Czasopismo nr 3 (495 KB PDF)

Transkrypt

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl
Szanowni Słuchacze
Sopockiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku,
Z początkiem nowego roku akademickiego składam Państwu serdeczne życzenia
pełnej satysfakcji z odkrywania nowych horyzontów wiedzy oraz z uczestnictwa w
różnych formach życia uniwersyteckiego.
Szczególne gratulacje kieruję do wszystkich Słuchaczy rozpoczynających zajęcia na
pierwszym roku. Stajecie się Państwo częścią wspólnoty Sopockiego Uniwersytetu
Trzeciego Wieku - jedynej i niepowtarzalnej społeczności. Cieszę się, że intensywna
i prowadzona z rozmachem działalność naszego Uniwersytetu spowodowała
ożywienie działalności gdańskiego, a także powołanie podobnego w Gdyni i Rumi.
Przed nami wszystkimi stają ważne wyzwania wynikające z misji Uniwersytetu.
Jestem przekonany, że wzbogacicie Państwo rozwój naszej uczelni swoim
partnerstwem, inwencją i twórczymi pomysłami.
Jacek Karnowski
Prezydent Miasta Sopotu
Sopot, październik 2005
Szlachetne zdrowie...
Grypa jest to ostra, wirusowa choroba zakaźna
dotycząca całego organizmu, chociaż główne
dolegliwości i objawy dotyczą dróg
oddechowych. Objawia się bardzo wysoką
gorączką, ogólnym rozbiciem, suchym kaszlem.
W okresie tym organizm jest bardzo podatny na
nadkażenia i często objawy grypy są wikłane
innymi chorobami, takimi jak na przykład
zapalenie mięśnia sercowego, co niestety może
prowadzić
do
kardiomiopatii
i w efekcie niewydolności krążenia, a
nawet do śmierci.
Grypa przenosi się drogą kropelkową,
więc bardzo prosto można ulec zakażeniu.
Wywołana jest przez dwa główne typy
wirusów: typu A (odpowiedzialnego także
za tzw. ptasią grypę) i typu B oraz przez
wiele podtypów. Wszystkie typy wirusów
w yk a z u ją z na c z ną z mie n no ś ć
spowodowaną licznymi mutacjami
zawartych w nich genów, co pozwala im unikać
tych odczynów odpornościowych organizmu,
które wywołała poprzednia infekcja.
Zatem na grypę można chorować wiele razy w
życiu, ale częstotliwość zachorowań, a także
przebieg choroby zależy od kondycji nas samych,
a przede wszystkim naszego systemu
odpornościowego - im wyższa nasza odporność,
tym mniejsze ryzyko zachorowania.
Wzrost zachorowań na grypę w naszym klimacie
ma miejsce szczególnie w sezonie jesiennozimowym oraz wczesnowiosennym. Epidemie
występują cyklicznie, co 2-3 lata. Czasem ich
zasięg jest tak ogromny, że zyskują miano
pandemii. Pandemia w latach 1918-1919 zabiła
około 25 milionów ludzi (była to tzw. „
h i s z p a n k a ” ) ,
a w 1968 roku grypa Hong-Kong spowodowała
śmierć 700 tysięcy pacjentów.
Czy można przetrwać ten okres i nie złapać
wirusów grypy? Z całą pewnością można. Cała
sztuka polega na tym, by nie dać im dostępu do
s
i
e
b
i
e
.
A jeśli już nas podstępne wirusy dopadną,
musimy zapobiegać rozwojowi choroby.
Pierwszą metodą, można powiedzieć najbardziej
lekarską, jest szczepienie przeciw grypie.
Osobiście rekomenduję, by szczepili się wszyscy,
u których nie istnieją przeciwwskazania, to
znaczy nie są uczulone na białko jaja kurzego
(jest ono jednym ze składników szczepionki) oraz
w danym okresie nie mają gorączki.
A już na pewno powinni się szczepić
c i, kt ó r z y z r a c j i s w o ic h
codziennych obowiązków mają
kontakt z dużą ilością ludzi:
sprzedawcy, nauczyciele, lekarze, a
także ludzie starsi oraz dzieci (w obu
przypadkach układ odpornościowy
nie jest w pełni sprawny - u dzieci
nie całkiem rozwinięty, a u starszych
już nie w pełni funkcjonujący).
W związku ze wspomnianą stałą modyfikacją
wirusów szczepienia trzeba powtarzać każdego
r
o
k
u
.
Po zaszczepieniu pełną ochronę uzyskujemy po
4 - 6 tygodniach i trwa ona do 6 miesięcy. Po
zaszczepieniu mogą wystąpić słabe objawy
przypominające grypę, ale są one krótkotrwałe i
mijają nie pozostawiając śladów. Czasami w
miejscu podania szczepionki pojawia się
delikatny obrzęk i rumień - również te objawy
szybko ustępują.
Jeżeli jednak z jakiś powodów nie poddaliśmy się
szczepieniu, unikajmy sytuacji, w których może
dojść do zachorowania - w dużych skupiskach
ludzkich, wśród ludzi kaszlących i kichających.
Podejmijmy działania zmierzające do
podniesienia naszej odporności, takie jak
powszechnie znane profilaktyczne zażywanie
witaminy C, a jeszcze lepiej preparatów
złożonych z witaminy C, selenu i cynku (zawiera
je popularny rutinoskorbin). Substancje te
sprzyjają tzw. odpowiedzi immunologicznej, tzn.
w momencie infekcji wspierają produkcję
przeciwciał - naszej naturalnej armii walczącej
zaciekle z wrogiem, czyli w tym przypadku
wirusami grypy.
Wielu ludzi ma też pozytywne doświadczenia
Str. 3
ZA J R ZYJ W S I E B I E . ..
Szlachetne zdrowie...
- ciąg dalszy
związane z homeopatią lub ziołolecznictwem,
ja osobiście rekomenduję wyciąg z jeżówki
purpurowej - echinacea, czy to w postaci kropli,
tabletek, czy też taniego dostępnego w sklepach
zielarskich ziółka do
samodzielnego
zaparzania herbatki w
dług ie,
jesienne
w i e c z o r y .
Systematyczne popijanie
herbatki z jeżówki
zapobiega nie tylko
grypie, ale także innym
chorobom infekcyjnym
dróg oddechowych tej pory roku.
Istotny jest również sposób, w jaki się ubieramy.
N ie
na leż y
u b ier ać
s ię
w tym okresie ani zbyt lekko, gdyż wyziębienie
organizmu sprzyja zakażeniom, ani zbyt grubo,
ponieważ również przegrzanie działa
niekorzystnie. Najlepiej ubierać się na tzw. „cebulkę”. W razie potrzeby, na przykład idąc z
przyjaciółmi do kina, kawiarni czy na zakupy do
s u p e r m a r k e t u ,
m o ż e m y
z łatwością zdjąć z siebie jedną warstwę i w ten
sposób uniknąć przegrzania. Nie zapominajmy
o szalikach i okryciach głowy - aż 30 % ciepła
„ucieka” przez głowę.
