biologia - ZSO Zator

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III liceum
Lp.
Temat
Czym zajmuje się
genetyka?
dopuszczającą
- definiuje pojęcie„genetyka”
-rozpoznaje cechy
dziedziczne i niedziedziczne
- wie, na czym polega
dominacja i recesywność
genów
1
- zna treść I prawa Mendla
Wymagania na ocenę
dostateczną
dobrą
-przestawia na schemacie
- zna podstawowe pojęcia
lokalizację alleli genów na
genetyczne: gen, allel,
chromosomach homologicznych;
genotyp, fenotyp,
homozygota, heterozygota
-analizuje przykłady
dziedziczenia jednej cechy,
- potrafi zapisać krzyżówkę
opierając się na I prawie Mendla;
jednogenową
-posługuje się szachownicą
Punnetta w zapisywaniu
krzyżówek genetycznych
jednogenowych;
- określa genotypy i fenotypy w
analizowanych przykładach
dziedziczenia;
- oblicza stosunek genotypów i
fenotypów w potomstwie
krzyżówek jednogenowych;
bardzo dobrą
-wyjaśnia, na czym polega
dziedziczenie;
-wskazuje allel dominujący,
recesywny oraz genotyp,
heterozygotę, homozygotę
dominującą i recesywną;
-formułuje definicje allelu,
alleli wielokrotnych, genotypu,
fenotypu, I prawa Mendla,
krzyżówki testowej;
-wyjaśnia zastosowanie
krzyżówki testowej
-rozwiązuje zadania genetyczne
Dziedziczenie grup
krwi.
2
- wymienia grupy krwi
występujące u człowieka
- wie, na czym polega
kodominacja
- wskazuje uniwersalnego
dawcę krwi i uniwersalnego
biorcę krwi
- charakteryzuje mechanizm
dziedziczenia grup krwi w
układzie AB0
– zna sposób dziedziczenia
czynnika Rh
- potrafi określić, w jakich
układach dawca – biorca nastąpi
aglutynacja
- wyjaśnia, na czym polega
czynnik serologiczny
- wykonuje krzyżówkę
genetyczną dotyczącą
dziedziczenia grup krwi
ilustrujące mechanizm
dziedziczenia grup krwi
- uzasadnia konieczność
przeprowadzania badań krwi w
celu wykluczenia ojcostwa lub
możliwości transplantacji
narządów
- przewiduje możliwe grupy
krwi potomstwa na podstawie
genotypów rodziców
-wskazuje, że aglutyniny nie
powstają w wyniku
uodpornienia, lecz są
dziedziczone
II prawo Mendla
Niezależne
dziedziczenie
genów.
- określa kombinację alleli
dwóch genów w gametach
-podaje treść II prawa
Mendla;
-analizuje przykłady
dziedziczenia dwóch cech na
podstawie II prawa Mendla
-wyjaśnia mechanizm
dziedziczenia dwóch cech
zgodnie z prawami Mendla;
-podaje przykład cechy
dziedziczonej zgodnie z
kodominacją
-ustala stosunek genotypów i
fenotypów w potomstwie
krzyżówek dwugenowych
-posługuje się szachownicą
Punnetta w rozwiązywaniu
zadań genetycznych
dotyczących krzyżówek
dwugenowych i zgodnie z
mechanizmem dziedziczenia
niepełnej dominacji
-stosuje krzyżówkę testową do
rozróżnienia pełnej i niepełnej
dominacji cech.
3
-wyjaśnia, na czym polega
pełna i niepełna dominacja
Geny i
chromosomy.
-omawia założenia
chromosomowej teorii
dziedziczności;
4
-opisuje kariotyp człowieka;
- ocenia słuszność II prawa
Mendla.
Dziedziczenie cech
sprzężonych z
płcią.
