Biuletyn SUTW nr 48 - Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku

Transkrypt

Fot. Antoni Łopuch
GAUDEAMUS
W STAROSĄDECKIM UNIWERSYTECIE TRZECIEGO WIEKU
9 marca 2016 r.
fot. arch UTW Stary Sącz
Anna Majda, prezes Fundacji Rozwoju Sądecczyzny i założycielka UTW w Starym Sączu;
Jacek Lelek, burmistrz Starego Sącza;
Wiesława Borczyk, prezes Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń UTW i Sądeckiego UTW;
prof. dr hab. inż. Kazimierz Wiech, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie;
dr hab. inż. Mariusz Cygnar, prof. nadzw. rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu;
dr hab inż. Sylwester Tabor, prof. Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie
Sądeckie Forum Organizacji Pozarządowych
14 kwietnia 2016 r.
Prezydent Ryszard Nowak, prof. Tadeusz Rams
– Prezes Zarządu Polskiego Towarzystwa
Matematycznego O/Nowy Sącz
fot. Władysław Szwenik
Biuletyn Sądeckiego UTW - Nr 48, czerwiec 2016
Drodzy Słuchacze
Sądeckiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku
Dobiega końca rok akademicki 2015/2016 w Sądeckim Uniwersytecie Trzeciego Wieku.
W ostatnim, przed wakacjami, numerze Biuletynu Sądeckiego UTW (48) wiele miejsca
poświeciliśmy zdrowiu.
Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO ang. World Health Organization)
działającej w ramach ONZ, z siedzibą w Genewie, zajmującej się ochroną zdrowia, zdrowie to stan całkowitego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie jedynie
brak choroby czy kalectwa.
Przewodnicząca Sądeckiego Forum Seniorów Maria Baran przedstawia raport o zdrowiu
seniorów, w którym na tle badań ogólnopolskich i regionalnych w województwie małopolskim ukazuje sytuację sądeczan w wieku 50+. Polecamy także opis wykładu dr Małgorzaty
Kalemby - Drożdż z Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego o znaczeniu zdrowego odżywiania i zaleceniach dietetycznych. O diecie, dzięki której można opóźnić
pojawienie się osteoporozy, lub ją zahamować w sytuacji, gdy ta choroba nas już dotknęła - Irena Cepielik rozmawia z Małgorzata Mordarską. Zamieszczamy interesujacy materiał
z seminarium „O zdrowiu Sądeczan na wiosnę”, w czasie którego lekarze, specjaliści i zarządzający placówkami ochrony zdrowiu debatowali o systemie opieki zdrowotnej i chorobach
cywilizacyjnych, zagrażających mieszkańcom Sądecczyzny, jak również o polityce senioralnej
oraz konieczności większej aktywności w tym zakresie zarówno samorządów jak i obywateli.
Sądeccy studenci III wieku swoje pasje i zainteresowania realizują na wielu płaszczyznach.
Odnoszą sukcesy: zdobuwają nagrody w konkursach regionalnych oraz medalowe miejsca
w ogólnopolskich imprezach uniwersytetów trzeciego wieku. Swoje prace prezentują
na wystawach, które cieszą się dużym zainteresowaniem oglądających. Piszemy obszernie
o ich aktywnościach w takich dziedzinach jak historia, kultura, sztuka, sport i rekreacja.
Polecamy także informację o możliwościach uzyskania bezpłatnych porad u rzeczników
konsumentów w Urzędzie Miasta i Starostwie Powiatowym.
W imieniu Redakcji Biuletynu Sądeckiego UTW oraz Zarządu
lektury i wspaniałego, wakacyjnego wypoczynku.
życzę Państwu miłej
Wiesława Borczyk
Prezes Zarządu UTW
3
SPIS TREŚCI
SĄDECCY SENIORZY POGODNYMI MĘDRCAMI?
Maria Baran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
NAJZDROWSZA DIETA NA ŚWIECIE
dr Małgorzata Kalemba-Drożdż. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
JAK UZDROWIĆ LECZNICTWO
Irena Cepielik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
O DIECIE DLA CHORYCH NA OSTEOPOROZĘ
Irena Cepielik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
SPOTKANIE POKOLEŃ
Maria Halina Starzyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
CHIŃSKI MUR I WRÓBELEK
Barbara Gieroń. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
50+ DOJRZALI, POTRZEBNI, KOMPETENTNI
Marek Winiarski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
WYKORZYSTAĆ POTENCJAŁ I DOŚWIADCZENIE OSÓB STARSZYCH
Rozalia Kulasik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
NAUKA PRZEZ CAŁE ŻYCIE
Maria Halina Starzyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
KÓŁKO DZIENNIKARSKIE „NA PLUSIE”
Elżbieta Cholewa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
PODKARPACKA PIETA, JUDASZ I ŚWIĘTA DOROTA... SWEGO NIE ZNACIE
Barbara Gieroń. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
KARPACKA TROJA
Irena Cepielik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
KORALIKI NA DRUCIKU
Irena Cepielik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
POTRZEBNY JEST JEDEN PROCENT TALENTU...
Irena Cepielik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
ULICE I ZAUŁKI
Grażyna Ligęza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
JEDZIEMY NA WAKACJE
Krzysztof Niewiara. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
MARSZ NORDIC - WALKING W TLE HISTORYCZNO - MAJOWYM
Krystyna Słaby.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
A MY MAMY I ZŁOTO, I SREBRO, I ... MŁODOŚĆ - DUCHA!
Krystyna Stendera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
SREBRNA DĘTKA ZOSI
Janina Zofia Sus... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Biuletyn SUTW nr 48 został opracowany przez słuchaczy Sądeckiego UTW
podczas warsztatów dziennikarskich z Wojciechem Molendowiczem,
redaktorem naczelnym Dobrego Tygodnika Sądeckiego
Wydawca:
Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Sączu
ISSN 1899-721X
Zespół redakcyjny:
Wiesława Borczyk, Jadwiga Banach, Maria Harcuła, Antoni Łopuch, Mariola
Pękala-Piekarska, Elżbieta Pachoń, Maria Baran, Barbara Gieroń, Maria
Halina Starzyk, Irena Cepielik
Współpraca: Katarzyna Borczyk, Paulina Podwika, Karina Jachimowicz,
Zofia Mółka, Karolina Zygmunt
Adres Redakcji:
Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Sączu
33-300 Nowy Sącz, ul. Jagiellońska 18
tel./fax (+48 18) 443 57 08;
e-mail: [email protected]; www.sutw.pl
Redakcja techniczna, skład i druk:
Drukarnia NOWODRUK s.c., tel. (+48 18) 443 56 69
Zdjęcia wykorzystane w biuletynie: Jadwiga Banach (s. 15,32,rozkładówka); Piotr Droździk (rozkładówka); Barbara Gieroń (s. 25,26,27);
Jolanta Kieres, arch. (s.16,17); Tadeusz Legutko (s.11, 12,33,34, okładka); Antoni Łopuch (s.3, rozkładówka, okładka); Anna Majda, arch.
(s.21, okładka), Małgorzata Mordarska, arch (s.13, 14); Zofia Mółka (rozkładówka); Mariola Pękala-Piekarska - (rozkładówka);Zofia
Pychyrek (s.30, rozkładówka, okładka); Władysław Szwenik (s.13; okładka); TEB Edukacja (okładka);Marek Winiarski (s.18,19, 28);
4
RAPORT O ZDROWIU SENIORÓW
Sądeccy seniorzy pogodnymi mędrcami ?
TEKST: MARIA BARAN
Przewodnicząca Sądeckiego Forum Seniorów
N
a ogół wszyscy deklarujemy,
że zdrowie to najważniejsza wartość w naszym życiu.
A czym jest zdrowie? Według
definicji Światowej Organizacji Zdrowia
- zdrowie to stan całkowitego dobrostanu
fizycznego, psychicznego i społecznego,
a nie jedynie brak choroby czy kalectwa.
Takie określenie wprowadza do pojęcia
zdrowia czynnik subiektywny, związany
z samopoczuciem. Ważne jest nie tylko to
czy spełniamy fizyczne warunki zdrowia, ale także to,
czy sami czujemy się zdrowi i czy jesteśmy ze swojego
zdrowia zadowoleni.
twie łódzkim, w którym dostępność do służby
zdrowia jest bardzo dobra,a długość życia najkrótsza. Analizy zaplecza medycznego i dostępność do leczenia pokazują, że rynek usług
medycznych nie jest dostosowany do potrzeb
mieszkańców danych regionów.
SENIOR W LICZBACH
Stan zdrowia osób starszych, w wieku 65+
obrazują dane statystyczne za rok 2014. Danych za rok 2015 jeszcze nie ma.
Przeciętna liczba porad lekarskich udzielonych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej, w przeliczeniu na jednego
mieszkańca w Polsce, wyniosła 7,2 porady; w województwie małopolskim - 8 porad, a w Nowym Sączu - 13.
W odniesieniu do osób starszych (65+) wskaźnik
ten wynosi 13,4 na 1 osobę; w województwie małopolskim - 13,2 porady, w Nowym Sączu jest znacznie wyższy.
Oznacza to, że każda osoba starsza przeciętnie kilkanaście razy w roku korzystała z porady lekarskiej. W opiece
specjalistycznej ponad 25 % porad udzielanych jest osobom w wieku 65+. Najwięcej porad udzielono w poradniach chirurgicznych, okulistycznych, kardiologicznych,
neurologicznych. W województwie małopolskim działają 1743 przychodnie zdrowia,w Nowym Sączu - 62.
Na jedną przychodnię przypada w województwie średnio
1714 mieszkańców, w Nowym Sączu 1133. W naszym
mieście funkcjonują 44 apteki, co oznacza, że na jedną
przypada średnio 1906 mieszkańców. W całym województwie jest 1130 aptek, liczba mieszkańców przypadająca na jedną – to 2578 osób.