Zahartowany organizm odpiera znacznie
skuteczniej wszystkie ataki (w tym wirusów
grypy), więc korzystajmy z codziennych
spacerów (bez względu na pogodę, ale w
stosownym ubraniu). Na stan naszego układu
odpornościowego znakomicie wpływają również,
przy braku przeciwwskazań, naprzemiennie
brany zimny i ciepły prysznic, wizyty w saunie, a
Osobowość podatna na choroby i osobowość zdrowa
Psychologia zdrowia to dział psychologii
zajmujący się: (1) poznaniem czynników
psychologicznych wpływających na to, że ludzie
pozostają zdrowi, (2) określeniem znaczenia tych
czynników w powstawaniu chorób oraz ich roli w
kształtowaniu zachowania podczas choroby.
z historii…
§ w wielu kulturach pierwotnych
f u n k c j o no w a ł o p r z e k o na n i e o
nierozerwalnym związku psychiki i ciała
(w yko n ywano
r yt u a l n e t a ń c e
uzdrawiające);
§ starożytni Grecy wierzyli w zachowanie
zdrowia poprzez wewnętrzną harmonię;
§ Hipokrates - ojciec medycyny wyodrębnił cztery typy osobowości:
choleryk, sangwinik, melancholik,
flegmatyk;
§ Kartezjusz, filozof francuski (XVII w.),
głosił dualizm: materia i myśl;
§ w połowie XIX wieku zrodziła się
biomedycyna;
§ w latach 30-tych XX w. Franz Alexander
(psychiatra) zauważył ścisły związek
między stanem fizycznym a emocjami: „u
podłoża wielu zaburzeń nie leżą czynniki
zewnętrzne czy mechaniczne, ale ciągły
W jaki sposób osobowość może wpływać na zdrowie?
stres….”
Osobowość podatna na choroby - czynniki:
1. współzawodnictwo i poirytowanie;
2. brak nadziei - syndrom poddania się; zgodnie
z „teorią wyuczonej bezsilności” Seligmana
osoba taka staje się mniej aktywna i
zdemotywowana, gorzej sobie radzi, może
p
o
p
a
ś
ć
w depresję;
3. podejrzliwość;
4. pesymizm, cynizm;
5. tłumienie uczuć.
Niektóre choroby i dolegliwości, które mogą
mieć związek z osobowością:
•
bóle głowy - wywołane życiem w napięciu,
Str. 4
Osobowość podatna na choroby i osobowość zdrowa - ciąg dalszy
st r e sie ,
lę k ie m,
ne r w o wo śc ią ,
skłonnościami do introwersji, depresji i
zachwiania poczucia bezpieczeństwa,
- choroby wrzodowe - mogą wystąpić m.in.
z powodu zamartwiania się, niepokojów,
chronicznego lęku, depresji,
- choroby serca - mogą na nie zapadać osoby
żyjące w pośpiechu, niecierpliwe, nadmiernie
ambitne, sfrustrowane i pracoholicy;
- choroby nowotworowe - wpływ mogą mieć
m.in.: depresja, tłumiony gniew, negatywne
emocje, zaniżone poczucie własnej wartości,
ale też postawa zbyt optymistyczna i
ent uz ja st yc z na
(wyniki
badań
psychologicznych kobiet z nowotworem piersi
Osobowość zdrowa
wykazują, że częściej chorują osoby o
przytłumionej osobowości, które traciły
nadzieję i które nie potrafiły wyrazić
negatywnych emocji).
Osobowość zdrowa to taka, która nie poddaje się
chorobie. Posiadają ją osoby spokojne,
zrelaksowane, otwarte i przyjacielskie, asertywne,
radosne i aktywne.
w naszej mocy,
§ możliwość dokonywania wyboru jako istotny
warunek zdrowia (przykład: bezrobotni mają
niższą samoocenę i częściej wpadają w
depresję),
§ dążenie do poczucia kompetencji - potrzeba
przewidywania,
§ kontrola zastępcza - wiara, że inna osoba (np.
lekarz) może w naszym imieniu „zyskać
kontrolę” nad chorobą,
(2) zaangażowanie i opanowanie:
§ zdrowiu sprzyja zaangażowanie w realizację
ideałów i poczucie obowiązku (np. hobby,
religia),
§ niezdrowe jest przepracowanie (japoński
problem - karoshi),
§ istotne jest odpowiednie dostosowanie
wykonywanych zadań i pracy do stopnia
profesjonalizmu oraz przygotowania,
(3) traktowanie życia jako wyzwanie, a nie jako
zagrożenie:
§ nuda zwiększa ryzyko - jest sygnałem, że
w najbliższym czasie mogą się pojawić
problemy ze zdrowiem,
§ osobom napotykającym w życiu konstruktywne
Wyróżnia się następujące podtypy osobowości
wyzwania jest łatwiej zachować zdrowie,
zdrowej:
§ trzeba znaleźć powód - wyzwanie, dla którego
1) osobowość aktywna - u osób szybkich w
można zmienić swój niezdrowy styl życia,
działaniu i entuzjastycznie nastawionych do
§ wyzwanie powinno być dostosowane do
ż yc i a , p o s z u k u ją c yc h s t ym u la c j i,
własnych możliwości i indywidualnej sytuacji
ekst rawert yc z nyc h,
oraz wywoływać pozytywne
spontanicznych i lubiących
emocje i dawać poczucie
zabawę,
osobistego zwycięstwa,
Biblia:
2) osobowość zrelaksowana - u
„Serce radosne twarz rozwesela,
osób
spokojnych,
(4) emocje:
gdy smutek w sercu i duch
zaangażowanych, z większą
§
wyzwania o średnim
przygnębiony” [Prz 15,13]
rezerwą i filozoficznym
natężeniu pomogą nam tworzyć
nastawieniem do życia.
zdrowe reakcje emocjonalne,
§ entuzjazm pomaga w sukcesach, w
Aby strategia zdrowia dała pozytywny rezultat,
wykonywaniu zadań i wpływa na chęć pomocy
powinna być dostosowana do osobowości.
innym; entuzjasta charakteryzuje się
wrażliwością, aktywnością i sporą energią,
ciekawością świat a, konst rukt ywnym
Cechy osobowości zdrowej:
działaniem, ale też spokojem i pewnością
(1) poczucie kontroli:
siebie,
§ poczucie, że możemy zrobić wszystko, co
§ mowa niewerbalna osób entuzjastycznych:
N U ME R 3
Str. 5
Osobowość podatna na choroby i osobowość zdrowa - ciąg dalszy
mają dobry kontakt wzrokowy, często się
uśmiechają, wykonują gesty miękkie i
skierowane na zewnątrz, są otwarte, spokojne,
płynnie mówią, ton głosu uzależniony jest od
stresu,
§ osoby entuzjastyczne i pogodne zarażają
innych - w ich towarzystwie lubimy przebywać,
(5) wola życia - to opór przed własną chorobą
( p r z yk ład p la ce bo - po maga pr z y
samouzdrawianiu, choć nie posiada żadnych
korzyści fizjologicznych),
(6) kreatywność i zabawa:
§ spełnienie i radość życia to bardzo ważne cechy
osobowości uzdrawiającej,
§ wg Carla Rogersa w każdym tkwi wewnętrzna
skłonność do udoskonalania samego siebie, stąd
osoba w pełni funkcjonująca wykorzystuje
własne możliwości i rozwija się!
