Czas wolny poświęcany dzieciom przez rodziców Dorota Głowacka

Czas wolny poświęcany dzieciom przez rodziców
Dorota Głowacka
Czas wolny i sposób jego wykorzystywania stanowi dla człowieka jeden z najważniejszych wymiarów jego życia.
Obok pracy zawodowej czas wolny staje się nieodłączną częścią życia ludzkiego, a w tym życia rodziny, która poprzez
wychowywanie swojego potomstwa powinna zaszczepić w nim chęć i konieczność zarówno do pracy jak i odpoczynku.
Czas wolny jest czymś, co towarzyszy człowiekowi od wieków, aby szerzej przyjrzeć się definicji czasu wolnego na
początek należałoby wspomnieć, czym tak w ogóle jest czas. „Czas jest jednym z podstawowych pojęć filozoficznych
oraz wielkością fizyczną, która określa kolejność, a także odstęp pomiędzy wydarzeniami. Najczęściej czas rozumiany
jest, jako:
- chwila, moment, punkt czasowy;
- okres, odcinek czasowy;
- trwanie;
- zbiór wszystkich chwil i okresów czasowych” 1.
Słownik pedagogiczny W. Okonia podaje, że „czas wolny jest okresem do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią
obowiązków, autor ma tu na myśli pracę zawodową, naukę w szkole i w domu oraz zajęć domowych. Natomiast czas
wolny w pełni przeznaczany zostaje między innymi na odpoczynek, rozrywkę, działalność charytatywną, wzrost własnych
2
zainteresowań i uzdolnień, wysiłek fizyczny” .
Rodzina jest pierwszą i podstawową jednostką, w której dziecko uczy się zarządzać czasem wolnym. To właśnie
rodzice lub opiekunowie mają obowiązek nauczyć dziecko zagospodarować ten czas w sposób właściwy i korzystny dla
niego. Niestety w dzisiejszym świecie nie jest to łatwe, w dobie „pogoni” za pieniądzem, szybko rozwijającą się
globalizacją, szerokim postępem technologicznym i niebezpieczeństwami, jakie grożą współczesnej rodzinie. Rodzina,
jako krąg środowiskowy ma ogromny wpływ na rozwój wszystkich sfer życia dziecka. Jej „głównym zadaniem jest
3
zapewnienie dziecku bezpieczeństwa i opieki wychowawczej” .
Jak podaje Kamiński „rodzina to instytucja wychowawcza (tak samo powszechna jak szkoła) posiadająca
ogromny wpływ na kształtowanie między innymi postaw społecznych i etycznych. Jednak wychowanie rodzinne jest
z reguły nieplanowane i nieracjonalne. Chodzi tu o wzory postaw rodziców i/lub starszego rodzeństwa w zakresie
spędzania czasu wolnego, wzory te są zazwyczaj nieprzemyślane, mało kreatywne i słabo aktywne” 4. Rodzice powinni
zapewnić dziecku taki wypoczynek, aby „kompensować wady trybu życia dziecka w wieku szkolnym, głównie postawy
siedzącej. Ważne są tu zajęcia ruchowe na świeżym powietrzu, spacery. Istotne znaczenie ma tu również potrzeba snu
u dziecka. Należy zadbać o to, aby dziecko przesypiało około 11 godzin i aby nic nie zakłócało jego snu” 5.
Wśród dotychczasowych badań podaje się, że najczęstszym sposobem spędzania czasu wolnego przez
dzieci jest oglądanie programów telewizyjnych, w dalszej kolejności są gry komputerowe, zabawy z kolegami,
koleżankami. Nieliczny procent dzieci spędza swój czas wolny na rozwijaniu swoich osobistych zainteresowań. W takim
wypadku, gdy media odgrywają znaczącą rolę w odpoczynku i spędzaniu czasu wolnego, ważne jest, aby to rodzice
spędzając czas z dziećmi w pełni wykorzystali go na to, aby:
- wyrażać i dzielić swoje emocje z dziećmi;
- być otwartymi na propozycje swoich pociech;
- obserwować dzieci i wyciągać wnioski ze wspólnych zabaw, wyjść;
- aktywnie spędzić wspólny czas 6.
