TEKSTY AUTENTYCZNE BAWIĄ I UCZĄ

Alicja JANKOWSKA, Beata JAŚKOWSKA-DERECHOWSKA, Studium Języków
Obcych, Politechnika Wrocławska
TEKSTY AUTENTYCZNE BAWIĄ I UCZĄ
Streszczenie. Referat omawia różne możliwości wykorzystania tekstów
autentycznych – od ulotki do artykułu – w celu aktywizacji studentów i
urozmaicenia procesu nauczania. Autorzy podkreślają ważną rolę materiałów
autentycznych w budowaniu poczucia pewności i niezależności językowej oraz
proponują kilka sposobów dydaktyzacji ogólnie dostępnych tekstów
anglojęzycznych.
Czytanie w języku ojczystym to proces, który rzadko poddawany jest analizie przez
nauczycieli języka obcego. Tymczasem, jeśli chcemy efektywnie wykorzystać tekst na
zajęciach z języka obcego, warto zastanowić się, co cechuje proces czytania jako taki. David
Cross w książce „A Practical Handbook of Language Teaching” wymienia następujące cechy
czytania w języku ojczystym:
- wybór – czytamy to, co chcemy albo czego potrzebujemy w danych okolicznościach;
- cel – czytamy z jakiegoś powodu i w jakimś celu, np. dla przyjemności (powieść), dla
informacji (rozkład jazdy autobusów) lub z ciekawości (przewodnik po obcym mieście);
- strategie – zależnie od wybranego celu oraz rodzaju tekstu, stosujemy różne strategie
czytania: gazetę czytamy inaczej niż, na przykład, akt notarialny;
- ilość – każdego dnia czytamy ogromną ilość rozmaitych tekstów: reklamy, tablice
informacyjne, nazwy sklepów;
- cisza – przeważnie czytamy w ciszy;
- tempo – zazwyczaj czytamy szybciej niż mówimy;
- kontekst – zmagamy się ze składnią i słownictwem, aby dotrzeć do ogólnego znaczenia
tekstu, rzadko korzystając ze słownika.
Oczywiście lista ta nie jest kompletna, ale znajomość tych cech pozwala już zauważyć
rozbieżności między naturalnym procesem czytania a standardowymi zadaniami, które
otrzymują studenci podczas zajęć. Nie wybierają oni tekstów samodzielnie, mają określony
czas i miejsce na ich przeczytanie, często każe im się czytać na głos, a cel lektury nie zawsze
jest dla nich jasny. Co może zrobić nauczyciel, aby polepszyć tę sytuację?
Zapewnienie studentom możliwości wyboru tekstu jest nierealne, ale można zachęcać
ich do czytania poza zajęciami, wzbudzając zainteresowanie danym tematem. Cel czytania
zależy oczywiście od rodzaju tekstu, z którym pracujemy i nauczyciel musi ułożyć adekwatne
zadania tak, żeby uczeń wiedział, że czyta w jakimś konkretnym celu. Wachlarz możliwych
ćwiczeń jest bardzo szeroki, gdyż tekst autentyczny to pojęcie, które obejmuje w zasadzie
wszystko, co zostało napisane przez i dla osób posługujących się nauczanym przez nas
językiem, jako językiem ojczystym (ang. native speakers). W rezultacie można mnożyć
rodzaje zadań, zmieniając ich stopień trudności, cel, itp. (Przykłady zostaną podane w dalszej
części referatu.) Warto też zależnie od rodzaju zaprezentowanego tekstu wprowadzać
odpowiednie techniki pomocne w efektywnym czytaniu, np. skimming („przeglądanie
tekstu”) przy raporcie, a scanning („przeszukiwanie tekstu”) przy programie telewizyjnym.
Teksty autentyczne bawią i uczą
83
Jeśli chodzi o ilość czytania, to oczywiście im więcej tym lepiej, pod warunkiem, że są to
różnorodne teksty o różnej długości (zrozumienie nawet krótkich haseł reklamowych też
może być świetnym ćwiczeniem rozwijającym kompetencje językowe). Należy unikać
czytania na głos – jest to nienaturalna sytuacja, niesprzyjająca zrozumieniu tekstu przez
czytającego. Czas na przeczytanie tekstu trzeba oczywiście dostosować do jego stopnia
trudności i umiejętności studentów. Jest to trudne zadanie, zwłaszcza w licznych grupach,
gdzie poziom językowy poszczególnych uczniów bywa zróżnicowany. Z naszych obserwacji
wynika, że mniejsza ilość czasu bardziej motywuje studentów niż jego nadmiar. Starają się
oni wtedy usprawniać techniki czytania oraz chętniej współpracują z innymi kolegami i
koleżankami w grupie. Ostatnia rzecz to uświadomienie studentom, że czytanie może
sprawiać przyjemność nawet bez zrozumienia każdego słowa z osobna i tutaj bardzo ważne
jest, aby nauczyciel oparł się pokusie wyjaśniania każdego nowego słówka.