-określa płeć na podstawie
kariotypu;
- porównuje stosunek
genotypów i fenotypów
powstających w wyniku
dziedziczenia zgodnie z pełną
i niepełną dominacją
-rozróżnia kariotyp i genotyp
-ocenia przydatność badań
kariotypu;
-ocenia, kiedy geny
niealleliczne dziedziczą się
niezależnie od siebie, a kiedy
razem;
-ocenia przydatność badań
kariotypu;
5
-podaje przykłady cech
sprzężonych z płcią;
6
- wymienia nazwy chorób
dziedzicznych sprzężonych z
płcią;
- podaje przykłady cech
zależnych od jednego genu i
od wielu genów;
- zna objawy chorób
sprzężonych z płcią;
-uzależnia kształtowanie się
fenotypu od genotypu i
czynników środowiskowych;
- wyjaśnia zależność między
- podaje przykłady wpływu
Fenotyp człowieka.
-wyjaśnia mechanizm
dziedziczenia płci u
człowieka;
-formułuje definicję kariotypu
-posługuje się szachownicą
Punnetta w rozwiązywaniu zadań
ilustrujących dziedziczenie cech
-rozróżnia na schematach
kariotypu człowieka autosomy i
chromosomy płci;
-formułuje definicję genów
sprzężonych z płcią;
-wyjaśnia różnice między
niepełną dominacją i
kodominacją;
-podaje metody badań
kariotypu
-wyjaśnia istotę tworzenia map
chromosomów metodą sprzężeń
genetycznych.
-wyjaśnia mechanizm
dziedziczenia cech sprzężonych
z płcią
-posługuje się szachownicą
Punnetta w rozwiązywaniu zadań
ilustrujących dziedziczenie cech
sprzężonych z płcią;
-analizuje rodowody na
przykładzie wybranych cech
człowieka;
-wyjaśnia plejotropowe
oddziaływanie genów
genotypem a fenotypem;
- wymienia czynniki
wpływające na fenotyp;
Nośnik informacji
genetycznej DNA.
- podaje definicję materiału
genetycznego i replikacji;
7
Cechy kodu
genetycznego.
-porównuje budowę, funkcję i
lokalizację w komórce
kwasów nukleinowych;
- wykonuje schemat budowy
DNA;
-uzasadnia, że DNA jest
nośnikiem informacji
genetycznej
- formułuje współczesną
definicję genu
-wyjaśnia, co to jest gen
nieciągły;
- wie, co to jest kod
genetyczny
-analizuje na schematach
semikonserwatywny
mechanizm replikacji.
- wymienia cechy kodu
genetycznego
- definiuje pojęcie kodon
8
genotypu i czynników
środowiskowych na fenotyp
organizmu
-omawia znaczenie kodu
genetycznego
- wyjaśnia, w jaki sposób
materiał genetyczny warunkuje
budowę organizmu i jego funkcje
życiowe;
- opisuje mechanizm replikacji;
- wyjaśnia różnicę między kodem
genetycznym a informacją
genetyczną
- omawia cechy kodu
genetycznego
-analizuje zależność między
replikacją a przekazywaniem
informacji genetycznej;
-wyjaśnia, dlaczego mechanizm
replikacji jest
semikonserwatywny.
- zapisuje sekwencje
aminokwasów w białku na
podstawie sekwencji
nukleotydów w mRNA,
wykorzystując tabelę kodów
- wykazuje uniwersalność kodu
genetycznego
Ekspresja
informacji
genetycznej.
9
-formułuje definicję kodu
genetycznego, informacji
genetycznej
- omawia właściwości kodu
genetycznego;
-posługuje się tabelą kodu
genetycznego;
-podaje nazwy dwóch
głównych etapów ekspresji
informacji genetycznej i
lokalizuje je w komórce;
- wyjaśnia rolę tRNA w procesie
translacji.
