Biuletyn SUTW nr 33 - Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku

Wiesława Borczyk, Prezes Ogólnopolskiej
Federacji Stowarzyszeń Uniwersytetów
Trzeciego Wieku i Sądeckiego UTW;
Minister Władysław Kosiniak-Kamysz,
podczas inauguracji FORUM III WIEKU w Nowym Sączu
Drodzy Słuchacze
Sądeckiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku
Forum III Wieku na Forum Ekonomicznym 2012
W dniach od 5 do 8 września br. w Krynicy-Zdroju i w Nowym Sączu obradowało Forum III Wieku. Z całej
Polski przyjechało kilkuset uczestników. Znaczącą grupę stanowili liderzy Uniwersytetów Trzeciego Wieku
oraz innych organizacji seniorskich, na co dzień pracujących z osobami starszymi. Przybyli także goście
z krajów sąsiednich oraz reprezentacja największej organizacji pozarządowej, działającej na rzecz seniorów
DaneAge In Aarhus w Danii.
Na rozpoczęcie Forum III Wieku, które od czterech lat stanowi część Forum Ekonomicznego, minister
Władysław Kosiniak-Kamysz przywiózł dobre wiadomości. Właśnie w dniu 5 września Ministerstwo
Pracy i Polityki Społecznej ogłosiło konkurs na najlepsze projekty, wspierające różnorodne działania
na rzecz starszej generacji Polaków. Do końca 2012 roku rząd wyda na ten cel 20 mln zł. Na wsparcie może
liczyć działalność edukacyjna osób starszych, aktywność trzeciego wieku, solidarność międzypokoleniowa
oraz różnorodne działania niosące pomoc potrzebującym. Konkurs jest efektem Programu Rządowego
na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych, przyjętego przez rząd 24 sierpnia br. Minister deklarował,
że celem polityki wobec osób starszych jest niedopuszczenie do marnowania ich potencjału, doświadczenia
zawodowego i energii. Program będzie kontynuowany w następnych latach. Na 2013 r. na jego realizację
zapisano w budżecie 40 mln zł.
Państwo dostrzegło starość nie tylko jako niedołężność, ale również jako pełną energii aktywność. Do tej pory
takie działania nie mogły liczyć na wsparcie ze środków publicznych. Mamy satysfakcję, że po spotkaniu
liderów UTW z premierem Donaldem Tuskiem w Szczawnicy, w lipcu 2011r., na którym postulowaliśmy
utworzenie programu rządowego wspierającego aktywność seniorów, premier dotrzymał słowa. Minął
zaledwie rok, co w naszych warunkach jest dużym osiągnięciem - zauważyła, otwierając Forum III Wieku
Wiesława Borczyk, prezes Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń UTW i Sądeckiego UTW- organizatorów
Forum.
Przybyła również na spotkanie inaugurujące Forum III Wieku minister Agnieszka Kozłowska-Rajewicz,
Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania.
W Biuletynie zamieściliśmy szczegółową relację z Forum III Wieku, a w specjalnym wydaniu materiał
zdjęciowy.
Wiadomość z ostatniej chwili: został utworzony Departament Polityki Senioralnej w MPiPS. Prezes Rady
Ministrów nadał w dniu 17 sierpnia br. statut Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej, w którym wpisany
jest nowy Departament Polityki Senioralnej, a Minister Pracy i Polityki Społecznej ustalił zadania tego
Departamentu w Zarządzeniu Nr 25 , które obowiązuje od dnia 14 września 2012. http://www.mpips.gov.pl/
ministerstwo/regulamin-ministerstwa/
Mamy powody do zadowolenia. Panu Ministrowi i Zespołowi ds. Polityki na Rzecz Osób Starszych
pod przewodnictwem Pełnomocnika Rządu pani dr Marzeny Brezy, przekazujemy podziękowania w imieniu
środowiska UTW i polskich seniorów.
Za Zarząd Sądeckiego UTW
Wiesława Borczyk
Prezes Zarządu
1
SPIS TREŚCI
O LAZURYCIE - KAMIENIU BOGINI ISZTAR
dr Ewa Koszowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
BRIT MILA I SIMCHAT HABAT
Artur Franczak, Łukasz Połomski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
JAKOŚĆ ŻYCIA LUDZI STARSZYCH ORAZ OPIEKA PIELĘGNIARSKA REALIZOWANA W MIEJSCU ICH ZAMIESZKANIA
Iwona Zaczyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
DEBATY O STARZENIU SIĘ SPOŁECZEŃSTWA NA FORUM III WIEKU FORUM EKONOMICZNE 2012 R.
Wiesława Borczyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
PODZIĘKOWANIE
Barbara Imiołczyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
RZĄDOWY PROGRAM NA RZECZ AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ OSÓB STARSZYCH NA LATA 2012-2013
Wiesława Borczyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
RELACJA Z WYJAZDU DO DANII
Mariola Pękala Piekarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA NT. „SĄDECCZYZNA W LITERATURZE POLSKIEJ, HISTORIOGRAFII I MEDIACH”
Elżbieta Pachoń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
FEDERACJA UTW ZAPRASZA DO UDZIAŁU W PROJEKCIE „MAŁOPOLSKA SENIOROM - AKTYWNY STYL ŻYCIA OSÓB 50+”
Paulina Podwika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
V MAŁOPOLSKI RAJD UTW 11-13 LIPCA 2012 R.
Paulina Podwika,Maria Kopytek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
WSPOMNIENIE Z RAJDU
Lucyna Bocheńska Kuleta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
„JEGO RADOŚCIĄ ŻYCIA BYŁY GÓRY”
Elżbieta Pachoń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
ODPOWIEDŹ SENIORÓW NA APEL O WSPÓŁPRACĘ MIĘDZYPOKOLENIOWĄ – NASZE SENIORKI PRZYGOTOWAŁY I ZAWIOZŁY
MŁODZIEŻ SĄDECKĄ NA KONGRES W BERLINIE!
Halina Komar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
NAJMŁODSZY JĘZYK ŚWIATA ŚWIĘCI JUBILEUSZ 125-LECIA! PROFESOR KOTARBIŃSKI NAZWAŁ GO „GENIALNYM
POŁĄCZENIEM LOGIKI I PROSTOTY”
Halina Komar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
PODZIĘKOWANIA JUBILEUSZ 125-LECIA U ESPERANTYSTÓW – ŚWIĘTOWANY GODNIE, INTERESUJĄCO, SERDECZNIE!
Halina Komar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
JESTEM WŚRÓD PRZYJACIÓŁ
Lidka Kiełczyńska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
PRZYGODA Z PALETĄ
Halina Starzyk, Krystyna Słaby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
MAGICZNY STOLIK TEATRU
Jerzy Michalak, Aneta Kruk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
ZRÓBMY SOBIE KABARET!
Halina Starzyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
MAGICZNE BAJKI
Janina Zofia Sus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
MAGICZNY STOLIK ESPERANTO
Ewa Kostecka, Halina Kacprzycka, Jola Kieres. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
STOLIK POETYCKI
Maria Baran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
INTERAKCJE MIĘDZYPOKOLENIOWE - SENIORZY XXI WIEKU DLA MŁODYCH, MŁODZI DLA SENIORÓW
Mariola Pękala-Piekarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
NOWOCZESNE FINANSE PRZYJAZNE SENIOROM
Mariola Pękala-Piekarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
PAMIĘTAJ, TY TEŻ BĘDZIESZ STARY
Majka Lisińska-Kozioł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
WARTO PRZECZYTAĆ
Sądecka Biblioteka Publiczna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Adres Redakcji:
Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Sączu
33-300 Nowy Sącz, ul. Jagiellońska 18
tel./fax (+48 18) 443 57 08;
e-mail: [email protected]; www.sutw.pl
Wydawca:
Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Sączu
ISSN 1899-721X
Zespół redakcyjny:
Wiesława Borczyk, Katarzyna Godek, Maria Harcuła, Antoni
Łopuch, Mariola Pękala-Piekarska, Elżbieta Pachoń , Elżbieta
Pyszczak, Jadwiga Banach – Sekretarz Zespołu Redakcyjnego
Współpraca: Zofia Mółka, Mariola Ogorzałek, Aneta Kruk
Redakcja techniczna, skład i druk:
Drukarnia NOWODRUK s.c., tel. (+48 18) 443 56 69
Zdjęcia wykorzystane w biuletynie: Lucjan Jędzejewski (s.11), Antoni Łopuch (s. 3,12,13,17,20,23-28, okładka, rozkładówka), Zofia
Mółka (s.9,10,11), Krystyna Słaby (okładka), Andrzej Sochacki (s.21), Elżbieta Pachoń (s. 19,20, rozkładówka, okładka), Archiwum SUTW
(s. 5,6,7,15,16,21, rozkładówka)
2
WYKŁADY
dr Ewa Koszowska
Instytut Nauk Geologicznych, UJ, Kraków
O LAZURYCIE - KAMIENIU BOGINI ISZTAR
Lazuryt to minerał
z grupy sodalitu o wzorze
(Na,Ca)8[S/(AlSiO4)6]. Spośród minerałów swojej grupy
wyróżnia się intensywnym niebieskim zabarwieniem. Jest to cecha
tak charakterystyczna,
że nawet jego nazwa
jest z nią związana, bowiem w języku perskim
Fot. Antoni Łopuch
„lazuard” znaczy - niebieski. Łacińską nazwą
dr Ewa Koszowska
„lapis lazuli” określa się
skałę, będącą mieszaniną lazurytu, kalcytu, pirytu i szeregu innych minerałów.
Mineralogicznie charakteryzuje się on barwą od niebieskiej, poprzez ciemnoniebieską, granatową, fioletową, purpurowoniebieską, zielononiebieską do szarej,
połyskiem: tłustym, woskowym, szklistym, matowym
i rysą jaskrawoniebieską. Na tę ostatnią cechę należy
zwrócić szczególną uwagę, bo była ona powodem dużego zainteresowania tym minerałem od starożytności do
XIX wieku. Lazuryt jest minerałem nieprzeźroczystym,
rzadko przeświecającym, stosunkowo twardym. W mineralogicznej skali twardości (Mohsa) ma twardość 5.5,
nieco niższą od kwarcu (7.0). Krystalizuje w układzie
regularnym, czyli tym samym, w którym krystalizuje
minerał halit NaCl, z którym mamy do czynienia na co
dzień jako z solą kuchenną. Jednak w przeciwieństwie
do halitu, którego piękne sześciany możemy obejrzeć
w Wieliczce, lazuryt bardzo rzadko występuje w postaci dobrze wykształconych kryształów. Jedynym złożem,
gdzie spotykamy formy krystaliczne lazurytu, jest złoże Sar-e-Sang w Afganistanie, a jego kryształy w formie dwunastościanów rombowych, osiągające wielkość
5 cm, są prawdziwym rarytasem dla kolekcjonerów.
Lazuryt, znany od przeszło 6000 lat, był od starożytności
ulubionym materiałem używanym w sztuce złotniczej
i jubilerskiej. Żeby poznać najstarsze wyroby z niego
wykonane, należy przenieść się do krainy leżącej nad Eufratem i Tygrysem. To tutaj, w 1923 roku, grupa angielskich i amerykańskich archeologów, pod kierownictwem
C. Leonarda Wooley’a, dokonała jednego z największych,
w owym czasie, odkryć archeologicznych. W Ur odkopano cmentarz, w którym przez 500 lat dokonywano pochówków. Znaleziono w nim szereg grobów królewskich
z całym ich wyposażeniem. Pochodziły one z czasów największego rozkwitu kultury sumeryjskiej, czyli z okresu
sprzed ponad 2500 lat p.n.e.. W królewskich grobowcach
znaleziono diademy, złote szpile, pierścionki, naszyjniki,
puchary i naczynia ze złota i srebra, alabastrowe misy,
tysiące paciorków z lazurytu, jak również hełmy i dzidy,
rydwany, wozy oraz tabliczki pisma klinowego. Były tu
także instrumenty muzyczne, liry i harfy, wykonane ze
złota i srebra. Zakończenia harf stanowiły głowy byków.
Instrumenty, w których głowy byków wykonane były ze
złota i lazurytu, można obejrzeć w Muzeum Brytyjskim
w Londynie i w Muzeum Uniwersyteckim w Pensylwanii. Pokazują one niezwykły kunszt i artyzm rzemieślników sprzed 4 500 tysiąca lat. W grobowcu królowej
Pu Abi, zwanej również królową Szubat, której w drodze
w zaświaty towarzyszyła liczna świta, złożona z kilkudziesięciu dam dworu i strażników, znajdowały się diademy wykonane ze złota i lapis-lazuli. Składały się one m.in.
z kwiatów w kształcie rozet lub ośmioramiennych
gwiazd, które z kolei były atrybutem bogini Isztar. Isztar (Inana) była najważniejszym bóstwem żeńskim starożytnej Mezopotamii przez wszystkie okresy jej historii. Czcili ją Sumeryjczycy, Babilończycy i Asyryjczycy
jako boginię miłości, płodności, przyrody (Tammuz)
i wojny. Lapis-lazuli był ulubionym kamieniem bogini.
W babilońskim podaniu o potopie w „Poemacie o Gilgameszu” po opadnięciu wód ocalały Utnapisztim, można
powiedzieć, taki babiloński Noe, przygotowuje ucztę dla
bogów. Zjawia się na niej również bogini Isztar z naszyjnikiem z lapis- lazuli w ręku.
Lazuryt był czczony także w starożytnej cywilizacji
rozwiniętej nad brzegami Nilu. W starożytnym Egipcie
kamień ten kojarzono z nocnym niebem, a wschodzące
słońce nazywane było „dzieckim lapis lazuli”. Wierzono,
że daje on siłę do życia, a na posągach i sarkofagach,
oczy, włosy i korony faraonów malowano na niebiesko.
W 1922 roku w Dolinie Królów dokonano kolejnego
wielkiego odkrycia archeologicznego. Howard Carter
znalazł grobowiec Tut-anch-amona, władcy z XVIII dynastii z XVI wieku p.n.e.. Maska Tut-anch-amona, pochodząca z tego grobowca jest chyba najbardziej znanym
wyrobem starożytnego Egiptu. Wykonana ze złota, zawiera inkrustacje z lazurytu, obsydianu, karneolu, kwarcu wraz z kawałkami różnokolorowego szkła. Lazuryt
jest także jednym z kamieni, którymi inkrustowano pektorały, np. z wizerunkami sokoła czy skarabeusza. Skarabeusz, symbol Chepri - boga wschodzącego słońca, był
symbolem nieśmiertelności. Z rozpostartymi skrzydłami
i wersetem z „Księgi zmarłych” kładziono go na piersi
mumii.
Wyroby z lazurytu, choć znacznie rzadziej, spotyka się
także w sztuce prekolumbijskiej. Ceniony był także
3
dzi. Pierwiastek ten jednak w lazurycie nie występuje.
Z czym więc związana jest intensywna, niebieska barwa
lazurytu, głowili się uczeni. Dopiero w 1955 r. Gardner i
Fraenkel, stosując nową w owym czasie metodę badawczą, zwaną elektronowym rezonansem paramagnetycznym (EPR), zaobserwowali w ultramarynie rezonansową
absorpcję paramagnetyczną, pochodząca od wolnego
rodnika siarkowego.
Obecnie lazuryt już nie jest tak popularny jak kiedyś,
choć jest cenionym kamieniem ozdobnym i szereg jego
wyrobów można zakupić w sklepach jubilerskich czy na
giełdach mineralogicznych. Na te ostatnie warto się wybrać i kupić, jeśli nie piękne korale z lazurytu, to przynajmniej kawałek lapis lazuli. Od dawna przypisywano
mu bowiem własności lecznicze - według starych ksiąg
- leczył gorączkę, epilepsję, bóle głowy i bezsenność. W
starych przekazach arabskich zalecano przemywać chore
oczy wodą, w której moczył się kawałek lazurytu. Jeśli
w fazie ubywającego księżyca trzy razy dziennie przez
trzy dni będziemy nim pocierać brodawki i kurzajki, to
znikną one bez śladu. Możemy w to wierzyć lub nie, ale
co nam szkodzi, sprawdzić, czy rozgrzany przez promienie słoneczne lazuryt, położony na opuchnięte miejsce,
ukąszone przez owada, przyniesie nam natychmiastową
ulgę i zmniejszy obrzęk.
Dla wytrwałych, którzy dotarli do tego miejsca, a urodzili się pomiędzy 30.IX i 19.X, czyli LAZURYTOM,
podaję horoskop Majów. Są to osoby pogodne i życzliwe dla ludzi. Prowadzą bogate życie towarzyskie i nie
omijają żadnych przyjęć. Uwielbiają życie wystawne,
ale nie rozrzutne. Pragną nieustannej adoracji, podziwu dla ich osoby i komplementów. Sami też obsypują
szczodrze komplementami, mają poczucie humoru, rozbawiają i inicjują rozmowę i są przy tym wyjątkowo dyplomatyczni i ugodowi. Przez całe życie mają ogromny
„głód wiedzy” i poszerzają swe horyzonty umysłowe.
Ponieważ lubią uczyć innych, często poświęcają się zawodom związanym z nauczaniem. Mają świetną intuicję
i pasjonują się wróżbami, magią i wszelkimi tajemnicami. Cieszą się dobrym zdrowiem i kondycją fizyczną i
chętnie uprawiają sporty. Zakochują się rzadko, w miłości to bardzo wymagający i trudni partnerzy. Nie potrafią zrezygnować z niezależności, szybko nudzą się szarą
codziennością, a życie rodzinne ma dla nich drugorzędne
znaczenie. Tym niemniej, a może właśnie dlatego, cieszą
się dużym powodzeniem u płci przeciwnej.
w Chinach, gdzie tamtejsi mistrzowie rzeźbili w nim
sceny lub krajobrazy. W czasach nam bliższych, caryca
Katarzyna II, ściany jednej z komnat w Carskim Siole
kazała wyłożyć lazurytem.
W jakich skałach występuje lazuryt? Tworzy się on na
kontakcie skał węglanowych (wapieni, dolomitów) z intruzjami magmowymi granitowymi lub syenitowymi. Już
od czasów starożytnych jest on eksploatowany w Afganistanie w prowincji Badachszan, gdzie tworzy nieregularne skupienia w metamorficznie zmienionych białych i
czarnych wapieniach. Od lat dziewięćdziesiątych XVIII
wieku do lat osiemdziesiątych XX wieku wydobywano
ten minerał nad Bajkałem (tzw. złoże Małobystrinskie),
gdzie występuje on w żelazowo-magnezowych skarnach,
na kontakcie wysoko alkalicznych granitoidów i kalcyfirów. Trzecim największym obszarem wydobycia lazurytu są Chile (Andy), gdzie pierwsza oficjalna kopalnia
została zarejestrowana w 1894 roku. W 1930 roku odkryto złoże w Tadżykistanie. Znane są również szeregi drobnych złóż w USA, Kanadzie, Indiach, Birmie, Angoli, a
najbliżej nas - we Włoszech.
Już w starożytności, a później w średniowieczu uzyskiwano z roztartego lapis-lazuli niebieski barwnik zwany
ultramaryną. Używał go również Michał Anioł. Oglądając w Kaplicy Sykstyńskiej jego Sąd Ostateczny, zwróćmy uwagę na niebieskie tło fresku, wykonane właśnie
z ultramaryny. Ultramaryna, czyli „pochodząca zza morza”, była barwnikiem niezwykle kosztownym. Próby
zastąpienia jej znacznie tańszym azurytem (węglanem
miedzi) kończyły się tym, że niebo na obrazach zaczynało po pewnym czasie zielenieć.
Każdy spotkał się z tzw. farbką do bielizny, dodawaną do
krochmalu przy usztywnianiu pościeli czy firanek, aby
je wybielić. W podobnym celu, do wybielania jak również barwienia tkanin lnianych, wełnianych i jedwabnych wykorzystywana była ultramaryna w przemyśle
włókienniczym. W XIX wieku, w toku rewolucji przemysłowej istniało wielkie zapotrzebowanie na znacznie
tańszy barwnik niż droga naturalna ultramaryna. Ogłoszono nawet konkurs dla chemików na wyprodukowanie syntetycznej ultramaryny. Wygrał go Guimet, który
w 1826 roku opracował proces produkcji ultramaryny z
niedrogich składników: kwarcu, kaolinu, siarki, sodu i
węgla drzewnego.
Do barwienia i wybielania ultramaryna stosowana jest
nie tylko w przemyśle włókienniczym, ale również papierniczym, spożywczym, kosmetycznym, poligraficznym, gumowym, itd.
Choć nie zdajemy sobie z tego sprawy, stykamy się z nią
przez cały dzień. Myjemy się rano - w mydle - ultramaryna, smarujemy kremem - podobnie. Słodzimy kawę czy
herbatę cukrem - jest biały dzięki ultramarynie. Bierzemy gazetę do ręki i znowu ultramaryna. Wkładamy na
siebie co nieco - i tutaj znajdziemy ultramarynę.
Może trudno w to uwierzyć, ale przez sześć tysiącleci
lazuryt skrywał tajemnicę swej barwy. W wielu niebieskich minerałach (np. azuryt, turkus), występujących
w przyrodzie, barwa pochodzi od obecnej w nich mie-
Wybrana literatura:
Fyson. N. 1996. Klejnoty świata. Warszawa. Świat Ksiąźki.
Holbeche, S. 1997. Tajemna moc kamieni szlachetnych i kryształów.
Amber.
Łapot, W., 2000. Gemmologia szczegółowa. Katowice. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Maślankiewicz, K. 1983. Kamienie szlachetne. Warszawa, Wydawnictwo Geologiczne.
Millard, A. 1994. Skarby z czasów biblijnych Scriba, R.A.F.