Badania prowadzone w świecie od wielu lat wykazały
jednoznacznie, że oprócz takich czynników decydujących o naszym zdrowiu, jak: uwarunkowania genetyczne,
wpływ środowiska, dostępność i poziom funkcjonowania
opieki medycznej również w dużym stopniu decyduje
o nim styl życia. Prawidłowość ta jest zachowana, niezależnie od upływu czasu oraz od różnic geograficznych.
Także autorzy polskiego narodowego programu zdrowia
na lata 2007 – 2015 przypisują stylowi życia ok. 50%
udziału w ogólnym stanie zdrowia Polaków.
Wielu specjalistów od zdrowia publicznego uważa,
że na długość życia, nie ma decydującego wpływuwydolność systemu ochrony zdrowia. Dużo ważniejsze
są - według nich - warunki społeczne, styl życia, sposób
odżywiania. Na potwierdzenie tej tezy podają przykład
województwa podkarpackiego, w którym długość życia jest wysoka, zaś dostęp do lekarzy jest poniżej średniej krajowej. Także wydatki NFZ na leczenie szpitalne
i ambulatoryjne leczenie specjalistyczne w przeliczeniu
na jednego mieszkańca w tym regionie są najniższe w Polsce. Podobnie jest w Małopolsce, która też należy do regionów o wyższej od przeciętnej dla całego kraju długości życia, a okres oczekiwania do specjalistów i do szpitali
jest wyjątkowo długi.
Na przeciwległym biegunie jest sytuacja w wojewódz-
Niewielką część udzielonych porad stanowiły wizyty domowe, 62% z nich udzielana była osobom
starszym. Specjalistyczną ambulatoryjną opiekę lekarską skierowaną do ludzi starszych mają zapewnić poradnie geriatryczne. Geriatria wydzielona została z pozostałych dziedzin medycyny ze względu
na istotne różnice pomiędzy tą grupa wiekową a młodszymi dorosłymi. Starsi cierpią na wiele schorzeń prze5
wlekłych i charakterystycznych dla wieku podeszłego.
Okres oczekiwania na porady specjalistyczne jest bardzo
długi – wynosi do kilkunastu miesięcy.
W 2014 roku ze świadczeń izb przyjęć / szpitalnych oddziałów ratunkowych skorzystało 4,5 mln osób z tego
ponad 21 % to osoby starsze.
Na koniec 2014 r. działało tylko 115 poradni geriatrycznych, w których udzielono prawie 63 tys. porad. Najwięcej było ich w województwie śląskim.
Rośnie liczba osób starszych korzystających z opieki
długoterminowej i hospicyjno – paliatywnej. Najwięcej
osób korzystających z tej opieki ma ponad 80 lat, w Małopolsce stanowią oni ponad 50 % pacjentów.
W Nowym Sączu nie ma specjalistycznej poradni geriatrycznej.
Opiekę osobom starszym zapewniają także stacjonarne
zakłady pomocy społecznej, których w kraju jest ponad 1670 i dysponują one 111,7 tys. miejsc. Średnio
na 10 tys. mieszkańców w wieku 65 + w 2014 r. przypadało 79 mieszkańców korzystających z tej formy opieki.
W Małopolsce wskaźnik ten jest bardzo wysoki i wyniósł
w 2014 r. - 95 . W Nowym Sączu działa 5 placówek stacjonarnej opieki społecznej i dysponują one 462 miejscami w pełni wykorzystanymi.
W zakresie stacjonarnej opieki medycznej najliczniejszą
grupę pacjentów stanowią także osoby w wieku podeszłym. Ponad 30 % wszystkich pacjentów leczonych
w szpitalach stanowią osoby w wieku 65 lat i więcej.
Liczba pacjentów starszych stale rośnie. Na 10 tys. osób
w wieku 65 + prawie 4,3 tys. pacjentów leczonych było
w 2014 r. w szpitalach (niektórzy kilkakrotnie w ciągu
roku). W wieku starszym częściej mężczyźni niż kobiety są hospitalizowani. Osoby sędziwe po 80. roku
życia są leczone w szpitalach 2–3 razy częściej niż statystyczny Polak. W szpitalach przybywa oddziałów geriatrycznych, jednak nie zaspokaja to potrzeb. Na koniec
2014 r. było 39 oddziałów geriatrycznych, które dysponowały 853 łóżkami. Czas pobytu na oddziale się skraca:
w 2010 r. wynosił 10 dni, a w 2014 – średnio 8,4 dnia.
W województwie małopolskim na koniec 2014 r.
były 4 oddziały geriatryczne w szpitalach, posiadające 101
łóżek. Leczonych było w nich 2260 pacjentów w ciągu
21 678 osobodni. Średni pobyt pacjenta na oddziale geriatrycznym wynosi w Małopolsce 9,6 dnia i jest jednym
z najdłuższych w kraju. Przeciętny okres pobytu pacjenta w szpitalu na innych oddziałach jest krótszy i wynosi
5,5 dnia, ale często pacjenci tam wracają. W nowosądeckim szpitalu ponad 30 % wszystkich pacjentów stanowią osoby starsze, a na oddziale wewnętrznym odsetek
ten wynosi ok. 70 %.
Pacjenci w wieku 65 + stanowili 38,6 % spośród osób
korzystających z lecznictwa uzdrowiskowego. Znaczna
część starszych kuracjuszy korzystała w dofinansowania
NFZ (58,6 %), niecałe 2 % korzystało z dofinansowań
PFRON a ok. 39 % finansowało pobyt w sanatorium
z własnych środków.
Jedną z konsekwencji starzenia się społeczeństwa
jest wzrost liczby świadczeń medycznych we wszystkich formach opieki zdrowotnej. Proces ten będzie się
pogłębiał. Zasadniczego znaczenia nabiera kształcenie
personelu. Rośnie zapotrzebowanie na geriatrów, która
to specjalizacja znajduje się na liście dziedzin medycyny
uznanych za priorytetowe.
Nieznacznie w Polsce poprawiła się dostępność do kadry specjalistów w zakresie geriatrii. Wskaźnik lekarzy
tej specjalności na 100 tys. ludności w wieku 65 lat i powyżej wzrósł do 2,3. W stosunku do potrzeb jest to bardzo mało. Występują w tym zakresie ogromne dysproporcje regionalne. Najwięcej lekarzy geriatrów pracuje
województwie śląskim i małopolskim. W Nowym Sączu
aktualnie – dwie lekarki zatrudnione w szpitalu dokształcają się w tym kierunku.
Szpital Specjalistyczny im. Jędrzeja Śniadeckiego w Nowym Sączu nie posiada oddziału geriatrycznego. Dyrektor szpitala Artur Puszko ma opracowany plan działań,
których realizacja możliwa będzie po otrzymaniu środków finansowych na remonty niektórych obiektów szpitalnych (decyzja ma zapaść w czerwcu b.r.). Doprowadziłoby to utworzenia oddziału geriatrycznego w jesieni
2017 roku.
STYLE ZDROWIA POLAKÓW
Indywidualny styl zdrowia określa, jaką rolę w naszym
spojrzeniu na siebie i świat odgrywa temat zdrowia,
jak ważne jest ono dla nas, czy jesteśmy zainteresowani zdrowiem, gotowi poświęcać nu uwagę i aktywnie
dbać o siebie. Zdrowie to zjawisko wielowymiarowe,
a więc i sposobów dbania o nie jest wiele. Dla jednych
najważniejszą sprawą jest zdrowe odżywianie, dla innych ruch, a jeszcze dla innych skupianie się na regular-
Osoby w wieku 65+ to także najliczniejsza grupa pacjentów (prawie 41 %), którym udzielana była w 2014 r. pomoc doraźna. W województwie małopolskim wskaźnik
ten jest wyższy – 44,3 %. Najczęściej pomoc udzielana
była w domu.
6
nych badaniach medycznych lub na zdrowych relacjach
z otoczeniem.
rodzinni. Duże zaufanie pokładają w medycynie –
84 % wykonuje badania.
Wyniki badań w tym zakresie przedstawione są
w opracowaniach „Style zdrowia Polaków 2013”
oraz „Style zdrowia Polek i Polaków”. Raporty oparto
na wynikach badań przeprowadzonych w 2013 roku
na ogólnopolskiej reprezentacyjnej próbie ponad tysiąca
osób w wieku 16 – 80 lat.
Pozytywny obraz grupy Polaków określonych jako „pogodni mędrcy”, w której znaczy odsetek stanowią osoby
starsze, wskazywałby na dość dobry poziom zdrowia.
Niemniej jednak dane wynikające z „Raportu na temat
sytuacji osób starszych w Polsce” z 2012 roku w części
„Stan zdrowia osób starszych” przedstawiają nieco inny
obraz zdrowia seniorów.
Uwzględniając szerokie pojęcie zdrowia badano: zdrowie fizyczne (odżywianie, dieta, żywność ekologiczna,
używanie suplementów diety), zdrowie społeczne (spędzanie wolnego czasu), zdrowie psychiczne (radzenie sobie ze stresem, poczucie wartości, zadowolenie z życia).
Wynika z nich, że zarówno kobiety jak i mężczyźni
po 50. roku życia chorują, w większym stopniu dotyczy
to kobiet niż mężczyzn. Ok. 60 % osób starszych wskazuje na trzy lub więcej dolegliwości zdrowotne. Najczęściej występującymi chorobami są nadciśnienie tętnicze
i zapalenie stawów. Aż 61 % osób starszych biorących
udział w badaniach GUS dokonuje negatywnej samooceny swojego zdrowia. W niewielkim stopniu wzrasta
samoocena co do poprawy stanu zdrowia, ale w grupie
ludności powyżej 70. roku życia zdrowie się pogarsza.
Zdrowy styl życia nie jest cechą wyróżniającą osoby
starsze w naszym kraju. Polacy nie prowadzą aktywnego stylu życia pod względem ruchowym. Ok. 60 % kobiet i 53 % mężczyzn zadeklarowało brak intensywnej
aktywności ruchowej, a brak aktywności umiarkowanej
25 % i 21 %. Niska aktywność ruchowa przekłada się
na nadwagę, a w konsekwencji na postępujący rozwój
chorób układu krwionośnego i ruchowego.