-wykonuje schemat ekspresji
informacji genetycznej;
- wymienia elementy aparatu
translacyjnego;
- wykazuje zależność: gen –
- wyjaśnia sposób odczytywania
informacji genetycznej;
-wyjaśnia, na czym polega
ekspresja
-analizuje związek między
właściwościami kodu
genetycznego a ekspresją
informacji genetycznej;
-omawia przebieg ekspresji
informacji genetycznej;
białko – cecha.
Zmienność
dziedziczna.
- wskazuje, że zmiany w
genotypie są dziedziczone;
- klasyfikuje rodzaje
zmienności;
10
- klasyfikuje rodzaje mutacji;
- wymienia czynniki
mutagenne
Choroby
genetyczne i
nowotworowe
11
informacji genetycznej;
-analizuje na schematach
przebieg ekspresji informacji
genetycznej;
-podaje przykłady cech
człowieka, które są
reprezentowane przez
zmienność ciągłą i przez
zmienność nieciągłą;
-wyjaśnia znaczenie
rekombinacji w kształtowaniu
genotypu organizmu;
-uzasadnia konieczność
stosowania profilaktyki
chorób nowotworowych oraz
znaczenie diagnostyki we
wczesnym wykrywaniu
zmian nowotworowych
-omawia przyczyny chorób
nowotworowych;
- formułuje definicję mutacji;
- wyjaśnia znaczenie mutacji w
procesie ewolucji
- rozróżnia rodzaje mutacji i
określa ich skutki dla
organizmu;
-klasyfikuje choroby
genetyczne;
-formułuje definicje chorób
genetycznych;
- wskazuje miejsca rekombinacji
w procesie mejozy;
- formułuje kryterium
klasyfikacji chorób
genetycznych;
- podaje przykłady chorób
genetycznych człowieka
mających charakter mutacji
punktowych oraz tych, które
są związane ze zmianą liczby
chromosomów;
-wymienia najczęściej
występujące w Polsce choroby
nowotworowe;
- omawia wpływ czynników
-analizuje przyczyny
zmienności organizmów;
-wyjaśnia, na czym polega
zmienność rekombinacyjna i
mutacyjna;
-analizuje skutki działania
czynników mutagennych;
-analizuje mechanizm
powstawania mutacji;
-wymienia metody i techniki
stosowane w diagnostyce chorób
genetycznych;
-uzasadnia kontrowersyjność
badań prenatalnych z punktu
widzenia etyki;
- wyjaśnia, że jednym ze
skutków zaburzeń w regulacji
mitozy jest proces nowotworzeni
komórek
-analizuje przyczyny i objawy
wybranych chorób
genetycznych człowieka;
-analizuje mechanizm
transformacji nowotworowej
komórek;
- wykazuje różnorodność metod
leczenia chorób
nowotworowych;
- prezentuje swoje poglądy na
temat badań prenatalnych,
problemów osób chorych i
niepełnosprawnych, a także
wyjaśnia wpływ trybu życia i
środowiska na rozwój choroby
Biotechnologia i
inżynieria
genetyczna
-wyjaśnia, co to jest
biotechnologia i na czym
polega inżynieria
genetyczna;
-wymienia podstawowe
techniki inżynierii
genetycznej
12
-wymienia przykłady
organizmów
transgenicznych;
ryzyka na rozwój choroby
nowotworowej;
nowotworowej.
-formułuje definicje enzymów
restrykcyjnych, wektorów,
organizmu transgenicznego;
-argumentuje korzyści i
zagrożenia wynikające ze
stosowania technik inżynierii
genetycznej;
- podaje przykłady;
zastosowania inżynierii
genetycznej;
- wyjaśnia sposób tworzenia i
cel powstawania organizmów
transgenicznych;
-omawia podstawowe techniki
inżynierii genetycznej;
-omawia sposoby tworzenia
organizmów transgenicznych;
-wyjaśnia różnice między
biotechnologią białą, zieloną i
czerwoną.