Żaba J. 2003. Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice. Videograf. II
http://www.mag.media.pl/horoskop/kamienn3.htm
http://chem.amu.edu.pl/~tryton/ultra.html
4
Artur Franczak, Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna, Nowy Sącz
Łukasz Połomski;
BRIT MILA I SIMCHAT HABAT
Z zabiegu tego wyśmiewał się Wolter,
Spinoza przekonywał,
że Bóg – w którego
nie wierzył - przywiązuje do tego tak wielką wagę, że on sam
zapewni owemu narodowi odrębną egzystencję po wsze czasy.
A czym jest naprawdę
obrzezanie? Współcześnie, na zabieg ten
patrzy się już nie tylko
Fot. Arch.
przez pryzmat przynależności religijnej, ale
Artur Franczak
również jako na czynność higieniczną, dokonywaną w specjalistycznych klinikach. Jednak historycznie obrzezanie wiąże się z dziejami narodu wybranego i ma ono około 4 tys. lat tradycji.
Bóg, zawierając przymierze z Abrahamem (Brit Awraham), a tym samym tworząc historyczny judaizm, chciał,
aby Żydzi w odróżnieniu od członków innych narodów
wykonali znak będący trwałym świadectwem przymierza. Dlatego nakazał im dokonywać obrzezania (Brit
mila).
Zabieg ten miał dwa wymiary: fizyczny oraz duchowy zamknięty sam w sobie, wzajemnie łączący wspólnotę i
symbolizujący jej odmienność. Znak doskonałości. Obowiązek obrzezania, który ma już ponad cztery tysiące lat
tradycji, pochodzi z Tory. W Księdze Rodzaju (17,7-14)
jest napisane:
„Przymierze moje, które zawieram, miedzy mną a tobą
oraz twoim potomstwem będzie trwało z pokolenia na
pokolenie jako przymierze wieczne (…) każdy męski
potomek u was będzie obrzezany. Obrzezajcie wasze
napletki. Będzie to znakiem przymierza między Mną i
wami. Ósmego dnia życia będzie obrzezany u was każdy
męski potomek. Tak będzie przez wszystkie wasze pokolenia, zarówno ten, który się urodzi w domu, jak i nabyty
za pieniądze, obcy, który nie jest z twojego potomstwa ma być obrzezany... Moje przymierze będzie wiecznym
przymierzem na waszym ciele”.
Obrzezanie jest znakiem wejścia noworodka w przymierze zawarte pomiędzy Bogiem a narodem żydowskim.
Żydzi rozproszeni na całym świecie zawsze przestrzegali tego rytuału, często nawet z narażeniem życia. Podczas ostatniej wojny był to często wyrok śmierci. Być
może właśnie dlatego obrzezanie jest traktowane jako
potwierdzenie żydowskiej tożsamości. Ceremonia obrzezania musi mieć miejsce osiem dni po narodzinach
dziecka, niezależnie od tego, czy dzień ten wypada
w szabat czy w święto. W tym to dniu stuletni już Abraham obrzezał Izaaka. Gdyby zachodziła wątpliwość co
do tego, czy jest to rzeczywiście ten ósmy dzień, dokonuje się tej ceremonii dnia następnego (nie wcześniej)
i ów dzień określa się jako dziewiąty. Wątpliwość taka
może powstać, kiedy dziecko rodzi się w porze zmierzchu, w porze przedwieczornej i kiedy nie można w takiej sytuacji określić dokładnie, kiedy dziecko przyszło
na świat. Jedynym powodem, dla którego obrzezanie
można opóźnić jest stan zdrowia dziecka: jeśli zdaniem
lekarza z zabiegiem należy poczekać, tak właśnie trzeba zrobić. Dokonuje się wówczas obrzezania w ósmym
dniu po chorobie. Obrzezaniu nie podlegają dzieci chore na hemofilię. Jest to wtedy zakazane. Nie są jednak
w jakiś sposób wykluczone z przymierza. Mają tylko
pewne ograniczenia. Chorobę hemofilii Żydzi znali już
w II w. n.e. W Europie choroba ta została rozpoznana
dopiero w XVII wieku.
Prawo żydowskie obowiązek obrzezania potomka nakłada na jego ojca. Z uwagi na to, że mało kto posiada
odpowiednie kwalifikacje, Halacha (prawo żydowskie
składające się z 613 przykazań; 248 nakazów i 365 zakazów) dopuszcza, aby ojca zastąpił specjalnie przeszkolony człowiek – mohel (osoba mohela pojawia się już
V w p.n.e.- inaczej rzezak, na co dzień był to rzeźnik).
Obrzezania dokonuje mohel, na prośbę, wezwanie ojca
lub osoby do tego uprawnionej. Zazwyczaj jeszcze przed
urodzeniem się dziecka ojciec umawia się z mohelem,
aby ten zechciał sprawować swoją funkcję i nadzorować
przygotowania do obrzezania. Mohel dokonuje obrzezania bezpłatnie, albowiem jest to wielką micwą (dobry
uczynek). Obecnie obrzezania często dokonują także
lekarze w szpitalu zgodnie z wymogami halachicznymi w obecności rabina. Mohel szkolony jest zarówno
w technikach chirurgicznych, jak również w żydowskim
prawie i tradycji. Swoimi umiejętnościami musi wykazać się przed komisją rabinacką i lekarską. Żydowskie
prawo określa moment obrzezania jako wielkie duchowe
zdarzenie zarówno w życiu dziecka, jak i jego rodziców
i dlatego mohel musi być osobą nieposzlakowanej reputacji i religijności.
Podczas ceremonii obecny musi być także sandak (sandek), czyli osoba, na której łonie dokonuje się obrzezania. Bycie sandakiem to wielki przywilej. Musi więc
być to osoba bogobojna. Istnieje kabalistyczna tradycja,
która łączy duszę sandaka z dzieckiem. W ten sposób
sandak staje się niejako duchowym mentorem dziecka.
Często sandakiem jest jeden z dziadków. Może to być
również rabin.
Na uroczystości brit mila potrzebni są także kwater
i kwaterom (kum i kuma) - osoby, które zanoszą dziecko
5
dzi przy stole w taki sposób, aby jego kolana stykały
się z blatem od spodu, a ręce kładzie na blacie i przytrzymuje nimi dziecko. Powód tej zmiany jest bardzo
prosty - niejednemu sandakowi zdarzyło się zemdleć
podczas obrzezania. Przed obrzezaniem mohel wypowiada błogosławieństwo („Który nakazałeś nam
obrzezanie”), następnie dokonuje zabiegu usunięcia
napletka, który składa się z trzech części: mila, persja,
mecica. Zabiegu obrzezania mohel dokonuje za pomocą dwóch instrumentów: nożyka i klamerki (tang).
Ojciec dziecka natychmiast recytuje błogosławieństwo: „Który nakazałeś przyłączyć nowo narodzonego do przymierza naszego ojca Abrahama”. Wszyscy obecni odpowiadają „Amen” i dodają życzenia,
by chłopiec spełniał pilnie w życiu nakazy religijne
i wymogi społeczne. Ostatnią częścią obrzezania jest
mecica - zabieg zapobiegający krwawieniu (odsysaniu, które dawniej dokonywano ustami zwilżonymi
winem, później zaczęto stosować do tego szklanej rurki).
Po zabiegu nakłada się dziecku opatrunek, stosuje się
również środki zapobiegające krwawieniu.
Po zakończonym zabiegu mohel okrywa dziecko i przekazuje je ojcu. Następnie dokonuje błogosławieństwa
nad winem oraz odmawia ostatnią modlitwę, podczas
której oznajmia wszystkim hebrajskie imię dziecka.
Będzie ono mu towarzyszyć zawsze, aż do dnia Zmartwychwstania. Podczas tej modlitwy mohel trzykrotnie
delikatnie zwilża słodkim winem wargi niemowlęcia,
które wówczas zwykle przestaje płakać zainteresowane
ciekawym smakiem.
Czynność została dopełniona, ale uroczystość jeszcze się
nie zakończyła. Po ceremonii następuje uroczysta uczta,
kolacja, dla uświetnienia i uczczenia Bożego przykazania. Wszyscy świętują przyjęcie nowego członka wspólnoty. Podczas posiłku przyjęty jest zwyczaj łamania
chleba i picia wina. Mohel zajmuje przy stole główne
miejsce. Przyjęcie jest wesołe, a toasty i przemówienia
winne nawiązywać do Tory. Na tym uroczystym posiłku
kończy się cała ceremonia. Mohel jeszcze przez parę dni
winien zachodzić i doglądać opatrywania rany.
Jeżeli dziecko zostało obrzezane w szpitalu przed ósmym
dniem po narodzinach, musi zostać przeprowadzona dodatkowa ceremonia. W obrzezaniu nie chodzi bowiem
wyłącznie o sam fizyczny zabieg usunięcia napletka
- jest to ceremonia religijna, wstąpienie w przymierze.
Sama procedura medyczna nie jest wystarczająca. Ceremonia przeprowadzana w przypadku wcześniejszego
obrzezania nazywa się „hatafat dam brit”, czyli „przelanie krwi przymierza” i jest bardzo prosta. Polega na tym,
że delikatnym nakłuciem skóry wokół żołędzi uzyskuje
się kroplę krwi. Następnie recytuje się odpowiednie błogosławieństwa. Hatafat Dam Brit przeprowadzane jest
również w przypadku konwersji starszego dziecka lub
mężczyzny, który wcześniej, z powodów medycznych,
został obrzezany.
Z oczywistych powodów dziewczynki wyłączone
są z ceremonii brit mila, jest to nawet zakazane. Nie
oznacza to, że wyłączone są z przymierza, skoro nie ma
Fot. Arch.
Cmentarz żydowski, Nowy Sącz - Artur Franczak
do pokoju, synagogi czy też do specjalnej sali w szpitalu
w dniu obrzezania. Oni również są wyznaczani wcześniej. Funkcję tę spełnia para bezdzietna. Jej udział ma
charakter magiczny, sprzyjający prokreacji. Zaleca się,
by przy brit mila obecny był minjan (kworum modlitewne wynoszące dziesięciu dorosłych mężczyzn, tj. powyżej 13 roku życia). Dlatego też rodzice dziecka często
informują znajomych i przyjaciół o dniu, w którym odbędzie się ceremonia. Nie jest potrzebne żadne specjalne
zaproszenie - osoby powiadomione o terminie od razu
wiedzą, że informacja równoznaczna jest zaproszeniu.
Uczestnictwo w ceremonii jest micwą i zaproszenia
w takim przypadku nie można odrzucić. Możliwe jest
przeprowadzenie obrzezania wyłącznie w obecności ojca
dziecka, mohela i rzecz jasna samego dziecka. Sytuacje
takie zdarzają się jednak wyłącznie w niezwykłych okolicznościach.
Ceremonii obrzezania dokonuje się za dnia, po porannym nabożeństwie szcharit, odprawianym w synagodze,
na którym obecni są możliwie wszyscy razem: mohel,
sandak i ojciec. Ceremonia może odbyć się praktycznie wszędzie. Może być to zarówno dom noworodka,
synagoga (dawniej było to miejsce, gdzie dokonywano
tego najchętniej), jak i szpital, ale musi zostać wykonana zgodnie z wszelkimi wymogami żydowskiego prawa.
Kwaterim odbiera dziecko z rąk matki i zanosi je do pokoju, w którym ma być dokonana ceremonia, zgromadzeni powstają i mówią: „baruch ha ba” (błogosławiony,
który przychodzisz), a następnie przekazuje je w ręce
kwatera przy wtórze wersetów śpiewanych przez ojca,
mohela i gości. Następnie niemowlę kładzione jest na
chwilę na specjalnie przygotowanym wcześniej krześle
nazywanym krzesłem Eliasza (kise szel Elijahu). Według
żydowskiej tradycji prorok Eliasz (Anioł Przymierza)
przychodzi na każdą ceremonię, a następnie poświadcza
przed Wszechmogącym, iż tradycja została wypełniona.
Prorok ten jest także tradycyjnie uważany za opiekuna
małych dzieci. Potem rozpoczyna się samo obrzezanie.
Wedle litery prawa podczas obrzezania dziecko powinno
leżeć na kolanach sandaka. Zdarza się jednak, że mohel
woli, aby leżało wówczas na stole. Wówczas sandak sie6
żadnego szczególnego momentu, w którym nie wstępują. Niemniej faktem pozostaje, że przez wieki w tradycji żydowskiej
narodziny córki nie były wydarzeniem
tak celebrowanym, jak narodziny syna.
Tradycyjnie hebrajskie imię dziewczynki
ogłaszane jest podczas nabożeństwa w synagodze: ojciec dziecka otrzymuje wówczas aliję (jest wezwany do czytania Tory)
oraz wypowiada błogosławieństwo mi
szeberach, w którym wymienione zostaje imię dziewczynki. I to właściwie tyle.
Nic dziwnego, że w dzisiejszych czasach
takie podejście może pozostawiać pewien
niedosyt. W związku z tym - także w środowiskach ortodoksyjnych - pojawiły
się szczególne ceremonie mające na celu Fot. Arch.
uczczenie narodzin dziewczynki i jej wejSłuchacze Sądeckiego UTW w trakcie zwiedzania cmentarza żydowskiego - Łukasz Połomski
ścia w społeczność żydowską oraz przymierze z Bogiem. Ceremonie te pozostają
względnie nowe, nie mają więc jeszcze ściśle ustalonego nie ma świątyni (została zburzona), należy to dziecrytuału ani nawet nazwy. Najczęściej używa się okre- ko wykupić. Czyni się to poprzez ofiarowanie w sumy
ślenia „Simchat Habat” (Radość z córki). Można także pięciu syklów kohenowi (następca arcykapłana Arona).
spotkać nazwy Brit Kedusza (Przymierze świętości), Tę kwotę, którą określa Tora, przelicza się proporcjonalBrit Sara(Przymierze Sary) oraz Brit Nerot (Przymierze nie do rodzaju i kursu waluty dla poszczególnych krajów.
świec). Tę ostatnią stosuje się, gdy podczas ceremonii Ceremonia wykupu (pidjon ha-ben) jest prosta. Przygowykorzystane są świece. Simchat Haba z reguły przebie- towuje ją kohen. Wydarzenie to następuje po ukończeniu przez dziecko trzydziestego pierwszego dnia życia.
ga w sposób następujący:
Również i w ten dzień urządza się przyjęcie.
- Dziecko zostaje uroczyście wniesione do pomieszczenia przy wtórze powitalnej modlitwy. Z reguły zaszczyt Podczas tej ceremonii ojciec dziecka umieszcza syna
wniesienia dziecka przypada jednej z babć. Druga trzy- w ramionach kohena i wypowiada słowa: „moja żona
obdarzyła mnie tym dzieckiem płci męskiej jako pierwma niemowlę podczas reszty ceremonii.
szym owocem swego macierzyństwa”, kohen zaś odpo- Matka lub ojciec wraz z matką recytują błogosławień- wiada, że za wykupienie należna jest taka i taka kwota,
stwa birkat hagomel oraz szechehejanu (świąteczne bło- po czym pyta ojca, czy ma zatrzymać dziecko czy go
gosławieństwo).
uwolnić? Ojciec odpowiada, że chce zapłacić i należną
- Recytowana jest specjalna modlitwa, w której oznajmia kwotę przekazuje kohenowi, a ten oświadcza, że ceresię hebrajskie imię dziewczynki. Niektórzy odmawiają monia wykupu została dokonana. Pieniądze należą do
wówczas mi szeberach,( modlitwy na dzień powszedni), kohena, stanowią jego własność. Nie może on ich jednak
inni zaś odpowiednio zmodyfikowaną modlitwę, używa- przekazać ojcu owego dziecka. Zazwyczaj przekazywaną w przypadku oznajmiania imienia chłopca.
ne są na cele charytatywne.
- Po oznajmieniu imienia zebrani mówią: „Jak wkroczyła W literaturze przedmiotu na temat obrzędu brit mila
w przymierze, tak niech wkroczy w życie Tory, małżeń- można znaleźć wiele wypowiedzi odnoszących się do
stwo i dobre uczynki”.
jej sensu i celu. Spektrum zagadnienia rozciąga się od
- Jeden z gości lub rodziców wygłasza krótkie przemó- tych, które mówią o znaku przymierza, do tych, które
wienie, zwykle nawiązujące do imienia dziewczynki wykraczają daleko poza ten wymiar. Obrzezanie jest tym
wydarzeniem, które zawiera w sobie zarówno czynniki
i osoby, po której je otrzymała.
archaiczne w postaci zwyczajów ludowych, gdzie czyn- Wypowiadane jest błogosławieństwo kapłańskie.
ność ta, to warunek przyjęcia do gminy, jak i te uducho- Ceremonia kończy się błogosławieństwem nad winem, wione, związane z halachą.
po którym następuje radosny i uroczysty posiłek.
W chwili pojawienia się judaizmu reformowalnego
Z obrzezaniem wiąże się jeszcze jeden zwyczaj, a mia- zaczęto dostrzegać w obrzezaniu element barbarzyński.
nowicie wykup pierworodnego. W księdze Mojżesza Niektórzy zwolennicy tego ruchu dowodzili, że aby zo(II Mjż 34,19) czytamy : „Wszystkie męskie płci, co stać Żydem nie trzeba koniecznie oddać się temu zabieotwiera żywot, moje będzie”. Pojęcie pierworodny na- gowi, natomiast samo przymierze Abrahama tłumaczyli
leży rozumieć wyłącznie jako urodzony przez kobietę tym, że ma on wymiar duchowy. Dzisiaj wielu Żydów
pierwszy, męski potomek. Pierwszy owoc macierzyń- czyni to na swoich synach nie tylko z poczucia wspólstwa. Zgodnie z tradycją takie dziecko należy do ołtarza, noty religijnej, a tym samym zacierają granice między
ma być przeznaczone do posług w świątyni. Ponieważ obrzezanymi Żydami a nie obrzezanymi chrześcijanami.
7
Iwona Zaczyk,
doktorantka Wydziału Lekarskiego
Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum,
Kraków
JAKOŚĆ ŻYCIA LUDZI STARSZYCH ORAZ OPIEKA
PIELĘGNIARSKA REALIZOWANA W MIEJSCU ICH
ZAMIESZKANIA
ności od pielęgniarek [6].
Wszelkie działania ukierunkowane na podnoszenie jakości opieki medycznej przyczyniają się do poprawy jakości życia jej odbiorców.
Proces starzenia się ludności w Polsce i w innych krajach Europy nadal trwa. Z prognoz demograficznych dla
Polski wynika, że w 2025 roku co czwarty Polak osiągnie wiek starczy [1]. Przy czym, należy podkreślić, iż
już teraz ok. 15 % ludności w Polsce przekroczyło 60
r. ż, w tym 35 % osób w tej grupie to osoby niepełnosprawne, samotne, pozostające bez opieki i wsparcia [2].
Taka sytuacja powoduje, że głównymi beneficjentami opieki medycznej, szczególnie w zakresie świadczeń pielęgnacyjno-opiekuńczych są osoby starsze.
Zapotrzebowanie na świadczenia opieki medycznej
jest konsekwencją sytuacji zdrowotnej ludzi starszych,
która warunkowana jest stanem ich zdrowia, sprawnością funkcjonalną, wynikającą z występujących chorób
i związanej z nimi stopniem niepełnosprawności. Jako
czynniki dodatkowe należy uwzględnić sytuację ekonomiczną, dostępność wsparcia społecznego oraz doświadczane poczucie osamotnienia [3]. W świetle zachodzących zmian podjęcie działań zmierzających do
poprawy jakości życia ludzi starszych staje się zadaniem
priorytetowym.
Opieka pielęgniarska nad osobami starszymi w ich
środowisku zamieszkania
Zapewnienie ludziom starszym opieki pielęgniarskiej
we własnym środowisku zamieszkania jest kluczowym
działaniem zapobiegającym zjawisku instytucjonalizacji
lub przedwczesnej instytucjonalizacji [7].
Umożliwienie ludziom starszym pozostania we własnym, znanym otoczeniu wpływa na ich poczucie bezpieczeństwa, zmniejsza poczucie osamotnienia i lęku,
związanego z adaptacją do nowych warunków, tym samym zwrotnie oddziałuje na wiele aspektów ich życia
[8].
Opieka pielęgniarska w środowisku domowym ludzi
starszych obejmuje opiekę nad osobami, których stan nie
wymaga intensywnego leczenia czy hospitalizacji, lecz
z powodu występujących ograniczeń lub utrudnień wymagają pomocy w zakresie samoopieki i samopielęgnacji. Zatem jest to szeroki zakres czynności pielęgnacyjno-opiekuńczych, adresowanych do osób starszych, nie
mogących funkcjonować samodzielnie w swoim środowisku domowym.
Nadrzędnym celem realizowanej opieki pielęgniarskiej w miejscu zamieszkania ludzi starszych jest pielęgnacja kompensacyjna, która zmierza do zwiększania
niezależności, samodzielności w codziennym funkcjonowaniu podopiecznego, motywowaniu go w codziennej aktywności, jak również jest to pomoc i wsparcie w
adaptacji do zachodzących zmian związanych z wiekiem
i wyznaczanych aktualną sytuacją życiową [9].
Jakość życia – co to takiego?
Pojęcie jakości życia uwzględniają fizyczne, psychiczne, społeczne aspekty funkcjonowania człowieka, które
warunkowane są jego indywidualnymi doświadczeniami oraz oczekiwaniami [4].
Jakość życia może być utożsamiana z poczuciem zadowolenia z życia, oznaczającym dobre, pomyślne życie;
to postrzeganie swojej pozycji życiowej w odniesieniu
do potrzeb, wyznawanych wartości w kontekście kulturowym i społecznym [4].
W naukach medycznych jakość życia określana jest
w oparciu o stan zdrowia pacjenta; stąd też pojęcie jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia. Ta definicja opiera się na wielowymiarowej koncepcji zdrowia
WHO, która obejmuje elementarne dziedziny życia
człowieka, do których należy: stan fizyczny i sprawność
funkcjonalna, stan psychiczny, relacje społeczne oraz
warunki materialne [5].