Na podstawie wyników badań wyodrębniono osiem stylów zdrowia Polaków uwzględniających różnorodne podejście do zagadnień związanych ze zdrowiem:
1. Poprawni optymiści - 23 % Polaków, średni wiek –
45 lat, przestrzegają zasad zdrowego żywienia, regularnie się badają, uprawiają aktywność ruchową,
2. Pozorni twardziele - 18 %, średni wiek 42 lata,
nie dbają o zdrowie (tylko wtedy kiedy muszą),
nie badają się, nie dbają o dietę, nie ćwiczą fizycznie
– oglądają telewizję.
3. Zmęczeni herosi - 15 %, średni wiek 46 lat - osoby samotne, single, odczuwają samotność, nie dbają
o dietę, dużo pracują, maja poczucie bezsilności,
mało ruchu – nadwaga.
Obiektywnym wskaźnikiem poprawy stanu zdrowia jest
wydłużanie się średniego trwania życia w najstarszych
grupach wiekowych. Wzrost ten jest wynikiem poprawy
stanu zdrowia. Poprawa ta wynika m.in. z łatwiejszego
dostępu do leków, rehabilitacji, lepszej jakości sprzętu
medycznego. Ogromna rolę ma tutaj profilaktyka i poprawa świadomości zdrowotnej.
4. Świadomi indywidualiści - 11 %, średni wiek 40 lat,
racjonalnie się odżywiają, kochają swoją pracę, mają
wielu znajomych, ale nie mają przyjaciół.
5. Towarzyscy hedoniści – 5%, średni wiek 40 lat, dbają
o zdrowie, dużo czytają, podróżują, posiadają przyjaciół, palą i dość często piją alkohol.
6. Zdesperowani buntownicy – 10 %, średni wiek 38 lat,
jedzą co chcą i kiedy chcą, uważają, że media dyktują jak mamy żyć.
W grupie osób po 75. roku występuje duży odsetek osób ze
stanem niepełnosprawności. Stopniowo wraz z wiekiem
postępuje obniżanie się sprawności psychofizycznej,
co prowadzi do niepełnosprawności. Niepełnosprawność to stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie
bądź uniemożliwienie samodzielnej egzystencji.
7. Niepocieszeni podjadacze – 9 %, średni wiek 41 lat,
żyją aby jeść, wykonują regularne badania.
8. Pogodni mędrcy – 9 % , średni wiek 54 lata, w grupie
tej 38 % to osoby w wieku powyżej 65 lat, a 54 %
to emeryci. Wykonują regularnie badania i słuchają
zaleceń lekarza, wierzą, że ich zdrowie jest w ich rękach, są zadowoleni z życia, uważają na to co jedzą,
rezygnują z kolacji, ok. 23 % nie pije alkoholu, 45
to byli palacze, spacerują. Wiedzą co w życiu jest
ważne, stawiają na relacje z bliskimi, są bardzo
Definicja zdrowia różnie jest określana przez kobiety
i mężczyzn. Kobiety silniej zdrowie łączą z wymiarem
fizycznym, co oznacza, że brak przewlekłych chorób
jest oznaką zdrowia. Mężczyźni w dużym stopniu wiążą
zdrowie z jego wymiarem psychicznym i dobrym samopoczuciem.
7
SĄDECCY SENIORZY
POGODNYMI MĘDRCAMI ?
które realizują zadania i inicjatywy kształtujące warunki
do godnego i zdrowego starzenia się. Celem polityki senioralnej w Polsce jest wspieranie i zapewnienie możliwości aktywnego starzenia się w zdrowiu
oraz możliwości prowadzenia w dalszym ciągu samodzielnego, niezależnego i satysfakcjonującego życia nawet
przy pewnych ograniczeniach funkcjonalnych.
Na tle syntetycznie opisanych powyżej wyników badań, zwłaszcza charakteryzujących „pogodnych mędrców” interesująco wyglądają wyniki badań przeprowadzonych w 2009 roku wśród słuchaczy SUTW.
W ich zakresie było podejście seniorów z Nowego
Sącza do udziału w aktywności ruchowej, podsumowane w opracowaniu dr. Waldemara Makuły „Kultura fizyczna słuchaczy SUTW w Nowym Sączu”.
W pracy postawiono m.in. takie pytania badawcze:
jaki stosunek do zdrowia oraz do wartości kultury fizycznej związanych z profilaktyka zdrowia poprzez
ruch prezentują sądeccy seniorzy, jakie motyw skłaniają
ich do udziału w aktywności fizycznej, które z barier
utrudniających udział w aktywnych formach rekreacji
dominują u badanych seniorów. W badaniach wzięło
udział 89 osób, których średni wiek wynosił wtedy prawie
65 lat. Samoocena stanu zdrowia badanych określona
przez nich została jako nie najlepszy - 51,6%, zadawalający - 26,8 %) i tylko w 7 % jako bardzo dobry.
Na swój stan zdrowia bardziej uskarżały się kobiety. Zdrowie dla 97,6 % badanych stanowi wartość, którą seniorzy
doceniają. Prowadzą higieniczny tryb życia, odżywiają
się regularnie. Ponad połowa wyraża pozytywną samoocenę dotyczącą własnego udziału w aktywnym wypoczynku i jego korzystnych skutkach sprawnościowych.
Polityka ta jest realizowana na szczeblu miast i gmin.
Nowy Sącz jest także zaangażowany w jej realizację. Podjęte działania powinny np. zmniejszyć lub zlikwidować
bariery utrudniające udział w aktywności fizycznej seniorów, które wymieniali w 2009 roku. Zwiększył się dostęp
do urządzeń rekreacyjno – sportowych – powstało 7 siłowni na świeżym powietrzu dostępnych dla wszystkich,
w ramach Nowosądeckiej Karty Seniora można korzystać
bezpłatnie z pływalni. Partnerzy tej karty oferują rabaty
na swoje usługi w zakresie porad lekarskich, badań, rehabilitacji, dbania o urodę i zdrowie, organizacji wycieczek.
Ulgi komunikacyjne dla seniorów w postaci „biletu seniora”, organizowane bezpłatne imprezy kulturalne, wprowadzone zniżki w kawiarniach, punktach usługowych
i sklepach – to działania mające wymiar ekonomiczny,
przynoszące oszczędności w wydatkach ukierunkowanych na szeroko rozumiane zdrowie.
PODSUMOWANIE
Pomimo następujących pozytywnych zmian w dziedzinie
podejścia do problemu starzejącego się społeczeństwa
w Polsce jest bardzo dużo do zrobienia. Polska zajmuje
27. miejsce wśród krajów członkowskich Unii Europejskiej pod względem aktywnego starzenia się. Bierze się
tu pod uwagę zatrudnienie, uczestnictwo w życiu społeczeństwa, niezależne życie w zdrowiu i bezpieczeństwie
oraz możliwości i warunki sprzyjające aktywnemu starzeniu. Wyzwaniem jest tworzenie inicjatyw, które będą
adresować potrzeby w zakresie zapewnienia zdrowia
oraz aktywności społecznej, a także pomogą w tworzeniu
miejsc pracy dla seniorów i będą wspierać naukę przez
całe życie. W systemach zdrowotnych w wielu krajach
kładzie się nacisk na wzmacnianie integracji zdrowotnej
i społecznej. Nie ma jednego dobrego modelu zintegrowanej opieki – rozwiązanie powinno być dostosowane
do lokalnych uwarunkowań i potrzeb społeczeństwa.
Seniorzy preferują następujące formy aktywności ruchowej: spacery, praca na działce, turystyka piesza, jazda
na rowerze, pływanie. Ważne dla nich są także czytanie,
udział w życiu kulturalnym, spotkania w gronie rodzinnym
i znajomych. Motywacją do aktywnych form wypoczynku są poprawa samopoczucia, usprawnienie funkcjonowania organizmu oraz spowolnianie procesu starzenia
się, praca nad zdrowiem. Najistotniejszymi barierami,
które utrudniały udział w aktywności fizycznej - zdaniem badanych - były skromne finanse (41,6 %), obowiązki rodzinne i zawodowe (28,1 %), utrudniony dostęp
do urządzeń rekreacyjno - sportowych (25,8 %). Wnioski sprowadzają się do stwierdzeń, że systematyczny ruch
jest najtańszym sposobem utrzymania kondycji psychofizycznej organizmu (97.06 %). Lepszy codzienny spacer niż preparaty wzmacniające, codzienna troska o zdrowie wymaga dużych nakładów finansowych (uważało
ok. 50 %). Tak było w 2009 roku.
Fakty wskazują, że populacja seniorów jest bardzo
zróżnicowana - głównie ze względu na stan zdrowia,
stopień samodzielności, aktywności społecznej i zawodowej. Inne potrzeby ma aktywny zawodowo 65 latek
a zupełnie inne 90-letni pacjent, który nie wychodzi
z domu. Dlatego rodzaje zaleceń, działań czy terapii trzeba dopasowywać do konkretnych grup pacjentów.
Od tamtego czasu wiele się zmieniło w zakresie podejścia do problematyki osób starszych. Władze podjęły działania, które określa się jako polityka senioralna. Polityka senioralna to ogół celowych działań
państwa, samorządów oraz innych organizacji i instytucji,
8
NAJZDROWSZA DIETA NA ŚWIECIE
TEKST: DR MAŁGORZATA KALEMBA - DROŻDŻ
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
D
ieta DASH (Dietary Approach
to Stop Hypertension), opracowana została podczas badania,
którego celem było obniżanie
ciśnienia tętniczego oraz dieta MIND (Mediterranean - DASH Intervention for Neurodegenerative Delay), dla której udowodniono
działanie ochronne przeciwko chorobom neurodegeneracyjnym.
podstawy wyżywienia. Dieta oparta na zbożach, nawet jeśli są to produkty pełnoziarniste, nie zapewni odpowiedniej ilości składników odżywczych i substancji aktywnych
niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dlatego najważniejszym
zaleceniem dietetycznym jest budowanie
swoich posiłków na bazie warzyw.