-argumentuje nadzieje i
obawy związane z
organizmami transgenicznymi
Osiągnięcia i
perspektywy
rozwoju
biotechnologii
13
-podaje przykłady chorób,
które można leczyć za
pomocą terapii genowej;
-wymienia nadzieje i obawy
związane z GMO;
-analizuje na schematach
metody klonowania roślin i
zwierząt;
-analizuje na schematach
techniki inżynierii
genetycznej: metody RELP i
PCR;
- wyjaśnia ideę terapii
genowej;
- wyjaśnia, na czym polega
klonowanie;
- formułuje definicję komórek
macierzystych i podaje
przykłady ich zastosowania w
medycynie;
-omawia wybrane metody
klonowania roślin i zwierząt;
- wyjaśnia różnice między
klonowaniem reprodukcyjnym a
terapeutycznym;
- rozważa etyczne aspekty
klonowania;
- analizuje na schemacie
mechanizm powstawania
organizmów transgenicznych;
-ocenia korzyści i zagrożenia
wynikające z ingerencji
człowieka w genomy
organizmów.
-analizuje dotychczasowe
dokonania terapii genowej;
-analizuje perspektywy
zastosowania komórek
macierzystych w klonowaniu
terapeutycznym;
- prezentuje swoje poglądy na
temat rozwoju inżynierii
genetycznej oraz
biotechnologii.
Co to jest
ekologia?
-wymienia czynniki
środowiska kształtujące
różnorodność biologiczną;
- rozróżnia warunki i zasoby
środowiska;
-przedstawia na wykresie i
odczytuje z wykresu zakres
tolerancji ekologicznej
organizmu (gatunku)
14
-wymienia warunki
konieczne do zachodzenia
ewolucji;
-definiuje pojęcia „nisza
ekologiczna”, „siedlisko”,
„tolerancja ekologiczna”
-formułuje definicje
ponadorganizmalnych
poziomów organizacji żywej
materii: populacji, biocenozy,
ekosystemu, biomu, biosfery
oraz określa wzajemne relacje
między nimi;
-wyjaśnia na przykładach, co
to jest nisza ekologiczna;
-przedstawia na schemacie
hierarchiczną organizację życia:
od poziomu chemicznego, przez
komórkowy, organizmalny do
ponadorganizmalnego;
-czynniki środowiska a
procesami fizjologicznymi
organizmów;
-podaje przykłady wpływu
czynników środowiska na formy
ekologiczne organizmów;
- formułuje definicje
organizmów stenotopowych,
eurytopowych,
kosmopolitycznych,
endemicznych;
- rozróżnia stenobionty i
eurybionty na wykresach
tolerancji organizmów na
warunki środowiska
- wymienia rodzaje doboru
naturalnego
15
Różnorodność
organizmów.
16
-formułuje definicję
specjacji;
- wymienia niezbędne
warunki specjacji;
-klasyfikuje organizmy
żyjące na Ziemi na główne
-uzasadnia, że dobór naturalny
jest uniwersalnym
mechanizmem ewolucji;
- rozróżnia na schematach
rodzaje doboru naturalnego;
- omawia podstawowe różnice
między królestwami
organizmów
-propaguje konieczność
zachowania różnorodności
biologicznej ekosystemów;
-wykazuje zależność między
różnorodnością biologiczną
organizmów na danym terenie a
ich tolerancją ekologiczną i
warunkami środowiska;
-uzasadnia, że efekt założyciela
i efekt wąskiego gardła są
przykładami dryfu
genetycznego.
-wyjaśnia, w jaki sposób
powstała różnorodność
organizmów w procesie
ewolucji;
- określa zakresy tolerancji
organizmów przedstawione na
wykresach
Dobór naturalny i
sztuczny.
-analizuje różnorodność
biologiczną na różnych
poziomach organizacji
przyrody jako różnorodność
genetyczną, gatunkową i
ekosystemów;
-porównuje rodzaje doboru
naturalnego;
- wskazuje dryf genetyczny
jako przypadkowy mechanizm
ewolucji.