W kontekście ludzi starszych należy pamiętać o takich
zmiennych warunkujących jakość ich życia jak: aktywność społeczna, stopień uzależnienia od opiekuna, determinowany poziomem ich niesprawności, wsparcie
otrzymywane od otoczenia, w tym opieka otrzymywana
od świadczeniodawców opieki medycznej, w szczegól-
Zakończenie
Organizowanie środowiskowych form opieki, których
odbiorcami są ludzie starsi staje się jednym z najważniejszym zadań opieki zdrowotnej. Opieka pielęgniarska
realizowana w środowisku zamieszkania osób starszych
powinna być kompleksowa i zintegrowana. W tym kontekście duże znaczenie przypisuje się pielęgniarstwu
środowiskowemu, opartemu o adekwatne rozpoznane
potrzeby i oczekiwania jej odbiorców.
8
Piśmiennictwo
1. Nowak-Starz G., Ździebło K., Grzywna T. Strategia kształcenia
polskich pielęgniarek i położnych w drodze do europejskiego wymiaru szkolnictwa wyższego. Pielęgniarstwo XXI w. 2003; 3:
5-12.
2. Kabsch A. Powstawanie niepełnosprawności oraz potrzeb rehabilitacyjnych w procesie starzenia się człowieka. W: TwardowskaRajewska J. (red.). Senior w domu. Opieka długoterminowa nad
niesprawnym seniorem. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
2007; 55-84.
3. Zaczyk I., Brzyska M., Stypuła A., Tobiasz-Adamczyk B. Zadania pielęgniarki środowiskowej związane z potrzebami ludzi starszych na podstawie wyników grup fokusowych przeprowadzonych w ramach projektu europejskiego PROGRESS
,,
Zwiększenie dostępu do środowiskowych form opieki dla osób
starszych, mieszkających we własnych gospodarstwach domowych. Problemy Pielęgniarstwa. 2011; 19 (2), 239-243.
4. Trojanowska A. Znaczenie badań nad jakością życia w medycy-
nie. Zdrowie Publiczne. 2011; 121(1): 99-103.
5. Trzebiatowski J. Jakość życia w perspektywie nauk społecznych
i medycznych- systematyzacja ujęć definicyjnych. Hygeia Public
Health. 2011; 46(1): 25-31.
6. Muszalik M., Kędziora-Kornatowska K. Jakość życia przewlekle chorych pacjentów w starszym wieku. Gerontologia Polska.
2006; 14, 4:185-189.
7. Doroszkiewicz H. Podstawowa opieka geriatryczna w Polsce.
Ann. UMCS Lublin-Polonia 2005; Vol.LX, Suppl. XVI, 81: 372376.
8. Zarzeczna-Baran M., Bakierska M., Trzeciak B., Pęgiel-Kamrat
J. Jakość życia starszych mieszkańców miasta i gminy Sztum korzystających z pielęgniarskiej opieki środowiskowej. Problemy
Higieny i Epidemiologii. 2008; 89(4); 511-517.
9. Buczkowska E. Rola pielęgniarki w opiece długoterminowej nad
niesprawnym seniorem w środowisku. W: Twardowska- Rajewska J. ( red.). Senior w domu. Opieka długoterminowa nad niesprawnym seniorem. Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań
2007: 150-166.
JESTEŚMY OBECNI
DEBATY O STARZENIU SIĘ SPOŁECZEŃSTWA
NA FORUM III WIEKU
FORUM EKONOMICZNE 2012 r.
sterstwo Pracy i Polityki Społecznej ogłosiło konkurs
grantowy na najlepsze projekty, wspierające różnorodne
działania na rzecz starszej generacji Polaków. Do końca
2012 roku rząd wyda na ten cel 20 mln zł. Na wsparcie może liczyć działalność edukacyjna osób starszych,
aktywność trzeciego wieku, solidarność międzypokoleniowa oraz różnorodne działania, niosące pomoc potrzebującym. Konkurs jest efektem Programu Rządowego na
rzecz Aktywności Osób Starszych, który został przyjęty
przez rząd 24 sierpnia br.
- Krok po kroku formułujemy konsekwentną politykę senioralną państwa. Program rządowy jest tylko wstępem
do budowanego na lata działania systemowego - mówił
minister. Elementem systemu jest nowy departament ds.
polityki senioralnej, który za zgodą premiera właśnie powstaje w MPiPS, a o utworzenie którego wnioskowali
zgromadzeni na Kongresie UTW w Warszawie, w marcu
br., liderzy UTW z całego kraju.
Minister deklarował, że celem polityki wobec osób
starszych jest niedopuszczenie do marnowania ich potencjału, doświadczenia zawodowego i energii. Program
wspierający seniorów będzie kontynuowany w następnych latach. Nawet w kryzysowym budżecie na 2013 r.
na jego realizację zapisano 40 mln zł.
- Państwo dostrzegło starość nie tylko jako niedołężność,
ale również jako pełną energii aktywność. Do tej pory
takie działania nie mogły liczyć na wsparcie ze środków
publicznych - zauważyła, otwierając Forum III Wieku,
Wiesława Borczyk, prezes Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń UTW i Sądeckiego UTW- organizatorów Forum. Mamy satysfakcję, że po spotkaniu liderów UTW
z premierem Donaldem Tuskiem w Szczawnicy w lipcu
Fot. Zofia Mółka
Minister Władysław Kosiniak-Kamysz, Wiesława Borczyk, Prezes Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku i Sądeckiego UTW podczas inauguracji FORUM III WIEKU w Nowym Sączu
W dniach 05.09.- 08.09.2012 roku w Krynicy-Zdroju
i w Nowym Sączu obradowało Forum III Wieku. Z całej
Polski przyjechało kilkuset uczestników. Znaczącą grupę stanowili liderzy uniwersytetów trzeciego wieku oraz
innych organizacji seniorskich, na co dzień pracujących
z osobami starszymi. Przybyli także goście z krajów sąsiednich oraz reprezentacja największej organizacji pozarządowej, działającej na rzecz seniorów DaneAge In
Aarhus w Danii.
Rozpoczęcie Forum III Wieku
Na rozpoczęcie Forum III Wieku, które od czterech lat
jest imprezą towarzyszącą Forum Ekonomicznemu, minister Władysław Kosiniak-Kamysz przywiózł seniorom
dobre wiadomości. Właśnie w dniu 5 września Mini9
specjalistycznych usług i produktów dla osób starszych
jest szansą na rozwój srebrnej gospodarki? Czy Uniwersytety Trzeciego Wieku oraz inne organizacje seniorskie,
podejmując innowacyjne przedsięwzięcia w zakresie
edukacji, aktywizacji oraz integracji osób starszych, są
w stanie zapewnić odpowiednie standardy bez pomocy instytucji publicznych i partnerów gospodarczych?”
- Potrzebujemy dobrej polityki społecznej wobec starości i polityki odnoszącej się do osób starych - mówił
prof. Piotr Błędowski, prezes Polskiego Towarzystwa
Gerontologicznego. - Ważne, aby indywidualizować
działania adresowane do osób z grupy 65-80 lat (tzw.
młodych starych) i seniorów po 80. roku życia - podkreślał prof. Błędowski. Model tworzenia lepszego klimatu
społecznego wobec osób starszych przez instytucje samorządowe przedstawił Mieczysław Kieca, prezydent
Wodzisławia Śląskiego, w którym prężnie działa UTW.
O potrzebie kreowania rynku produktów i usług dla osób
starszych oraz tzw. srebrnej gospodarce mówiła posłanka na Sejm, lekarka Elżbieta Radziszewska, podkreślając potrzebę większej kontroli przez instytucje państwa
usług, wykonywanych na rzecz osób starszych po to, by
chronić seniorów przed oszustwami i nadużyciami.
Podsumowaniem wątków senioralnych w dniu 6 września stała się debata pt. „Integracja społeczna w dialogu
pokoleń - Europejski Rok Aktywności Osób Starszych
i Solidarności Międzypokoleniowej 2012”. Różnorodność kontekstu politycznego, instytucjonalnego, prawnego czy kulturowego w krajach UE odzwierciedla
zróżnicowane podejście do organizowania rozwoju i wdrażania dialogu obywatelskiego na temat procesu starzenia
i integracji społecznej. Debata była próbą odpowiedzi na
pytania: W jaki sposób dialog społeczny – w tym dialog
pokoleń - powinien być zorganizowany i promowany?
Jak kreować wzajemne relacje pomiędzy instytucjami
publicznymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w ramach partnerstwa publiczno-społecznego?
Jak umacniać dialog obywatelski w procesie tworzenia
polityki społecznej i formułowania konkretnych celów
współpracy pomiędzy generacjami? Moderator panelu
dr Jolanta Perek- Białas przedstawiła propozycje współpracy międzypokoleniowej w ramach zrównoważonego
rozwoju kraju, a doświadczeniami niemieckimi dzielili
się z uczestnikami panelu prof. Gudrun Schmidt-Kamer,
prezes GSK-Russlandpartner oraz Rainer Stratmann zastępca starosty i jednocześnie dyrektor Powiatu Unna,
w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia.
Naszym celem jest podniesienie kształcenia ustawicznego seniorów do rangi zadania centralnej administracji
państwowej, powierzenie jego wykonania jednej z instytucji podległej prezesowi Rady Ministrów, wzmocnienie
partnerstwa między środowiskiem UTW i władzami państwowymi, a także współpraca przy powstaniu trwałego
programu rządowego wobec seniorów. Szybki wzrost
liczby UTW w Polsce to fenomen społeczny. A rozwój
ruchu UTW to najlepsza odpowiedź na nieuchronne
zmiany demograficzne – mówił podczas debaty poseł
Michał Szczerba, przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. UTW.
Fot. Zofia Mółka
Minister Agnieszka Kozłowska-Rajewicz, Pełnomocnik Rządu ds. Równego
Traktowania, Władysław Kosiniak-Kamysz – Minister Pracy i Polityki
Społecznej, dr Marzena Breza, Przewodnicząca Zespołu ds. Polityki na Rzecz
Osób Starszych, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
2011r., na którym postulowaliśmy utworzenie programu
rządowego, wspierającego aktywność seniorów, premier
dotrzymał słowa. Minął zaledwie rok, co w naszych warunkach jest dużym osiągnięciem - kontynuowała Wiesława Borczyk.
- Niesamodzielność, która towarzyszy późnej starości,
nie jest cechą przyrodzoną. Można ją wyeliminować lub
ograniczyć przez wcześniejszą aktywność – podkreśliła
w swoim wystąpieniu minister Agnieszka Kozłowska-Rajewicz, pełnomocnik rządu ds. równego traktowania,
która przybyła również na spotkanie inaugurujące Forum.
Sesje i panele dyskusyjne Forum III Wieku
W sesjach plenarnych i panelach dyskusyjnych, w dniach
6 i 7 września w Krynicy- Zdroju i w Nowym Sączu,
zabierali głos specjaliści - gerontolodzy, lekarze, pedagodzy, ekonomiści, prawnicy, naukowcy i politycy - posłowie oraz przedstawiciele rządu, samorządowcy, a także
przedstawiciele biznesu.
Organizatorzy dyskusji przypomnieli, że wydłużająca
się średnia długość życia – w połączeniu ze spadkiem
liczby narodzin – pociąga za sobą zmiany, które stanowią ogromne wyzwanie dla większości krajów Europy
Zachodniej, w tym także Polski. Obecnie osoby w wieku
powyżej 65 lat stanowią 13,5% polskiego społeczeństwa,
a według prognoz GUS do 2030 r. liczba ta ulegnie podwojeniu.
Ważnym wydarzeniem było spotkanie panelowe „Wyzwania dla NGO - Jak uczynić świat przyjazny seniorom?” w ramach „Forum NGO i Społeczeństwo”.
Podczas dyskusji padały ważne pytania: „Czy państwa
Europy Środkowowschodniej są przygotowane na włączenie osób starszych w działania cywilizacyjne i obywatelskie? Czy tworzenie i upowszechnianie nowych ofert
10
Goście, wśród pojawiać. Powinny się rozwijać, wyznaczając sobie ciąktórych
byli gle nowe zadania.
p a r l a m e n t a - W panelu „Seniorzy XXII wieku-wyzwania i rekomenrzyści,
sa- dacje” zabierali głos Barbara Imiołczyk z Biura Rzecznim o r z ą d o w c y ka Praw Obywatelskich, dyrektor Regionalnego Ośrodka
i
naukowcy Polityki Społecznej w Krakowie Wioletta Wilimska oraz
z Małopolski kom.Wojciech Chechelski z Komendy Wojewódzkiej
oraz
dysku- Policji z Krakowa. Moderatorem panelu była Krystyna
tanci,
zasta- Lewkowicz prezes UTW przy SGH oraz koordynator
nawiali
się Ogólnopolskiego Porozumienia UTW, która zaprezento– w kolejnym wała uczestnikom na podsumowanie panelu projekt PakFot. Lucjan Jędrzejewski
dniu debat, któ- tu dla Seniora. Dokument ten po konsultacji ze środoMariola Pękala-Piekarska, wiceprezes Sądeckiego
re odbyły się wiskiem organizacji seniorskich, na zakończenie Roku
UTW, koordynator Forum III Wieku;
w
Nowym UTW, zostanie przedstawiony rządowi i parlamentowi,
Wiesława Borczyk, Prezes Ogólnopolskiej Federacji
Sączu
w Mia- jako konkretny wkład do przygotowywanej polityki seStowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku
steczku Gali- nioralnej państwa.
i Sądeckiego UTW
cyjskim – jakie
Konkurs grantowy na najlepsze projekty, wspierajądziałania nace różnorodne działania na rzecz osób starszych.
leży podjąć, by uczynić ofertę uniwersytetów trzeciego
wieku, które od 37 lat prowadzą obywatelską działalność Z regulaminem konkursu grantowego na najlepsze proedukacyjną oraz integracyjną, jeszcze lepszą i bardziej jekty, wspierające różnorodne działania na rzecz osób
starszych, zapoznała uczestników Forum oraz udzieladostępną dla seniorów.
ła odpowiedzi na zadawane pytania dr Marzena Breza,
- Należy nadać markę, rangę i powagę działaniom UTW
przewodnicząca Zespołu ds. Polityki Na Rzecz Osób
– stwierdziła prof. dr hab. Zdzisława Zacłona z PańStarszych w MPiPS. Oferty na konkurs można składać
stwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu,
do 27 września br. Informacje szczegółowe zawarte są na
konsultant naukowy i członek Rady Programowo-Nastronie internetowej ministerstwa.
ukowej Sądeckiego UTW. Seniorzy zaczynają doceniać
edukację. Są świadomi swoich potrzeb. Angażują się zaś Wstępne wyniki badan – ZOOM na Uniwersytety III
dlatego, że chcą, by ich potrzeby intelektualne i poznaw- Wieku
cze były zaspokajane. Jak dodała, dla profesjonalizacji Duże zainteresowanie gości i uczestników Forum wzbudziałań UTW ważne jest, by każdy uniwersytet miał dziła prezentacja multimedialna, przedstawiona przez
swoją radę naukową, korzystał z pomocy pracowników Beatę Tokarz-Kamińską, wiceprezes Towarzystwa Iniakademickich, andragogów, a także odważnie sięgał po cjatyw Twórczych „ę”. Wyniki badań ankietowych na
wsparcie swoich inicjatyw, oferowane np. przez fundu- grupie 250 UTW wykazały, że zdecydowana większość
sze Unii Europejskiej. Ważne, by uniwersytety trzeciego działa jako stowarzyszenia, z patronatem uczelni wyżwieku, podobnie zresztą jak inne organizacje pozarządo- szych. Około 21 proc. stanowią UTW prowadzone przez
we, korzystały ze sprawdzonych wzorów stosowanych jednostki samorządu, tj. centra kultury, biblioteki, ośrodw biznesie. - Być może warto zastanowić się nad stwo- ki pomocy społecznej. Tradycyjny model UTW w uczelrzeniem wspólnej marki UTW? - zastanawiał
się Wojciech Knapik, prezes Zarządu Fundacji
Rozwoju Ziem Górskich, partner Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń UTW w projekcie „Profesjonalne Uniwersytety III Wieku
w Polsce”. Zwrócił też uwagę na wartość podnoszenia standardów usług oferowanych przez
organizacje pozarządowe. Jak stwierdził, coraz
częściej zdarza się, że NGO-sy, wzorem biznesu, ubiegają się o certyfikaty ISO.
Alina Respondek z Fundacji Rozwoju Systemu
Edukacji przypomniała, że kiedy w 2006 roku
odbywała się w Sejmie konferencja poświęcona działalności UTW, działało w Polsce nieco ponad sto takich organizacji. Dziś jest ich
przeszło czterysta i wciąż pojawiają się nowe.
- Uniwersytety trzeciego wieku stają się wielką siłą, z którą trzeba się liczyć - stwierdziła.
- Zaczyna się w Polsce dobra aura dla takich Fot. Antoni Łopuch
organizacji. Muszą się przygotować do wykoUczestnicy FORUM III WIEKU - Miasteczko Galicyjskie, Nowy Sącz
rzystania możliwości, jakie będą się przed nimi
11
gotowanie się do standaryzacji. Wyjaśnień i odpowiedzi
na pytania udzielali Daniel Jachimowicz, koordynator
projektu oraz Wiesława Borczyk, prezes Ogólnopolskiej
Federacji Stowarzyszeń UTW, radca prawny.
Wydarzenia towarzyszące Forum III Wieku
Forum III Wieku towarzyszyły liczne wydarzenia kulturalne, wśród których wymienić należy m.in. ekspozycję
wystawy „Uniwersytety III Wieku w Polsce” w Domu
Forum na deptaku krynickim w dniach 03.09-06.09 oraz
w Miasteczku Galicyjskim 7 września, która obrazuje
37-letni dorobek UTW, a także biografię założycielki
UTW w Polsce, prof. Haliny Szwarc.
Uczestnicy Forum zapoznali się z prezentacją oferty turystycznej i kulturalnej województwa małopolskiego,
w tym Sądecczyzny, przedstawioną przez prezesa Małopolskiej Organizacji Turystycznej, Leszka Zegzdę. Mieli
też okazję odwiedzić stoiska promocyjne na rynku Miasteczka Galicyjskiego, wśród których znalazły się firmy
wyróżnione Sądecką Marką Turystyczną. Na stoiskach
promocyjnych wystawione zostały ciekawe produkty
partnerów biznesowych, takie jak: katalogi, informatory
oraz produkty oferowane seniorom. Uczestnicy Forum
kosztowali także specjałów kuchni regionalnej, przygotowanych przez koła gospodyń wiejskich Sądecczyzny,
przy góralskiej muzyce i przyśpiewkach kapeli lachowskiej z Podegrodzia.
Niezwykłym wydarzeniem, na zakończenie Forum III
Wieku, był piątkowy wieczorny, uroczysty koncert
w MCK „Sokół” w Nowym Sączu – „Muzyka kluczem
do dialogu międzypokoleniowego - od inspiracji do realizacji jako wzajemne kreatywne działania seniorów
i młodych ludzi w XXI wieku”, który otworzyła wiceprezes Sadeckiego UTW Mariola Pękala-Piekarska, koordynator Forum III Wieku. Międzypokoleniowy chór,
z udziałem słuchaczek Sądeckiego UTW i młodzieży,
brawurowym wykonaniem utworów gospel „Amazing
grace” i „Oh happy day”, wywołał owację publiczności.
Projekt „Muzyka kluczem do dialogu międzypokoleniowego” został stworzony przez Stowarzyszenie Muzyka
Świata Akord i Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku.
Jego głównym celem była integracja pokoleń. Pomysłodawcy projektu pragnęli rozśpiewać ludzi, pokazać,
że relaks oddechowy może wpływać na codzienne życie.
Zajęcia miały też cel edukacyjny – ich uczestnicy poznali światową muzykę rozrywkową, którą także interesują się młodzi ludzie. Podczas koncertu zaprezentowano
również największe przeboje muzyki oraz standardy
w wykonaniu sądeckiego solisty Mirosława Witkowskiego.
Podsumowanie Forum III Wieku
W ostatnim dniu Forum dokonano podsumowania debat, spotkań i wielu doświadczeń na rzecz aktywizacji
starszego pokolenia i nawiązywania partnerskich relacji z młodymi ludźmi. Materiały konferencyjne zostaną
zamieszczone na stronach organizacji ogólnopolskich
UTW, Sądeckiego UTW oraz na stronie Forum Trzeciego Wieku i Europejskiego Instytutu Rozwoju Obywatelskiego wraz z dokumentacją fotograficzną przebiegu
niach wyższych stanowi ok.
20 proc. Badano m.in.: różnorodność działań UTW, ich
postrzeganie w środowisku
lokalnym, wyzwania dla liderów w organizacji i zarządzaniu UTW oraz kierunki
rozwoju. Końcowe wyniki
badań i raport zostaną upowszechnione na zakończenie Roku UTW i ER 2012.
Projekcja filmu „Ogólnopolska Olimpiada SportoFot. Antoni Łopuch
wa UTW w Łazach”
Prezes UTW w Łazach,
Daniel Jachimowicz ,Pełnomocnik
Zarządu Ogólnopolskiej Federacji
członek zarządu OgólnoStowarzyszeń UTW, koordynator
polskiej Federacji Stowaprojektu „Profesjonalne
Uniwersytety III Wieku w Polsce”
rzyszeń UTW- Krystyna
Męcik, główny organizator
Ogólnopolskiej Olimpiady Sportowej UTW - „Seniorzy
na start” przedstawiła informacje na temat organizowanej od 4 lat imprezie, która odbywa się w Łazach, na
terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Co roku liczniejsze reprezentacje UTW biorą udział w sportowych
zmaganiach, w różnorodnych konkurencjach, takich jak:
pływanie, biegi, strzelanie, gry zespołowe, wioślarstwo
oraz inne. Ogień olimpijski i udział olimpijczyków-seniorów w tym wydarzeniu dodatkowo uatrakcyjniają jej
przebieg. Zwycięzcy w poszczególnych konkurencjach
otrzymują pamiątkowe medale i dyplomy. Prezentacja wykonanego na zlecenie Ministerstwa Sportu filmu
z przebiegu olimpiady, została przyjęta przez uczestników Forum z dużym zainteresowaniem.
