Czas wolny

CZAS WOLNY DZIECKA
Rozpoczęcie nauki szkolnej to wielka zmiana w życiu dziecka i
jego
rodziny. Przejście od dominującej w wieku przedszkolnym zabawy do nauki
oznacza pojawienie się nowego poważnego obowiązku zarówno społecznego jak i
wobec samego siebie. Od chwili pójścia do szkoły zmienia się gruntownie
codzienny tryb życia i zajęć. Obok czasu przeznaczonego na naukę dziecko musi
mieć określoną ilość czasu wolnego, która zgodnie z normą higieniczną dla jego
wieku stanowi 5-6 godz. W tym okresie czyli między 7-11 rokiem życia jest ono
istotą ruchliwą, aktywną, zwróconą przede wszystkim ku światu zewnętrznemu, ku
obiektywnej rzeczywistości, którą intensywnie poznaje. Małe dzieci tym różnią się
od nas dorosłych, że
poznają świat poprzez jego intensywną penetrację. My
dorośli- dokonujemy wglądu, autorefleksji, itd.
Aby umożliwić prawidłowy rozwój DZIECKA, który w tym czasie jest szczególnie
silny, należy stworzyć odpowiednie ku temu warunki.
Ważną rolę odgrywa
wypoczynek dziecka.
Rozwój biopsychiczny
DZIECKA wymaga twórczego działania, wypoczynku, rozrywki, zaspokajania
potrzeb intelektualnych, społecznych, spędzenia czasu wolnego zgodnie z
zainteresowaniami, upodobnieniami i wymogami higieny pracy szkolnej. Zajęcia
wypoczynkowe stanowią właśnie istotny element rozwoju, gdyż wzbogacają sferę
intelektualną, uspołecznioną, rozwijają fizycznie, a także wprowadzają w świat
wartości moralnych i estetycznych.
Czas wolny dziecka jest to okres dnia, który pozostaje mu po wypełnieniu
obowiązków szkolnych, domowych, czynności organizacyjno-porządkowych
związanych z zachowaniem zdrowia i higieny, czas, w którym może ono
1
według swojego upodobania wypoczywać, bawić się i zaspokajać potrzeby
wynikające z własnych zainteresowań. Do podstawowych funkcji czasu
wolnego należą: funkcja twórcza, percepcyjna, rekreacyjna i uspołeczniająca.
Czas wolny w życiu dziecka ma szczególne znaczenie, gdyż efekty pracy
wychowawczej zależą w dużym stopniu od tego, jaką ilością czasu dziecko
dysponuje, jakie wpływy na niego oddziałują, gdzie i jak spędza czas wolny. Może
więc on być dobrodziejstwem, czasem, w którym można rozwijać, kształtować
osobowość, ale może być też czasem bezwartościowym dla rozwoju dziecka, a
nawet czynnikiem demoralizującym. Ważnym środkiem zapobiegającym takiemu
niebezpieczeństwu jest odpowiednie przygotowanie dzieci do racjonalnego
spędzania czasu wolnego już od najmłodszych lat, ponieważ już wtedy kształtuje
się wiele upodobań i nawyków. To, ile mamy wolnego czasu wyznacza możliwości
jego spędzania. Dlatego też niebagatelną sprawą jest wielkość tego czasu
pozostająca do dyspozycji dziecka. Należy stwierdzić, iż na ilość czasu, jakim
dziecko dysponuje wyłącznie na własne zainteresowania i potrzeby wpływa wiele
czynników niezależnych od dziecka (np. nakładane przez rodziców obowiązki
domowe). Jednocześnie samym zwiększeniem budżetu czasu wolnego nie można
stymulować aktywności dziecka w tym czasie, form jego spędzania, wzorów
zachowań, jakie zechce w nim realizować.