- omawia specjację allopatryczną
i sympatryczną;
-wyjaśnia, jakie warunki są
niezbędne w procesie specjacji;
- rozróżnia na schematach
specjację allopatryczną i
sympatryczną;
-uzasadnia na przykładach, że
różnorodność organizmów
może być wynikiem koewolucji
organizmów.
- przedstawia schemat specjacji
jednostki systematyczne
(królestwa, typy, gromady);
Charakterystyczne
cechy populacji.
-wymienia charakterystyczne
cechy populacji;
- rozróżnia na schematach
strukturę przestrzenną,
wiekową i płciową populacji
17
-podaje przykłady wpływu
człowieka na różnorodność
biologiczną;
Antagonistyczne
oddziaływania
pomiędzy
populacjami.
18
-formułuje definicję
interakcji
międzypopulacyjnych
-podaje przykłady
pozytywnych i negatywnych
interakcji
międzypopulacyjnych;
-określa antagonistyczne
stosunki między populacjami
-przedstawia schemat
klasyfikacji drapieżników;
- uzasadnia, podając
przykłady, że wymieranie
gatunków w przeszłości i
współcześnie prowadzi do
nieodwracalnych zmian w
przyrodzie i w środowisku.
-określa, co jest podstawą
różnorodności organizmów w
populacji;
-analizuje na schematach
strukturę przestrzenną,
wiekową i płciową populacji;
-klasyfikuje typy interakcji
międzypopulacyjnych;
-charakteryzuje interakcje
międzypopulacyjne;
-wymienia skutki konkurencji
między organizmami
-porównuje intensywność
konkurencji
wewnątrzgatunkowej i
międzygatunkowej;
-analizuje na wykresie
fluktuacje liczebności ofiar i
drapieżników
allopatrycznej i sympatrycznej;
- wymienia główne przyczyny
wymierania gatunków;
- definiuje charakterystyczne
cechy populacji;
-uzasadnia, podając przykłady,
że nadmierna eksploatacja
populacji i ich środowiska
prowadzi do nieodwracalnych
zmian w przyrodzie.
-wykazuje wpływ interakcji
międzypopulacyjnych w
biocenozie na zachowanie
różnorodności organizmów;
-uzasadnia, że konkurencja jest
jednym ze sposobów działania
doboru naturalnego;
-porównuje fluktuacje
liczebności ofiar i drapieżników
w stabilnym i zmiennym
środowisku;
-dowodzi, że drapieżnictwo
sprzyja różnorodności
biologicznej;
- przedstawia powiązania
między różnorodnością
organizmów a pulą genową
populacji;
- przedstawia na schematach
strukturę przestrzenną,
wiekową i płciową populacji.
-wyjaśnia, dlaczego koewolucja
drapieżców i ich ofiar zwiększa
różnorodność biologiczną;
-dowodzi, podając odpowiednie
przykłady, że interakcje
międzypopulacyjne powstały w
drodze koewolucji organizmów
-wyjaśnia na przykładach
hipotezę „Czerwonej
Królowej”;
19
Nieantagonistyczne -formułuje definicję
interakcji
oddziaływania
międzypopulacyjnych
pomiędzy
populacjami.
-określa nieantagonistyczne
stosunki między populacjami
Struktura
ekosystemu i jego
funkcjonowanie.
- wyjaśnia, na czym polega
obieg materii i przepływ
energii w ekosystemie;
-uzasadnia, że dopływ
energii słonecznej jest
niezbędny do trwania życia
na Ziemi;
20
-rozróżnia łańcuch
pokarmowy spasania i
detrytusowy
-wymienia cechy
ekosystemu klimaksowego.