Prezentacja doświadczeń pracy z seniorami w Danii
Tove Jørvang, profesor Aarhus Uniwersity i dyrektor
lokalnego oddziału największej organizacji pozarządowej, działającej na rzecz seniorów DaneAge In Aarhus
w Danii, przedstawiła w zarysie program edukacyjno-społeczny. Szczególnie interesujące dla uczestników
Forum były informacje o organizacji wolontariatu i przygotowaniu wolontariuszy do współpracy z seniorami.
Partnerzy duńscy zaoferowali chęć współpracy ze środowiskiem uniwersytetów trzeciego wieku i przygotowaniu
wspólnego projektu, który mógłby zostać sfinansowany
ze środków UE.
Warsztaty dla liderów UTW
Dużym zainteresowaniem cieszyły się warsztaty dla liderów UTW „Standardy działania UTW i procedura ich
wdrożenia”. Wśród uczestników wywiązała się ożywiona dyskusja, w której padały różnorodne wypowiedzi
co do warunków standaryzacji, jakie trzeba spełnić, aby
otrzymać certyfikaty: brązowy, srebrny i złoty. Celem
projektu „Profesjonalne UTW w Polsce”, dofinansowanego ze środków UE, w ramach którego organizowane
są warsztaty oraz doradztwo dla UTW, jest nadanie odpowiedniej rangi organizacji i merytorycznej działalności oraz tworzenie wspólnej marki UTW. Uczestnicy
otrzymali poradnik, jako narzędzie wspomagające przy12
żonka Prezydenta RP Anna Komorowska, Ministerstwo
Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Zdrowia, Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.
Głównym Partnerem Forum III Wieku było Województwo Małopolskie. Wsparcia organizacyjnego udzieliły
także samorządy Miasta Nowego Sącza oraz Powiatu
Nowosądeckiego. Wsparcie finansowe, w formie dotacji przekazała również Polsko–Amerykańska Fundacja
Wolności, za pośrednictwem Towarzystwa Inicjatyw
Twórczych „ę”.
Patronat medialny nad Forum III Wieku sprawowały media ogólnopolskie, w tym TVP Info oraz Super Express,
a także media regionalne i lokalne.
Wolontariusze
W przygotowaniach Forum III Wieku oraz w czasie jego
trwania organizatorów wspierali wolontariusze – aktywni młodzi sądeczanie, absolwenci uczelni sądeckich,
warszawskich i krakowskich, bez pomocy których, tak
duże przedsięwzięcie byłoby dla seniorów znacznie trudniejsze do zrealizowania.
Opracowała:
w imieniu Organizatorów Forum III Wieku
Wiesława Borczyk
Forum III Wieku. Wnioski i postulaty zgłaszane w czasie
Forum III Wieku zostaną przekazane do włączenia do
dokumentu pn. „Pakt dla Seniorów”, który zaprezentowany będzie pod koniec listopada na konferencji podsumowującej ROK UTW i ER 2012.
Wydarzenie sportowe
Grupa słuchaczek Sądeckiego UTW oraz UTW w Zgierzu wzięła udział w Festiwalu Biegowym FE i w Krynicy-Zdroju, w sobotę 8 września uczestniczyła w dwóch
konkurencjach, tj. marszu nordic walking na 4-km trasie
na Górę Parkową oraz na trasie spacerowej na Polanę Michasiową (2 km) z instruktorami NW. Rano uczestniczki
zarejestrowały się w Biurze Organizacyjnym Festiwalu,
otrzymały numery startowe i koszulki oraz pakiety sportowe. Wszystkie 24 uczestniczki z UTW przeszły wytyczone trasy, zameldowały się na mecie i otrzymały pamiątkowe medale oraz dyplomy. Słuchaczka Sądeckiego
UTW Barbara Citak zwyciężyła w kategorii: marsz nordic walking 60+, nagrodą była statuetka. Zadowolone,
radosne, niezbyt zmęczone wróciły do Nowego Sącza
i już zaplanowały udział w Festiwalu Biegowym w przyszłym roku, także w towarzystwie swoich rodzin.
Patronaty
Patronat honorowy nad Forum III Wieku przyjęli: Mał-
PODZIĘKOWANIE
Szanowna Pani Prezes,
Droga Pani Wiesławo,
Serdecznie dziękuję za możliwość wzięcia udziału w tegorocznym Forum III Wieku.
Składam wyrazy uznania dla Pani i wszystkich Współpracowników za bardzo dobrą
orgnizację Forum.
Podjęcie przez Panią i Sądecki UTW działań na rzecz integracji i rozwoju sieci
Uniwersytetów budzi szacunek. Podziw zaś wzbudza energia i entuzjazm, którym zaraża
Pani współpracowników, reprezentujących różne pokolenia.
Proszę więc przyjąć wyrazy szczerego uznania i podziwu dla Pani pracy, a także życzenia satysfakcji z owoców
codziennego wysiłku, obejmującego tak wiele aktywności na rzecz środowiska osób starszych i dialogu
międzypokoleniowego.
Mam nadzieję, że dyskusje w czasie spotkań w Nowym Sączu i Krynicy znajdą kontynuację we współpracy osób,
organizacji oraz instytucji wokół wspólnych działań. Ze swojej strony jestem żywo zainteresowana włączeniem
sieci UTW do debaty, którą zainicjuje Pani Rzecznik Praw Obywatelskich nad strategicznym włączeniem
do polityk publicznych kwestii starzejącego sie społeczeństwa. Publikacja pod redakcją pani prof. Barbary SzaturJaworskiej pt. „Strategie działań w starzejącym się społeczeństwie - tezy i rekomendacje”, opracowana w ramach
Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych przy RPO jest dobrą okazją do podjęcia takiej dyskusji. Zaś efekty debaty
przedłożone Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej mogłyby stanowić istotny element nie tylko konsultacji
społecznych, ale również partnerskiej współpracy przy opracowywaniu założeń zapowiadanej przez Ministra
polityki senioralnej państwa. Dlatego też poddaję pod Pani rozwagę włączenie Federacji Stowarzyszeń UTW
w debatę nad strategiami działań w starzejącym sie społeczeństwie. Formy debaty mogłyby być zróżnicowane
- od tradycyjnych spotkań ze słuchaczami UTW po dyskusję na forum internetowym. Będę wdzięczna
za rozważenie tej propozycji.
Jeszcze raz dziękuję za możliwość spotkania z Panią i wieloma liderami UTW z całej Polski na Forum III Wieku.
Pozdrawiam serdecznie
Barbara Imiołczyk
Główny Koordynator w Biurze RPO
13
RZĄDOWY PROGRAM NA RZECZ AKTYWNOŚCI
SPOŁECZNEJ OSÓB STARSZYCH NA LATA 2012-2013
Program został ustanowiony w celu realizacji Strategii
Rozwoju Kraju na lata 2007-2015, Strategii Polityki
Społecznej na lata 2007-2013, Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego 2009-2015 oraz
strategii Europa 2020.
Rząd przyjął Program w dniu 24 sierpnia br., na swoim
posiedzeniu.
Program w 2012 r. będzie finansowany ze środków budżetu państwa w wysokości 20 mln zł, ujętych w ustawie
budżetowej na rok 2012. Kolejne 40 mln wyasygnowane
będzie z budżetu na cel w 2013 r.
Dysponentem środków jest minister pracy i polityki społecznej, który przekazuje dotacje beneficjentom Programu, na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia
24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie.
Jest to pierwsza edycja konkursu zorganizowanego w ramach ustanowionego Programu.
Celem Programu jest popraw jakości i poziomu życia
osób starszych dla godnego starzenia oraz zagospodarowanie potencjału osób starszych poprzez aktywność społeczną tych osób.
Obecnie osoby starsze, w porównaniu do innych grup
wiekowych, w ograniczonym stopniu angażują się
w działalność społeczną. Przyczyny są złożone i często
wynikają z braku oferty dla osób starszych, umożliwiającej aktywne spędzanie wolnego czasu. Jednocześnie należy pamiętać, że starsi ludzie posiadają określone kwalifikacje, wiedzę oraz wolny czas. Zagospodarowanie tego
potencjału będzie stymulowało zarówno rozwój kapitału
społecznego, jak i wzrost gospodarczy.
Program ten pozwoli na zwiększenie aktywności osób
po 60 roku życia przez edukację i uczenie się przez całe
życie oraz działania na rzecz solidarności i integracji wewnątrz- i międzypokoleniowej.
Zadania objęte konkursem
Priorytetami Programu są:
I. Edukacja osób starszych.
II. Aktywność społeczna promująca integrację wewnątrz- i międzypokoleniową.
III. Partycypacja społeczna osób starszych.
IV. Usługi społeczne dla osób starszych (usługi zewnętrzne).
Przeznaczenie dotacji (cel dofinansowania)
Dotacja dotyczy realizacji zadań, które służą następującym obszarom działań:
• zwiększenie i poprawa jakości oferty edukacyjnej dla
osób starszych:
• większa liczba słuchaczy, zwiększanie różnorodności tematycznej oferty edukacyjnej;
•
•
•
•
•
• tworzenie ofert odpowiadających problemom osób
pozostających w niekorzystnej sytuacji;
• promowanie nowych rozwiązań na rzecz motywowania osób starszych do uczenia się dla zachowania
aktywności, w tym szczególnie osób starszych pozostających w niekorzystnej sytuacji;
• tworzenie warunków dla rozwoju oferty edukacyjno-kulturalnej.
tworzenie warunków dla integracji wewnątrz- i międzypokoleniowej osób starszych przy wykorzystaniu
istniejącej infrastruktury społecznej, m.in. pogłębianie wiedzy na temat zmian biologicznych, zdrowotnych i społecznych zachodzących wraz z wiekiem
w ramach przygotowywania społeczeństwa do starości;
rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej,
w tym upowszechnianie wolontariatu, partycypacji
w procesach decyzyjnych, w życiu społecznym, udział
osób starszych w kształtowaniu polityki publicznej.
zwiększenie dostępności, podniesienie jakości usług
społecznych oraz wspieranie działań na rzecz samopomocy i samoorganizacji:
rozwój systemów wsparcia, umożliwiających zaspokojenie specyficznych dla wieku podeszłego potrzeb,
w szczególności osobom starszym o ograniczonej samodzielności.
rozwój usług społecznych w sferze sportu, turystyki,
rekreacji i kultury.
Zakres działań podlegających dofinansowaniu (koszty kwalifikowalne)
Koszty są kwalifikowalne w przypadku, gdy są niezbędne do realizacji zadania, racjonalne i efektywne oraz
udokumentowane. Muszą być przewidziane w budżecie
zadania, zgodne z wytycznymi określonymi w regulaminie oraz odrębnymi przepisami powszechnie obowiązującego prawa.
Przedmiotem dofinansowania mogą być koszty:
1. merytoryczne związane z uczestnictwem beneficjentów w zadaniach;
2. na wyposażenie związane z realizacją zadania oraz
koszty administracyjne, w tym koszty najmu lokalu
do 20% wartości dotacji oraz na obsługę finansowo-księgową do 5% wartości dotacji;
3. związane z działaniami, zarówno informacyjnymi, jak
i promocyjnymi (np. ulotki, foldery, plakaty, ogłoszenia w prasie lokalnej, itp.) do 5% wartości dotacji.
Termin realizacji zadań
Dofinansowanie dotyczy zadań realizowanych w okresie nie dłuższym niż do dnia 30 czerwca 2013 r. Zadania
będą realizowane na podstawie umów jednorocznych na
14
zadania realizowane w okresie od dnia 1 października
2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. oraz umów dwuletnich
na zadania realizowane w okresie od dnia 1 października
2012 r. do dnia 30 czerwca 2013 r.
z całego kraju na Forum III Wieku. Pani dr Marzena
Breza - przewodnicząca Zespołu w MPiPS, zapoznała
uczestników Forum z regulaminem konkursu oraz udzielała odpowiedzi na pytania.
Więcej informacji o konkursie na stronie:
http://www.mpips.gov.pl/bip/ogloszenia-i-wykazy/inne/konkurs-na-najlepszeprojekty-dofinansowywane-ze-srodkow-rzadowego-programu-na-rzecz-
Ogłoszenie konkursu w czasie Forum III Wieku
Minister Władysław Kosiniak – Kamysz, w czasie Forum
III Wieku w Nowym Sączu ogłosił otwarcie Konkursu
grantowego na najlepsze projekty, wspierające różnorodne działania na rzecz starszej generacji, co spotkało się
z wielkim zainteresowaniem liderów UTW, przybyłych
aktywnosci-spolecznej-osob-starszych-na-lata-2012-2013/
Wiesława Borczyk
Prezes Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń Uniwersytetów
Trzeciego Wieku i Sądeckiego UTW
RELACJA Z WYJAZDU DO DANII
Spotkanie odbyło się w mieście Arhus, które jest jednym z najstarszych miast w Danii. Założone zostało
przez Wikingów ok. 770 roku na wschodnim wybrzeżu Jutlandii, u ujścia strumienia Aarhus, od którego przyjęło swoją pierwotną nazwę - Aros (ujście
strumienia). Ślady po założycielach miasta oglądać
można do dziś w Muzeum Wikingów w Aarhus oraz
pobliskim muzeum etnograficzno-archeologicznym
Mosegård, gdzie latem odbywają się coroczne zjazdy
Wikingów. W mieście zachowało się wiele architektonicznych zabytków, w tym średniowieczna katedra,
klasztor, a także staromiejskie kamienice.
Obecnie Aarhus jest tętniącym życiem, nowoczesnym
i szybko rozwijającym się miastem. 25 uczelni w Aarhus, w tym należący do 20 najlepszych na świecie uniwersytet, kształci ponad 35 tysięcy studentów z całego
świata, którzy wieczorami zapełniają liczne kafejki.
Miłośnicy kultury spędzają czas w Operze Jutlandzkiej,
na koncertach Orkiestry Symfonicznej Miasta Aarhus
i w licznych galeriach sztuki. Interesujące jest także to,
że bardzo duża liczba osób porusza się tutaj na rowerach.
Poniżej krótka relacja:
W niedzielę 16 września odbyło się pierwsze posiedzenie, podczas którego mogliśmy zapoznać się z ciekawym projektem. W centrum miasta grupa młodych ludzi- wolontariuszy wybudowała coś w rodzaju pracowni
artystycznej. Każdy może w tej pracowni stworzyć coś
swojego- jedni wybudowali ściany, inni schody, barierki,
a każdy, kto wchodzi na wierzchołek tego „budynku”,
musi w symboliczny sposób włożyć swój wkład w budowę tej pracowni. W naszym przypadku były to palety.
Dania jest kandydatem do tytułu na Europejską Stolicę
Kultury w 2017 roku i ten projekt jest takim przygotowaniem do tego konkursu. Jest to też pomysł na spędzenie
wolnego czasu w kreatywny sposób.
Następnie udaliśmy się, aby zwiedzić Stare Miasto skansen prezentujący rozwój duńskiego budownictwa
miejskiego od renesansu do lat 30 XX w. Tam również
spotkaliśmy się z szeroko rozwiniętym w wielu duńskich
organizacjach wolontariatem. Wszystkie obiekty obsługiwali wolontariusze, byli przewodnikami i na każdym
kroku służyli pomocą. Można było zobaczyć pracownię
Fot. Arch.
Mariola Pękala-Piekarska, wiceprezes Sądeckiego UTW z wizytą w Danii
W dniach od 16 do 18 września Wiceprezes Sądeckiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku Mariola Pękala-Piekarska uczestniczyła w wyjeździe do Miasta Aarhus
w Danii, w ramach projektu realizowanego przez Stowarzyszenie Cumulus z Nowego Sącza. Wyjazd odbył
się dzięki programowi Grundtvig, dofinansowującemu
projekty na niewielką skalę. Ich głównym zamierzeniem
jest wymiana doświadczeń i rozszerzenie współpracy
pomiędzy organizacjami, zajmującymi się niezawodową edukacją dorosłych, które są mniej doświadczone we
współpracy europejskiej i które chcą uwzględnić wymiar
europejski w swojej działalności edukacyjnej (przyp.
www.grundtvig.org.pl)
W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele czterech krajów:
Organizację Aristote z Francji reprezentowały: Giedre
Cibulskaite oraz Cecile Urbain, Grecję reprezentowały
Niki Karahaliou, Christina Revelou, Pitsa Anastasopoulou oraz Eleni Tzani z organizacji Amphitea, natomiast
Danię Tove Jorvang, Claus Jorvang, Bea Coslovi z organizacji Eldre Sagen oraz Lisbet Kristensen, Stanislaw
Kempa, Henrik Gram Nielsen z Organizacji FO. Wszystkie wymienione organizacje oraz ich reprezentanci zajmują się osobami starszymi, a przede wszystkim organizacją wśród nich wolontariatu.
15
tanich) oraz wolontariusze. Budynek jest wyposażony
w mnóstwo sal, w których przez cały dzień odbywają
się spotkania, szkolenia, warsztaty, na korytarzach wiszą
prace wykonane podczas zajęć plastycznych. Na najniższym poziomie znajduje się siłownia, z której mogą
wszyscy nieodpłatnie korzystać. Poza tym organizacja
zapewnia bezpłatną kawę, herbatę i ciastka podczas zajęć. Każdy może znaleźć tutaj coś dla siebie. Jest też grupa wolontariuszy, którzy obserwują przychodzące osoby
i jeżeli ktoś za długo siedzi sam, taki wolontariusz podchodzi do tej osoby i próbuje nawiązać rozmowę, żeby
nikt nie czuł się w tym miejscu samotnie.
Jedną z inicjatyw DanAge było także stworzenie tzw.
„nocnych patroli”. Seniorzy wolontariusze w specjalnie
zaprojektowanych kurtkach, chodzą po mieście i patrolują ulice, tak, aby ich osoby starsze mogły czuć się
pewnie. W patrolach uczestniczą zwykle dwie kobiety
i jeden mężczyzna – ale nigdy nie są to osoby jednej płci.
Patrolujący nigdy też nie wtrącają się w kryzysowych sytuacjach, ale po prostu wzywają pomoc. Aby zobaczyć,
w jaki sposób się to odbywa, udaliśmy się do dzielnicy
Arhus - Bispehaven, gdzie około 70% mieszkańców stanowią imigranci, gdzie jest wysokie bezrobocie i duża
przestępczość. Szczególnie w tej dzielnicy seniorzy byli
niejednokrotnie napadani i nie czuli się bezpiecznie.
Dzięki patrolom ta sytuacja uległa zmianie.
Po pysznym obiedzie udaliśmy się, aby zobaczyć morze,
które otacza Danię ze wszystkich stron, mogliśmy także
zwiedzić przepiękny port, a także letnią rezydencję królowej Małgorzaty II.
Jednym z miejsc, które wyróżnia Arhus, jest Muzeum Aros. Budynek zbudowany jest na koncepcji „Boskiej
Komedii” Dantego i ma przedstawiać połączenie nieba
z ziemią. Konstrukcja jest niezwykle ciekawa i wygląda jak tęczowe koło, które w środku można zwiedzać.
Oświetlone w nocy wygląda przepięknie. Niestety
w poniedziałki muzeum jest zamknięte i nie mogliśmy
go zwiedzić od środka.
We wtorek wczesnym rankiem wróciliśmy do kraju pełni
nowych pomysłów do wykorzystania w naszych organizacjach, tym bardziej że Tove i Claus są bardzo zainteresowani współpracą z Sądeckim UTW.
złotnika, piekarnie, w której pachniały
co
dopiero
wyjęte z pieca przepyszne
duńskie ciasteczka i kupić
anyżkowe cukierki. Kolejnym punktem
dnia było wizyta w nietypowym miejscu
- mieszkaniu,
które zostało
wystylizowaFot. Arch.
ne na lata 50–
„Nocny patrol” – seniorzy wolontariusze
te. W Danii
w specjalnych kurtkach
mnóstwo osób
w wieku starszym choruje na Alzheimera, Duńczycy wpadli na pomysł, aby pomóc im odzyskać pamięć, poprzez stworzenie mieszkania z lat ich młodości. Osoby chore na
Alzheimera bowiem o wiele lepiej pamiętają to, co działo się w przeszłości niż w dniu wczorajszym. Chorzy
niejednokrotnie w tym miejscu odzyskują pamięć, nie na
stałe, ale dla rodziny nawet ta chwila jest bardzo ważna. Całe przedsięwzięcie było bardzo drogie w realizacji,
gdyż każdy szczegół mieszkania został szczegółowo i
drobiazgowo dopracowany. Na kolację udaliśmy się do
nowego centrum produkcji kulturowej w Aarhus. Mieliśmy okazję wejść na skośny dach tego centrum i podziwiać piękne widoki.
W poniedziałek odwiedziliśmy organizację, której reprezentanci byli naszymi gośćmi podczas Forum III Wieku. Tove i Claus Jorvang przyjęli nas niezwykle ciepło,
a Tove przez cały czas chodziła w koszulce reklamującej
ziemię sądecką. DanAge, bo tak nazywa się organizacja,
której oddział prowadzą w Arhus, jest ogromną organizacją, zrzeszającą 609.000 członków (populacja duńska wynosi 5,5 mln osób). 30% wszystkich Duńczyków
w wieku 50 + jest członkiem DaneAge. Została ona założona w 1986 roku w Kopenhadze. Członkostwo jest
otwarte dla wszystkich osób dorosłych (w wieku 18 +).