(7) więzi społeczne:
§ człowiek jest istotą społeczną,
§ najważniejsze elementy osobowości zdrowej
kształtują się w dzieciństwie,
§ bardzo ważne jest ujawnianie swoich uczuć
najbliższym kochanym osobom,
§ osoby utrzymujące ścisłe kontakty społeczne
mają korzystne nawyki zdrowotne, lepsze
zdrowie fizyczne, w razie problemów mogą
uzyskać pomoc i radę,
§ samotność jest niezdrowa!
Optymiści żyją dłużej
choroby - nie wystarczy tylko postanowić,
trzeba działać,
§ zachowywać równowagę emocjonalną (!) wtedy nasz organizm prawidłowo funkcjonuje,
(10) optymizm - ważny cytat matki Kennedy’ch:
„Jestem przekonana, że Bóg chce, byśmy byli
szczęśliwi i czerpali przyjemności z życia”.
ü W powszechnym mniemaniu do dłuższego
życia przyczynia
nastawienie.
się
opt ymist yczne
ü Istnieją dowody na to, że zdrowi społecznie,
towarzysko nastawieni, ustabilizowani
psychicznie ludzie rzadziej zapadają na choroby
niż malkontenci i pesymiści. Sam optymizm
jednak długowieczności nie gwarantuje.
ü Optymizm przyczynia się do zmniejszenia
ryzyka wczesnej śmierci i wystąpienia bólu w
podeszłym wieku, zwiększenia życiowej energii
i ochrony przed chorobami serca. Optymiści
znacznie szybciej przebywają rekonwalescencję
po operacjach chirurgicznych.
ü
Optymiści nie ulegają
zbyt łatwo nałogom lub potrafią
(8) spójność:
z nich szybciej wyjść. Są
„Radość serca jest życiem
§ to przekonanie danej osoby,
bardziej
otwarci na porady
człowieka, a wesołość męża
że otaczający ją świat jest
lekarskie, co zwiększa szanse na
przedłuża jego dni” [Syr 30,22]
zrozumiały, ma jakieś
d ług ie ż yc ie . M a ją t eż
z n a c z e n i e
wzmocniony
system
i można go kontrolować
odporności
ten
mechanizm
nie
jest
jednak do
(salutogeneza),
końca rozpoznany.
§ to sens życia, godność, poczucie tożsamości pozbawienie tego obniża wolę życia,
ü Naukowcy badający optymistów wrócili do ich
dzieciństwa i prześledzili warunki życia oraz
(9) samoleczenie:
osobiste
cechy charakteru. Długowieczni
§ wykształcenie w sobie woli odporności na
okazali się w dzieciństwie sumienni, dokładni,
zdyscyplinowani, rozważni, ostrożni, rzetelni
i chętni do działania.
Str. 6
Promowanie zdrowia seniorów w krajach Unii Europejskiej
Gertraud Dayé
EURAG - Europejska Federacja Ludzi Starszych
Źródło: My też - seniorzy w Unii Europejskiej,
praca zbiorowa, Akademia Rozwoju Filantropii
w Polsce, Warszawa 2004, s. 106 - 108.
Zdrowia nie należy definiować jedynie w
kategoriach braku choroby i ułomności, ale jako
stan dobrego samopoczucia w aspekcie
fizycznym, umysłowym i społecznym. Taką szerszą
d e f in i c ję p r z yję ła Ś w iat o w a
Or g a n iz ac ja Zdr o w ia. War t o
wyraźnie podkreślić, że dobre
samopoczucie jest stanem, którym
może cieszyć się także osoba
przewlekle chora, w podeszłym
wieku lub bardzo osłabiona. Pomocą
w jego osiągnięciu są różnorodne
działania promujące aktywność ludzi
starszych.
Organizacja syst emu ochrony
zdrowia w poszczególnych krajach
Unii Europejskiej pozostaje w
ko mpet encjach poszczególnych
państw, nie ma tu jednolitej polityki
europejskiej. Na poziomie struktur Unii
Europejskiej, a także w ramach innych
organizacji międzynarodowych, wypracowywane
są natomiast pewne standardy i postulaty
dotyczące organizacji służby zdrowia.
Prowadzone są także specjalistyczne projekty
badawcze oraz działania z zakresu edukacji i
promocji zdrowia. Należy jednak podkreślić, iż
większość z formułowanych strategii i zaleceń
pozostaje jedynie rekomendacjami. Nie istnieją
Działania podejmowane w ramach
Unii Europejskiej
żadne instrumenty mogące zmusić państwa
członkowskie do wprowadzenia ich w życie.
W Komisji Europejskiej sprawą jakości życia
ludzi starszych, włącznie z promocją zdrowia,
zajmuje się kilka departamentów: zdrowia,
zatrudnienia i spraw społecznych, edukacji i
kultury oraz badań. Departament Zdrowia
finansuje projekty badawcze na temat starzenia
się społeczeństw. Są one realizowane w
większości przez specjalistów, a nie przez
organizacje pozarządowe reprezentujące
seniorów. Warto podkreślić, że departament ten
już w latach 90. poważnie zajął się chorobą
A lz he ime r a . D ep a rt a me nt E du k a c ji
i Kultury oraz Departament Zatrudnienia i Spraw
Społecznych w swoich działaniach posługują się
koncepcją aktywnego starzenia się (ang. active
ageing). Odwołuje się ona do ogólnego
założenia, że ludzie aktywni fizycznie
i umysłowo cieszą się zwykle lepszym
zdrowiem. W związku z tym dotowane
są inicjatywy promujące aktywność
fizyczną i intelektualną seniorów – na
szczególną uwagę zasługuje tutaj
program wymiennych wyjazdów
starszych obywateli ze wszystkich
państw członkowskich. Inicjatywa ta
realizowana jest obecnie jako program
pilotażowy Komisji Europejskiej pod
nazwą ENEA.