Zawsze przynajmniej połowę składników każdej potrawy powinny stanowić warzywa i owoce. Dla zachowania pełni sprawności układu nerwowego ważne jest, aby
przynajmniej jedną porcję dziennie stanowiły warzywa
zielone.
Współczesne spojrzenie na sposób odżywiania zostało ukształtowane na początku XXI wieku na Uniwersytecie Harvarda na bazie diety nazywanej śródziemnomorską. Określenie składników prozdrowotnych
i szkodliwych lub mało użytecznych było pierwszym
krokiem do stworzenia modelu zdrowego odżywiania,
brakowało jednak twardych dowodów, że coś co nazywamy zdrową dietą, naprawdę jest zdrowe.
Powinniśmy się starać, aby posiłki były urozmaicone,
wtedy unikniemy ryzyka niedoborów składników odżywczych, zapewnimy podaż szerokiego spektrum roślinnych substancji aktywnych i będziemy czerpać więcej radości z jedzenia.
Szeroko zakrojone badania prowadzone przez Amerykański National Institutes of Health doprowadziły
do opracowania diety DASH i wywodzącej się z niej
diety MIND, co można przetłumaczyć jako: dietetyczne działanie opóźniające neurodegenerację i zapobiegające nadciśnieniu oparte na diecie śródziemnomorskiej.
Według aktualnego stanu wiedzy jest to najzdrowsza dieta na świecie.
Do przygotowywania posiłków należy przede wszystkim
wybierać produkty sezonowe i lokalne.
Należy kupować jak najmniej przetworzoną żywność,
jest ona najbardziej wartościowa i mamy kontrolę
nad składem przygotowywanych posiłków.
Mięso należy jadać z umiarem, nie więcej niż 500 g
na tydzień, a najlepiej dążyć do ograniczenia spożycia
produktów mięsnych do 200 g na tydzień. Mięso zastępować można rybami, roślinami strączkowymi, jajkami.
Zmiany warto zacząć od wprowadzenia przynajmniej
dwóch całkowicie wegańskich dni w tygodniu.
Najzdrowsza dieta na świecie nie jest dietą wegetariańską, jednak bazuje na pokarmach roślinnych: warzywach, owocach, strączkach i nasionach, ze zdecydowanym ograniczeniem mięsa. Nie jest to dieta czasowa, lecz
długofalowe zalecenia żywieniowe, które wprowadzają
i utrwalają zdrowe nawyki oraz kulturę przygotowania
i spożywania posiłków.
Posiłki uzupełniamy produktami pełnoziarnistymi,
szczególnie kaszami, które stanowią cenne źródło energii. Jednak produkty pełnoziarniste nie muszą być obecne w każdym posiłku .
Najpoważniejsza zmiana w odniesieniu do tradycyjnego
spojrzenia na dietę polega na usunięciu zbóż z pozycji
9
Najlepszymi przekąskami są nieprażone, niesolone orzechy i nasiona oraz surowe warzywa. Można po nie sięgać
między posiłkami. Jeśli mamy ochotę na coś słodkiego,
wtedy warto sięgnąć po owoce.
maślanka) ze względu na ich działanie obniżające ciśnienie. Jednak w przypadku nietolerancji nabiału można
bez konsekwencji zdrowotnych zrezygnować z jego spożywania.
Należy wypijać dziennie przynajmniej 1,5 litra płynów,
najlepiej wody, herbaty zielonej lub czarnej, naparów
ziołowych i owocowych, niesłodzonych kompotów,
świeżych soków. Unikać należy alkoholu.
Produkty, których spożycie należy ograniczać, to produkty zawierające węglowodany o wysokim indeksie
glikemicznym, czyli białe pieczywo i produkty z białej
mąki, słodycze, biały ryż, słodzone napoje. Unikać należy również żywności przetworzonej i gotowych wyrobów garmażeryjnych, często są one pełne zbędnych
i szkodliwych substancji, uwodornianych tłuszczów,
a także soli i cukru. Z diety eliminujemy również produkty konserwowe, peklowane i wędliny. Należy również zrezygnować ze smażenia i grillowania, jako technik obróbki wprowadzających do żywności związki
kancerogenne.
Trzeba ograniczać spożycie tłuszczów nasyconych
(smalec, masło, margaryny). Szczególnie niebezpieczne
są tłuszcze utwardzane przemysłowo, zawierające szkodliwe izomery o wiązaniach w konformacji trans. Natomiast warto włączyć do posiłków oleje roślinne tłoczone
na zimno z pierwszego tłoczenia spożywane na surowo.
Organizm wykorzystuje je głównie na procesy regulacyjne, a nie na budowanie tkanki tłuszczowej.
Należy dbać o utrzymanie zalecanej masy ciała.
Każdy kilogram nadwagi ponad należną masę ciała
podnosi ryzyko wielu chorób. Warto również pamiętać,
że ruch to zdrowie i każda nieforsowna i nie żmudna
ponadpodstawowa aktywność fizyczna jest korzystna
dla organizmu. Jako bazowy poziom powinniśmy traktować unikanie długiego bezruchu, codzienne spacery
i regularne krótkie ćwiczenia.
Należy unikać cukru i słodyczy, a także słodzonych napojów i słodzików.
Należy używać jak najmniej soli, nie więcej niż jedną
łyżeczkę dziennie (wliczając w to sól w produktach gotowych!). Do przyprawiania warto używać dużej ilości ziół, nadadzą nie tylko ciekawy smak potrawom,
lecz są również bogatym źródłem przeciwutleniaczy
i substancji prozdrowotnych.
W diecie DASH powinien również się znaleźć nabiał,
szczególnie produkty fermentowane (kefiry, jogurty,
Ogólne zalecenia dietetyczne można przedstawić
graficznie jako piramidę żywieniową.
10
WAŻNA DEBATA
JAK UZDROWIĆ LECZNICTWO
W piątym już seminarium pod hasłem „ O zdrowiu Sądeczan na wiosnę”
dyskusję skupiono na zagadnieniach: choroby oczu i cywilizacyjne, ból i depresja,
a także ważnych problemach ogólnych: system opieki zdrowotnej, polityka senioralna
i srebrna gospodarka
TEKST: IRENA CEPIELIK
dr med. Agnieszka Kardaszewska z Ośrodka
Chirurgii Oka w Nowym Sączu. Podkreśliła, że otwarta w listopadzie ubiegłego roku
placówka ma już ogromną liczbę pacjentów.
Wyliczyła rodzaje przeprowadzonych zabiegów chirurgicznych, przypadki stosowanej
laserowej fotokoagulacji oraz iniekcji wewnątrzgałkowej. Omówiła najczęstsze choroby oczu, będące następstwem wypadków,
chorób oraz starzenia się organu wzroku.
Liczne pytania słuchaczy spowodowały,
że w wyniku odpowiedzi doktor zdobyliśmy szerszą wiedzę o jaskrze, zwyrodnieniu
Fot. Tadeusz Legutko
plamki żółtej oraz retinopatii cukrzycowej.
Jestem pewna, że wiele zaleceń odnoszących
się
do profilaktyki, będziemy teraz traktować
17 marca 2016 roku Fundacja Sądecka zorganizowała kursokonferencję, na którą złożyło się trzy pa- bardzo poważnie. Druga uczestniczka dyskusji,
nele i trzy wykłady specjalistów, dotyczące zdrowia Justyna Mężyk, właścicielka firmy Pro - Optyk,
i lecznictwa w Polsce. Stowarzyszenie zaprosi- zdradziła wiele zawodowych tajemnic dotyczących
ło do wystąpień fachowców z zakresu medycyny, okularów.
dyrektorów szpitali i placówek medycznych, lekarzy praktyków i urzędników odpowiedzialnych Prowokacyjny temat kolejnego panelu: System
za organizację służby zdrowia w Małopolsce. Słu- opieki zdrowotnej, jest czy go nie ma? wzbudził
chacze Sądeckiego Uniwersytetu III Wieku sta- spore zainteresowanie. W sondażu uczestniczyli:
nowili sporą grupę audytorium w Sali Sichrawy Barbara Bulanowska, dyrektor naczelny Szpitala
miejscowego „Sokoła”, gdzie zajęcia się odby- Uniwersyteckiego w Krakowie, Elżbieta Fryźleły. Prezes Sądeckiego UTW, Wiesława Borczyk, wicz - Chrapińska, p.o. dyrektora Małopolskiego
była jednym z wykładowców. Piszę o dwóch pa- Oddziału Wojewódzkiego NFZ, Jerzy Frydygier,
nelach i jednym wykładzie, których wysłuchałam. wiceprezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie, Mieczysław Pasowicz, prezes Instytutu MeChoroby oczu - zagrożenia, profilaktyka, metody dycyny Innowacyjnej, Stanisław Kracik - dyrekleczenia to temat debaty, w którym wzięła udział tor Szpitala Specjalistycznego im. Babińskiego
11
skorzystać decydenci z Ministerstwa Zdrowia.
Dlaczego tak się nie dzieje, nie potrafię się domyślić. Dlatego obawiam się, że Karta Zdrowia Seniora, o której mówiła Wiesława Borczyk pozostanie jeszcze długo w dokumentach.
Wystąpienie prezes Sądeckiego UTW podporządkowane było hasłu Polityka senioralna i srebrna gospodarka. O ile założenia długofalowej polityki senioralnej na lata 2014 - 2020 dobrze są znane naszym
słuchaczom, ci spoza naszego grona sprawiali wrażenie niedoinformowanych. Dobrze że prelegentka
pokazała publikacje przybliżające to zagadnienie
i wskazała medialne źródła tych materiałów. W wykładzie mocno zaakcentowała, że polityka senioralna to nie tylko działania systemowe przygotowujące
nasz kraj do zmian demograficznych. Starzejące się
społeczeństwo wymaga nowych towarów i usług
na rynku konsumpcyjnym, co jest istotą srebrnej
gospodarki. Ustawy - przekonywała wypowiadająca się - nie rozwiążą problemu, dlatego zachęcam
do aktywności samorządy i wszystkich obywateli.