Po co ten cały trud? Czy i dlaczego warto dbać o wszystkie aspekty wymienione
powyżej? Ponieważ, po pierwsze, tekst autentyczny na zajęciach to łącznik między sztucznym
środowiskiem klasy a prawdziwym światem, posługującym się danym językiem obcym.
Oczywisty przykład takiego tekstu to gazeta. Czytając artykuły, ogłoszenia czy nawet tylko
nagłówki studenci wykorzystują swoje zdolności do zdobywania informacji o autentycznym
świecie. Dowiadują się, co interesuje ludzi, dla których dany język jest językiem ojczystym,
zapoznają się z ich kulturą. Odpowiednio dobrany do poziomu grupy artykuł może być
impulsem do dalszej dyskusji, a zadania typu ‘odpowiedz na ogłoszenie’ zachęcić studentów
do ćwiczenia umiejętności pisania. Jednak trzeba pamiętać, że gazety to najszybciej
deaktualizujący się materiał dydaktyczny. Praktycznie z dnia na dzień tracą aktualność, a tym
samym swój potencjał wzbudzenia zainteresowania i przybliżenia codziennego życia. Dlatego
warto gromadzić też inne materiały. Przeanalizujmy prosty przykład: bardzo popularny temat
– jedzenie. Możemy dostarczyć studentom katalogi z supermarketu, gdzie obok fotografii są
podane ceny produktów, czasem krótkie przepisy kulinarne. Następnie można im ‘dać’ jakąś
kwotę, którą mają przeznaczyć na zakup produktów z katalogu potrzebnych do
przygotowania, np. przyjęcia noworocznego. Inne zadanie: studenci dostają przepisy
kulinarne zaczerpnięte np. z kolorowego czasopisma i mają sporządzić listę zakupów
potrzebnych do przygotowania danej potrawy. Na pewno są to bardziej efektywne sposoby
utrwalenia i rozbudowania zasobu słownictwa niż wypełnianie ćwiczeń w podręczniku.
Studenci mają kontakt ze współczesnym językiem, podanym w atrakcyjnym opakowaniu,
innym niż podręcznik, do którego są przyzwyczajeni. Sprzyja to pozytywnemu nastawieniu
do postawionego zadania i daje poczucie, że uczą się czegoś bardzo użytecznego w bardzo
konkretnym celu. A takie poczucie jest niezbędnym elementem motywującym dla większości
studentów.
Motywacja to kolejne zagadnienie, dla którego warto zadbać o jakość tekstów na
zajęciach. Poczucie sukcesu, poczynienia postępu są niezbędne dla zmotywowania uczących
się, a dobrze skonstruowane zadanie oparte na autentycznym tekście daje studentom dużo
satysfakcji i pewności siebie. Czują wtedy, że dali sobie radę z czymś, z czym radzą sobie
użytkownicy danego języka. Zyskują przekonanie, że w prawdziwej sytuacji potrafiliby
samodzielnie skorzystać z różnych źródeł informacji. Kolejny prosty przykład dla poparcia tej
tezy: studenci dostają broszurę reklamującą jakąś atrakcję turystyczną i muszą znaleźć
konkretne informacje, np. czas otwarcia, ceny biletów, sposób dojazdu, itp. Można też
skorzystać ze stron internetowych i poprosić studentów o znalezienie najkorzystniejszej oferty
przelotu, np. z Londynu do Dublina. Są to zadania, które łatwo modyfikować zależnie od
poziomu grupy, a ich praktyczny i realny wymiar bardzo podbudowuje poczucie pewności
siebie studentów.
Niektórzy autorzy (np. Guariento i Morley, 2001) twierdzą, że taki efekt daje
korzystanie z materiałów autentycznych z uczącymi się na poziomie co najmniej średnio-
84
A. JANKOWSKA, B. JAŚKOWSKA-DERECHOWSKA
zaawansowanym, a użycie ich z grupami mniej zaawansowanymi może prowadzić wręcz do
uczucia frustracji i zniechęcenia. Jednak naszym zdaniem, takie ryzyko można zmniejszyć
pod warunkiem, że wybierzemy odpowiedni materiał i właściwie skonstruujemy zadania.
Początkujący student może znaleźć w tekście konkretne wyrazy lub dopasować podpis do
fotografii, a nawet tak proste ćwiczenia dadzą mu możliwość zapoznania się z elementami
kultury, której języka się uczy.