Departament Badań w latach 19982002 w ramach programu „Starzejące
się społeczeństwo i niepełnosprawność”
umo żliwił realizację wielu inicjatyw
badawczych dotyczących projektowania
sprzętów, rozwiązań technicznych i usług
adresowanych
do
seniorów
i osób niepełnosprawnych. Warto podkreślić, że
w badaniach tych uwzględniano aktywny udział
odbiorców projektowanych usług (userdriven
research). Osoby starsze były zatem pytane, czy
dane urządzenia sprawdzają się w praktyce.
Niestety, w wytycznych do kolejnego programu
badań na lata 2002-2006 nie zapisano wyraźnego
odniesienia do zagadnień związanych ze
starzeniem się społeczeństw.
Na poziomie Unii Europejskiej powstaje wiele
oficjalnych tekstów dotyczących opieki
zdrowotnej i opieki nad osobami starszymi (np.
komunikaty i projekty Komisji Europejskiej,
rezolucje Parlamentu Europejskiego). W
dokumentach tych podkreśla się przede
wszystkim konieczność:
N U ME R 3
Str. 7
Promowanie zdrowia seniorów... - ciąg dalszy
§
§
§
§
§
§
§
§
§
zapewnienia dostępu do służby zdrowia
i opieki długoterminowej dla wszystkich, bez
względu na przychody lub majątek;
zapewnienia usług wysokiej jakości, a także
zróżnicowania i wolności wyboru w ramach
systemu opieki zdrowotnej;
zapewnienia finansowej samowystarczalności
systemów służby zdrowia;
zapobiegania chorobom i podjęcia działań
promujących zdrowie i aktywność osób
starszych;
podjęcia walki z dyskryminacją w służbie
zdrowia, zarówno ze względów społecznoekonomicznych, jak również płeć czy wiek;
zapewnienia dobrej jakości opieki
długoterminowej, w tym określenia
standardów prawnych opieki w domu i w
zakładach opieki długoterminowej, a także
przeprowadzania kontroli jakości;
włączenia odbiorców usług medycznych oraz
organizacji społecznych w prace i dyskusje nad
kształtem służby zdrowia;
elastycznego reagowania ze strony dostawców
usług na zmieniające się potrzeby ich
użytkowników;
wyrównywania
różnic
po mię d z y
dotychczasowymi członkami UE a nowymi
międzynarodowych instytucji
państwami członkowskimi pod względem stanu
zdrowia populacji, dostępności i jakości służby
zdrowia, a także środków wykorzystywanych w
opiece zdrowotnej i opiece długoterminowej.
Organizacja Narodów Zjednoczonych
W rezultacie II Światowego Zgromadzenia na
temat Starzenia się Społeczeństw, które odbyło
się w Madrycie w 2002 roku (2 World Assembly
on
Ageing),
przyjęto
Madrycki
Międzynarodowy Plan Działania w sprawie
Starzenia się Społeczeństw. Jednym z
priorytetów przyjętych w ramach tego planu
było „promowanie zdrowia i dobrego
samopoczucia ludzi w starszym wieku”. Do
uzgodnionych celów należą między innymi:
§ eliminacja społecznej i ekonomicznej
dyskryminacji z racji wieku, płci lub z każdego
innego powodu, tak aby zapewnić ludziom
starszym powszechny i jednakowy dostęp do
opieki zdrowotnej;
§ rozwój i zwiększenie znaczenia podstawowych
usług opieki społecznej, tak aby spełniały one
potrzeby osób starszych i zachęcały do
angażowania się w proces planowania usług;
§ zapewnianie specjalistycznych szkoleń dla
specjalistów i półprofesjonalistów w zakresie
potrzeb osób starszych;
§ rozwój powszechnych usług w zakresie
zdrowia psychicznego.
Krokiem następnym było opracowanie i przyjęcie
Strategii Regionalnej dotyczącej wdrożenia
planu madryckiego na obszarze Europy. Miało to
miejsce w Berlinie w 2002 roku podczas
ministerialnej konferencji na temat starzenia się
(UNECE Ministerial Conference on Ageing).
Jednym z zobowiązań sformułowanych w
powyższym dokumencie było: podjęcie wszelkich
starań, aby zapewnić odpowiednią jakość życia
c
z
ł
o
w
i
e
k
a
w każdym wieku, utrzymanie niezależności,
zdrowia i dobrego samopoczucia. Strategia ta
została przyjęta przez państwa członkowskie
Europejskiej Komisji Gospodarczej (UNECE). Jej
wdrożenie ma być monitorowane przy pomocy
grupy roboczej składającej się z przedstawicieli
rządu, organizacji pozarządowych i naukowców.
Jest to niezwykle ważne, że organizacje
pozarządowe mogą sprawdzać, czy wszystkie
postulowane sposoby promowania zdrowia wśród
starszych obywateli rzeczywiście są realizowane.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
S t wo r z yła c a ł y pr o gr a m do t yc z ąc y
podtrzymywania aktywności osób starszych.
Należy tutaj wymienić kilka publikacji:
• „Aktywne Starzenie się - założenia ramowe
polityki” (Active Ageing - A Policy
Framework), z 2002 roku;
• „Zdrowie i starzenie się - wprowadzenie do
Str. 8
Promowanie zdrowia seniorów... - ciąg dalszy
dyskusji” (Health and Ageing - A Discussion
Paper);
• „Ku międzynarodowej zgodzie w sprawie
polityki opieki długoterminowej nad osobami
starszymi” (Towards an International
Consensus on Policy for Long-Term Care of
the Ageing).
Dokumenty te można znaleźć na stronie
internetowej Światowej Organizacji Zdrowia pod
adresem: www.who.int/hpr/ageing/publications.
htm.
Rada Europy w Strasburgu
Obrona praw starszych obywateli znalazła swój
wyraz w Zrewidowanej Europejskiej Karcie
Społecznej. Dokument ten jest o tyle istotny, że
akredytowane przy Radzie Europy organizacje
pozarządowe mają prawo złożyć skargę w
europejskiej federacji EURAG
imieniu każdego obywatela, który czuje, że jego
kraj nie wypełnia zawartych w tym dokumencie
regulacji. Rada Europy publikuje także liczne
prace naukowe i rekomendacje, intensywnie
pracuje nad rozwojem opieki paliatywnej,
bioetyki, rozważa także etyczne problemy
związane ze sprawowaniem opieki.
wymiarze ponadnarodowym. EURAG przy
aktywnym udziale swoich członków organizuje
europejskie i międzynarodowe seminaria i
konferencje związane z tematyką zdrowia, na
przykład:
• „Europa w ruchu - ruch to zdrowie,
prakt yczne rozwiązania dla o só b
starszych” (Europe on the move - Moving for
health, with practical models for older
people);
• „Opieka paliatywna głównym punktem
euro pejsk iego
pro gramu
zdrowotnego” (Making palliative care a
priority topic on the European health agenda);
• „Zgoda na cierpienie w starszym wieku” (The
acceptance of suffering in old age).