W końcowej części wystąpienia wykazała potrzebę
współpracy różnych ministerstw: polityki społecznej, zdrowia, edukacji narodowej w sprawie stworzenia systemu wsparcia dla niepełnosprawnych
seniorów, edukacji do starości czy wydania wspomnianej Karty Zdrowia Seniora.
Wiesława Borczyk, prezes Ogólnopolskiej Federacji
Stowarzyszeń UTW i Sądeckiego UTW
w Krakowie oraz Artur Puszko, dyrektor szpitala
w Nowym Sączu. Moderatorem wypowiedzi był Jerzy Bochyński - wiceprezes zarządu Fundacji Sądeckiej.
Już na tych trzech przykładach można wykazać,
że spotkania z tego cyklu dostarczają ważnej wiedzy
z obszaru zdrowia obywateli i drążą temat usprawnienia lecznictwa w Polsce. Miejmy nadzieję,
że sądeckie seminaria mają też swój udział w walce
o reformę systemu zdrowotnego w Polsce.
Biorący udział w dyspucie polemizowali z tezą
Jerzego Frydygiera, który stwierdził, że nie mamy
w Polsce systemu opieki zdrowotnej. Na długiej
liście braków, które wskazał, znalazło się, m.in.
błędne finansowanie usług, brak spójnej polityki leczenia „całego pacjenta”, brak rozeznania potrzeb,
nieinwestowanie w profilaktykę,
skutkujące najwyższymi wydatkami na starzejące się społeczeństwo i wiele innych grzechów.
O tym, że sytuacja nie jest aż
tak zła, przekonywali - za Barbarą Bulanowską - wszyscy
kolejni dyskutanci. Niemniej
jednak przyznawali, że do poprawy sytuacji w służbie zdrowia konieczne są zmiany, które wskazywali. Pomyślałam,
że skoro tyle ludzi i placówek
wie, jak uzdrowić sytuację
w lecznictwie, powinni z tego Fot. Tadeusz Legutko
12
PORADY DIETETYKA (część 2)
O diecie dla chorych na osteoporozę
Z Małgorzatą Mordarską, kierownikiem warsztatów szkolnych w Zespole Szkół nr 1
w Nowym Sączu
ROZMAWIAŁA: IRENA CEPIELIK
mażeryjnych, tłuszczów zwierzęcych
(masło, smalec), produktów typu instant
(dania błyskawiczne, śmietanka w proszku, kremy) słonych przekąsek (chipsy, słone orzeszki), wódki i piwa.
Osteoporoza - według Światowej
Organizacji Zdrowia - dotyka co czwartą kobietę i co ósmego mężczyznę
po pięćdziesiątym roku życia. Należy
też do tej grupy chorób, w których można
przy pomocy diety opóźnić czas jej pojawienia się, spowolnić demineralizację
kości i ubytek tkanki u chorych.
Jakie są wytyczne dietetyka do żywienia osób potencjalnie narażonych
na tę chorobę?
Strasznie dużo tych zakazów. Jakie produkty zaleca się chorym na osteoporozę,
by zapewnić składniki mineralne i witaminy mające korzystny wpływ na kości?
Fot. arch. szkoły
U osób ze zdiagnozowaną osteoporozą
najważniejsze jest dostarczanie odpowiedniej ilości wapnia. Według norm Instytutu Żywności i Żywienia u kobiet i mężczyzn
po pięćdziesiątym roku życia dzienne zapotrzebowanie
na wapń wynosi około 1300 mg. Produkty zawierające
ten cenny mikroelement to:
Małgorzata Mordarska
Przede wszystkim trzeba wyeliminować lub ograniczyć spożywanie produktów, które zakłócają równowagę kwasowo - zasadową
w organizmie, jak: mięso wieprzowe, wędliny, parówki, żółte sery, serki topione, słodycze. Kwasotwórcze
jest też białe pieczywo. Organizm neutralizuje kwasy za pomocą pobieranego z kości wapnia, co powoduje ich osłabianie. Trzeba też zdecydowanie ograniczyć produkty, które zwiększają wydalanie wapnia
z moczem: sól, mocna kawa, herbata i inne napoje zawierające kofeinę, a także produkty zawierające dużo
fosforanów, np. typu fast food. Fosforany znajdziemy
też w produktach w proszku (zupy, sosy, panierki)
i w gazowanych napojach orzeźwiających, typu cola.
Przyswajanie wapna utrudniają produkty zawierające
dużo szczawianów: szpinak, rabarbar, boćwina, szczaw,
buraki, kakao. Nadmiar soli przyczynia się do utraty
wapnia, nadmiar cukru, także czekolady i słodyczy –
do ich demineralizacji. Zaleca się całkowite wykluczenie
z jadłospisu: tłustych mięs i wędlin oraz wyrobów gar-
• Mleko niskotłuszczowe, w razie nietolerancji laktozy
jogurt, kefir lub mleko kozie,
• Warzywa: natka pietruszki, jarmuż, brokuł, kapusta,
sałata, rukola, seler naciowy, ka-larepa, szczypiorek,
brukselka, oliwki;
• Kiełki: rzeżucha, lucerna, pszenica, ciecierzyca;
• Owoce : pomarańcze, czarne porzeczki, kiwi, maliny,
suszone figi, daktyle, rodzynki, morele;
• Orzechy: migdały, orzechy brazylijskie, pistacje,
orzechy laskowe;
• Rośliny strączkowe: soja, ciecierzyca, fasola, zielony
groszek, soczewica, amarantus, komosa ryżowa;
• Konserwy rybne (szproty, sardynki, łosoś, makrela);
• Glony: morszczyn pęcherzykowaty;
13
Czy są jeszcze jakieś ważne witaminy, które znajdziemy w produktach żywnościowych?
• Zioła: oregano, kolendra, gorczyca, kminek, nasiona kopru włoskiego ,liście bazylii, mniszka lekarskiego,
pokrzywy;
Tak. Niezbędną w procesie powstawania kości witaminę K zawierają zielone warzywa, zielona herbata,
oleje sojowy i rzepakowy, żółtka jaj. Kwas foliowy,
który wpływa na prawidłową mineralizację kości, zawarty jest w kiełkach pszenicy, wiśniach, malinach,
pomarańczach, czereśniach i także w zielonych warzywach. Witamina B6, poprawiająca wchłanianie magnezu
jest w rybach, drożdżach, orzechach, warzywach, roślinach strączkowych, produktach pełnoziarnistych, awokado, kiełkach pszenicy. Uczestniczącą w produkcji
kolagenu witaminę C zawierają cytrusy, czarne porzeczki, brokuły, papryka, cebula, kapusta. Prawidłową syntezę kolagenu wspiera witamina A, zawarta w owocach
(śliwkach, morelach, wiśniach) w warzywach (marchewka, jarmuż, czerwona papryka), a także w tranie, wątrobie ,żółtkach, jajach.
• Woda mineralna z wapniem.
Dla prawidłowego wchłaniania wapnia i gospodarki wapniowej ważne są także inne składniki mineralne: magnez (występuje w produktach pełnoziarnistych,
orzechach, siemieniu lnianym, roślinach strączkowych,
suszonych owocach), bor (w świeżych owocach, warzywach, orzechach), stront (w zmielonych na proszek
skorupach jaj kurzych, które można dosypywać do potraw), cynk (pestki dyni, sezam, orzechy, kiełki pszenicy,
mięso, wołowe, wątróbka, fasola) potas (świeże i suszone owoce, orzechy, warzywa), mangan (produkty pełnoziarniste, orzechy, rośliny strączkowe), miedź (orzechy,
ryby, podroby, zielone warzywa liściaste, rośliny strączkowe). Pozostały nam jeszcze równie ważne witaminy.
Najważniejsza jest witamina D, regulująca gospodarkę
wapniową, uczestnicząca w procesach mineralizacji kości, mająca wpływ na stan napięcia i sprawność układu
mięśniowego.
Z tych wyliczeń wynika, że niektóre produkty
są szczególnie cenne, bo pokrywają różne potrzeby.
Proszę sformułować dla nas parę zaleceń z ważnymi
produktami żywnościowymi w roli głównej.
W latach młodości nasz organizm wytwarzał
ją pod wpływem promieni słonecznych. W wieku
podeszłym dochodzi do upośledzenia skórnej syntezy witaminy D i jej przemiany wewnątrzustrojowej.
Jak ją można uzupełnić w diecie?
Proszę bardzo.
• Dodawaj warzywa do każdego posiłku.
• Przynajmniej raz w tygodniu jedz rośliny strączkowe,
jeżeli masz możliwość niech to będzie świeży groszek,
fasolka lub soja
W istotnych ilościach występuje ona w tłustych rybach:
śledzie, sardynki, makrela, łosoś, szproty, sola, pstrąg;
także w tranie, wątróbkach, żółtkach jaj, drożdżach, mleku, margarynie, grzybach, kiełkach słonecznika. Można
ją też uzupełniać suplementami diety lub tabletkami witaminy D. Nie wolno zaniedbywać spacerów w słońcu,
szczególnie w okresie od maja do września.
• Codziennie jedz kiełki, orzechy i nasiona,
• Z produktów zbożowych wybieraj zawsze razowe
i wieloziarniste pieczywo, chleb graham, brązowy ryż,
makaron razowy, kaszę gryczaną , jaglaną, pęczak, naturalne płatki zbożowe, komosę ryżową, amarantus,
• Koniecznie minimum 2 razy w tygodniu jedz ryby
tłuste: łosoś, śledź, makrela, sardynki,
pstrąg tęczowy;
• Pij mleka roślinne, (sezamowe, migdałowe, kokosowe, sojowe), najlepiej samodzielnie przyrządzone oraz herbatki
z pokrzywy, rumianku, melisy, mięty, kawę
zbożową i wodę mineralną niegazowaną,
• Używaj tylko roślinnych olejów,
• Słodycze zastąp świeżymi i suszonymi
owocami oraz niesłodzonymi sokami warzywnymi i owocowymi.
Dziękujemy za cenne rady!