DaneAge jest niezależny, bezpartyjny i neutralny w zakresie polityki, religii i pochodzenia etnicznego. Posiada
217 lokalnych oddziałów w całej Danii, w której pracuje
około 12.200 wolontariuszy. Siedziba DaneAge w Kopenhadze zatrudnia 105 osób. Misją DaneAge jest walka o społeczeństwo, w którym wszyscy mogą żyć długo
i wieść dobre życie, społeczeństwo, w którym człowiek
jest ważniejszy od ich wieku, w którym jest możliwe,
aby żyć i rozwijać się na własnych warunkach, otrzymywać wsparcie, a opieka jest dostępna dla tych, którzy jej
potrzebują.
Przez oddział Dan Age w Arhus przewija się tygodniowo
około 3 tysięcy osób. Są to osoby starsze, korzystające
z różnego rodzaju płatnych kursów (stosunkowo bardzo
Mariola Pękala Piekarska
Wiceprezes Sądeckiego UTW
Fot. Arch.
Ulica miasta Aarhus - Dania
16
„MAGICZNY STOLIK TEATRU”
Fot.: A. Łopuch, arch.
Uczestnicy
projektu
na schodach
MAŁEJ GALERII
STOLIK ESPERANCKI - lider Jolanta Kieres, Ewa Kostecka, Halina Kacprzycka, Alicja Skalska
STOLIK KABARETOWY - lider Maria Harcuła, Elżbieta Pachoń, Maria Halina Starzyk, Maria Oćwieja
STOLIK BAJKOWY
– lider Barbara Gieroń, Janina Zofia Sus,
Łucja Ryniewicz, Barbara Citak
STOLIK POETYCKI – lider Elżbieta Sojka, Anna Warcholik, Maria Baran, Kazimiera Olszewska, Natalia Józefów
ABSOLWENCI SĄDECKIEGO UNIWERSYTETU
TRZECIEGO WIEKU 2011/2012
Fot.: A. Łopuch
Tradycyjnie na schodach Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu
Podziękowania dla Jolanty Kieres od uczniów
i Dyrektora Szkoły z Rdziostowa Urszuli Łabudy oraz Sądeckiego UTW
Rozdanie dyplomów
ukończenia Sądeckiego UTW
Uroczysty wykład audytoryjny
pt. „Fenomen miłości"
– prof. dr hab. Józef Lipiec
Nagrody i wyróżnienia
Podziękowania dla studentów PWSZ, prowadzących zajęcia językowe i komputerowe
- Wiceprezes Sądeckiego UTW Mariola Pękala-Piekarska
Miasto Wikingów, Aarhus w Danii - wymiana doświadczeń
W spotkaniu udział wzięła wiceprezes Sądeckiego UTW Mariola Pękala-Piekarska
Fot.: A. Łopuch, arch.
Uczestnicy spotkania w Aarhus
Na spotkaniu w siedzibie organizacji.
JUBILEUSZ 125-lecia u esperantystów
Miejski Ośrodek Kultury
w Nowym Sączu
W imieniu Władz Miasta Nowego Sącza gratulacje przekazał
Przewodniczący Rady Miasta Jerzy Wituszyński
z pomocą wnuczek Oli i Zosi
Halina Komar, prezes PZE O/Nowy Sącz przyjmuje życzenia
od wiceprezesów Sądeckiego UTW Jadwigi Banach
i Marioli Pękali-Piekarskiej z córkami Olą i Iloną
5-lecie Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Nowym Targu
Kongres Esperanto Dania-Niemcy-Polska,
Berlin 25-28 maja 2012 r.
Zarząd Sądeckiego UTW reprezentowały Bogumiła Oleksy i Elżbieta Pachoń
Ogólnopolska Konferencja Naukowa nt. „Sądecczyzna w literaturze polskiej,
historiografii i mediach” - Miasteczko Galicyjskie, Nowy Sącz
WAKACJE STUDENTÓW SĄDECKIEGO UTW
Fot.: A. Łopuch
Zajęcia ruchowe na: basenie, sali gimnastycznej, na parkiecie i w terenie
Fot.: E. Pachoń
Grupa zaawansowana nordic walking wzięła udział
w Festiwalu Biegowym FE, w Krynicy Zdroju
Barbara Citak zwyciężyła w kategorii:
marsz nordic walking 60+. GRATULACJE!
Barbara Citak
Zakończenie wakacji w Feleczynie
Fot.: E. Pachoń
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA
nt. „SĄDECCZYZNA W LITERATURZE POLSKIEJ,
HISTORIOGRAFII I MEDIACH”
Wielkiej
mojej małej Ojczyźnie – Sądecczyźnie
poświęcona była Ogólnopolska Konferencja
Naukowa, zorganizowana przez wielce zasłużonego dla Ziemi
Sadeckiej prof. dra
hab. Bolesława Farona,
z okazji 720 rocznicy
lokacji Miasta Nowego Sącza.
Konferencja odbyła
Fot. Antoni Łopuch
się w dniach 18 i 19
czerwca 2012 roku
Maria Harcuła
w Miasteczku Galicyjskim pt. „Sądecczyzna
w literaturze polskiej, historiografii i mediach”.
W przemówieniu powitalnym wiceprezydent Miasta Nowego Sącza, Bożena Jawor wspomniała o początkach,
dziejach i randze miasta na Sądecczyźnie.
W ciągu dwóch dni obrad, uczestnicy konferencji, w tym
liczna rzesza uczniów sądeckich szkół średnich oraz słuchaczy Sądeckiego UTW, wysłuchała 25 referatów wygłoszonych przez naukowców z wyższych uczelni Krakowa, Wrocławia, Lublina, Warszawy, Nowego Sącza i
regionu.
Z dumą odnotowujemy, że wśród nich znalazła się również nasza uniwersytecka koleżanka mgr Maria Harcuła
z opracowaniem nt „Sądecczyzna w twórczości poetyckiej i pamiętnikarskiej studentek Sądeckiego UTW”.
Zakres treści konferencji obejmował zasadniczo trzy
moduły: tematy historyczne, literackie i medialne.
Zanim wszystkie opracowania, wzbogacające naszą wiedzę o Sądecczyźnie zostaną wydane drukiem, podajemy
zwięzłą informację na temat sesji.
Oto tytuły prelekcji:
Wojciech Kudyba.
8. „Maria Kownacka nad Popradem i Dunajcem”
– prof. dr hab. Bolesław Faron.
9. „Sądecczyzna w twórczości naukowej i literackiej Eugeniusza Pawłowskiego” – prof. dr hab. Leszek Bednarczuk.
10.„Adam Ziemianin w Muszynie i okolicach” – prof. dr hab.
Stanisław Burkot.
11.„Nowy
Sącz
na
starych
pocztówkach”
– prof. dr hab. Agnieszka Ogonowska.
12.Sądecczyzna w twórczości piosenkarzy i zespołów muzycznych w PRL (lata 60-70)” – prof. dr hab. Zbigniew
Zaporowski.
13.„Historycy i miłośnicy Sądecczyzny – u źródeł naukowej
wiedzy o historii i kulturze regionów” – dr Małgorzata
Mirek.
14.„Sądecczyzna w publikacjach prasowych Szczęsnego Morawskiego” – dr Marcin Sepiał.
15.„Między epopeją i monografią. O ‘Pieninach i Ziemi Sądeckiej’ Jana Wiktora” – dr Jan Zięba.
16.„Obrazy miast i miasteczek Sądecczyzny w polskiej literaturze współczesnej” – dr Magdalena Roszczynialska.
17.„Krajobraz i kultura ziemi sądeckiej w twórczości pisarzy
ludowych” – dr Maria Jazowska – Gumulska.
18.„Sądecczyzna w twórczości grupy poetyckiej ‘Tylicz’” –
mgr Barbara Bałuc.
19.„Jerzy Harasymowicz o Sądecczyźnie” – dr Barbara Głogowska –Gryziecka.
20.„Obraz Sądecczyzny w poezji Wandy Lubasiowej” – mgr
Ewelina Faron.
21.„Poetyckie ogrody rozkwitają w Limanowej” – dr Wanda
Matras-Mastalerz.
22.„Z Sądecczyzną po morzach i oceanach” – dr Adam Ruta.
23.Sądecczyzna w książkach Edwarda Smajdora „Sądecczyzna w literaturze pięknej „(1949) i Janiny Kwiek Osiowskiej „Ziemio moja sądecka”(2010) – mgr Sławomir Sikora.
24.„Sądecczyzna w cieniu Tatr – relacja z życia autora w czasie podróży” – dr Agata Tobiasz.
25.„Nowy Sącz jako ośrodek wydawniczy” – dr Jan Kostecki.
Z wielką przyjemnością zebrani poznali informacje
o charakterze naukowym oraz wysłuchali różnych ciekawostek. Do takich można zaliczyć chociażby anegdotę
o tym, że w Jazowsku, wsi rycerskiej, w której istniała
huta szkła, w XVII w była tak duża ilość bocianów, że
nie można było przejść przez łąkę (prof. Stanisław Grodziński).
Często w relacjach oraz opisach autorzy komplementują
miasto i mieszkańców. Satysfakcję sprawia stwierdzenie
Seweryna Goszczyńskiego z r. 1832 „ a Nowy Sącz to
najporządniejsze miasto w Galicji”; „prześliczne okolice
i ruiny”.
Maurycy Maciszewski (XIXw.) zachwyca się sądeckim
rynkiem obrośniętym akacjami.
1. „Sądecczyzna w pismach Jana Długosza” – prof. dr hab.
Feliks Kiryk.
2. „O nieznanej kronice wiejskiej z Sądecczyzny”
– prof. dr hab. Stanisław Grodziński.
3. „Ksiądz Jan Sygański i Sądecczyzna” – prof. dr hab. Franciszek Leśniak.
4. „Pan Rożnowa” Józefa Szujskiego. Elementy tworzywa
i wersyfikacji – prof. dr hab. Kazimierz Gajda.
5. „Nowy Sącz w opisach XIX podróżników” – prof. dr hab.
Andrzej Mączyński.
6. „Zofii Nałkowskiej ‘widzenie’ Nowego Sącza”
– prof. dr hab. Bolesław Guzik.
7. „Beskidzka arkadia poetów sądeckich” – prof. dr hab.
17
jako „ziemię ludzi oszczędnych” (można czytać skąpych, wg dowcipnej interpretacji profesorów).
O Sądecczyźnie, a dokładniej o Dunajcu możemy znaleźć w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza w Księdze
Dwunastej, w opisie ostatniej uczty staropolskiej czytamy: „owe ryby łososie (czyli pstrągi) suche dunajeckie”
(str.269, wyd. z 1948 r., W-wa).
Z całego serca dziękujemy Panu Prof. Bolesławowi Faronowi za zaproszenie na sesję skierowane do naszego
Sądeckiego UTW.
Ponadto informujemy, że nakładem Wydawnictwa
Edukacyjnego ukazała się książka – plon ubiegłorocznej ogólnopolskiej sesji pt. „ Prasa Sądecka od zarania
do dziś 1891-2011”, w której znajduje się artykuł o Biuletynie SUTW i prasie dla seniorów. Opracowanie znajduje się w biblioteczce SUTW.
Elżbieta Pachoń
Członek Zarządu Sądeckiego UTW
Poeci opisywali miasto „w klinie rzeki”; Kamienica to
„rozbłysły wąż”, Dunajec „ogon miasta poważny, wielokształtny, ma zmienne barwy, sieje grozą i przeraża
tonią”.
Zofia Nałkowska spędziła dwa tygodnie w Nowym Sączu w r.1935. Pracowała tutaj nad powieścią „Niedobra
miłość”. Określiła Nowy Sącz jako „pełne uroku miasto”,
chociaż „jego uroda jest niemodna”; „granatowo-niebieskie wzgórza zaplatają się w warkocze”, „przecznice wychodzą wprost na góry”. Zachwycała się białymi floksami i hortensjami kwitnącymi w ogródkach.
Szczęsny Morawski (XIXw.) określa Sądecczyznę jako
ziemię pachnącą ziołami; zachwycają go lasy bukowe
i drogi, którymi zwozi się drzewo.
Sądecczyzna to „ziemia błogosławiona” czytamy w innej relacji. O przywiązaniu ludzi do tej małej ojczyzny
świadczy opis: „siedzi na skale, gryząc owsiany suchar”.
Sądecki poeta Piotr Krzykalski określał Sądecczyznę
FEDERACJA UTW ZAPRASZA DO UDZIAŁU W PROJEKCIE
„MAŁOPOLSKA SENIOROM - AKTYWNY STYL ŻYCIA OSÓB 50+”
„Małopolska Seniorom - aktywny styl życia osób
50+” to projekt, którego celem jest podejmowanie działań, przyczyniających się do zwiększenia udziału seniorów w życiu lokalnych społeczności, wypromowanie
aktywnego stylu życia osób powyżej 50 roku życia oraz
podniesienie poziomu wiedzy i praktycznych umiejętności, które mogą być niezbędne w życiu codziennym osób
starszych.
Działania w ramach projektu obejmują:
1. zorganizowanie V Małopolskiego Rajdu UTW – rajdu
jubileuszowego, na Turbacz dla słuchaczy 30 UTW z terenu województwa małopolskiego (łącznie ok. 50 osób),
połączonego z aktywną turystyką pieszą oraz wieczorkiem integracyjnym,
2. zorganizowanie „Akademii Aktywnego Seniora” dla
osób w wieku 50 + z terenu trzech wybranych powiatów
Województwa Małopolskiego. W ramach Akademii zorganizowany zostanie cykl warsztatów/wykładów, których tematem będzie:
a/ Aktywny Senior - promowanie aktywnego stylu życia
oraz sposobów zwiększania udziału seniorów w życiu lokalnej społeczności,
b/ Uśmiechnięty Senior - akceptacja siebie oraz radzenie sobie z kryzysem rozwojowym osoby starszej,
c/ Bezpieczny Senior - co zrobić, aby ustrzec się oszustów oraz jak zadbać o bezpieczeństwo swoje i swojej
rodziny,
d/ Mądry Senior – jakie mamy prawa i jak je egzekwować; gdzie szukać pomocy,
e/ Senior – Artist - na zakończenie Akademii pragniemy
zorganizować dla uczestników zajęcia nt. wpływu muzyki na nasze życie, a szczególnie na emocje.
3. zorganizowanie II Małopolskiego Forum UTW
w Krakowie pod patronatem Marszałka Województwa
Małopolskiego, w którym udział weźmie ok. 100 osób
(przedstawicieli UTW oraz zaproszonych gości). Forum
połączone będzie z poprzedzającymi je jednodniowymi
warsztatami „Akademia Liderów UTW”, których tematem będą zagadnienia związane z:
a/ prowadzeniem i zarządzaniem UTW – zagadnienia
prawno – organizacyjne,
b/ odpowiedzialnością członków zarządu i komisji rewizyjnej,
Projekt realizowany jest od czerwca do listopada
2012 r.
Grupę docelową projektu stanowią osoby starsze (50+),
będące członkami Uniwersytetów Trzeciego Wieku
z Małopolski, jak również emeryci i renciści, pragnący
rozwijać swoją aktywność oraz poszerzyć wiedzę i zdobyć nowe umiejętności.
Projekt „Małopolska Seniorom - aktywny styl życia
osób 50+” współfinansowany jest z budżetu Województwa Małopolskiego.
Koordynator Projektu
Paulina Podwika
Kontakt: Sekretariat Federacji UTW
Tel.18 442 57 08 lub email: [email protected]
18
V MAŁOPOLSKI RAJD UTW 11-13 LIPCA 2012 r.
Nazajutrz schodziliśmy w dół, tym razem
szlakiem zielonym: Turbacz - polana Długie Młaki - polana Sralówki - polana Upłaz
- Długa Polana – Kowaniec. Znowu góry
pożegnały uczestników rajdu płaczem, ale
marsz w trudnych warunkach pogodowych
zrekompensowały nam wspaniałe widoki
na Tatry, Gorce i Pieniny. Na zakończenie rajdu każdy uczestnik dostał odznakę
i piękny dyplom uczestnictwa.
Na szczególne podziękowania zasłużyły sobie prowadzące rajd przewodniczki
z PTTK w Nowym Targu: Krystyna Babiak i Teresa Styrczula – Dyrek, które nie
tylko wspaniale poprowadziły uczestników na szczyt, ale także interesująco opoFot. Elżbieta Pachoń
wiadały o górach.
Już po raz piąty seniorzy pokazali, że naUczestniczki rajdu - Turbacz
dal prowadzą aktywny tryb życia i nie
V Małopolski Rajd Uniwersytetów Trzeciego Wieku w głowie im spędzanie jesieni życia tylko przed telewimamy już za sobą, ale wspomnienia na długo pozostaną zorem.
w naszej pamięci. Tym razem słuchacze małopolskich
Rajd był jednym z działań, jakie Ogólnopolska FedeUTW przemierzyli szlaki na Turbacz – najwyższy szczyt
racja
Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku
Gorców, zaliczany do Korony Gór Polski.
przewidziała dla słuchaczy małopolskich UTW w raRajd zorganizowany został przez Ogólnopolską Fede- mach projektu „Małopolska Seniorom - aktywny styl
rację Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku życia osób 50+”. Przed seniorami jeszcze uczestnictwo
w ramach projektu „Małopolska Seniorom - aktywny styl w „Akademii Aktywnego Seniora”, czyli cyklu warsztażycia osób 50+” realizowany przy wsparciu finansowym tów których tematem będzie:
Województwa Małopolskiego. Tym razem gospodarzem
a/ Aktywny Senior - promowanie aktywnego stylu życia
był Nowotarski UTW z panią prezes Marią Kopytek.
oraz sposobów zwiększania udziału seniorów w życiu lo11 lipca do Nowego Targu przyjechały reprezentacje kalnej społeczności,
UTW z Zakopanego, Krakowa, Tarnowa, Andrychowa, Oświęcimia, Kluczy, Chrzanowa, Krynicy – Zdroju b/ Uśmiechnięty Senior - akceptacja siebie oraz radzenie
i Limanowej, gdzie z „witacką” czyli chlebem, śpie- sobie z kryzysem rozwojowym osoby starszej,
wem, solą i oscypkiem dołączyła do nich 25-osobowa c/ Bezpieczny Senior - co zrobić, aby uniknąć oszustów
grupa Gospodarzy Rajdu. Najpierw była porcja wiedzy oraz jak zadbać o bezpieczeństwo swoje i swojej rodziny,
o mieście i okolicy, a potem – już pełna integracja. d/ Mądry Senior – jakie mamy prawa i jak je egzekwoWspólnym rozmowom i śpiewom nie było końca.
wać; gdzie szukać pomocy,
Następnego dnia dojechała grupa Słuchaczy Sądeckiego UTW i wyruszyliśmy żółtym szlakiem
na Turbacz. Nawet psotna pogoda i deszcz, który
nas spotkał w połowie drogi, nie popsuły dobrego
humoru uczestnikom. Wszyscy dzielnie pokonali
wyznaczoną trasę rajdu: Kowaniec - Bukowina
Miejska - Kaplica Papieska - polana Wisielakówka.
Po zakwaterowaniu w schronisku na Turbaczu zapalono ognisko, pieczono kiełbaski oraz wspólnie
śpiewano. Był również czas na konkurs wiedzy
o Gorcach i okolicy, przygotowany przez przewodniczki. Wygrała go Maria Waksmundzka z Nowotarskiego UTW. II miejsce zajęła Stanisława Szewczyk z Limanowskiego UTW, a III – Stanisław
Sitko z Tarnowskiego UTW. Wyróżnienia zdobyła
Teresa Młocek z UTW w Andrychowie oraz He- Fot. Elżbieta Pachoń
lena Watycha z Podhalańskiego UTW. Wręczono
Schronisko na Turbaczu
nagrody w postaci albumów.
19
e/ Senior – Artist - na zakończenie Akademii pragniemy
zorganizować dla uczestników zajęcia nt. wpływu muzyki na nasze życie, a szczególnie na emocje.
Jeszcze raz dziękujemy wszystkim uczestnikom V Małopolskiego Rajdu UTW - Jubileuszowego Rajdu za
optymizm w pokonywaniu górskich szlaków, wspaniałą
atmosferę przyjacielskiego spotkania oraz ciepłe słowa
skierowane pod adresem organizatorów Rajdu.
Do zobaczenia w przyszłym roku!!!
Paulina Podwika – koordynator projektu
Maria Kopytek – Prezes UTW w Nowym Targu
Fot. Elżbieta Pachoń
WSPOMNIENIE Z RAJDU
Rajd jubileuszowy, chociaż dopiero 5-ty był na pewno wyjątkowy pod względem atrakcji.
Jedynie pogoda pokazała, że góry rządzą się swoimi prawami, było słońce i ulewa, jednak nie zniechęciło to uczestników „do zdobycia Turbacza” 1310 m n. p. m., żółtym szlakiem dość trudnym. Wieczorne ognisko poprawiło całkowicie humory, pozwoliło zapomnieć o bolących nogach i mokrych ubraniach. W drugim dniu przy pięknej słonecznej
pogodzie wybraliśmy się do bacówki, by popatrzeć na pracę owczarzy i zrobić zakupy, bo cóż za smak ma ten owczy
serek. Potem przy słonecznej pogodzie ostatnie spojrzenie na odległe Tatry i żal, że trzeba wracać, tym razem szlakiem łagodniejszym, bo zielonym.
Były to dwa dni pełne wrażeń, zwłaszcza dla osób, które w góry wyruszają sporadycznie. Dla nas bywalców gór były
to kolejne radosne chwile.
Za dostarczenie tak wielu atrakcji należą się podziękowania organizatorom „Chapeau bas”!
Lucyna Bocheńska Kuleta
„JEGO RADOŚCIĄ ŻYCIA BYŁY GÓRY”
Pamięci Przyjaciela Sądeckiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku
† RYSZARDA PATYKA
16 września 2012 roku zginął tragicznie w Wysokich Tatrach Słowackich, taternik, długoletni działacz
Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, oddział „Beskid” w Nowym Sączu, zamiłowany w szerzeniu turystyki
górskiej na Sądecczyźnie.