Życie ekosystemów
21
-charakteryzuje wzajemne
zależności i powiązania
troficzne kształtujące
różnorodność biologiczną
wybranych ekosystemów
lądowych, wodnych i
ekotopów
-wyjaśnia, na czym polegają
i czym są spowodowane
zakwity
-klasyfikuje typy interakcji
międzypopulacyjnych;
-charakteryzuje interakcje
międzypopulacyjne
-analizuje na schematach
obieg materii i przepływ
energii w ekosystemie;
-analizuje krążenie węgla i
azotu w przyrodzie;
-omawia zakłócenia w obiegu
węgla i azotu w przyrodzie
spowodowane działalnością
człowieka;
-analizuje i konstruuje
łańcuchy pokarmowe i sieci
troficzne rożnych
ekosystemów
-przyporządkowuje kolejnym
ogniwom łańcucha
pokarmowego poziomy
troficzne w piramidzie
ekologicznej;
-omawia na przykładzie
wybranych ekosystemów
adaptację organizmów do
środowiska;
-analizuje i konstruuje
łańcuchy pokarmowe i sieci
troficzne ekosystemów
lądowych, wodnych i
ekotonów;
-wykazuje wpływ interakcji
międzypopulacyjnych w
biocenozie na zachowanie
różnorodności organizmów;
-dowodzi, podając odpowiednie
przykłady, że interakcje
międzypopulacyjne powstały w
drodze koewolucji organizmó
- omawia krążenie węgla i azotu
w przyrodzie;
- porównuje pierwotną i wtórną
sukcesję ekosystemów
prowadzącą do zmian w ich
strukturze gatunkowej;
- wymienia i omawia na
przykładach kolejne stadia
sukcesji pierwotnej i wtórnej;
- omawia funkcjonowanie
ekosystemów jako układów
samoregulujących;
-analizuje na schematach etapy
sukcesji;
-podaje przykłady sukcesji
pierwotnej i wtórnej;
-analizuje związek pomiędzy
różnorodnością biologiczną a
stabilnością ekosystemów;
-wyjaśnia, dlaczego po wyrębie
tropikalnego lasu gleba szybko
ulega erozji;
-wykazuje, że zmienność w
czasie i przestrzeni
ekosystemów prowadzi do ich
stabilizacji w określonych
warunkach środowiska;
-wykazuje powiązania między
różnorodnością siedlisk a
zróżnicowaniem organizmów w
środowisku i stabilnością
ekosystemów
-planuje i przeprowadza
obserwacje wpływu saprofitów
na rozkład materii organicznej
oraz wpływu zooplanktonu na
jakość wody w zbiornikach.
-przewiduje skutki
przeżyźnienia jezior;
Biogeneza
-formułuje definicję
biogenezy
-formułuje teorię
endosymbiozy;
22
-podaje cechy pierwszego
żywego organizmu;
-omawia założenia teorii
ewolucji;
Bezpośrednie i
pośrednie dowody
ewolucji.
23
- wie, co to jest
ewolucjonizm
- klasyfikuje dowody i
świadectwa ewolucji
- podaje przykłady
pośrednich i bezpośrednich
dowodów ewolucji
- analizuje na schematach
przebieg biogenezy;
-wyjaśnia, w jaki sposób
kształtował się obecny skład
atmosfery
-uzasadnia rolę bezpośrednich
dowodów ewolucji w badaniu
zmian ewolucyjnych
organizmów;
-przedstawia ewolucję
organizmów jako przemiany
biosfery i kształtowanie się
różnorodności biologicznej
- definiuje pojęcia narządów
homologicznych i
analogicznych
- uzasadnia rolę
bezpośrednich dowodów
ewolucji w badaniu zmian
ewolucyjnych organizmów
-omawia podstawowe założenia
biogenezy;
-wyjaśnia, dlaczego rośliny
wykorzystują niewielką część
widma słonecznego w procesie
fotosyntezy;
-omawia skutki ewolucji
mikroorganizmów
chorobotwórczych w
kontekście stosowania
antybiotyków i szczepień.