Podsumowując dotychczasowe rozważania, można zaryzykować stwierdzenie, że roli
tekstów autentycznych w procesie dydaktycznym nie da się przecenić. Nie tylko urozmaicają
formę, w której podajemy uczniom wiedzę, ale odgrywają znaczącą rolę w ich motywowaniu
oraz tworzeniu poczucia autonomii i pewności w posługiwaniu się językiem obcym. Są też
doskonałym narzędziem, które można wykorzystać w celu przybliżenia kultury i zwyczajów
danego kraju.
Na zakończenie autorzy chcieliby przedstawić kilka praktycznych wskazówek, które
mogą być pomocne dla nauczyciela planującego pracę z wykorzystaniem tekstów
autentycznych.
• Skąd wziąć materiały? Kopalnią rozmaitych tekstów jest oczywiście internet.
Zależnie od warunków, w których uczymy, można je pozostawić w wersji
elektronicznej lub drukować. Kilka przydatnych adresów dla nauczycieli języka
angielskiego:
http://www.wrx.zen.co.uk/alltnews.htm - strona, na której odnajdziemy linki do
większości brytyjskich pozycji prasowych w wersji elektronicznej;
http://www.bbc.co.uk/ - strona BBC, a więc najświeższe informacje oraz
specjalny serwis dla uczących się angielskiego i nauczycieli;
http://www.timesonline.co.uk/tol/global/ - popularny dziennik w wersji
elektronicznej;
http://www.onestopenglish.com/ - strona pełna inspiracji dla nauczyciela i
gotowe plany lekcji oparte na artykułach z The Guardian;
http://www.eonline.com/ - strona Entertainment TV, a więc rozrywka, plotki,
itp.
Dostęp do autentycznych tekstów anglojęzycznych stał się też łatwiejszy dzięki
obniżeniu kosztów podróży do Wielkiej Brytanii i Irlandii. Przy okazji podróży
własnych lub znajomych, a także studentów, warto zbierać darmowe broszurki,
katalogi, plany metra, rozkłady jazdy, itp.
• Jak ekonomicznie wykorzystać materiały? Jeśli posiadamy wystarczającą liczbę
ulotek albo menu z restauracji dla naszych studentów, można zainwestować w
zalaminowanie ich – posłużą nam dłużej. Jeśli kopiujemy artykuły i dłuższe teksty,
czasem warto powycinać ‘zbędne’ elementy, aby jak najefektywniej wykorzystać
stronę kopii. Materiały najlepiej gromadzić w segregatorach według tematu lub
poziomu trudności.
• Jak wykorzystać ten sam materiał na różnych poziomach? Oczywiście zależy to od
inwencji nauczyciela, czasu, który może poświęcić na przygotowanie zadania, itp.
Proponujemy przykład: zadania od bardzo prostych do całkiem trudnych oparte na
repertuarze kinowym. Studenci otrzymują autentyczną ulotkę z repertuarem jednego
z londyńskich kin. Na poziomie podstawowym, pracując w parach muszą znaleźć
odpowiedzi na pytania: What’s on at the cinema? What time does … start/finish?
What can you see on Sunday morning? Następnie na forum grupy porównują
odpowiedzi. Studenci na poziomie średnio-zaawansowanym, po ogólnej dyskusji o
ulubionych rodzajach filmów, mają za zadanie umówić się z kolegą/koleżanką na
jakiś seans. Muszą znaleźć film i termin odpowiadający obojgu. W grupach
zaawansowanych studenci w trójkach lub czwórkach dyskutują na temat „Magia kina
Teksty autentyczne bawią i uczą
85
– wymyślcie 3 argumenty zachęcające młodych ludzi do chodzenia do kina zamiast
oglądania filmów na DVD.” Następnie, w parach rozmawiają o filmach opisanych w
repertuarze (czy już je widzieliście, które chcielibyście obejrzeć, wybierzcie film
właściwy dla rodziny z dziećmi, zakochanej pary, zmęczonego nauczyciela, itp.).
Połączeni znowu w podgrupy muszą umówić się na wyjście do kina, a następnie
przekonać pozostałe grupy do swojej propozycji. W domu każdy ma krótko
zrecenzować ostatnio widziany film.
BIBLIOGRAFIA
Cross D. (1995), A Practical Handbook of Language Teaching. Prentice Hall Europe.
Guariento W., Morley J. (2001), Text and Task Authenticity in the EFL classroom. ELT
Journal 55 (4), 347-353.
Grundy P. (1993), Newspapers. Resource Books for Teachers (red. Alan Miley).
Oxford University Press.
Kilickaya F. (2004), Authentic Materials and Cultural Content in EFL Classrooms.
The Internet TESL Journal, tom X, nr 7, lipiec 2004, http://iteslj.org/ .
Kelly Ch., Kelly L., Offner M., Vorland B. (2002), Effective Ways to Use Authentic Materials
with ESL/EFL Students. The Internet TESL Journal, tom VIII, nr 11, listopad 2002,
http://iteslj.org/