Działania podejmowane przez EURAG
w obronie interesów ludzi starszych
EURAG reprezentuje interesy starszego
pokolenia wobec międzynarodowych organizacji
i instytucji. Oznacza to, że federacja aktywnie
włącza się w realizację projektów UE, które
mają na celu promocję zdrowia i dobrego
samopoczucia osób starszych. Pomaga także w
Organizacje skupione w EURAG realizują szereg
programów nakierowanych na poprawę stanu
zdrowia ludzi starszych. Można tu wymienić:
zajęcia sportowe, treningi pamięciowe,
st ymu lo wanie sprawno ści fizycznej i
intelektualnej, rozwijanie wolontariatu na rzecz
osób starszych i słabych, uczestniczenie w
pracach nad tworzonymi lokalnie programami
zdro wego
st ar zen ia
s ię.
EURAG jako federacja skupiająca ponad 150
organizacji z różnych krajów umożliwia wymianę
doświadczeń i wiedzy wśród ogólnonarodowych,
regionalnych i lokalnych organizacji w całej
Europie. Sprzyja to upowszechnieniu dobrych
rozwiązań na polu promocji zdrowia ludzi
starszych, a także realizacji projektów o
N U ME R 3
Str. 9
Potrzeby zdrowotne osób starszych a polska służba zdrowia
dr n. med. Jarosław Derejczyk
-współzałożyciel Kolegium Lekarzy Specjalistów
Geriatrii w Polsce, dyrektor Szpitala
Geriatrycznego w Katowicach
Źródło: My też - seniorzy w Unii Europejskiej,
praca zbiorowa, Akademia Rozwoju Filantropii w
Polsce, Warszawa 2004, s. 109-113.
Starzenie się społeczeństw jest procesem
wpisanym w postęp cywilizacyjny. Najbliższe 50
lat przyniesie niespotykany dotąd w dziejach
ludzkości wzrost liczby osób powyżej 65. roku
ż
y
c
i
a
.
W Polsce w ciągu 20 lat grupa ta powiększy się
z 4,7 mln do 6,5 mln osób. Tempo i
konsekwencje tych zmian demograficznych są
źródłem nowych wyzwań. Dotyczą one wielu
dziedzin życia społecznego, w tym polityki
zdrowotnej. Wzrost długości życia ludzkiego jest
spektakularnym osiągnięciem cywilizacyjnym.
Jednak powiązanie długości życia ludzkiego z
zachowaniem jego jakości wymaga
metodycznego i naukowego podejścia do
starzenia się jako procesu o dużej dynamice i
ogromnej złożoności.
Rola i znaczenie geriatrii
Wyzwaniom tym próbuje sprostać geriatria i
gerontologia. Geriatria to dziedzina interny
zajmująca się schorzeniami osób po 60. roku
ż
y
c
i
a
,
a przede wszystkim dążeniem do zachowania
maksymalnej sprawności i samodzielności
pacjent a oraz zapobieganiem zbędnej
instytucjonalizacji. Cel ten osiągany jest poprzez
promowanie korzystnego dla zdrowia stylu życia,
zapobieganie chorobom oraz wypracowywanie
zasad diagnostyki i leczenia osób starszych. Do
zadań związanych z opieką nad ludźmi starszymi
należy także współpraca w trudnych sytuacjach
życiowych zarówno z chorym, jak i jego
opiekunami. Leczenie i diagnozowanie starszych
pacjentów wymaga z jednej strony znajomości
konsekwencji procesu starzenia się, a z drugiej wiedzy na temat specyfiki chorób wieku
podeszłego. Geriatria wypracowuje także metody
leczenia dolegliwości, które są charakterystyczne
dla osób starszych. Są to m.in.: zaburzenia
świadomości, upadki ze złamaniami, odleżyny,
zaburzenia równowagi, owrzodzenia przewodu
pokarmowego z krwawieniami, niejasne stany
gorączkowe, zespoły depresyjne i otępienne.
Takie choroby mogą być skutecznie
rozpoznawane i leczone tylko przez lekarzy ze
specjalistycznym przygotowaniem. Niestety,
polska kadra medyczna nie ma wystarczającej
wiedzy z zakresu geriatrii. U starszych pacjentów,
mimo zażywania przez nich największej ilości
leków, rozpoznawalność chorób jest najmniejsza.
Większość dolegliwości przebiega w sposób
ukryty. Warto podkreślić, że aż 12% pacjentów
powyżej 70. roku życia trafia do szpitala z
powodu ubocznego działania leków. Dla osób po
80. roku życia wskaźnik ten może przekroczyć
20%. Lekarz rodzinny opiekujący się 1500
osobami ma np. średnio 34 pacjentów z
otępieniem. Przygotowanie do diagnozowania
takich problemów zdrowotnych na poziomie
p r z yc ho d ni r e jo no w e j je s t o b e c n ie
niewystarczające. Faktyczna rozpoznawalność
choroby wynosi zaledwie 10%. A skala problemu
jest znaczna - po 65. roku życia tylko 20% osób
nie skarży się na pogorszenie pamięci.
[...]
Jakość zdrowia osoby starszej
Czynniki społeczno-środowiskowe wpływające
na jakość życia osób starszych:
∗ polityka zdrowotna państwa (system
pozyskiwania środków na leczenie, pakiet
świadczeń zdrowotno- opiekuńczych i
s o c ja l n yc h p r z ys ł u g u ją c y o s o b ie
ubezpieczonej, mechanizm gwarantujący
dostępność tych świadczeń);
∗ przygotowanie infrastruktury opiekuńczospołecznej, architektonicznej i użytkowej
dostosowanej do potrzeb starzejącego się
społeczeństwa;
∗ edukacja przygotowująca do okresu starości;
∗ stan środowiska naturalnego;
∗ poziom świadomości społecznej i wiedza o
ograniczeniach i możliwościach osób
starszych;
∗ motywowanie do aktywności fizycznej i
Str. 10
„Aby Aniołów było jak najwięcej...”
Potrzeba i umiejętność dawania tkwi w każdym
z nas, bez względu na wiek.
Mamy pewną wiedzę i umiejętności, których być
może nie mają inni, a są im one w danym
momencie potrzebne, czy wręcz niezbędne. A i
my czasem oczekujemy czyjegoś wsparcia...
Powstający Sopocki Bank Czasu jak pomost
połączy międzypokoleniowo wszystkich, którzy
zechcą współrealizować ideę wzajemnej pomocy
w społeczności lokalnej.
Sopocki Bank Czasu to element projektu Gminy
Miasta Sopotu, realizowanego wspólnie z
CARITAS Archidiecezji Gdańskiej, pt. „Bank
dobrych praktyk - stała platforma współpracy i
wymiany doświadczeń pomiędzy liderami
inicjatyw lokalnych z Ozierska i Sopotu”,
d o f i n a n s o w a n e g o
w ramach Programu Współpracy Przygranicznej
PHARE.