Od chwili powstania naszego uniwersytetu współpracował z seniorami w organizacji wycieczek
turystycznych, szczególnie przy przeprowadzeniu trzech pieszych Rajdów Małopolskich Uniwersytetów
Trzeciego Wieku. Wybierał trasy, opracowywał scenariusze rajdów, których był komandorem. Był z nami
na I Rajdzie na Przehybę w Beskidzie Sądeckim, w II na Jaworzynę Krynicką oraz w III na Pustą Wielką
i Runek. Równocześnie z wędrowaniem przekazywał wiedzę o zabytkowych obiektach i muzeach,
np. Muzeum Nikifora w Krynicy, o cerkwiach w Szczawniku, Złockiem i Jastrzębiku. Urok osobisty,
umiejętność szybkiego nawiązania kontaktu ze słuchaczami oraz ogromna wiedza geograficzna i turystycznokrajoznawcza powodowała, że wycieczki pod jego przewodnictwem były dla nas wielką atrakcją.
DZIĘKUJEMY ZA WSZYSTKO,
BĘDZIEMY PANA PAMIĘTAĆ.
PIĘKNYCH WĘDRÓWEK
PO NIEBIAŃSKICH WZGÓRZACH.
WDZIĘCZNI SŁUCHACZE I ZARZĄD SĄDECKIEGO
UNIWERSYTETU TRZECIEGO WIEKU.
Fot. Arch.
20
WSPÓŁPRACA
ODPOWIEDŹ SENIORÓW NA APEL O WSPÓŁPRACĘ
MIĘDZYPOKOLENIOWĄ – NASZE SENIORKI PRZYGOTOWAŁY
I ZAWIOZŁY MŁODZIEŻ SĄDECKĄ NA KONGRES W BERLINIE!
Kądziołka, Sławek Korzym, Maciej Wróbel – wystąpił
trzykrotnie: w piątek podczas Wieczoru Zapoznawczego „rozśpiewali salę”, akompaniując sobie na gitarach
i prezentując teksty piosenek na wielkim ekranie. Tutaj
także wraz z uczestnikami zaśpiewali Hymn Europy
w języku esperanto. W sobotę nasz zespół dodał 3 piosenki do Wieczoru Bardów Trzech Narodów, natomiast
w niedzielę odbył się wielki Koncert esperancko – polski w wykonaniu zespołu z MOK z dwoma wstawkami
etiud Teatrzyku Dziecięcego ze Szkoły Podstawowej
w Rdziostowie, gdzie wystąpiły: Karolina Łabuda, Karolina Mróz i Ewelina Hasior.
Autorkami sukcesu naszej młodzieży były:
Irena Górowska, prowadząca zespół z MOK oraz Jolanta Kieres, która przygotowała program teatralny dzieci
z Rdziostowa. Za organizację całego przedsięwzięcia
odpowiadała Halina Komar, prezes Oddziału PZE w Nowym Sączu oraz Centrum Edukacji Międzykulturowej.
Mogło ono zostać zrealizowane dzięki wsparciu finansowemu ze strony Starostwa Powiatowego (koszt transportu i materiały promocyjne) oraz Urzędu Miasta Nowego
Sącza (koszt pobytu i materiały informacyjne).
Wielkie słowa podziękowania dla osób, które umożliwiły młodzieży wyjazd do Berlina:
p. Staroście Powiatu Janowi Golonce, p. Prezydentowi Miasta Ryszardowi Nowakowi, p. Dyrektor MOK
Marcie Jakubowskiej, składają sądeccy esperantyści!
Byliśmy niezwykle dumni, prezentując walory naszej
Ziemi Sądeckiej: piękną, utalentowaną młodzież i dzieci oraz porządne i różnorodne materiały informacyjne
w środowisku międzynarodowym (kilkanaście krajów).
Zespół Young Voice z Miejskiego Ośrodka Kultury; Halina Komar prezes
PZE O/Nowy Sacz.
Informujemy o tryumfalnym powrocie z Berlina, gdzie
w dniach 25-28 maja odbył się Wspólny Esperancki
Kongres Dania-Niemcy-Polska, z tematem wiodącym
„Partnerzy w Europie”.
Nasze uczestnictwo polegało na udziale Haliny Komar
w programie merytorycznym ( panele „Czy sukces jest
wart wysiłku” oraz „Partnerstwo PL+DE+SK w realizacji programu Uczenie się przez całe życie ), promocji
Regionu Sądeckiego poprzez prezentację esperanckiej
wersji filmu „Piękna jest Sądecka Ziemia” i stoiska informacyjnego, bogato wyposażonego w bezpłatne materiały
Starostwa Powiatowego i Urzędu Miasta Nowego Sącza.
Przygotowaniem dwóch stoisk promocyjnych zajęła się
Halina Kacprzycka i pełniła tutaj dyżur. Sądeckie piosenki, śpiewane przez dziewczęta w strojach regionalnych
na tle 3 roll-up z sądeckimi pejzażami, wywołały furorę, a cały program artystyczny w wykonaniu zespołu
„Young Voice” (Junaj Voĉoj) z Miejskiego Ośrodka Kultury oraz dzieci ze Szkoły Podstawowej w Rdziostowie
– stanowił główną atrakcję artystyczną tego Kongresu.
Zespół w składzie Natalia Górowska, Urszula Sekuła,
Joanna Jamińska, Małgosia Sarata, Ania Kożuch, Magda
DZIĘKUJEMY!
Halina Komar
Prezes PZE O/Nowy Sącz
Fot. Andrzej Sochacki
Fot. Andrzej Sochacki
Uczennice Joli Kieres z SP w Rdzistowie, Ewalina Hasior i Karolina Łabuda
Ania Kożuch, Sławek Korzym, Magda Kądziołka
21
NAJMŁODSZY JĘZYK ŚWIATA ŚWIĘCI JUBILEUSZ 125-LECIA!
PROFESOR KOTARBIŃSKI NAZWAŁ GO „GENIALNYM POŁĄCZENIEM
LOGIKI I PROSTOTY”
Narodów Zjednoczonych i Radą Europy. Wzrastający
stopień użycia języka esperanto przejawia się nie tylko
w emitowanych w tym języku programach chińskiej telewizji, lecz także w materiałach promocyjnych i anonsach
opracowywanych przez brytyjskie konsorcjum British
Telecom. Również rząd brytyjski zatrudnia tłumaczy języka esperanto. Mało kto wie, że także Komitet Wyborczy Baracka Obamy używał języka esperanto, co było
postulatem jednego ze sponsorów akcji wyborczej.
Do osób posługujących się językiem esperanto od urodzenia należą m.in.: mistrzyni świata w szachach Susan
Polgár, obecny ambasador niemiecki w Rosji Ulrich
Brandenburg oraz laureat Nagrody Nobla Daniel Bovet.
Finansista George Soros nauczył się języka esperanto
jako dziecko.
W Forum Ekonomicznym w Krynicy-Zdroju uczestniczył laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii,
profesor Reinhard Selten z Bonn. Co roku w panelach
biorą udział esperantyści – profesorowie znanych uniwersytetów. W 2012 r. zaprosiliśmy profesora Dennis
Keefe z Uniwersytetu w Nankinie, który obecnie przekazuje chińskim studentom program MBA i doświadczenia
amerykańskich uniwersytetów z Illinois i Yale.
Esperanto staje się coraz bardziej popularne na świecie.
Nowy obszerny serwis internetowy, zawierający kursy
i materiały do nauki języka – www.lernu.net notuje 125
000 wejść dziennie, zaś esperancko-języczna wersja Wikipedii osiąga 400 000 wejść w ciągu dnia.
Tak wygląda obecny rozwój Esperanta i prawdopodobny scenariusz przyszłości języka i ruchu esperanckiego.
Będzie on coraz bardziej bazował na szerokich i różnorodnych możliwościach internetowych, przez co zatraci
swój klubowy niegdyś charakter… Ale póki co – zapraszamy do naszego Klubu Esperanto w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Sączu!
Halina Komar
Prezes PZE O/Nowy Sącz
W 2012 roku upłynie 125 lat
od momentu narodzin esperanta – najmłodszego żywego
języka na świecie. Esperanto
jest neutralnym językiem międzynarodowym, stworzonym
na ziemiach polskich w 1887
roku przez dra Ludwika Zamenhofa. Stosunkowo łatwo
można się go nauczyć; jest on
już powszechnie rozpoznawany na świecie (gazeta ESPERANTO jest prenumerowana
w 120 krajach) i znajduje się często w oficjalnym użyciu
(np. na Węgrzech jest oficjalnie uznawanym językiem
egzaminacyjnym na maturze i studiach).
Język ten, oprócz szerokiego wykorzystania w Internecie oraz m.in. w turystyce, posiada także sporą oryginalną literaturę. Funkcjonuje on również w teatrze, filmie
i muzyce. Stacje radiowe w Brazylii, Chinach, na Kubie
i w Watykanie regularnie nadają program w esperanto.
W języku tym emituje swoje programy także chińska telewizja. Wiele esperanckich programów telewizyjnych
i audycji radiowych jest dostępnych w Internecie.
Po krótkim okresie zaledwie 124 lat swojego istnienia,
esperanto należy obecnie do 100 najpopularniejszych języków spośród 6800 wszystkich używanych na świecie.
Znajduje się ono na 27 miejscu wśród języków o największej liczbie haseł – a tym samym najczęściej używanych – na Wikipedii. Opcja użycia języka esperanto
jest dostępna w: wyszukiwarce Google, komunikatorze
internetowym Skype, przeglądarce Firefox, systemach
operacyjnych opartych na bazie Ubuntu oraz portalu społecznościowym Facebook.
Esperanto znajduje się w codziennym użyciu na całym
świecie, również w najważniejszych regionach i krajach
rozwijających się w Azji i Afryce. Światowy Związek
Esperanta utrzymuje oficjalne stosunki z Organizacją
PODZIĘKOWANIA
JUBILEUSZ 125-LECIA U ESPERANTYSTÓW – ŚWIĘTOWANY GODNIE,
INTERESUJĄCO, SERDECZNIE!
łalności informacyjno-propagandowej, lecz także jest to
ich prawdziwy dom, gdzie odbywają się wszystkie ważne wydarzenia i organizowane są esperanckie imprezy:
koncerty, prelekcje, kongresy, jubileusze,…
Tak więc podziękowania zaczną się od Miejskiego Ośrodka Kultury – miejsca gwarantującego doskonałe warunki
do pracy i działalności propagatorskiej naszej sądeckiej
Sądeccy esperantyści obchodzili swój jubileuszowy
Dzień Esperanta w Miejskim Ośrodku Kultury, gdzie
od pół wieku działa Klub Esperanto. Mają oni tutaj bezpieczne gniazdo, otoczone przyjaźnią i opieką Dyrektorki MOK, p. Marty Jakubowskiej i całego personelu
Ośrodka. Jest to bowiem nie tylko miejsce realizacji
zadań statutowych, jak np.: prowadzenie kursów i dzia22
społeczności esperanckiej. Także ten wieczór jubileuszowy został perfekcyjnie przygotowany do
przyjęcia gości, co było zasługą p. Barbary Klimczak a świetny, 2-godzinny i różnorodny program
artystyczny, wyczarowała p. Irena Górowska i jej
tajemnicą pozostanie, w jaki sposób w środku letnich wakacji, skompletowała wykonawców z zespołów Young Voice, Katharsis, Breakdance…
Wykonawcy dali z siebie wszystko i oczarowali publiczność utworami wokalnymi w języku
esperanto, polskim, francuskim i angielskim oraz
wzruszającą inscenizacją taneczną w wykonaniu
zespołu Katharsis, ukazującą zwycięstwo Dobra
nad Złem. Brak słów, aby opisać to, co na scenie wyprawiali chłopcy z Breakdance, a dzielnie Fot. Antoni Łopuch
sekundowała im jedyna dziewczyna w tym zespoJolanta Kieres, wiceprezes; Halina Komar prezes PZE O/Nowy Sącz
le, lecz niezwykle utalentowana. Po raz pierwszy
zaśpiewały na imprezie esperanckiej przeurocze
małe dziewczynki – siostrzyczki Jadzia i Danusia Kon- Trzeba jeszcze wspomnieć o audycji na temat „Esperanto
w kościele katolickim” w rozgłośni radia RDN Małopoldrackie, a młodsza z nich nawet „stepowała”!
ska w dniu 25 lipca, gdzie podjęły temat Jolanta Kieres
Doceniły Jubileusz 125-lecia Esperanta także Władze i Ela Pachoń. Udało się nam także zaaranżować audyMiasta Nowego Sącza, które reprezentował Przewodni- cję na antenie ogólnopolskiej w programie 1 Polskiego
czący Rady Miasta Jerzy Wituszyński, bardzo przyjazny Radia, które w Dniu Esperanta, od rana 26 lipca 2012,
ruchowi esperanto i znający ten język. Wręczył on pre- wyemitowało cykl rozmów z różnymi esperantystami na
zesce Oddziału Polskiego Związku Esperantystów Hali- temat ich motywacji do uczestnictwa w ruchu esperancnie Komar, piękny grawertyn z dedykacją jubileuszową kim: wypowiadali się członkowie młodzieżowego zespow imieniu Prezydenta Miasta Ryszarda Nowaka i wła- łu Young Voice, opowiadało o swej drodze do esperanta
snym.
starsze małżeństwo Józefa i Andrzej Olechowscy z PrzyBardzo serdeczne życzenia z listem gratulacyjnym sietnicy, o idei esperantyzmu mówiła Halina Komar…
i ogromnym bukietem kwiatów przekazał Sądecki Uni- Obu radiowym redakcjom także wielkie podziękowania
wersytet Trzeciego Wieku przez przedstawicielki Zarzą- od wdzięcznych esperantystów.
du – Jadwigę Banach i Mariolę Pękalę-Piekarską.
A na koniec jeszcze podziękowania osobom, które sponPonieważ na sali znajdowały się także dwie inne członki- sorowały poczęstunek jubileuszowy:
nie Zarządu SUTW, które przeprowadziły konkurs wiedzy na temat Esperanto – Jolanta Kieres i Elżbieta Pa- Wspaniały, pięciopiętrowy tort urodzinowy przygotochoń, to żartobliwe stwierdzenie liderki esperantystów, wała Ciastkarnia p. Jana Kożucha „SZARLOTKA”,
że trudno dojrzeć granicę pomiędzy Klubem Esperanto z ul. E. Plater, ozdabiając go emblematami esperanckimi
a Uniwersytetem, miało solidne podstawy! Bowiem te i symbolami jubileuszu 125-lecia. Wielosmakowy, pyszsame osoby wyróżniają się aktywnością w obu organiza- ny tort wzbudził ogromne zainteresowanie urodzinocjach, za co także należy się im ogromne i szczere uzna- wych gości, ze względu na swój „domowo-świąteczny”
nie oraz wdzięczność! Jola Kieres otrzymała specjalne smak i konstrukcję piętrowej, obrotowej patery, na której
podziękowanie także od Stowarzyszenia „Korzenie go podano.
i Skrzydła” z Rdziostowa, gdzie odbywa zajęcia z dzieć- Wino na toasty zafundowały prezeska i wiceprezeska
mi ze Szkoły Podstawowej i prowadzi je od sukcesu do Klubu.
sukcesu.
Podziękowania za atmosferę tego jubileuszowego KonNie do przecenienia jest wkład sądeckich mediów w ju- certu i spotkania należą się niezwykle ciepłej, spontabileusz – emisja 25 odcinków informacji o języku espe- nicznie reagującej publiczności. ESPERANTO AMIKIranto i ruchu esperanckim wraz z 5-minutowymi mini GAS – taki napis witał gości na balustradzie w MOK. Po
lekcjami, była pięknym, urodzinowym podarunkiem od polsku znaczy to „ESPERANTO POWODUJE PRZYredakcji portalu SĄDECZANIN, za co należy się podzię- JAŹŃ”, zaprzyjaźnia ludzi…
kowanie redaktorce naczelnej Monice Kowalczyk oraz Kto chce znaleźć się w grupie przyjaznych ludzi i mieć
przygotowującej te lekcje do emisji – Alicji Fałek.
ciekawe życie, może dołączyć do Klubu Esperanto
Powyższa akcja informacyjna pozwoliła przybliżyć te- w MOK po przerwie wakacyjnej. Zaproszenie na kursy
mat języka międzynarodowego czytelnikom oraz być językowe i uczestnictwo w wielu krajowych i międzynamoże zachęci do nauki mieszkańców miasta i regionu? rodowych imprezach – od października 2012, a zapisy
Okaże się to podczas organizacji jesiennych kursów ję- w MOK już od 15.09.2012.
zyka esperanto w MOK.
Halina Komar
Prezes PZE O/Nowy Sącz
23
Z ŻYCIA SUTW
JESTEM WŚRÓD PRZYJACIÓŁ
Kiedyś zastanawiałam się, co powoduje, że kolejny raz jadę do Nowego
Sącza –
Po namyśle stwierdziłam – u Was czuję, że jestem wśród przyjaciół.
W życiu nigdy nie miałam łatwo i dlatego bardzo sobie cenię każdy dowód przyjaźni i życzliwości.
Pamiętam pierwszą inaugurację, podczas której ogromna rzesza ludzi zajęła miejsca w pięknej sali „Sokoła” – byłam wśród tych emerytów
– optymistów chcących przeżyć coś nowego.
I tak się zaczęło. Kupiłam sobie większy kalendarzyk, bo w tym małym
nie mieściły się propozycje, które mieliśmy do wyboru. Wycieczki, zaFot. Antoni Łopuch
jęcia plastyczne, teatralne, językoznawstwo, psychologia i ciekawe wyLidia Kiełczyńska
kłady.
Zaczęłam znów aktywne życie, które miało sens. Ale to, że mieliśmy
możliwość wyjścia z domów zawdzięczamy pierwszym pomysłodawcom – „Liderom”. Poznałam wspaniałych, mądrych ludzi, którzy chętnie dzielili się swoją wiedzą. Bycie wśród nich było prawdziwym szczęściem.
Wyjątkowe znaczenie miały dla mnie warsztaty z językoznawstwa, prowadzone przez naszą p. Kasię Godek. Odważyłam się na coś, czego nigdy nie robiłam – pisać. Te moje wspomnienia nie zasługiwały na pewno na upowszechnienie, ale dzięki życzliwości grupy – włączono mnie. I jestem za to ogromnie wdzięczna.
Nie łatwo jest zmieniać środowisko, mając 60 lat z dużym plusem. Jeszcze nie zupełnie czuję się przemyślanką – chociaż Przemyśl jest pięknym miastem. Swoje pierwsze kroki skierowałam na UTW – staram się „wtopić”
w środowisko, chociaż nie jest łatwo. Widzę teraz jeszcze bardziej wyraźnie, że UTW – spełniają ważną – pozytywną
rolę, pozwalają ludziom na przynależność do grupy. Nie jestem już anonimowa.
Przyjeżdżam do Was z moimi koleżankami z Przemyskiego UTW i każde z tych spotkań jest świętem przyjaźni
i życzliwości. Jesteście „magnesem”, który przyciąga wspaniałych ludzi, czuję się zaszczycona, że mogłam być
wśród Was. Ostatnie spotkanie wprowadziło mnie w zachwyt – moje poważne koleżanki teraz aktorki….
Malina – w ostatnim wcieleniu „Ewa – moje gratulacje. Jola, Jadzia, Basia, Halinka, Ela, Hania – jesteście wspaniałe. Dobrze jest popatrzeć na „lepszych” – chociaż dorównać lub chociaż próbować.
W jednym ze swoich wierszy Wisława Szymborska pisze: „Nasz zegarek jest droższy i bardziej dokładny”, więc
wykorzystajmy dany czas na satysfakcjonujące życie.
Oglądając Wasze „Stoliki”- czułam „zdrową” zazdrość, że macie wsparcie i pomoc p. Michalaka. Jest takie powiedzenie, że najlepszą reklamą jest zadowolony klient. Więc ja jestem jak ten klient.
Serdecznie pozdrawiam najwspanialszą Prezeskę – Wiesię Borczyk i wszystkie „dziewczyny” i „chłopaków”
z SUTW – jesteście wspaniali. Wielu z Was już nie znam z imienia, ale wszyscy jesteście mi bliscy.
Lidka Kiełczyńska
P.S. Róbmy wszystko, by świat wokół nas był radosny i przyjazny, by łatwiej było znosić te nasze „kilkudziesięciolecia”.
PRZYGODA Z PALETĄ
za sobą pozostawiły życie zawodowe, mające niewiele
wspólnego ze sztuką. I oto na warsztatach z malarstwa
okazało się, że jednak potrafią! Jak wszystkie podkreślają, zawdzięczają to pani Mirze, która uczyła je nie tylko
podstaw, ale i wrażliwości. Spotkania te, to nie tylko
poznawanie warsztatu, ale i wspólne oglądanie filmów,
pozwalających poznać twórczość najlepszych malarzy,
rozmowy o historii sztuki. To rozbudziło w nich głębszą
potrzebę obcowania ze sztuką-stąd wyjazdy do Krakowa
i muzeów: Narodowego i Manggha. Potrafią już inaczej
patrzeć na obraz, widzą nawet błędy artysty niedostrzegalne dla laika. Ale przede wszystkim cieszą się z tego,
Ten czas jest tylko dla nich - ich mężowie, dzieci i wnuki
już o tym wiedzą. W piątkowe przedpołudnia spotykają
się w dwóch małych salkach Miejskiego Ośrodka Kultury,
by dać się ponieść niedawno odkrytej pasji – malowaniu.
Grupa kilkunastu słuchaczek naszego Uniwersytetu pod
kierunkiem pani Mirosławy Wąchały poznaje tutaj tajniki malarstwa. Zaczynały od mieszania barw, studiowania
zasad perspektywy i kompozycji, by przejść do posługiwania się akwarelą czy akrylem. Jak mówią, początkowo
nic nie potrafiły – przyszły tutaj kierowane impulsem,
który kazał im poszukać dla siebie czegoś nowego. Do
tej pory były matkami, babciami, zajmowały się domem,
24
co robią. Widzą, jak ogromny postęp zrobiły od momentu, gdy uczyły się prawidłowo trzymać ołówek!