Literatura i badania nad czasem wolnym ukazują, że dzieci mają około pięciu godzin czasu wolnego. Czas ten wiąże się
głównie z rodziną, szkołą, rówieśnikami. Jan Pięta rodzinę zalicza do naturalnego środowiska wychowawczego. Jest to
„część środowiska wychowawczego, która nie należy do środowiska intencjonalnego, czyli instytucji celowo powołanych
w społeczeństwie do realizacji zadań wychowawczych, lecz funkcje dydaktyczne, opiekuńcze, społeczne, kulturalne,
7
towarzyskie pełni w sposób niezamierzony, spontaniczny” .
Instytucja rodziny na przestrzeni wieków ulegała ciągłej zmianie. Kiedyś jej struktura była bardziej złożona, składała się
z wielu członków, była wielopokoleniowa z dominującym systemem rządów patriarchalnych. Obecnie współczesna
rodzina więcej czasu spędza poza domem, jest dwupokoleniowa i dominuje w niej system liberalny obojga rodziców.
„Wszystkie te czynniki komplikują kształtowanie się w rodzinie norm, zasad moralnych, poglądów i postaw. Jednocześnie
sprzyja zindywidualizowanym spojrzeniom każdego członka rodziny, szczególnie dzieci i młodzieży na świat, jego kulturę,
8
a w tym wczasowania” . Wspólne spędzanie czasu wolnego scala i jednoczy rodzinę. Rodzice, którzy potrafią cennie
zagospodarować ten czas dają swoim dzieciom doskonały przykład do tego jak w przyszłości one same mają planować
swój wypoczynek. S. Taboł podał następujące warunki niezbędne w rodzinnym wychowaniu:
1
2
3
4
5
6
7
8
Encyklopedia Popularna PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1985, s. 144.
W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Warszawa 1992, s. 35 - 36.
A. Kelm, O opiece nad dzieckiem w rodzinie, Warszawa 1974, s. 12.
A. Kamiński, Czas wolny i jego problematyka społeczno – wychowawcza, Wrocław – Warszawa – Kraków 1965, s. 247.
A. Kelm, O opiece nad dzieckiem w rodzinie, Warszawa 1974, s. 54 – 55.
Autor nieznany, Aktywność ruchowa w rodzinie – turystyczne formy, http://www.tkkf.org.pl/artykuly/16.html, 17. XII. 2011r.
J. Pięta, Pedagogika czasu wolnego, Warszawa 2008, s. 223.
Ibidem, s. 223 – 224.
Rodzice powinni:
1. Szczególnie zapoznać się z formami i zadaniami wypełniania czasu wolnego.
2. Organizowanie czasu wolnego popierać własnym przykładem.
3. Postarać się o zapewnienie odpowiedniego sprzętu do zajęć określonego typu.
9
4. Zapoznać dzieci z właściwym korzystaniem z miejsc wypoczynku oraz z zachowaniem kultury wypoczynku .
Nie od dziś wiadomo, że dzieci w wieku od 7 do 10-12 lat po za obowiązkiem uczęszczania do szkoły muszą
wygospodarować czas na rozwijanie własnych zainteresowań, zabawę z rówieśnikami czy wypoczynek z rodziną.
To właśnie rodzice mają za zadanie wpoić swoim pociechom „systemy i zasady” spędzania czasu wolnego i stanąć na
wysokości zadania w zaspokojeniu potrzeb dzieci w zakresie czasu wolnego. Natomiast dzisiejsza rzeczywistość stawia
przed „współczesnymi rodzicami” ogrom wymagań. „Wiele rodzin staje codziennie przed dylematem, jak pogodzić
oczekiwania stawiane przez rynek pracy i pracodawców, potrzebę zarabiania pieniędzy z wymaganiami stawianymi przez
życie rodzinne, związanymi z pozostawianiem w związku, pełnieniem roli rodzica oraz z potrzebą odpoczynku” 10.