- rozróżnia narządy analogiczne i
homologiczne;
- wyjaśnia mechanizmy
datowania skamieniałości
- podaje przykłady narządów
analogicznych i homologicznych;
- potrafi określić wiek
skamieniałości, stosując
metodę węgla 14C
- opisuje proces powstawania
skamieniałości
-analizuje teorię ewolucji w
kontekście podstaw genetyki.
Antropogeneza
24
-formułuje definicję
antropogenezy wskazuje
typowo ludzkie cechy
człowieka;
-wymienia formy praludzkie;
-porównuje cechy człowieka i
innych ssaków oraz cechy
człowieka i małp
człekokształtnych;
-wykazuje znaczenie rozwoju
komunikacji, techniki i
kultury w przebiegu ewolucji
człowieka
-analizuje teorię endosymbiozy
na schematach;
-wykazuje podobieństwa i
różnice między człowiekiem a
małpami człekokształtnymi;
-podaje przynależność
systematyczną człowieka;
- analizuje znaczenie
pośrednich dowodów ewolucji
w badaniu zmian ewolucyjnych
organizmów;
-omawia etapy antropogenezy,
analizując drzewo rodowe
człowieka;
-analizuje drzewo rodowe
hominidów przewiduje, w jaki
sposób obecny rozwój
komunikacji, techniki i kultury
może wpłynąć na ewolucję
biologiczną współczesnego
człowieka.
Zagrożenia i
ochrona gleb.
-wymienia formy i czynniki
degradacji gleb;
-przewiduje konsekwencje
wzrastającej ilości odpadów;
25
-podaje sposoby
ograniczania ilości odpadów
w skali lokalnej i globalnej;
-wykazuje związek
intensyfikacji rolnictwa z
zagrożeniem różnorodności
organizmów;
-uzasadnia, że rolnictwo
ekologiczne prowadzi do
ograniczenia degradacji
środowiska i poprawy
parametrów zdrowotnych
produktów rolnych;
-wyjaśnia problemy
nowoczesnego rolnictwa;
-uzasadnia, że rolnictwo
intensywne przyczynia się do
spadku różnorodności
biologicznej
-analizuje współczesne
możliwości ochrony gleb.
-propaguje proekologiczne
metody rozwiązywania
problemów odpadów w skali
lokalnej, krajowej i globalnej.
Wykorzystanie
wód
-wymienia źródła
zanieczyszczenia wód;
-wyjaśnia, co to są ścieki,
jakie są ich rodzaje oraz
analizuje możliwości
ograniczenia ich ilości
26
-wyjaśnia, w jaki sposób
rolnictwo przyczynia się do
strat wody;
-wymienia największe
zagrożenia dla czystości wód
w okolicy swojego miejsca
zamieszkania;
-proponuje sposoby ochrony
zasobów wodnych.
Zanieczyszczenia
atmosfery
- rozróżnia rodzaje
zanieczyszczeń atmosfery;
-rozróżnia konwencjonalne i
alternatywne źródła energii;
27
-uzasadnia potrzebę
wykorzystania
alternatywnych źródeł
energii.
-przedstawia zasoby wodne
świata, analizując bilans wodny
Ziemi oraz lokalne bilanse
wodne;
-analizuje metody oczyszczania
wód; -ocenia wpływ jakości wód
na zdrowie człowieka i
różnorodność biologiczną.
-podaje przyczyny i omawia
konsekwencje wpływu efektu
cieplarnianego, dziury
ozonowej i kwaśnych opadów
na zdrowie człowieka i
różnorodność biologiczną;
-omawia powstawanie kwaśnych
opadów, efektu cieplarnianego i
dziury ozonowej;
-analizuje i wyciąga wnioski
dotyczące sposobów
ograniczania zużycia energii;
-porównuje wpływ
konwencjonalnych i
alternatywnych źródeł energii na
czystość powietrza, zdrowie
człowieka i różnorodność
-przewiduje skutki ocieplenia
klimatu Ziemi;
-analizuje korzyści i zagrożenia
wynikające ze stosowania
nawozów sztucznych i środków
ochrony roślin, nienaturalnych
pasz oraz organizmów
zmodyfikowanych genetycznie;
-wyciąga wnioski;
-porównuje zalety i wady
rolnictwa intensywnego i
ekologicznego;
-uzasadnia, że działalność
człowieka jest źródłem
zaburzeń mechanizmów
samoregulacji jezior, rzek i
mórz;
-ocenia wpływ
zanieczyszczenia powietrza na
zdrowie człowieka i
różnorodność biologiczną.