I nadal mają ogromną determinację, by się doskonalić, bo czują, że poprzez sztukę mogą się realizować
– przynosi im to ogromną frajdę! Pani Mira Wąchała
twierdzi, że te spotkania także jej samej wiele dają:
to satysfakcja z postępu uczennic, a praca z osobami tak „zakręconymi” to sama przyjemność. Ćwiczą,
wykonując kopie wybranych przez siebie obrazów,
z wzajemną życzliwością poddają krytyce swoje prace. Panie Maria Jaskulska, Janina Sadel, Janina Fyda
mówiły nam, jak wiele w ich życiu zmieniły te warsztaty. Pani Janina Fyda ( jej „Maki” w imieniu SUTW
podarowano premierowi Donaldowi Tuskowi w czasie
jego ubiegłorocznej wizyty w Szczawnicy i spotkania Fot. Antoni Łopuch
z przedstawicielami Uniwersytetów III Wieku !) i poSłuchaczki Sądeckiego UTW na warsztatach plastycznych z Mirą Wąchałą
zostałe uczestniczki warsztatów mają już w domach
pracownie malarskie, a najbliżsi artystek z niedowiejak najszerszej publiczności. Idźmy w ich ślady – szukajrzaniem patrzą, jak wielkie talenty ukryte były dotąd pod
my form takiej działalności, która da nam satysfakcję,
korcem i chodzą niemal na paluszkach, by nie przeszkaa może pozwoli wydobyć głęboko skryty talent?
dzać im w malowaniu. Zmieniły się też one same, stały
Halina Starzyk
się bardziej otwarte i bardziej pewne siebie. Wszystkie
Krystyna
Słaby
chcą kontynuować te zajęcia i prezentować swoje prace
MAGICZNY STOLIK TEATRU
zrealizowanie innowacyjnego zadania, jakim był „Magiczny Stolik Teatru”. Zostały omówione zasady współpracy, krok po kroku kolejne etapy realizacji projektu
z przydziałem poszczególnych zadań (czyli, kto za co
odpowiada). Wykrystalizowały się cztery generalne
kierunki działania; stolik „bajkowy” – którego liderką
była Barbara Gieroń, stolik „poetycki”- liderka Elżbieta Sojka, stolik „kabaretowy” – liderka Maria Harcuła
oraz stolik „esperanto”, którego liderką była Jolanta Kieres. Każdy z nich niósł ze sobą określone wymagania
i trudności. Jak rozłożyć potencjał ludzki na poszczególne grupy stolikowe?
20 października odbył się happening „Magiczny stolik
teatru pretekstem do rozmowy”. Impreza została połączona z happeningiem o Unii Europejskiej i Polskiej
Prezydencji, zorganizowanym przez Fundację Europejski Instytut Rozwoju Obywatelskiego. Połączenie tych
dwóch wydarzeń miało na celu zwiększenie grona odbiorców. Uczestnikami happeningu były dzieci szkolne,
młodzież oraz osoby dorosłe. Podczas imprezy odbyła
się prezentacja czterech stolików, a scenariusze poświęcone były tematom związanym z Unią Europejską.
Każdy z nich miał uruchomić wyobraźnię uczestniczek
projektu w zadanym temacie. To było bardzo ciekawe,
ponieważ trzeba było stworzyć do tych haseł scenariusze. Scenariusz bajkowy zrodził się w oparciu teksty Ireneusza Iredyńskiego „Bajki nie tylko o smoku”. Zyskały one aprobatę całego stolika. Stolik poetycki powstał
dzięki zaangażowaniu Pań. Wybrane zostały najpiękniejsze wiersze, które równocześnie zostały dostosowane
do dzisiejszych odbiorców. Stolik kabaretowy rodził się
Przeciwstawiając
się
otaczającej
nas komercjalizacji w życiu i sztuce oraz słabnącej
komunikacji międzyludzkiej i międzypokoleniowej,
Sądecki Uniwersytet Trzeciego
Wieku proponuje
zabawę w TEATR
od dorosłego do
najmłodszego...
„Magiczny stolik
teatru” to PROFot. Antoni Łopuch
JEKT, który obejAnimatorzy projektu: Aneta Kruk,
mował szkolenie
Jerzy Michalak
czterech
grup
„stolikowych”, złożonych z seniorów. Na owo przedsięwzięcie składało się wykorzystanie wszelkich talentów
uczestników i kreatywności w posługiwaniu się STOLIKIEM, przygotowanie tematów, scenariuszy, inscenizacji oraz rekwizytów w celu dokonania prezentacji
w przedszkolach, szkołach oraz domach kultury.
Projekt „Magiczny Stolik Teatru” służył głównie rozwijaniu osobowości, wrażliwości artystycznej, wyobraźni
oraz kreatywności w działaniu grupowym. Dzięki realizacji zrodziła się szansa na częstsze kontakty międzypokoleniowe. Pierwszym krokiem rozpoczęcia projektu
było spotkanie osób odpowiedzialnych za prawidłowe
25
w Przedszkolu Jaś i Małgosia oraz Miejskim Przedszkolu Nr 3, wychowanków szkół podstawowych w Powiecie Nowosądeckim: Rdziostowie, Marcinkowicach,
Grybowie, podopiecznych Domu Pomocy Społecznej w
Nowym Sączu, Domu Seniora w Chełmcu jak również
w Związku Nauczycielstwa Polskiego. Pokazy magicznych stolików cieszyły się ogromnym zainteresowaniem.
Projekt „Magiczny stolik teatru” sfinansowano ze środków Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę” w ramach
programu „Seniorzy w akcji”.
Animatorzy projektu:
Jerzy Michalak
Aneta Kruk
w oparciu o teksty Jana Sztaudyngera, które zaproponowała liderka stolika. W oparciu o tekst „Wygnańcy
z raju” zaczęły się prace nad adaptacją tekstu do prezentacji. Scenariusz stolika esperanto powstał dzięki zaangażowaniu liderki, która od wielu lat zajmuje się edukacją
języka esperanto wśród seniorów i dzieci. Skupiła ona
grono osób i wspólnie próbowały przybliżyć język esperanto. Warsztaty odbywały się co tydzień od września
2011 r. do czerwca 2012 r. pod kierownictwem Jerzego
Michalaka, który pomysły Pań popierał lub odrzucał, starając się z każdej stolikowej prezentacji tworzyć jednolitą
całość. Od połowy kwietnia sądeckie seniorki przedstawiały swoje „Magiczne stoliki” zarówno najmłodszym,
jak i rówieśnikom-seniorom. Odwiedziły m.in dzieci
ZRÓBMY SOBIE KABARET!
liczbę
spotkań,
a niektóre dialogi Ela i Malina
ćwiczyły nawet
podczas spacerów
w Rytrze, wprawiając w zdumienie przygodnych
słuchaczy,
bo
brzmiały one, delikatnie mówiąc,
dość frywolnie...
Wreszcie pierwszy występ w Małej Galerii przed
koleżankami, które pracowały nad
Fot. Antoni Łopuch
innymi formami
Psotny diabełek – Elżbieta Pachoń
przy „teatralnych
stolikach” i grupą
słuchaczy SUTW! Serdeczne przyjęcie naszego spektaklu było dla nas wszystkich największą nagrodą za czas
poświęcany temu projektowi, który ponadto zmusił nas
(przy pełnej naszej akceptacji!) do wysiłku, by co środę
udawać się do Małej Galerii, uczyć się tekstu i starać się
wykrzesać z siebie choć odrobinę kreatywności. Miałyśmy przy tym wiele radości, ciekawym było obserwowanie, jak powoli stajemy się zespołem i jak tworzy się
nasz kabaret. Zdajemy sobie sprawę, ile wniósł do naszego przedstawienia pan Jerzy i jesteśmy wdzięczne za to,
co potrafił z nami i z nas stworzyć przy tym teatralnym
stoliku. Dalsze występy przed pensjonariuszami Domu
Spokojnej Starości, emerytowanymi lekarzami i mieszkańcami Grybowa- Białej Wyżnej dały nam wiele satysfakcji, bo pozwoliły naszym widzom „na chwileczkę zapomnienia”, oderwania się od codzienności i wywołały
uśmiech na wielu twarzach – a to jest bezcenne!
Halina Starzyk
Robimy kabaret! Łatwo powiedzieć...Nasz mentor pan
Jerzy Michalak lekko kręcił głową i uprzedzał, że pomimo lekkości, to bardzo trudna forma, ale słowo się rzekło
– więc do dzieła! Rozpoczęło się gorączkowe poszukiwanie pomysłu na całość programu; tekstów, które pozwoliłyby wykazać się czterem stoliczkowym „aktorkom”.
Uroczą minikomedię Jana Sztaudyngera „Wygnańcy
Ewy” wyszperała nasza liderka Malina Harcuła, po zaakceptowaniu propozycji popracowaliśmy nad tekstem,
dokonując skreśleń niektórych partii i uzupełniając go
fraszkami tegoż autora mocniej podkreślającymi niektóre kwestie. Od samego początku było wiadomo, że rolę
Ewy może grać tylko Malina, mająca za sobą doświadczenia teatralne na deskach sądeckiego Domu Kolejarza
i krakowskiego Teatru 38, Marysia Oćwieja także obyta ze
sceną miała nadać Adamowi cechy, które w obiegowym
pojęciu nie określają męskości pierwszego człowieka,
a ponadto wzbogacić program piosenkami. Dotychczasowe kariery dwóch pozostałych uczestniczek projektu
zakończyły się niestety, na poziomie szkolnych jasełek.
Ela Pachoń na przekór swojemu anielskiemu charakterowi postanowiła zagrać Diaska czy diabła?. Mnie przypadła zaszczytna rola Anioła, wyposażonego w cechy niekoniecznie przypisywane temu skrzydlatemu duchowi.
Rozpoczęły się próby. Czytanie tekstu, szukanie sposobów na przedstawienie granych postaci i nadanie im niejednoznacznego charakteru. Dużym wyzwaniem było następnie poruszanie się wokół stolika i stwarzanie sytuacji,
które można by uważać za śmieszne, a to było naszym celem. Niebagatelną sprawą było pamięciowe opanowanie
tekstu (ciągle mamy z tym problem – w każdym przedstawieniu gubiłyśmy jakiś fragment, mam nadzieję, że bez
szkody dla widzów). A jeszcze kostiumy i scenografia!
Tu przydatne okazały się „szmateksy”, różne przedmioty
podbierane mężom, a nawet wnukom, a resztę dopełniła
fantazja „stoliczkowych gwiazd”. Nad całością przez cały
czas czuwał nasz Mistrz, podsuwając pomysły, korygując
błędy i motywując do pracy, gdy ogarniało nas przerażenie, że to zadanie nas przerasta, że nie potrafimy opanować tremy, że nie zdążymy na czas... Zwiększyłyśmy
26
MAGICZNE BAJKI
Jakże wesoło i przyjemnie minął mi ubiegły rok „akademicki”!
Kontynuowałam zajęcia na warsztatach teatralnych, które już poprzednio wciągnęły swą atrakcyjnością grupę koleżanek. Tym razem nasz mistrz wymyślił „magiczne stoliki teatralne”. Dość długo
trwało, zanim zorientowałyśmy się, na czym miała polegać nasza
rola przy tych stolikach i jak można taką ideę przekuć w czyn. Oczywiście prowadzący podsuwał nam pomysły, dając do wyboru kilka
możliwości. Ja wybrałam stolik bajkowy z repertuarem paru bajek
I. Iredyńskiego – ciekawych, niebanalnych, innych niż te powszechnie znane. I zaczęło się. Trzeba było uczyć się tekstów, tworzyć
rekwizyty lub szukać ich w sklepach ze starą odzieżą i nie tylko,
a nawet zasięgać pomocy męża. Ćwiczyłyśmy pilnie nasze role, zaśmiewałyśmy się z siebie, kiedy myliły nam się teksty, co chwilę
zmieniałyśmy pomysły, aż przyszedł wreszcie koniec zabawy i trzeba było wystąpić przed publicznością. Okazało się, że nie zmarnowałyśmy czasu, bajki wypadły barwnie i interesująco, do tego stopnia, że kilkunastokrotnie byłyśmy zapraszane do przedszkoli i na
występy w Małej Galerii. Jestem bardzo szczęśliwa, że tak twórczo,
wesoło i pożytecznie spędzam swój „trzeci wiek” w niebywale sympatycznym gronie koleżanek, które również wykorzystują możliwości, jakie daje nam Sądecki UTW.
Janina Zofia Sus
Zofia u progu swojej kariery……bezcenne poparcie Rodziny!
MAGICZNY STOLIK ESPERANTO
Kacprzycka i Ewa Kostecka. Pomysłodawcą występu
był Pan Jerzy Michalak, a opiekunem i duszą, nie tylko
artystyczną, Pani Jolanta Kieres.
„Magiczny Stolik” przedstawił początki i zainteresowania językiem esperanto, a ponadto liczne scenki rodzajowe oraz przysłowia narodowe z różnych krajów dlatego,
że język esperanto jest językiem międzynarodowym. Napawa nas dumą to, że został on stworzony przez Polaka,
lekarza i poliglotę, Ludwika Zamenhofa. Grupa języka
esperanto oprócz organizacji przedstawień w Małej Galerii występowała także przed młodą widownią w Białej
Wyżnej, jak również na wykładach w MCK Sokół. „Magiczny Stolik” cieszył się wielkim zainteresowaniem.
Wzbudził podziw zaproszonych gości i uczestników,
biorących udział w występach oraz tych, którzy odwiedzają Małą Galerię. Grupa esperancka w Nowym Sączu
przy Uniwersytecie III Wieku ma łączność z wieloma
podobnymi grupami, m.in. w Japonii, Brazylii, Francji
i Hiszpanii.
Ewa Kostecka
Fot. Antoni Łopuch
Ewa Kostecka zaprasza do stolika esperanto
W ramach Uniwersytetu III Wieku działa z wielkim powodzeniem grupa języka esperanto. Bardzo zorganizowany zespół ze wspaniałymi wykładowcami i słuchaczami, posiadający znaczny dorobek swojej działalności.
Potwierdza to zorganizowanie w okresie wiosenno-letnim w Małej Galerii; m.in. przez grupę uczestników kursu esperanto; występu pt: „Magiczny Stolik – Esperanto”.
W występie tym uczestniczyły słuchaczki wymienionego wyżej kursu: Jolanta Kieres, Alicja Skalska, Halina
Pomysł reżysera, pana Jerzego Michalaka na warsztaty teatralne dla seniorów, słuchaczy SUTW, okazał się
strzałem w dziesiątkę. Kilkanaście pań podjęło te wyzwania aktorskie. Osoby medialne i z wyobraźnią artystyczną zgromadziły wokół siebie grupki koleżanek i tak
27
scenografia – Halina Kacprzycka,
oprawa muzyczna – Ala Skalska.
Panu Jerzemu Michalakowi dziękujemy za pomysł,
obecność, życzliwe uwagi i pomoc. Była to dla nas wspaniała przygoda, nauka i zabawa.
Halina Kacprzycka
powstały cztery stoliki: poetycki, bajkowy, kabaretowy
i esperanto.
Przy naszym stoliku – esperanto – spotykałyśmy się raz
w tygodniu, począwszy od października 2011 do kwietnia 2012 roku. Musiałyśmy stworzyć sobie scenariusz,
a on wielokrotnie ulegał modyfikacji. To był twórczy, ale
i najtrudniejszy okres naszego zaangażowania. Były perturbacje personalne, ciężko rodziła się scenografia. Bo
naszym celem nie było nauczyć tego języka, ale w formie zabawy, żartu i piosenki przybliżyć istotę esperanto.
Myślę, że nam się udało, a potwierdziło to kilka naszych
występów, zarówno przed publicznością Uniwersytetu
III Wieku, jak i młodszymi widzami, uczniami szkoły
podstawowej. Liderem naszego stolika jest Jola Kieres.
Chciałabym tu wymienić wszystkie koleżanki, które wyróżniają się szczególnymi uzdolnieniami. I tak:
scenariusz i reżyseria – Jola Kieres,
rola aktorska – Ewa Kostecka,
Jak tylko dowiedziałam się o stolikach teatralnych, natychmiast pomyślałam o stoliku esperanckim. Mimo, że
esperanto jako język liczy sobie 125 lat, to jednak ludzie
niezbyt dużo o nim wiedzą. Postanowiłyśmy w zabawny
sposób przekazać wiedzę o tym języku. Dzięki temu ludzie mogli się dowiedzieć, że Julian Tuwim był esperantystą i chciał przekazać Europie wiersze L. Staffa. Stolik
był ciekawy, bo jedna z naszych uczestniczek (Alicja
Skalska) grała na akordeonie, a to w znacznym stopniu
wpłynęło na atrakcyjność występu.
Jola Kieres
STOLIK POETYCKI
pozwoliły stworzyć dialog przy stole.
Potem było dopasowywanie treści, nastrojów wierszy
do nas - uczestniczek rozmowy, naszych charakterów,
predyspozycji, ustalanie kolejności poszczególnych
wierszy, aby stanowiły one ciekawą do przedstawienia
całość, ale przede wszystkim interesującą dla słuchaczy
kompozycję.
Po wyborze utworów i rozdzieleniu ról każda z nas musiała się zabrać do pamięciowego opanowania tekstów.
Było to prawdziwe wkuwanie, bowiem pamięć już nie
taka chłonna jak przed laty.
Zbieranie rekwizytów, tworzenie scenografii i „akcji”
przy stoliku – to także elementy pracy nad spektaklem.
Na cotygodniowych spotkaniach przy wzajemnym
wsparciu ćwiczyłyśmy - korzystając ze wskazówek mistrza i wzajemnych uwag oraz sugestii tę poetycką rozmowę. Zdawałyśmy sobie sprawę, że dialog poezją to
nie wygłaszanie, recytacja wierszy, lecz taki ich sposób
przekazu, aby były odbierane przez słuchaczy jako naturalna, autentyczna i szczera rozmowa.
Nadszedł czas prezentacji poszczególnych stolików
w „Małej Galerii” przed „swoją” widownią, którą stanowiły przede wszystkim uczestniczki projektu.
Przy magicznym stoliku poezji działo się wiele, a zakończeniem całej rozmowy miał być obszerny fragment bardzo żywiołowej, wesołej „Wiejskiej zabawy”
K. I. Gałczyńskiego. I niestety nie udało nam się już tego
przedstawić w sposób, który by zadowolił nas i słuchaczy. Dlatego też zrezygnowałyśmy z prezentacji tego
fragmentu na występach zewnętrznych.
Swój spektakl, trwający ok. 45 minut przedstawiałyśmy
przed gronem nauczycielskim, pensjonariuszami domu
pomocy społecznej, dziećmi ze szkoły podstawowej,
Fot. Antoni Łopuch
Maria Baran, Elżbieta Sojka, Anna Warcholik, Kazimiera Olszewska,
Natalia Józefów
W ramach „Projektu Magiczny stolik teatru” znalazł się
i taki, przy którym można było porozmawiać poezją.
Przy stoliku zasiadło pięć seniorek zdecydowanych zaangażować się w stworzenie spektaklu poetyckiego pod
kierunkiem Pana Jerzego Michalaka.
Praca zaczęła sie od wyboru motywu przewodniego
przedsięwzięcia. Chodziło o to, aby program był spójny,
ciekawy oraz niebanalny. Podstawą całego programu
stało się jabłko, jabłko jako specyficzny symbol, symbol m.in.: początku, miłości, grzechu, zdrady, wolności,
przemijania itp...
„Jabłko” zaproponowała Natalia i zostało ono zaakceptowane z radością przez nasz zespół.
Zebrałyśmy duży tom różnorodnych wierszy, w których przewijało się „jabłko”, posiadające wiele znaczeń
i symboli. Wybór materiału do spektaklu zajął nam
sporo czasu . Z ogromnej liczby wybrałyśmy ok. 40
wierszy i wiele fragmentów różnych utworów (napisanych przez ponad 20 autorów), które naszym zdaniem
28
Był to program opowiadający o miłości, życiu, wartościach i przemijaniu. Myślę, że każdy, kto nas słuchał,
znalazł w nim coś dla siebie. Świadczyć o tym może
zachowanie odbiorców – skupienie na buziach chłopaków ze szkoły podstawowej, uśmiech mieszkańców
DPS -u, radość i zaduma na twarzach seniorów, którzy
w podzięce obdarowali nas naręczami kwiatów ze swoich ogródków.
Dla nas uczestniczek rozmawiających przy magicznym
stoliku były to chwile wypełnione pracą i smakowaniem poezji., potwierdzeniem, że jeśli się chce, można
i w wieku dojrzałym robić coś, z czym można wyjść do
innych ludzi, którzy przyjmą nasze działania z aprobatą
i uznaniem.
licealistami oraz seniorami w klubie seniora. Odbiorcami
naszego „show” była więc bardzo zróżnicowana
widownia.
Program zawierał utwory bardzo różnorodne w treści
i formie - były to wiersze znanych autorów, takich jak:
M. Konopnicka, L. Staff, B. Leśmian, T. Lenartowicz,
M. Jastrun, M. Pawlikowska-Jasnorzewska, K. K. Baczyński, J. Tuwim J. Brzechwa , W. Szymborska, W.
Młynarski, J. Masior, ale także i mniej popularnych.
Bogactwo programu pod względem treści niech potwierdzą przykłady wierszy – „Entliczek-pentliczek”,
„Rozmowa liryczna”, „ Sprawiedliwość” , „Złoty kubek” „Jesień’, „Świecie nasz” „ Z lat dziecięcych”,
„Korowód”, „Co to jest miłość”, „Jabłonka”, „Rachunek dla dorosłego”, „Jestem Julią”, „Podróż sentymentalna”, „Pamiętajcie o ogrodach”. Stanowiły one swoiste
przesłanie i zamykały spektakl.