Potrzeby dzieci w zakresie czasu wolnego zmieniają się z biegiem lat. Jeszcze niespełna dekadę temu dzieci
swój wolny czas spędzały głównie na zabawach poza domem lub w gronie rodzinnym. Obecnie większość z nich po
powrocie ze szkoły jest pozostawiona samym sobie razem z telewizorem lub komputerem, a rodzinne spędzanie czasu
odbywa się raz w tygodniu albo przy okazji świąt czy wspólnych wakacji. Drastycznie uległa zmianie różnorodność form
spędzania czasu wolnego. „Jak wynika z badań, większość dzieci w młodszym wieku szkolnym spędza go głównie w
domu – przed komputerem albo telewizorem – są to cztery godziny dziennie, a w dniu świątecznym nawet do sześciu
godzin. Rozmowy ze znajomymi poza szkołą ograniczają się niekiedy do komunikatorów internetowych, a czas wolny na
11
powietrzu – jest w porządku, o ile nie wymaga wysiłku fizycznego” . Dzieci w wieku 7 – 13 lat poprzez dynamiczne
zabawy ruchowe rozwijają swoją zręczność fizyczną, a to w ogromnej mierze wpływa na prawidłowy rozwój psychiki.
Potrzeby dzieci w czasie wolnym szeroko wiążą się z: uczestniczeniem w kulturze między innymi poprzez chodzenie do
kina czy teatru, udziałem w życiu społeczeństwa, rozwijaniem własnych pasji i zainteresowań, czy równie ważnym
odpoczynkiem biernym12
Nie każdą rodzinę stać na to, aby codziennie wspólnie wygospodarować czas wolny, dlatego najczęściej
rodzice starają się nadrobić stracony czas w dni wolne od pracy i nauki. Jest to pewne wyjście z sytuacji, ale trzeba
pamiętać, że tak naprawdę nic nie jest w stanie zastąpić nawet kilkuminutowej dziennej rozmowy ze swoim dzieckiem czy
wspólnie spędzonych chwil. Ważne, więc aby rodzice starali się swoim dzieciom przekazać pozytywne wzory spędzania
czasu wolnego poprzez rozbudzanie dbałości o kulturę, odpowiednie manipulowanie wzorem w danym środowisku, czy
krytykowanie wzorów negatywnych13. Rodzic powinien wprowadzić dziecko w zakres gospodarowania czasem wolnym
w sposób subtelny bez narzucania własnej wizji. Warto zaznaczyć, iż prawidłowe wprowadzenie młodych jednostek
w aktywne branie udziału w życiu społecznym, umiejętne planowanie czasu poświęcanego pracy, dodatkowym
czynnościom i wypoczynkowi pozwoli im w pełni rozwinąć się w dalszym życiu.
Bibliografia:
1. Autor nieznany, Aktywność ruchowa w rodzinie – turystyczne formy, http://www.tkkf.org.pl/artykuly/16.html, data
pobrania: 17. XII. 2011r.
2. Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1985.
3. Grochociński M., Przygotowanie dzieci do racjonalnego wykorzystania czasu wolnego, Warszawa 1979.
4. http://www.pcprstarograd.pl/czas-wolny-dziecka, data pobrania: 17.I.2012r.
5. Kamiński A., Czas wolny i jego problematyka społeczno – wychowawcza, Wrocław – Warszawa – Kraków 1965.
6. Kelm A., O opiece nad dzieckiem w rodzinie, Warszawa 1974.
7. Macioł – Kisiel U., Czas wolny a zdrowy styl życia dziecka, http://www.zeszyty.awf.katowice.pl, data pobrania:
19.I.2012r.
8. Muszyński W., Rodzina w świecie wartości. Religia, praca i czas wolny, Toruń 2010.
9. Okoń W., Słownik pedagogiczny, Warszawa 1992,
10. Pięta J., Pedagogika czasu wolnego, Warszawa 2008.
11. Taboł S., Wpływ rodziny na wykorzystywanie czasu wolnego, „Problemy opiekuńczo – wychowawcze”, nr 3,
2002.
9
10
11
12
13
S. Taboł, Wpływ rodziny na wykorzystywanie czasu wolnego, „Problemy opiekuńczo – wychowawcze”, nr 3, 2002, s. 150.
W. Muszyński, Rodzina w świecie wartości. Religia, praca i czas wolny, Toruń 2010, s. 325.
http://www.pcprstarogard.pl/czas-wolny-dziecka, 17.I.2012r.
Urszula Macioł-Kisiel, Czas wolny a zdrowy styl życia dziecka, http://www.zeszyty.awf.katowice.pl, 19.I.2012r.
M. Grochociński, Przygotowanie dzieci do racjonalnego wykorzystania czasu wolnego, Warszawa 1979, s. 106.