Przygotowanie dzieci do mądrego wykorzystywania czasu wolnego zależy w
dużej mierze od rodziny, w której dziecko się wychowuje. Dzieci wzorują się na
rodzicach, mówiąc prościej uczą się gospodarować wolnym czasem poprzez
obserwację zachowań osób im najbliższych, czyli mamy i taty oraz rodzeństwa. Co
to oznacza w praktyce? Jeśli rodzice przede wszystkim swój czas dzielą na pracę
zawodową i prace w domu, a na wypoczynek i rozwijanie zainteresowań zostawiają
marginalnie mało czasu, trudno oczekiwać od dzieci, że będą potrafiły w sposób
twórczy spędzać swój wolny czas. Rodzice powinni więcej czasu każdego dnia
przeznaczyć na bliskie kontakty z dzieckiem w wygospodarowanym wolnym
czasie. Ten czas, który wydaje się być „straconym” wspólnie z dzieckiem, jest w
2
istocie czasem bardzo pożytecznym. Kontakt rodzica z dzieckiem nie powinien
ograniczać się jedynie do pomocy w lekcjach, czy też tworzenia jakiejś szczególnej
sytuacji wychowawczej. Rodzic powinien szukać takich form kontaktu z
dzieckiem, jak np. wspólne zabawy, odwiedziny u znajomych, zajęcia sportoworuchowe, majsterkowanie, wspólne czytanie książek i czasopism, czy oglądanie
telewizji. Dziecko w tym czasie ma szansę otworzyć się przed rodzicem i w
spontanicznej rozmowie powiedzieć o czymś, o czym w innych okolicznościach
nigdy by nie powiedziało. Nie chodzi tutaj oczywiście o specjalne wynurzenia
DZIECKA, lecz o zwykłą bliskość, o poczucie bezpieczeństwa jaką daje obecność
ojca lub matki.
Odpowiedni dobór czynności związanych z czasem wolnym zależy od
zainteresowań i zamiłowań dziecka. Zorganizowane formy działalności w czasie
wolnym mają duży wpływ na wyzwalanie się i kształtowanie uzdolnień, rozwijanie
aktywności społecznej, kształtowanie umiejętności współżycia i współdziałania w
grupie, realizację własnych zamierzeń twórczych. Posiadanie pewnego minimum
odpowiednio zagospodarowanego czasu jest warunkiem koniecznym, ale
niewystarczającym do jakiejkolwiek aktywności.
W czasie wolnym powinna następować nie tylko zwykła regeneracja sił, ale
także ma następować rozwój osobowości oraz kształtowanie stosunków
międzyludzkich. Dobry wypoczynek to lepsze efekty w nauce, zmniejszenie
absencji na lekcjach, zmniejszenie wydatków na leczenie i przedłużanie sprawności
fizycznej i umysłowej dziecka.
Wartość pedagogiczna czasu wolnego polega na tym, że większą inicjatywę
wówczas przejawiają same dzieci. Aktywność i umiejętność organizowania sobie
zajęć poza obowiązkami, możliwość realizacji własnej inicjatywy, samodzielności,
zwłaszcza, gdy dzieci są starsze, prowadzi do właściwie rozumianego
samowychowania. Dobrze więc, jak projektantami czasu wolnego w coraz
3
większym wymiarze stają się same dzieci, oczywiście pod czujnym okiem
rodziców.
Dzieci i młodzież w wolnym czasie korzystają ze środków masowego przekazu.
Oglądanie telewizji staje się najczęstszym sposobem spędzania czasu wolnego u
dzieci. Niestety! Telewizja oddziałuje na emocje, wyobraźnię, myślenie. Ma ona
zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na rozwój dziecka. Podobnie jest z
komputerem i internetem. Warto zastanowić się nad świadomym wykorzystaniem
tych zdobyczy technicznych w procesie wychowania dzieci.
Dzieci i młodzież nie mogą same organizować wolnego czasu według własnej woli,
ponieważ za swoje działanie ponoszą ograniczoną odpowiedzialność prawną, lub
nie ponoszą jej w ogóle. Czas wolny dziecka musi podlegać w bardzo dużym
stopniu pewnym rygorom i racjom ustalonym przez dorosłych. Dzieci i młodzież są
zależne od tego jakie granice w spędzaniu czasu wolnego wyznaczą im dorośli
opiekunowie. Nawet zabawa to odpowiedzialny wybór formy spędzania czasu
wolnego.