Fot. arch. szkoły
14
RELACJA
Finał konkursu wiedzy o Sądecczyźnie
Spotkanie pokoleń
TEKST: MARIA HALINA STARZYK
O laur zwycięzcy w konkursie historycznym „ Mój Region – Moja Duma, Moje Miasto - Moja Duma” ubiegało się 455 uczniów szkół podstawowych, średnich,
gimnazjów oraz studentów. Wśród tej ostatniej grupy
była sześcioosobowa reprezentacja naszego Uniwersytetu. Miło nam donieść, że wszyscy znaleźli się w gronie
laureatów, a zwycięstwo zasłużenie przypadło Elżbiecie
Pachoń. Wielkim zaskoczeniem dla nas były nagrody –
przyznawane studentom stypendia im. Braci Potoczków,
a w finale niestety nie było przedstawicieli innych sądeckich uczelni.
lektura opublikowanych prac konkursowych. Szczególnie ciekawe są te, które przedstawiają ludzi, zabytki
i historię rodzinnych wsi. Mają one charakter osobisty,
widać jak ważne dla autorów jest odkrywanie własnych
korzeni, z których są prawdziwie dumni.
Organizatorzy i nauczyciele, którzy przygotowali młodych uczestników konkursu mogą mieć satysfakcję ze swojej pracy, a my możemy się cieszy,
że poszerzanie wiedzy na temat „małej ojczyzny” przynosi takie wspaniałe rezultaty. Mamy też nadzieję,
że w przyszłorocznym konkursie (jeśli zostaniemy zaproszeni), wystartuje liczniejsza i mocna reprezentacja
naszego uniwersytetu. Już dziś zachęcamy do poszerzania wiedzy na tematy sądeckie, a jest to dziedzina pasjonująca i niewyczerpana.
Jednak nie one były dla nas najważniejsze, chociaż wynagradzały trud przygotowań do konkursu z wiedzy
o Nowym Sączu i regionie, ale spotkanie z młodymi ludźmi biorącymi w nim udział. Zaskoczyło
nas tak liczne uczestnictwo dzieci i młodzieży, ich głęboka wiedza i zainteresowanie tematem.
Większość z nich to uczniowie szkół w małych wiejskich
miejscowościach, dla których
już sama wizyta w Nowym Sączu, uroczystość rozdania nagród, obecność wielu ważnych
gości z prezesem Zygmuntem
Berdychowskim na czele były
niezwykłym wydarzeniem. Widać było jak bardzo ją przeżywają
i ile wysiłku włożyli, by uzyskać
dobry wynik. W czasie rozmów
z uczniami biorącymi udział
w poprzednich edycjach konkursu widoczna była ich dojrzałość, Fot. Jadwiga Banach
znajomość tematu wynikająca
z autentycznego nim zaintereso- Laureaci konkursu z Zygmuntem Berdychowskim (w środku): od lewej Ewa Merha, Anna Maria
Zygmunt, Maria Halina Starzyk, Elżbieta Pachoń, Krystyna Słaby, Władysław Szwenik
wania. Podobne wrażenie daje
15
WYWIAD NUMERU
CHIŃSKI MUR I WRÓBELEK
Z Jolantą Kieres, członkiem Zarządu Sądeckiego UTW, emerytowanym lekarzem stomatologiem
ROZMAWIAŁA: BARBARA GIEROŃ
Od lat jesteś na emeryturze.
Nie nudzisz się przypadkiem?
Od momentu założenia uczęszczam na Sądecki Uniwersytet
III Wieku. W tym roku np. jestem opiekunką sekcji psychologicznej. Uważam, że wykłady, których możemy wysłuchać
pozwalają nam lepiej zrozumieć
nasze potencjalne zdolności czy
ograniczenia, a przede wszystkim
zrozumieć siebie. Zauważyć i docenić nasze mocne strony, powalczyć ze słabymi.
Co jest inspiracją takiej aktywności?
Jako dziecko byłam bardzo nieśmiała. Życie to zmieniło. Na studiach zostałam niespodziewanie
dla siebie wybrana starościną grupy.
Zawsze też byłam ciekawa świata
i lubiłam się uczyć. Lubię zresztą
do tej pory.
Fot. arch. Jolanty Kieres
Jolanta Kieres
Bierzesz udział w realizacji
rozmaitych uniwersyteckich
projektów. Towarzyszyły temu
jakieś trudności?
Biorąc udział w spektaklu „MaJestem też prezeską Klubu Sedonny polskie” opracowanym według poeniora przy sądeckiej delegaturze Okręgowej
Izby Lekarskiej w Krakowie. Mamy comiesięczne spot- zji Jerzego Harasymowicza musiałam nauczyć się strof,
kania, organizuję wycieczki, wyjazdy na koncerty, spek- które nastręczały mi pewne problemy w ich zapamiętaniu. Na wersie …Przewracają komary nicości grody…
takle teatralne i operowe.
„łamałam” osobiste neurony przez wiele tygodni.
A esperanto?
To odrębna i bardzo już długa historia. Językiem tym za- Rozumiem, że bardzo lubisz podróże. Przeżyłaś
interesowałam się na studiach.
przy okazji jakieś zaskoczenia?
W 1963 r. brałam udział w Światowym Kongresie Esperantystów w Sofii. Uległam fascynacji poznawczej.
Spotkałam wielu świetnych ludzi z rozmaitych, także
odległych krajów i okazało się, że mogę się z nimi porozumieć. Kiedy powróciłam do Nowego Sącza zapisałam się do Klubu Esperantystów działającym przy DKK,
aktualnie MOK. Tam też poznałam świetnych esperantystów – ks. Jana Kosa, Aleksandra Grelę, czy uczennicę Lidii Zamenhof Marię Kosiaty. Na emeryturze uczę
tego języka, ale nie tylko studentów SUTW, także uczniów szkół podstawowych, w tym roku – w Rdziostowie
i Białej Niżnej. Dzieci popisywały się już znajomością
esperanta biorąc udział w językowych międzynarodowych konkursach. Zdobywały pierwsze nagrody.
16
Zafascynowały mnie monumentalne budowle, Chiński Mur i Machu Picchu. A najwspanialsze było to,
że w tych odległych od współczesnej cywilizacji miejscach spotkałam esperantystów. Miałam przyjemność
odwiedzić ich prywatnie, poznać bliżej.
A najdłuższa podróż?
Na Kongres Esperantystów do Pekinu. Dziewięć dni
i nocy koleją transsyberyjską. Na szczęście istnieją nalewki i bridż.
Ostatnio mamy okazję wypełniać dla studentów rozmaite ankiety. Pozwól więc, że zaatakuję z modyfikowanym nieco przez siebie kwestionariuszem Proust’a.
Gdzie więc chciałabyś żyć?
W Polsce.
Kim albo czym chciałabyś być?
Ciągle stomatologiem.
Jakie błędy najłatwiej wybaczasz?
Co najbardziej cenisz u przyjaciół?
Własnych staram się nie rozpamiętywać, a cudzych
nie rozsądzać, w tym przypadku w myśl biblijnej zasady:
nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni.
Życzliwość i prawdomówność.
Twoja największa wada?
Lenistwo.
Ulubiona postać w historii?
Ludwig Łazarz Zamenhof. Bardzo inteligentny,
a zafascynowała mnie jego wielka mądrość, skromność
i dokonania. Dał przecież światu język, który pozwala
na porozumienie między ludźmi żyjącymi w zupełnie
różnych światach. Nie czerpał też z tego tytułu żadnych
profitów.
Twój sen o szczęściu?
Czuję się szczęśliwa, mam
nie muszę więc śnić o szczęściu!
rodzinę,
Co byłoby dla ciebie największym nieszczęściem?
Kompletna głuchota, absolutna niepełnosprawność.
Jaką chciałabyś być?
Piękna, zdrowa, młoda i bogata.
Twój ulubiony bohater powieściowy?
W tej chwili właściwie nie mam, ale przed laty
to był Kmicic i Colas Breugnon.
Ulubiony kolor?
Niebieski i granatowy.
Ulubione bohaterki w rzeczywistości?
Maria Skłodowska - Curie, za wszystko.
Ulubiony kwiat?
Żółte tulipany. Kojarzą mi się z czasem studiów.
Mieszkałam wtedy na stancji i gospodarz kwatery,
gdy tylko zakwitały przynosił je z ogrodu. W dużych
ilościach.
Ulubione bohaterki literackie?
Scarlet O’Hara. Za jej urocze: pomyślę o tym jutro.
Ulubiony malarz?
Dopóki nie obejrzałam wystawy jego dzieł zajmujących trzy piętra Muzeum d’Orsay – Auguste Renoir.
W sumie jednak rzeczywiście impresjoniści. W malarstwie polskim - Jacek Malczewski. Fascynuje mnie
jego symbolizm.
Ulubiony ptak?
Wróbelek. To przez Gałczyńskiego.
Ulubiony pisarz?
W młodości – Remarque i Moravia. Teraz trudno
by mi było zdecydowanie się zdeklarować.
Ulubiony kompozytor?
Zdecydowanie Mozart.
Ulubiony poeta?
A w przypadku opery?
Stanisław Moniuszko,
ze wskazaniem na „Straszny dwór” i Halkę”.
Konstanty Ildefons Gałczyński i Julian Tuwim.
Czego najbardziej
nie cierpisz?
Nie toleruję chamstwa.
Głos?
Ostatnio zachwycił mnie
tenor Beczały.
W ramach spektakli Trans
Opera obejrzałam niedawno tego artystę w roli Rudolfa w „Cyganerii” Giacomo Pucciniego.
Ulubione zajęcie?
Czytanie.
kochającą
Jaki talent
mieć?
Wokalny.
chciałabyś
Twoje motto?
Zacytuję Oscara Wilde’a:
Życie jest zbyt poważne,
aby brać je serio.