Maciej Kochanowski, Referat
Europejskiej Urzędu Miasta Sopotu:
Integracji
„Materialny efekt realizacji projektu po stronie
miasta Sopotu stanowić będzie utworzenie
Sopockiego Banku Czasu - instytucji, która
pośredniczyć będzie we wzajemnej wymianie
u
s
ł
u
g
i pomocy pomiędzy członkami zdefiniowanej
grupy lokalnej społeczności sopockiej. Biuro
będzie miało za zadanie zbieranie informacji na
temat umiejętności i potrzeb poszczególnych
osób zgłaszających się do Banku Czasu oraz
kontaktowanie ze sobą jego uczestników.
Członkowie powstałej w ten sposób grupy będą
pomagać sobie nawzajem oraz tym, którzy w
danej chwili pomocy potrzebują. W Banku Czasu
obowiązywać będzie zasada, że godzina
dowolnej pracy na rzecz członka Banku Czasu
(np. udzielenia korepetycji z języka angielskiego)
równa będzie godzinie każdej innej pracy (np.
g o d z i n i e
p r a s o w a n i a ) ,
a usługi nie będą wyceniane.
[...]
Realizacja Projektu umożliwi rozpoznanie
rzeczywistych potrzeb i oczekiwań społeczności
lokalnych po obu stronach granicy oraz
wypracowanie najlepszych metod współdziałania
instytucji społeczeństwa obywatelskiego oraz
samorządu terytorialnego prowadzących do
akt ywizacji t ychże społeczności oraz
podejmowania przez ich przedstawicieli
wspólnych działań zmierzających do poprawy
warunków ich życia, rozwoju miast - partnerów
projektu oraz całego regionu Morza
Bałtyckiego”.
Na spotkaniu organizacyjnym, które odbyło się w
dniu 28 września br. w Urzędzie Miasta Sopotu,
Sopocki Uniwersytet Trzeciego Wieku został
zaproszony do udziału w realizacji projektu.
Mamy nadzieję, że Państwo chętnie przyłączycie
się do urzeczywistnienia tej wspaniałej idei
(szczegóły zamieszczane będą w naszej gablocie
Istnieją jeszcze na tym świecie anioły
Są nimi ci, którzy w ciemne życie innych
Wnoszą promień słońca, iskierkę radości z raju.
Żyją i pracują dla tych, którym szczęście
nie sprzyja.
Nie liczą godzin, nie pytają o zapłatę.
Ich miłość jest ponad to.
Gdyby nie istnieli, wielu pozostałoby
niezauważonych,
Nie miałoby żadnego wsparcia,
Nie doświadczyło żadnej pomocy
Ani nie spotkało przyjaźni.
(...)
Istnieją jeszcze anioły wśród nas.
Czynią cuda, sami o tym nie wiedząc...
N U ME R 3
Phil Bosmans
Str. 11
Badania lekarskie na naszym Uniwersytecie
Wraz z Sopockim Towarzystwem Aktywności
począwszy od 28 października 2005 r.
Ruchowej STAR rozpoczynamy cykl badań
Po przeprowadzonej analizie wyników badań,
lekarskich, stanowiących element projektu
wspólnie z lekarzami, rehabilitantami oraz
instruktorami sportowymi, każdy uczestnik
„Promocja Ruchu”, dotowanego ze środków
projektu zostanie zakwalifikowany do
Gminy Miasta Sopot. Projektem objęci zostaną
odpowiedniej grupy ćwiczeniowej w zależności
słuchacze S UTW zamieszkali w Sopocie. Celem
projektu jest ocena
od indywidualnego stanu
stanu zdrowia oraz
zdrowia. Zajęcia ruchowe
Odpowiednio dostosowana forma aktywności
podjęcie działań
ro zpo czną
się
ruchowej i zdrowy styl życia
zmierzających do
w miesiącu listopadzie br.
stanowią najskuteczniejszą i najtańszą
p o pr aw y
st anu
Udział w projekcie jest
profilaktykę
chorób krążenia, układu narządu
psychorucho wego
BEZPŁATNY.
ruchu i innych chorób cywilizacyjnych.
jego uczestników.
Part nerami biorącymi
W związku z tym
udział w realizacji projektu
zespół lekarzy z Akademii Medycznej w Gdańsku
s ą :
Ak a d e m i a
M e d yc z na
przeprowadzi specjalistyczne badania ze
w Gdańsku, Akademia Wychowania Fizycznego
szczególnym uwzględnieniem stanu wydolności
i Sportu w Gdańsku oraz SOPKARD.
organizmu, układu krążenia i układu narządu
ruchu. Badania będą odbywały się w
Konrad Drewek - Prezes STAR
poniedziałki, środy i piątki w naszej siedzibie
Katarzyna Stec - SUTW
Zapraszamy WSZYSTKICH SOPOCIAN - słuchaczy UTW, którzy pragną skorzystać
z oferty, a w szczególności osoby, które zadeklarowały udział w zajęciach ruchowych.
Zapisy na poszczególne dni badań w sekretariacie UTW - pokój nr 6
Oratorium
Taki tytuł ma utwór pomysłu i kompozycji Ewy
Polińskiej - Mackiewicz, przeznaczony...
Ano właśnie! Przyzwyczailiśmy się formę
oratoryjną postrzegać jako utwór wokalno –
instrumentalny, zbliżony do opery (choć bez akcji
scenicznej). Tymczasem ta kompozycja
wykorzystuje nazwę „oratorium”, wywodząc jej
tłumaczenie z łac. „oratio” - przemówienie,
m o w a ,
c z y
t e ż
„orator” - mówca. Utwór przeznaczony jest na
Serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych warsztaty oratoryjne odbywają się w czwartki
w godzinach: 15.15 - 16.45 w sali 04
bardzo duży zespół wykonawczy, składających
się z chóru recytatorów, niewielkiej grupy
instrumentalnej (perkusja) i solistów. Treścią
Oratorium są wybrane teksty z Biblii, Koranu,
maksymy filozoficzne, myśli poetyckie dotyczące
człowieka uwikłanego w czas i zewnętrzność.
Sposób podania tekstu, dynamika (tu: ważna ilość
wykonawców), przesądzać będą o sile
oddziaływania utworu. Stąd sugestia i prośba, aby
jak największa ilość słuchaczy Uniwersytetu
zechciała wziąć udział w tej, z założenia
monumentalnej, polifonicznej, poetyckiej
recytacji. Uwieńczeniem pracy tego warsztatu
będą publiczne występy, prezentacje w Urzędzie
Miasta, w auli Uniwersytetu.
Str. 12
Działalność Sopockiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku
w roku akademickim 2004/2005 w liczbach
Słuchacze:
Stan na dzień zakończenia zajęć sem. letniego (10 czerwca 2005 r.) - 910 osób
Struktura słuchaczy według płci: 787 kobiet (86,48% ogółu słuchaczy), 123 mężczyzn (13,52%).
