył - . . . . . . . . . . . . .
- Dopisz formę liczby pojedyńczej. Podkreśl „ó” i „o” w wyrazach.
dwa bory - jeden . . . . . . .
dwa lody - jeden . . . . . . . .
dwa dzioby - jeden . . . . . .
dwa koła - jeden . . . . . . . .
dwie krowy - jeden . . . . . .
dwie łódki - jeden . . . . . . .
dwa miody - jeden . . . . . . .
dwa otwory - jeden . . . . . .
dwa dwory - jeden . . . . . . .
dwa wieczory - jeden . . . . .
- Napisz utworzone wyrazy i połącz je w pary z następującymi wyrazami :
odebrać, zabrać, wybrać, dobrać.
za
do
wy
od
bierze
Utrwalenie zmiękczeń. Pisownia skrótów w korespondencji.
- Napisz imię twojej mamy i twojego taty. Kiedy rodzice mają imieniny ?
Napisz to w zeszycie. Na końcu napisz dzisiejszą datę. Miesiąc pisz wyrazem.
Moja mama ma na imię . . . . . . . . . . .
Imieniny obchodzi . . . . . . . . . . .
Mój tato ma na imię . . . . . . . . . .
Imieniny ma . . . . . . . . . .
Dzisiaj jest . . . . . . . . . . .
- Lucyna i Marta wysłały z kolonii takie życzenia.
Kochanej Mamusi i Tatusiowi z okazji dziesiątej rocznicy ślubu życzymy wiele
radości, zdrowia i pomyślności.
Lucyna i Marta
Podkreśl w tych życzeniach wyrazy, w których spółgłoska jest zmiękczona
przez „i”.
- Napisz pięć imion kończących się na „ś” (Adaś, Staś, Grześ, Boguś, Wituś)
Ćwiczenie na utrwalenie pisowni wyrazów ze zbiegiem dwuznaków „sz”, „cz”.
- Do podanych sylab dopisz dwuznaki „szcz”.
gą. . . . ,
. . . . ury,
pi . . . . y,
. . . . eniak,
bar. . . . ,
. . . . otka,
p . . . . o³a,
. . . . yt,
pła. . . . . ,
. . . . aw,
je . . . . e,
. . . . eka,
dre . . . . . ,
. . . . upak,
ni . . . . y,
. . . . ęśliwy,
de . . . . . ,
. . . . ypce,
pia . . . . ysty,
. . . . ypior,
- Połącz w pary następujące wyrazy :
piaszczysty, szczęśliwy, szczupła, brzeg, kraj, pani.
- Ułóż wyrazy zdrobniałe od podanych :
barszcz, pszczoła, dreszcz, szczotka, deszcz, szczupak.