Fot. arch. Jolanty Kieres
17
WOLONTARIAT SENIORÓW
50+ DOJRZALI, POTRZEBNI, KOMPETENTNI
TEKST: MAREK WINIARSKI
W piątek 9 października 2015 r. odbyła się gala podsumowująca realizację projektu „50+ dojrzali, potrzebni, kompetentni”. Wydarzenie to było okazją
do uroczystego podsumowania efektów projektu
i podziękowania wszystkim tym, którzy przyczynili
się do osiągnięcia jego rezultatów - zarówno uczestnikom projektu oraz osobom i instytucjom zaangażowanym w jego realizację. Podczas pierwszej części gali głos zabrali:
dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie - Jacek Pająk, prezes Stowarzyszenia WIOSNA - ks. Jacek Stryczek oraz kierownik projektu Anna Popielska - Borys. Kilka słów o swoich doświadczeniach z wolontariatem przedstawił także
senator RP Bogdan Klich.
3. Zgromadzenie Sióstr Niepokalanego Poczęcia
N.M.P. Dom Zakonny w Nowym Sączu
4. Szkoła Języków Obcych „Mały Rynek” w Krakowie
5. Pro-Holding sp. z o.o. w Krakowie
6. Conceptor sp. z o.o. w Krakowie
7. Polsko-Amerykańskie Kliniki Serca, Małopolskie Centrum Sercowo-Naczyniowe w Chrzanowie
8. Stowarzyszenie Nasze Zgłobice
Był też czas na podziękowania dla uczestników
projektu - zarówno osób 50+ jak i wolontariuszy,
którzy w znacznym stopniu przyczynili się do sukcesu projektu.
Pośród zaproszonych gości znaleźli się między innymi partnerzy projektu - dyrektor i wicedyrektor
Grodzkiego Urzędu Pracy w Krakowie - Marek
Cebulak i Waldemar Jakubas, zaprzyjaźniona z projektem prezes Agencji Rozwoju Miasta Krakowa
- Małgorzata Marcińska oraz dyrektorzy małopolskich powiatowych urzędów pracy.
Druga część gali, mniej oficjalna, poświęcona została zarówno sprawom ducha i ciała. Było więc miejsce na wspaniałe i inspirujące mowy motywacyjne
wygłoszone przez dwóch mówców: Piotra Cieszewskiego (maratończyka, taternika, zdobywcę Mount
Everest, członka Stowarzyszenia Profesjonalnych
Mówców) oraz Jacka Walkiewicza (psychologa,
Podczas uroczystości wręczono statuetki „Firma przyjazna pracownikom 50+”
ośmiu pracodawcom z Małopolski,
którzy organizowali miejsca stażowe
dla uczestników projektu - osób 50+,
a po zakończeniu staży przygotowali
dla nich miejsca pracy:
1. Tesco Polska Spółka z o.o.
2. Uniwersytet Jagielloński Collegium
Medicum, Dział Inwestycji i Remontów
Fot. Marek Winiarski
18
Tajniki fotografii z Piotrem Droździkiem
fot. Piotr Droździk
i uczestnicy
WYKŁADY AUDYTORYJNE I SPECJALISTYCZNE
fot. Antoni Łopuch, Tadeusz Legutko
Andrzej Długosz,
prezes Towarzystwa Miłośników
Starego Sącza
prof. Kazimierz Karolczak,
Uniwersytet Pedagogiczny Kraków
Słuchacze w trakcie wykładów w sekcji geograficzno-przyrodniczej
prof. dr hab. Norbert Pikuła,
prof. dr hab. Joanna Pociask-Karteczka. Uniwersytet Pedagogiczny Kraków
UJ Kraków
Działania organizacyjne przed wykładem,
od lewej: Karina Jachimowicz, Katarzyna Zygmunt, Zofia Mółka
mec. Wojciech Nalepa,
prawnik, Nowy Sącz
Piotr Pietrusza, psycholog,
WSB-NLU Nowy Sącz
dr inż. Piotr Czekalski,
Politechnika Śląska
dr Robert Faracik, UJ Kraków
Sekcja medyczna - starosta Lucyna Bocheńska-Kuleta
Zajęcia dodatkowe
Relacja fotograficzna z wykładów
w MCK Sokół - fot Antoni Łopuch
Spacerkiem po Starym Sączu - fot. Marek Winiarski
Zakończenie lektoratu z j. niemieckiego z Marią Marek
fot. Władysław Szwenik
Zmagania z okrągłą materią - fot. Zofia Mółka
Piórkiem i węglem - fot. Mariola Pękala-Piekarska
Mój przyjaciel taniec - fot. Zofia Mółka
Spontaniczny występ zespołu regionalnego
w sekcji medycznej - fot. Jadwiga Banach
Prace pod kierunkiem Elżbiety Winiarskiej
patrz str. 28
trenera inspirującego, wykładowcy, autora
książek „Pełna MOC życia” i „Pełna MOC
możliwości”, członka Stowarzyszenia Profesjonalnych Mówców).
Gdy w 2013 roku wraz z paroma osobami
z Nowego Sącza zaczynaliśmy intensywne
szkolenie na tutorów (wolontariuszy) projektu nie zdawałem sobie sprawy z ogromu
przedsięwzięcia. Na wolontariuszy wybierano osoby które mogą podzielić się swoim doświadczeniem zawodowym, osiągnęli sukces
w życiu prywatnym i zawodowym, mają stabilną sytuację życiową. Chcą dzielić się swo- Fot. Marek Winiarski
im czasem i doświadczeniem z innymi – tymi,
którym w życiu zawodowym układa się gorzej.
WIOSNA w wieku 45+, pragnących włączyć się
Tacy ludzie zostali wolontariuszami. Najlepiej zob- w proces aktywizacji zawodowej osób w wieku 50+.
razuje wielkość przedsięwzięcia parę liczb o proKrótki opis projektu: W ramach projektu przygojekcie:
towano i przetestowano model pracy wolontariuLider projektu: Wojewódzki Urząd Pracy w Kra- szy po 45. roku życia z osobami po 50. roku życia
kowie.
Główne etapy realizacji projektu obejmowały:
Przygotowanie wolontariuszy po 45 roku życia
Partnerzy: Stowarzyszenie Wiosna, Grodzki
do pracy z osobami po 50 roku życia (szkolenia
Urząd Pracy w Krakowie, Powiatowy Urząd Pracy
wdrażające dla wolontariuszy/tutorów). Dopasow Tarnowie, Powiatowy Urząd Pracy w Chrzanowanie/przydzielenie wolontariusza do osoby po 50
wie, Powiatowy Urząd Pracy dla Powiatu Nowosąroku życia (praca 1:1 - tutor i osoba 50+). Realizację
deckiego.
grupowych spotkań inspirujących mających na celu
wymianę doświadczeń, budowanie zaufania, włąOkres realizacji projektu:
czanie uczestników we współzarządzanie. Indywi1 października 2013 - 31 października 2015.
dualny tutoring - współpracę wolontariusza z osobą
Źródło finansowania projektu: Program Operacyj- po 50 roku życia w zakresie aktywizacji społecznej
ny Kapitał Ludzki na lata 2007 - 2013, pod działa- i zawodowej. Realizację średnio czteromiesięcznie 7.2.1 PO KL Aktywizacja zawodowa i społeczna nych staży zawodowych dla osób w wieku 50+.
osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Zorganizowanie gali podsumowującej dany cykl
Cel główny: Do października 2015 roku podniesie- realizacji projektu, mającej charakter informacyjno
nie aktywności zawodowej i społecznej 240 osób - promocyjny, integrujący wszystkie zaangażowane
po 50. roku życia, pozostających bez pracy, zagro- osoby i podmioty.
żonych wykluczeniem społecznym, pochodzących
z Małopolski, poprzez stworzenie modelu pracy wolontariuszy po 45. roku życia z osobami po 50. roku
życia.
Efekty projektu: 40% uczestników w wieku
50+ znalazło zatrudnienie, objęto wsparciem 255
niepracujących osób w wieku 50+, przygotowano
do pracy z bezrobotnymi osobami 50+ 171 wolontariuszy w wieku 45+, zorganizowano staże zawodowe dla 216 osób 50+ u 160 pracodawców z całej
małopolski.
Uczestnicy projektu: W projekcie wsparciem
objęto dwie grupy: 240 osób niezatrudnionych,
w wieku 50-64 lata, zagrożonych wykluczeniem
społecznym, zamieszkujących na terenie Krakowa,
Tarnowa, powiatu tarnowskiego, chrzanowskiego
i nowosądeckiego, chcących rozwinąć swoje kompetencje pozwalające na wydłużenie aktywności
na rynku pracy. 170 wolontariuszy Stowarzyszenia
Projekt 50+ został zakończony ale powstał nowy bazujący na doświadczeniach poprzedniego. Nazywa
się „Gwarancja 50+”, zmieniła się też siedziba: zamiast Stowarzyszenia Wiosna - Wojewódzki Urząd
Pracy w Krakowie.
19
ZA MIEDZĄ
WYKORZYSTAĆ POTENCJAŁ
I DOŚWIADCZENIE
OSÓB STARSZYCH
Gaudeamus w Starosądeckim Uniwersytecie Trzeciego Wieku
Rozmowa z Anną Majdą
Inicjatorką i założycielką UTW w Starym Sączu
ROZMAWIAŁA: ROZALIA KULASIK
Przebrzmiały dźwięki Gaudeamus w starosądeckim UTW. Zechce pani przybliżyć kulisy
tego przedsięwzięcia?
W listopadzie ubiegłego roku utworzyliśmy Fundację Rozwoju Sądecczyzny, która uchwałą zarządu
dwa miesiące później powołała Uniwersytet Trzeciego Wieku. Powstał on na wyraźne zapotrzebowanie społeczne starosądeczan, chociaż słuchaczami mogą być też mieszkańcy całego powiatu.
Nasz uniwersytet ma otwarty charakter.
Wiem, że tutejsi seniorzy uczestniczą w zajęciach
Sądeckiego UTW, ale są i tacy, którzy z różnych
powodów nie mogą jeździć do Nowego Sącza.
To właśnie im wyszliśmy naprzeciw. Już mamy ponad 130 słuchaczy, z czego się bardzo cieszymy.
nat honorowy nad UTW objął burmistrz Jacek
Lelek. Władze samorządowe wyraziły też gotowość
wsparcia tej inicjatywy. Jesteśmy im niezmiernie
wdzięczni, wiemy, że możemy liczyć na daleko idącą pomoc.