Zestawienie zrealizowanych godzin (r. akad. 2004/2005)
WYKŁADY i warsztaty kierunkowe:
* na kierunku filologiczno - historycznym łącznie 238,5 godz. zegar.
w tym: wykłady (78 godz.), historia sztuki (115,5 godz.) oraz warsztaty filmowe (45 godz.)
∗
na kierunku społecznym łącznie 85,5 godz. zegar.
w tym: wykłady (33,5 godz.), psychologia społeczna (24 godz.), psychologia reklamy
(5,3 godz.), komunikacja interpersonalna (10,5 godz.), psychologia miłości (12 godz.)
* na kierunku prawnym łącznie 52,5 godz. zegar.
w tym prawo administracyjne i prawo cywilne (37,5 godz.), integracja europejska (15 godz.)
* na kierunku profilaktyka zdrowia - 97,3 godz. zegar.
w tym: wykłady na tematy medyczne (69 godz.), wykłady z zakresu turystyki (28,3 godz.)
Na wykładach ogólnych zrealizowano dodatkowo łącznie 36 godzin zegarowych.
Razem: 509,5 godzin zegarowych (tj. 679,33 godz. lekcyjnych) wykładów
ZAJĘCIA WARSZTATOWE:
∗ gimnastyka - 240 godz. zegar.,
∗ choreoterapia - 129 godz. zegar.,
∗ samoobrona - 40 godzin zegar.,
∗ język niemiecki - 268,5 godz. zegar.,
∗ język angielski - 312 godz. zegar.,
∗ warsztaty komputerowe - 528 godz. zegar.,
∗ artystyczne - 389,5 godz. zegar.,
∗ kuchnie świata - 64,5 godz. zegar.,
∗ warsztaty turystyczne - 483 godz. zegar.
Razem: 2.454,5 godz. zegarowej (tj. 3.272,67 godz. lekcyjnej) warsztatów
Ogółem zrealizowano: 2964 godz. zegarowe, tj. 3952 godz. lekcyjne
Projekty medyczne w ramach UTW:
•
•
nieodpłatne szczepienia przeciwko grypie
badania krwi i badania serca EKG
Realizacja wraz z Akademią Medyczną w Gdańsku i Pogotowiem Ratunkowym w Sopocie.
N U ME R 3
Str. 13
Projekty w roku akademickim 2004/2005
zrealizowane:
∗
∗
“Aktywizacja lokalnej społeczności osób w wieku starszym - działania podejmowane w
ramach Uniwersytetu III Wieku” - projekt dotowany ze środków Gminy Miasta Sopot (umowa
nr 781/FN/03), realizacja: 01.01.2004-31.12.2004, kwota dotacji: 10.000 zł
“Promocja zdrowia i profilaktyka wśród osób starszych - działania aktywizujące w ramach
Sopockiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku” - projekt
dotowany przez Wojewodę
Pomorskiego (umowa 69/OW), realizacja: 25.05.2004 - 31.12.2004, kwota dotacji: 3.000 zł,
realizacja rozpoczęta, kontynuacja w roku akad. 2005/2006:
∗
∗
∗
∗
“Uniwersytecka Złota Jesień - działania wspomagające aktywizację osób starszych w ramach
Sopockiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku” - projekt dotowany ze środków Gminy Miasta
Sopot (umowa nr 171/Fn/05), realizacja: 10 marca 2005 r. - 31 grudnia 2005 r., kwota dotacji:
30.000 zł,
“Aktywna Złota Jesień” - projekt dotowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego,
realizacja: 01 czerwca 2005 r. - 31 grudnia 2005 r. , kwota dotacji: 5.000 zł,
“e-Senior, czyli mędrzec XXI wieku” - projekt dotowany ze środków Gminy Miasta Sopot,
realizacja: 01 czerwca 2005 r. - 31 grudnia 2005 r., kwota dotacji: 9.200 zł,
“e-Senior, czyli mędrzec XXI wieku” - projekt dotowany ze środków Polsko Amerykańskiej Fundacji Wolności przez Fundację dla Uniwersytetu Jagiellońskiego,
r
e
a
l
i
z
a
c
j
a
:
01 czerwca 2005 r. - 30 czerwca 2006 r., kwota dotacji: 20.000 zł.
Uczestnictwo w spotkaniach ogólnopolskich i międzynarodowych:
- konferencja „Oni, czyli za chwilę my”, zorganizowana przez Pełnomocnika Rządu ds. Równego
Statusu Kobiet i Mężczyzn w dniu 9 września 2004 r. w Warszawie w Urzędzie Rady Ministrów,
- konferencja przedstawicieli UTW w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim w dniach
18-19 października 2004 r., dotycząca Uniwersytetów Trzeciego Wieku - stanu i potrzeb,
- seminarium kontaktowe programu Socrates Gruntvig - Sztuka, rękodzieło i tradycje w dniach
24-29 maja 2005 r. w Bukareszcie i Sibiu (Rumunia) - wyjazd sfinansowany przez Agencję
Narodową Programu Socrates w celu przygotowania projektu ze środków unijnych.
Lokalne instytucje współpracujące z Sopockim Uniwersytetem Trzeciego Wieku:
1. Urząd Miasta Sopotu i Rada Miasta Sopotu,
2. Stowarzyszenie „Praca - Edukacja - Zdrowie”
3. lekarze Akademii Medycznej w Gdańsku,
4. placówki oświatowe i kulturalne na terenie miasta Sopotu:
- Uniwersytet Gdański, Wydział Ekonomiczny w Sopocie,
- Ognisko Plastyczne w Sopocie,
- Młodzieżowy Dom Kultury w Sopocie,
- Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Sopocie,
- Szkoła Podstawowa nr 8 w Sopocie,
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 1 w Sopocie,
- Sopocka Scena Off de BICZ, Teatr na Plaży w Sopocie,
- Towarzystwo Przyjaciół Sopotu.
Str. 14
Kącik kulturalny
OFF Sopockim Seniorom
Pod takim tytułem realizowany jest projekt
edukacji teatralnej, w ramach którego dla naszych
Słuchaczy organizowane są raz w miesiącu
spotkania teatralne za symboliczną odpłatnością 5
zł za bilet. Dotychczas odbyły się następujące
spektakle:
- „Białe noce” wg Fiodora Dostojewskiego,
reżyseria: Gienadij Trostaniecki, rosyjski reżyser
i wykładowca Akademii Teatralnej w St.
Petersburgu, wykonanie: Agnieszka Przepiórka Gawin i Bartosz Kopeć,
- „Satana” wg „Doktora Faustusa” Tomasza
Manna, reżyseria: Stanisław Otto Miedziewski,
wykonanie: Marcin Bortkiewicz (Teatr Rondo ze
Słupska),
- „W przechyle - piosenki i ballady morskie” koncert Wandy Staroniewicz i zespołu
Kochankowie Rudej Marii.