Maria Baran
PROJEKTY
INTERAKCJE MIĘDZYPOKOLENIOWE - SENIORZY XXI WIEKU
DLA MŁODYCH, MŁODZI DLA SENIORÓW
Projekt jest realizowany przez Stowarzyszenie Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku oraz Stowarzyszenie Muzyka Świata
AKORD i został dofinansowany ze środków Województwa Małopolskiego.
W ramach realizowanego przedsięwzięcia pragniemy przeprowadzić kreatywne spotkania edukacyjno-profilaktyczne, które
będą zawierały w swoim programie: wykład specjalisty do spraw profilaktyki, połączony z prezentacją multimedialną, wykonanie koncertu z pokazem multimedialno - fotograficznym, wystąpienie publiczne uzależnionej osoby, która przeszła z powodzeniem cały cykl terapii uzależnień w Małopolskim Ośrodku Profilaktyki i Terapii Uzależnień w Nowym Sączu oraz elementy
dyskusji otwartej na pytania. Projekt skierowany jest do seniorów pragnących rozwijać zainteresowania, poszerzać wiedzę,
twórczo wspierać rozwój dorastającego wnuka i pomóc mu zrozumieć niebezpieczeństwo wynikające z używania substancji
psychoaktywnych. Program skierowany jest do seniorów pragnących uchronić swoje wnuki przed podejmowaniem zachowań
ryzykownych – czyli działań zwiększających prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji (psychologicznych, społecznych i zdrowotnych). Projekt będzie propagował skuteczną profilaktykę w przystępny dla seniorów sposób oraz
pomagał w rozwijaniu umiejętności skutecznego porozumiewania się.
Spotkania odbędą się w dwóch miastach subregionu sądeckiego: Nowym Sączu i Gorlicach.
Koordynator projektu
Mariola Pękala-Piekarska
NOWOCZESNE FINANSE PRZYJAZNE SENIOROM
Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku w okresie od 1 grudnia 2011r. do 31 lipca 2012 r. realizowała projekt pod nazwą „Nowoczesne finanse przyjazne seniorom”, który otrzymał dofinansowanie ze środków Narodowego
Banku Polskiego. Cele projektu obejmowały m.in.: podniesienie ogólnego poziomu wiedzy uczestników projektu o usługach
bankowych dostępnych w Polsce, roli i znaczeniu Narodowego Banku Polskiego dla systemu bankowego w Polsce i polityki
monetarnej,
a także zwiększenie stopnia zrozumienia dla podstawowych problemów i wyzwań współczesnej gospodarki polskiej, europejskiej i światowej ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia kryzysu gospodarczego oraz przyszłości strefy Euro.
W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia powstał poradnik „Bezpieczne finanse seniora”, który wyszedł naprzeciw potrzebie
dotarcia do jak najszerszej grupy seniorów z praktyczną i przystępną informacją o podstawowych zasadach bezpiecznego korzystania z dostępnych, licznych instrumentów finansowych, szczególnie kredytów, pożyczek
i funduszy inwestycyjnych. Poradnik został napisany przez Pana Andrzeja Baranowskiego, który już od kilku lat współpracuję
z Sądeckim UTW.
Mamy nadzieję, iż lektura poradnika pozwoli Czytelnikom na podejmowanie bardziej trafnych decyzji w obszarze gospodarowania swoimi środkami finansowymi oraz na unikanie pułapek, które można spotkać w tym obszarze. Poradnik można jeszcze
odebrać w sekretariacie Sądeckiego UTW. Jest to wydawnictwo nieodpłatne.
Koordynator projektu
Mariola Pękala-Piekarska
29
PAMIĘTAJ, TY TEŻ BĘDZIESZ STARY
REPORTAŻ. Niemieccy naukowcy wymyślili tak zwany
kostium starości, który ma uzmysłowić przyszłym lekarzom potrzeby i trudności ludzi w jesieni życia
- Jeśli każdy kolejny dzień jest krótszy od poprzedniego,
a nie ma to nic wspólnego ze zmieniającymi się porami roku, wiedz, że zaczyna się starość - mówi Teresa,
osiemdziesięciolatka z Krakowa.
Stary człowiek jest wolniejszy, łatwiej się męczy i częściej musi odpoczywać. Szybciej zapomina, więc woli
sobie to, co ważne zanotować. Niby wstaje jak zawsze
o ósmej, a spać idzie przed północą, ale czasu ma mniej;
kiedyś wystarczało go na wszystko. Dziś stale brakuje;
najpierw godziny, potem dwóch, a nawet trzech.
Bo ledwie się stary człowiek jakoś ogarnie po nocy, obmyje twarz, pozapina guziki, już jest pora na śniadanie.
I na leki; według listy. Trochę schodzi na przejrzenie codziennej gazety, na słabą kawę. Trochę na przygotowanie
obiadu oraz pozmywanie talerzy, szklanek i rondelków coraz mniejszych, bo na stare lata człowiekowi jeść się
chce coraz mniej. A czasem wcale się nie chce i jeśli je,
to z rozsądku, żeby w żołądku było coś więcej niż garść
pastylek. Po południu jest chwila na telewizję i chwila
na kolację oraz wieczorną toaletę. Ale na zaplanowane
prasowanie dnia brakuje. I na kolejny rozdział książki,
i na telefon do przyjaciółki.
Od jakiegoś czasu Teresa o wiele rzeczy musi prosić.
A to, żeby wnuk przyniósł ze sklepu wodę mineralną,
bo sama nie daje rady. A to, żeby córka przetarła okna
i zawiesiła firanki; Teresa po drabince nie może już
wchodzić. Poprosić trzeba było, żeby zięć zmienił żarówkę, a sąsiad pomógł znieść wózeczek na kółkach
z tych kilku schodów, bo bez niego na spacer Teresa się
nie wybiera - odkąd ta mniej miła starość niepostrzeżenie, bocznymi drzwiami wkradła się do jej życia.
***
Iza ma 27 lat. Kończy medycynę. Może zostanie geriatrą. A jeśli nawet wybierze inną specjalizację, z ludźmi
starymi i bardzo starymi i tak będzie mieć do czynienia.
Dziś jednak jeszcze nie myśli o tym, jak to jest być starym. Prawdę mówiąc, osiemdziesiąt lat na karku to dla
niej czysta abstrakcja. Żeby uruchomić wyobraźnię takich młodych ludzi jak Iza, niemieccy naukowcy wymyślili tak zwany kostium starości, który ma uzmysłowić
przyszłym lekarzom potrzeby i trudności ludzi w jesieni
życia. Bo co innego opowiedzieć, jak to jest, gdy człowiek nie może sobie sam zawiązać butów, a co innego
przekonać się, jak komplikuje życie taka niemożność.
**
Kostium starości (Age Suit) składa się ze specjalnych
ochraniaczy na uszy, które przytępiają słuch i żółtawej
osłony na oczy, która sprawia, że obraz przed nimi się
rozmazuje - przez to znacznie trudniej odróżniać kolory. Specjalne nakładki na kolana oraz łokcie usztywniają
stawy, a zarzucona na ramiona kurtka zrobiona z kevla-
ru, czyli tworzywa, którego używa się między innymi
do produkcji kamizelek kuloodpornych, nieprzyjemnie
uciska klatkę piersiową. Stroju, który waży ponad 10 kilogramów, dopełniają watowane rękawice. Ma on symulować fizyczne konsekwencje starości.
Jedna z młodych niemieckich lekarek założyła taki kostium i określiła wrażenia, które stały się jej udziałem,
jako piorunujące. Przyznała na przykład, że podobne obciążenie czuła tylko w dziewiątym miesiącu ciąży.
A przecież początek tej zaaranżowanej starości był zwyczajny. Trzeba było podnieść z podłogi niewielką monetę. Przyszła pani doktor próbowała się więc schylić
i podnieść pieniądz. Ale sięgnięcie ręką do podłogi okazało się czynnością mozolną i długotrwałą. Młoda kobieta pisała potem: „Czułam się tak, jakbym już za chwilę
miała polecieć do przodu; głowa wydawała mi się potwornie ciężka, a każde nią poruszenie wywoływało zawroty. Straciłam pewność siebie. Chciałam, żeby ktoś mi
pomógł, żeby ten dyskomfort już się skończył”.
Tymczasem moneta wciąż leżała na podłodze i nawet jeśli udawało się jej dotknąć - wymykała się z niezdarnych
rąk, wyślizgiwała się z usztywnionych i pozbawionych
wyczucia palców. Piąta, szósta, siódma próba skończyły
się niepowodzeniem. Na czole dziewczyny w kombinezonie pojawiły się kropelki potu, w głowie zaczęły kłębić się natrętne myśli: - No, nie dam rady; nie dam rady.
I wtedy ktoś z obserwatorów powiedział zniecierpliwionym głosem: - Pośpiesz się, babciu, nie mamy całego
dnia!
Te słowa uświadomiły jej, że stary człowiek potrzebuje
czasu, żeby zebrać się na odwagę i na przykład podnieść
przedmiot leżący na ziemi. Że robi to wolno, nie dlatego, że mu się nie śpieszy, tylko dlatego, że inaczej już
nie potrafi. I że czasami musi o podniesienie przedmiotu
poprosić.
- Witamy w starości - mówi w takich chwilach Rahel Eckardt, lekarka z Centrum Opieki Geriatrycznej w Berlinie (EGZB), która pomaga swoim studentom przekonać
się na własnej skórze, jak to jest, gdy się chce, ale się nie
może. Po to właśnie ubiera swoich studentów w kostium
starości.
***
Teresa nie słyszała o takim kostiumie. Ale utrudnienia,
które on wywołuje, funduje jej każdego dnia natura.
Teraz leży w szpitalnym łóżku i przypomina sobie, jak
było wspaniale, gdy trzy miesiące temu wolniutko, ale
jednak sama wspinała się po schodach do mieszkania
wnuczki. Każdy stopień prowadzący na drugie piętro
to był jej mały Everest. Łapała oddech, zbierała siły
i szła w górę. Pamięta, jaką czuła wdzięczność, że nikt
jej nie popędzał, że rodzina wykazała cierpliwość i dała
jej szansę. Dziś myśli, że tylko wsparcie pozwoliło jej te
schody sforsować.
A przyszła lekarka, której w kostiumie starości z tru30
je się człowiek zdany na drugiego człowieka.
***
Taki kostium starości powinny zakładać niektóre opiekunki, niektóre dzieci i wnuki, niektóre salowe w szpitalach. Jak choćby jedna taka ze szpitala Teresy. Ileż to razy
przywołana obiecywała, że przyjdzie i nie przychodziła.
Sąsiadka Teresy, staruszeczka po dziewięćdziesiątce, leżała kiedyś kilka godzin w mokrym łóżku, bo pampers
ma swoją pojemność, a potem zwyczajnie przesiąka. Nie
mogła sama się przebrać, a dzwonek pozostawał bez odpowiedzi. Drżała z zimna, odmawiała różaniec i czekała.
A inne salowe bez kostiumu starości wiedziały, jak
musi się czuć niedołężna kobieta, dotąd zawsze zadbana
i pachnąca, gdy leży w mokrym łóżku. Umiały sobie wyobrazić, jak piecze łza, która płynie po policzku z bezsilności i upokorzenia. Rozumiały skrępowanie i wstyd
drugiego człowieka, i starały mu się tego oszczędzić.
I zawsze miały na podorędziu uśmiech, który mówił - nic
się nie stało.
Wiedziały, że wszystkiego, co czuje człowiek przykuty do łóżka, nie może sobie wyobrazić ktoś, kto biegnie
do toalety, kiedy czuje, że musi. Ani ktoś, kto idzie na
spacer, kiedy chce i zakłada bluzkę, którą lubi; nie tę,
która akurat jest pod ręką. Tego nie wyobrazi sobie ktoś,
kto nie musi prosić. I nie musi dziękować, żeby znów
móc prosić.
POLACY POMAGAJĄ SENIOROM
* Co drugi Polak ma świadomość, iż nasze społeczeństwo się starzeje.
* Co trzeci Polak wspiera osoby starsze, najczęściej
w rodzinie.
* 52 proc. dorosłych Polaków zna osobiście kogoś, kto
z powodu starszego wieku ma trudności z załatwianiem
spraw w urzędach, zakupami, sprzątaniem, gotowaniem,
ubieraniem się, toaletą.
* Co trzeci dorosły mieszkaniec Polski pomaga komuś
w starszym wieku.
* Polacy nadal najczęściej pomagają osobom starszym
w prowadzeniu gospodarstwa domowego: w zakupach,
sprzątaniu, praniu, przygotowywaniu posiłków, dotrzymują towarzystwa, pomagają u lekarza, w urzędzie oraz
pielęgnują w chorobie.
* 70 proc. osób wymagających pomocy z powodu wieku
mieszka z kimś z rodziny, co czwarta mieszka sama.
* Osoby starsze, nieradzące sobie z wykonywaniem niektórych codziennych czynności, najczęściej wspierane
są przez dzieci (63 proc.), współmałżonków (38 proc.)
i wnuki (29 proc.). Z instytucjonalnych form wsparcia pielęgniarki środowiskowej, opiekunki z ośrodka pomocy społecznej czy płatnej opiekunki - korzysta niewielka
grupa osób starszych.
Badanie CBOS przeprowadzono 10-16 maja br. na
1017-osobowej reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków.
dem udało się wejść na drugie piętro, nie przypuszczała,
że pokonując schody, stary człowiek dźwiga tak wielki
niewidzialny ciężar, który go przygniata, utrudnia oddychanie, odbiera siły. Teraz już wie. Tak jak Teresa.
W wymagających wysiłku lub sprawności sytuacjach stary człowiek czuje się jeszcze starszy. Z trudem oddycha,
długo odpoczywa, ale wciąż wierzy, że jeśli nawet teraz
ledwie zipie, następnym razem też sobie jakoś poradzi.
***
Myślenie o wspinaczce na drugie piętro, tak trudnej, jak
droga na Dach Świata przeniosło Teresę daleko poza
szpitalną salę. Znów mogła decydować, czy dziś wyjdzie, czy nie wyjdzie na spacer. Przypomniała sobie, jakie to było miłe, że kiedy chciała, wybierała się na mszę
do kościoła albo po dziesięć deko szynki do delikatesów.
Planowała wydatki; to na czynsz, tamto na lekarstwa,
na życie i na prezent dla wnuka. Wtedy jeszcze aż tyle
mogła. I było jej z tym dobrze, choć wymagało wysiłku.
Ale głos pielęgniarki przywołał ją do smutniejszej rzeczywistości. - Pani Tereso, pani Tereso - leki dla pani. Da
pani radę zażyć? No, to proszę zażywać.
Wzięła więc wodę mineralną i łykała jedną pastylkę za
drugą. Na szczęście nie musiała wyciągać tabletek z małych, szklanych fiolek ani wyciskać kolorowych ziarenek
ze srebrzystego kartonika. Ktoś to zrobił za nią. Bez proszenia.
Tymczasem młoda lekarka w kostiumie starości była
w takiej sytuacji kompletnie zdezorientowana; próba
wyjęcia tabletek z opakowania okazała się kolejnym popisem niezdarności. Sztywne palce nie chciały słuchać
ich właścicielki, a pastylki jedna za drugą wypadały na
podłogę.
***
Ileż to razy podobnie czuła się Teresa? Na przykład, gdy
chciała nalać wrzątku z czajnika do filiżanki tak, żeby się
nie poparzyć i nie porozlewać wody.
- Mamuś, uważaj - powtarzały córki. - Mamuś, nie lej tak
pełno, powiedz, to zrobię ci herbatę.
To jest najprostsze wyjście - poprosić. Ale prosząc, człowiek przestaje sam stanowić o sobie. Musi akceptować
to, co dostaje. I powinien być wdzięczny.
Stary człowiek zależny od dzieci, wnuków, opiekunek,
salowych powtarza sobie: oni chcą dla mnie dobrze.
Może nie pytają, czy ja chcę tego, co im się wydaje, że
jest dla mnie dobre, ale widać tak być musi. Pewnie nie
mają czasu, żeby zapytać. Pędzą do swoich spraw, ale
dobrze, że są. I córki, i synowie, i wnuki, i zięciowie.
Kochają, starają się rozumieć, mają cierpliwość.
Bo starość bywa piękna, ale bywa też niedołężna i przykra. Otoczona jak kołdrą lekarstwami, naznaczona zapachem pampersa, odzierająca człowieka z godności.
Dlatego Rahel Eckardt, lekarka z Centrum Opieki Geriatrycznej w Berlinie chce, żeby jej studenci medycyny
właśnie tak się poczuli; żeby z młodych, energicznych
ludzi zmienili się w powolne, zagubione, przestraszone
istoty. Wtedy łatwiej im będzie sobie wyobrazić, jak czu-
MAJKA LISIŃSKA-KOZIOŁ,
Dziennik Polski, 13.08.2012 r.
Przedruk za zgodą autorki
31
WARTO PRZECZYTAĆ:
1. Kalicińska M. - „Lilka”
Małgorzata Kalicińska pokazuje w „Lilce”, że rozstania nie muszą oznaczać pustki, życie nie kończy się po pięćdziesiątce a samotność można zapełnić nowymi doświadczeniami i niespodziankami. Przyjaźń może do nas
przyjść w najmniej oczekiwanym momencie.
2. Szczęsna J. Bikont A. – „Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej”
„Pamiątkowe rupiecie” są pierwszą pełną biografią noblistki. Autorki dotarły do wielu nieznanych dotąd szczegółów z życia pisarki i wzbogaciły je niepublikowanymi nigdzie fotografiami. Biografia pełna anegdot i wierszy,
opisów podróży i przyjaźni.
3. Simons P. – „Dziewczyna na Times Square”
Studentka Lily wygrywa na loterii, rozstaje się z chłopakiem, a jej współlokatorka znika. Na dobitkę dopada ją
śmiertelna choroba. Czy poradzi sobie z białaczką? To kolejna poruszająca powieść autorki.
4. Larson E. – „W ogrodzie bestii”
Do Berlina trafia amerykański dyplomata z rodziną. Początkowo są zachwyceni. Stopniowo jednak zaczynają
rozumieć, kim jest Hitler i nieludzka Rzesza. Ciekawa powieść historyczna oparta na faktach.
5. Stuhr J. – „Tak sobie myślę…”
Osobisty zapis walki z chorobą nowotworową. Aktor opowiada, jak wielką rolę w jego zmaganiach odegrała rodzina i przyjaciele. Byli z nim i wierzyli w jego wyzdrowienie.
Pisze o swej karierze i aktorskiej misji, zastanawia się, co to znaczy być aktorem we współczesnym świecie.
Bardzo ciekawa lektura.
6. Tischner J., Bonowicz W. – „Alfabet Tischnera”
Alfabet Tischnera to kolejna zachęta do spotkania z wciąż żywą i inspirującą myślą księdza i filozofa. Książka,
która skłania do rozmowy o tym, co naprawdę ważne.
7. Sumińska D. –„Zwykłe niezwykłe życie”
Saga rodzinna opowiadająca o tajemnicach, które wiążą ludzkie losy, miłościach, zdradach oraz silnych kobietach
i mężczyznach z fantazją. Nie może w niej zabraknąć również zwierząt, które często wypełniają uczuciową pustkę
po stracie bliskich.
8. Kucówna Z. – „Szara godzina”
Wybitna polska aktorka - niezwykła osobowość, opowiada o życiu w teatrze i o teatrze swojego życia. Jest to
powieść o dzieciństwie spędzonym w Komorowie, pracy na uczelni ze studentami oraz wieloletniej działalności
na rzecz Domu Aktora w Skolimowie. Autorka wszystko przeplata anegdotami oraz opisami zdarzeń z życia prywatnego i zawodowego.
9. Fluke J. – „Śmierć za cukiernią”
Współczesny sensacyjny kryminał ze słodyczami w tle. Oprócz doskonale poprowadzonej intrygi, w książce można znaleźć kulinarne przepisy. Doskonały humor, świetna zabawa, choć bardziej skierowana do czytelniczek niż
czytelników płci przeciwnej.
Sądecka Biblioteka Publiczna
www.sbp.nowysacz.pl
WARTO ZOBACZYĆ:
http://www.federacjautw.pl
http://www.tvpkrakow.pl
http://www.korzenieiskrzydla.pl
http://www.mowes.pl
http://www.sutw.pl
http://www.utw.pl
http://www.edukacja.senior.pl
http://www.senior.pl
http://www.grundtvig.org.pl
http://www.pozytek.gov.pl
http://www.malopolska.ngo.pl
http://www.ngo.pl
http://www.rops.krakow.pl
http://www.seniorzywakcji.pl
http://www.dziadkowietoskarb.pl/uniwersytety-trzeciego-wieku
http://www.tvp.pl/krakow/tematy-dnia/wideo/o-aktywizacji-seniorow-7-ix-2012/8458426
http://www.facebook.com/ForumTrzeciegoWieku
http://www.forumtrzeciegowieku.pl
32
KAŻDY JEST ARTYSTĄ Galeria Sztuki Współczesnej BWA SOKÓŁ
Fot.: A. Łopuch
Prace słuchaczek SUTW: Barbara Gieroń
Stanisława Zielińska
Słuchaczki UTW z Przemyśla
z wizytą w Nowym Sączu
Janina Zofia Sus
Krystyna Słaby
Wycieczka PTT O/Beskid Nowy Sącz,
8 lipca 2012 r. Spisska Ves, Strbskie Pleso
V Małopolski Rajd UTW 11-13 lipca 2012 r. – TURBACZ
Fot.: E. Pachoń
PRZYGODA Z PALETĄ – prowadząca zajęcia Mirosława Wąchała
Fot.: Antoni Łopuch,
Krystyna Słaby