organizmów
Zagrożenia
różnorodności
biologicznej
28
-wymienia zagrożenia
różnorodności biologicznej
powodowane przez
rolnictwo, rybołówstwo,
myślistwo i łowiectwo;
-wykazuje związek między
niszczeniem siedlisk a
zmniejszaniem
różnorodności biologicznej
-wyjaśnia, co to jest rozwój
zrównoważony;
29
Ochrona przyrody
w Polsce
-klasyfikuje sposoby
ochrony przyrody
-wymienia formy ochrony
przyrody w warunkach
naturalnych oraz poza
naturalnym siedliskiem
-charakteryzuje formy
ochrony przyrody w
najbliższym otoczeniu;
-rozpoznaje gatunki
chronione w najbliższym
otoczeniu
-określa wpływ wycinania
lasów na różnorodność
biologiczną w skali lokalnej i
globalnej
-przewiduje konsekwencje
lokalnych i globalnych
zagrożeń środowiska;
-podejmuje działania na rzecz
ochrony środowiska i
zachowania różnorodności
biologicznej;
-określa przyczyny i skutki
zmniejszającej się różnorodności
biologicznej
-wskazuje przykłady działań
człowieka zgodne z zasadami
zrównoważonego rozwoju
-wyjaśnia, w jaki sposób
wprowadzenie nowego gatunku
może zaburzyć funkcjonowanie
ekosystemu;
- formułuje kryterium
klasyfikacji sposobów
ochrony przyrody;
-przedstawia graficznie
klasyfikacje form ochrony
przyrody;
-wymienia przykłady ścisłych i
częściowych oraz biernych i
czynnych form ochrony przyrody
-rozróżnia sposoby ochrony
przyrody: ścisłe i częściowe,
bierne i czynne, w warunkach
naturalnych i poza naturalnym
siedliskiem
-podaje przykłady pozytywnych
efektów współpracy
międzynarodowej w zakresie
ochrony środowiska w Polsce i
na świecie;
-uzasadnia konieczność
ochrony przyrody dla
zachowania różnorodności
biologicznej;
-analizuje i wyciąga wnioski
dotyczące zagrożeń
wynikających z nieracjonalnej
eksploatacji środowiska;
-propaguje lokalne działania
mające na celu poprawę stanu
środowiska i zachowanie
różnorodności biologicznej;
-wskazuje różnice między
ścisłymi i częściowymi oraz
biernymi i czynnymi formami
ochrony przyrody;
-analizuje konflikty interesów
na terenach chronionych;
-analizuje zasady i warunki
rozwoju zrównoważonego;
-analizuje główne akty prawne
dotyczące ochrony przyrody w
Polsce i na świecie
-wymienia nazwy organizacji
zajmujących się ochroną
przyrody w Polsce i na
świecie
Dodatkowe wymagania na ocenę celującą do klasy trzeciej liceum:
Ocenę celującą może otrzymać uczeń, który opanował treści na ocenę bardzo dobrą oraz posiada wiedzę wykraczającą poza program nauczania dla danej klasy.
Uczeń potrafi selekcjonować i hierarchizować wiadomości.
Uczeń, który uzyskał tytuł laureata konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim i ponadwojewódzkim bądź laureata lub finalisty olimpiady
przedmiotowej otrzymuje celującą roczną ocenę klasyfikacyjną.