Po każdym spektaklu odbywa się spotkanie z
artystami.
Organizatorem spektakli jest Sopocka Scena OFF
de BICZ - Teatr na Plaży, ul. Mamuszki 2 w
Sopocie.
Informacje o spektaklach wywieszane są w
gablocie S UTW, a bilety można nabyć zarówno
w sekretariacie S UTW w godzinach
urzędowania, jak i w kasach Teatru. Zniżka na
zakup biletu przysługuje po okazaniu Indeksu
Słuchacza Sopockiego UTW.
Oprac.: Katarzyna Stec
Wydarzenia kulturalne w Sopocie
W miesiącu październiku br. w Państwowej
Galerii Sztuki w Sopocie odbywają się
następujące wystawy:
- "Hommage a Jan Paweł II" - wystawa
poświęcona Janowi Pawłowi II; wśród
prezentowanych prac znajdują się między
innymi: obrazy Jana Tarasina, Stefana
Gierowskiego i Stanisława Wieczorka, rzeźby
Adama Myjaka, Gustawa Zemły;
- "Dzieci widziały, dzieci malowały - mali
kronikarze" - kolekcja kilkudziesięciu
dziecięcych prac malarskich i rysunków,
wykonanych na przełomie lat siedemdziesiątych i
osiemdziesiątych pod pedagogiczną opieką
Józefa Golca, będących bezpośrednim zapisem
czasów, obrazujących najnowszą historię
Polaków: wydarzenia Sierpnia 80, obrazy ulicy
sprzed 25 lat, patriotyczne manifestacje, pomniki
i ich bohaterowie;
- Malarstwo Stefana Gierowskiego wystawa prac jednego z najznamienitszych
przedstawicieli współczesnej polskiej awangardy
malarskiej, wielo let niego wyk łado wcy
warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (19621996), od 1986 profesora zwyczajnego,
wybitnego pedagoga, z którego pracowni
wywodzi się grono znakomitych malarzy (m.in.
J. Modzelewski, M. Sobczyk).
Oprac.: Katarzyna Stec
N U ME R 3
Str. 15
Kącik poetycki
Królewna
Czas biegnie zbyt szybko...
Zima przestała być zimą...
A lato - latem...
Bliscy ciągle odchodzą...
Mój królewicz odjechał,
By ratować inną królewnę...
Chyba zamienię się w żabę...
Ewa Polińska - Mackiewicz
Kącik kulinarny
Sałatka bułgarska
Składniki sałatki:
1 czerwona papryka, 1 zielona papryka
2 niewielkie świeże ogórki
1 ogórek kiszony, 0,5 kg pomidorów
2 czerwone cebule
ok. 15 dag fety lub sera owczego
pęczek natki
Składniki sosu:
2 ząbki czosnku
4 łyżki oliwy
2 łyżki octu winnego
sól i pieprz do smaku
Sposób wykonania:
(1) umyte warzywa pokroić, delikatnie
wymieszać,, dodając pokrojony w kostkę
ser;
(2) czosnek posiekać drobniutko lub
przecisnąć przez wyciskarkę, dodać oliwę
i ocet, doprawić solą i pieprzem według
uznania, a następnie powstałym sosem
Smacznego!
polać sałatkę.
Chrupiące udka,
czyli „dla każdego coś dobrego”
6 udek z kurczaka
kostka rosołowa
2 jajka
½ szklanki bułki tartej lub drobno zmiażdżonych
płatków kukurydzianych (według uznania)
½ szklanki mąki
tłuszcz do głębokiego smażenia
pęczek natki, kilka plasterków cytryny
Sposób wykonania:
(1) udka oczyścić ze skórki, umyć, a
następnie obgotować w wodzie z kostką
rosołową i dobrze osuszyć,
(2) każdy kawałek obtoczyć w mące,
roztrzepanych jajkach, a następnie w
bułce tartej (dla wzbogacenia walorów
smakowych do bułki można dodać wiórki
kokosowe, płatki migdałowe albo
posiekane drobniutko świeże zioła, a dla
t y c h
k t ó r z y
lubią pikantne potrawy - odrobinę ostrej
mielonej papryki),
(3) przygotowane jak wyżej udka krótko
obsmażyć w tłuszczu - do zarumienienia
na złoty kolor „skorupki”,
(4) po ułożeniu na talerzu udka udekorować
N U ME R 3
Str. 16
Ważne informacje
ORGANIZACJA ROKU AKADEMICKIEGO
2005/2006
NA SOPOCKIM UNIWERSYTECIE III WIEKU
1. Rozpoczęcie I semestru roku
akademickiego 2005/06
2. Święto Edukacji Narodowej dzień wolny od zajęć
3. Dzień wolny od zajęć
3 października 2005
4. Przerwa świąteczna
22 grudnia 2005 - 2 stycznia 2006
5. Ferie zimowe
30 stycznia 2006 - 12 lutego 2006
6. Rozpoczęcie II semestru roku
7. Przerwa świąteczna
13 lutego 2006
8. Dzień wolny od zajęć
2 maja 2006
9. Zakończenie roku
9 czerwca 2006
13-18 kwietnia 2006
N U ME R 3
Str. 17
Wykłady ogólne i spotkania
dla wszystkich słuchaczy S UTW
13 października 2005 r.
Inauguracja roku akademickiego 2005/2005 z wręczeniem indeksów nowym
Słuchaczom Sopockiego UTW
Prezydent Miasta Sopotu Pan Jacek Karnowski
Rola samorządu terytorialnego w umacnianiu społeczeństwa obywatelskiego
27 października 2005 r.
dr Mariusz Lipowski
Życie zaczyna się po czterdziestce. Czy wszystkich dopada „kryzys środka życia”?
03 listopada 2005 r.
mgr Elżbieta Słowińska - Doradztwo Diagnostyki i Terapii Pedagogicznej
STOP przemocy w rodzinie
mgr Kamil Lewandowski, doktorant prawa
Prawa konsumenckie - część 1
mgr Agnieszka Smółka, Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna Nr 2
Terytorium psychologiczne człowieka
Wykłady i spotkania odbywają się
w czwartki od godz. 11.00
w auli w Auli im. T. Ocioszyńskiego
na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego w Sopocie
przy ul. Armii Krajowej 119/121
UWAGA!
W dniu 20 października 2005 r. nie ma spotkania w Auli „O”,
ale pozostałe zajęcia odbywają się zgodnie ze stałym planem.
N U ME R 3
Str. 18
Moje ważne informacje

Czasopismo nr 3 (495 KB PDF)

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wystawy malarskie

Wyciag z koncepcji zal 4

Dom Dziecka „Na wzgórzu”

Gimformator Grudzień.rtf