Uczeń klas początkowych zaczyna dopiero poznawać wartość wypoczynku,
kształtuje zainteresowania nasycające treścią godziny pozostawione do dyspozycji.
Od warunków jakie w tym procesie stworzy rodzina zależy w znacznej mierze czy
będzie to czas rzeczywiście poświęcony odpoczynkowi, rozrywce, rozwojowi
osobowości.
DLACZEGO
DZIECI
POWINNY
MIEĆ
CZAS
WOLNY
OD
ZORGANIZOWANYCH ZAJĘĆ?
Psychologowie, którzy zajmują się badaniem zachowań u małych dzieci twierdzą,
że dziecku potrzebny jest czas wolny, w którym mogą robić to, na co mają ochotę
bez z góry ułożonego planu.
4
W czasie wolnym dziecko może samo decydować o tym, co chce robić. Dzieci
przyzwyczajone do spędzania czasu zgodnie z planem zajęć mogą czuć się
zagubione w sytuacji, kiedy będą mogły same podejmować decyzje. Czas wolny
pozwoli dzieciom nauczyć się, w jaki sposób samemu można zająć się sobą.
Zabawa i nauka. Dzieci, podobnie jak dorośli potrzebują czasu na refleksje nad
tym, czego się nauczyli i dowiedzieli
Aktywność i spokój. Ruch podczas zabawy zapewnia zdrowie i sprawność
fizyczną. W czasie wolnym dziecko może biegać, skakać, wspinać się, rzucać piłką
i tańczyć, aż do momentu zmęczenia. Wtedy może zrobić sobie przerwę, napić się
czegoś. i pobawić się spokojnie z kolegą lub koleżanką. Podczas takich zabaw
dziecko uczy się regulować tempo zabawy i dostosowywać je do swoich
możliwości i poziomu energii.
Co robić wspólnie z dziećmi kiedy razem jesteśmy w domu?
Najzwyczajniej bądź dostępny/dostępna cokolwiek to znaczy- tak, by dziecko
mogło spontanicznie zapytać, podzielić się myślami, zabawić, pobyć.
Zachęcaj dzieci do kreatywności.
Możecie wspólnie gotować, układać łamigłówki lub składać modele, grać w
gry planszowe. Dziecko lubi czuć się kompetentne i ceni czas spędzony z tobą.
Dzieci bardzo cenią sobie nie tylko, gdy rodzic towarzyszy im w odrabianiu lekcji,
czy pomaga mu w wykonaniu zadania domowego na plastyke itp. ale czuje się
potrzebne i docenione, gdy może pomóc w obraniu ziemniaków, robieniu
makaronu, odkurzaniu itd….
Spędzajcie dużo czasu poza domem RAZEM
Spacery, gra w koszykówkę, praca i zabawa w ogrodzie, jazda na łyżwach i na
nartach, pójście na plac zabaw, to przykłady spędzania wolnego czasu w aktywny
5
sposób poza domem. Możecie pójść pieszo lub pojechać na rowerze na wycieczkę.
Naucz dziecko grać w różne gry. Gry planszowe, w karty i gry sportowe opierają
się na interakcjach i służą umacnianiu więzi rodzinnych. Grając w gry dziecko
może nauczyć się tego, że nie zawsze jest się wygranym, a to bardzo cenna
umiejętność, do wykorzystania w wielu różnych sytuacjach szkolnych i
życiowych.
Postaraj się, aby twoje dziecko spędzało czas wolny z rówieśnikami.
PAMIĘTAJ!
Dziecko powinno mieć czas na to, żeby sobie pomarzyć, porozmawiać, przytulić
się i spędzić leniwie trochę czasu razem z tobą. Dla każdego dziecka ważne jest, by
mieć czas na spędzenie wolnego czasu sam na sam z jednym z rodziców.
Opr.Agnieszka Skołyszewska, maj 2013
6