Wspomniała Pani o patronacie honorowym,
ja zapytam jeszcze o naukowy?
Patronat naukowy nad naszym UTW objął Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
i Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym
Sączu. Został on podpisany podczas inauguracji
UTW przez obu rektorów. Pracownicy tych uczelni
będą prowadzić wykłady dla naszych słuchaczy.
Jakie zajęcia proponuje UTW w tym semestrze?
Jest to tzw. semestr zerowy. Pozwoli nam poznać
potrzeby starosądeckich seniorów.
A my ze swej strony przygotowaliśmy dla naszych słuchaczy bogatą ofertę. Oferujemy im wykłady z zakresu kultury, przyrody, geografii, prawa, psychologii i medycyny. Proponujemy cztery
wykłady audytoryjne i po dwa specjalistyczne
w sekcjach: kulturoznawczo – przyrodniczo – geograficznej i prawno – psychologiczno – medycznej.
Oprócz wykładów będzie kurs komputerowy, język angielski i zajęcia ruchowe. W tym semestrze
najważniejsza będzie integracja słuchaczy, dlatego
też zorganizujemy wyjazdy np. do źródeł termal-
Skąd pomysł utworzenia UTW?
Zarząd Fundacji Rozwoju Sądecczyzny, któremu przewodniczę składa się z trzech osób: ja,
Jarosław Kiełbasa, Józef Majda. Ten nasz tercet
ma już pewne doświadczenia w pracy z seniorami
i dlatego postawiliśmy poprzeczkę wyżej.
Uniwersytet to coś znaczącego, to dążenie do ideału. Dzięki niemu Fundacja może pozyskiwać środki
na swoją działalność, a oprócz tego fantastycznie
pracuje się z seniorami, którzy wiedzą, czego chcą.
To w nich tkwi potencjał, mają życiowe doświadczenie. Chcemy to wykorzystać. W pewnym sensie
to także wyższa ranga dla miasta, dlatego patro20
nych, do kopalni soli w Wieliczce wraz z noclegiem, zwiedzanie Krakowa oraz wspólne ognisko. Każdy słuchacz wpłacając 30 zł czesnego
za semestr otrzymuje legitymację uprawniającą
do zniżek w niektórych sklepach i aptekach w Starym Sączu. W tej cenie wliczone są także nagrody
i wyróżnienia za działalność. Wykłady, kursy i dodatkowe atrakcje wraz z dostarczonymi materiałami są bezpłatne.
Zarówno Fundacja Rozwoju Sądecczyzny
jak i Uniwersytet Trzeciego Wieku to wielkie
wyzwanie i zobowiązanie. Nie obawia się Pani Fot. arch. Anna Majda
trudności przy realizacji zadań?
pomoc, podobnie jak mecenas Wojciech Nalepa.
Jak już wcześniej wspomniałam, nie jestem sama. Wykorzystamy to na pewno.
Jest nas troje w zarządzie. Cały zarząd pracuje na sukcesy. Wiem, że to jest mrówcza praca. Jakie są najbliższe plany uniwersytetu?
Nie boimy się wyzwań. Na swojej drodze spo- Już mówiłam, że jest to semestr przede wszystkim
tykam życzliwych ludzi i dlatego łatwiej je re- integracyjny, dlatego planujemy w drugi dzień Ziealizować. Każde nowe doświadczenie pozwo- lonych Świąt zorganizowanie ogniska. Włączymy
li uchronić się od błędów. Wyznaję zasadę: naszych słuchaczy w organizację Dnia Dziecka
To, co dajesz innym, wraca do ciebie w dwójnasób. i Dnia św. Kingi, a w przyszłości może w wolonStawiamy dopiero pierwsze kroki i aby nie popeł- tariat na rzecz przedszkolaków np. czytanie bajek
niać błędów, będziemy korzystać z doświadczeń w przedszkolach lub wspólne pieczenie ciasteczek.
innych. Wiesława Borczyk prezes Ogólnopolskiej W ramach Fundacji mamy też projekt na otwarFederacji Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzecie- cie od października tego roku wiejskiego UTW
go Wieku i Sądeckiego UTW zaoferowała swoją w Nawojowej.
Od Uniwersytetów Ludowych do Uniwersytetów III Wieku
NAUKA PRZEZ CAŁE ŻYCIE
TEKST: MARIA HALINA STARZYK
I
dea kształcenia osób dorosłych liczy ponad 150
lat. Jej twórcą jest Duńczyk Nikolai Frederik
Severin Grundtvig. Z tym nazwiskiem zetknęli się słuchacze naszego uniwersytetu korzystający w poprzednich latach z programu o tej nazwie.
Program „Grundtvig”, obecnie część programu „Erasmus” dotyczy kształcenia dorosłych i jest finansowany
z funduszy Unii Europejskiej. Halina Komar opisując
w „Biuletynie” sukces sądeckich esperantystów jakim
było zajęcie II miejsca w konkursie „pierwsza Liga
Grundtviga” w kategorii „najlepsza organizacja” wspo-
mniała krótko patrona tego międzynarodowego programu.
N.F.S. Grundtvig jest poniekąd prekursorem Uniwersytetów III Wieku. To on pierwszy dostrzegł potrzebę
kształcenia osób dorosłych i uważał, że nauka powinna
być obecna na każdym etapie życia człowieka. Był poetą,
pisarzem, historykiem, filozofem, pastorem, teologiem
i politykiem. Działalność tego człowieka wywarła
ogromny wpływ nie tylko na społeczeństwo duńskie,
ale także wiele innych krajów i jej skutki są widoczne
do dziś.
21
Jest jednym z głównych przedstawicieli romantyzmu.
Jego długie życie przypadło na złoty wiek literatury
duńskiej. Jest autorem pierwszego przekładu na język
nowożytny jednego z najstarszych tekstów literatury staroangielskiej opisującego legendarnego bohatera
Danii i Szwecji - Boewulfa. Opracował wiele tematów
z historii Danii i mitologii nordyckiej, co znacznie wpłynęło na rozbudzenie poczucia tożsamości tego narodu.
Głównie jest znany jako twórca duńskich psalmów,
których napisał ponad tysiąc i które są śpiewane po dziś
dzień w każdym duńskim kościele. Jego utwory są w kanonie literatury obok dzieł Hansa Christiana Andersena,
Martina Nexo i Karen Blixen.
dyplomów czy egzaminów, lecz dla twórczego życia
w społeczeństwie. Uniwersytety Ludowe kształtowały
postawy obywatelskie, prospołeczne, były szkołą demokracji. Stąd krok do rozwoju spółdzielczości i samorządności, które najbardziej są rozbudowane w krajach
skandynawskich, a z tego też wynika najwyższe poczucie równości i społecznego zaufania, które w nich obserwujemy.
Pierwszy Uniwersytet Ludowy powstał w 1844 r. w Danii, a już w 1875 r., w tym liczącym wówczas dwa miliony mieszkańców kraju, było ich 75! Idea Uniwersytetów
Ludowych bardzo szybko i szeroko rozprzestrzeniła się
w krajach skandynawskich, wzbudziła żywe zainteresowanie w całej Europie.
Był reformatorem kościoła luterańskiego
Hasło Uniwersytetu
w kierunku istniejącego do dziś w wielu
„Szkoła dla Życia” ozna- W Polsce dopiero na początku XX wieczęściach świata, czystego protestantyczało naukę nie dla tytułów, ku zaczęły się pojawiać szkoły przezmu opartego na Biblii i sakramentach
dyplomów czy egzaminów, znaczone dla dorosłej chłopskiej młotzw. grundtvigianizmu. Jest czczony
dzieży, jednak ukierunkowane przede
lecz dla twórczego życia
w kościele luterańsko - ewangelickim,
wszystkim na podnoszenie kwalifikaw społeczeństwie
jego imię wymienia się podczas urocji zawodowych. Dopiero w 1921 r.
czystości religijnych. W Kopenhadze
powstał Uniwersytet Ludowy w Dalw 1940 r. wybudowano i nazwano jego imieniem koś- kach pod Poznaniem założony przez księdza Antonieciół, jeden z najbardziej rozpoznawalnych budynków go Ludwiczaka. Powstawanie dalszych uniwersytetów
w stolicy.
było inspirowane przez Kościół bądź przez organiza-
cje chłopskie. Dużą rolę odegrały założone i prowadzone przez Ignacego i Zofię Solarzów - Uniwersytet
w Szycach k/Miechowa (1924 r.) i Uniwersytet Orkanowy w Gaci Przeworskiej (1932 r.), powiązane
ze Związkiem Młodzieży Wiejskiej „Wici”. To w nich
nie tylko kształcono, ale i wychowywano wartościowych, rozumnych obywateli, ludzi aktywnych społecznie, którzy mieli być drożdżami postępu w swoim środowisku. Uniwersytety były jednak nieliczne i działały zbyt
krótko by dokonać takich zmian na wsi jak to się stało
w Skandynawii.
Poglądy polityczne Grundtviga, mocno ugruntowały się
w społeczeństwie duńskim i pozwalają rozumieć aktualne wydarzenia w tym kraju. Według niego wspólnota
Duńczyków jest wyższa od innych narodów, a jej język,
mitologia i literatura stanowią nieprzekraczalną granicę
dla obcych, której powinno się bronić chytrością, podstępem lub na drodze dyplomatycznych ustępstw. To nacjonalizm „słabego narodu” – stąd bierze się dzisiejszy lęk
przed utratą tożsamości narodowej.
Grundtvig znany jest na całym świecie głównie
jako twórca idei Uniwersytetów Ludowych. Idea
wywodziła się od romantycznego „wejścia w lud”.
Należy pamiętać, że wiek XIX to okres zniesienia
poddaństwa i uwłaszczenia chłopów - chłopi stawali
się obywatelami. Uniwersytety prowadzone w systemie internatowym miały na celu edukację młodzieży chłopskiej. Ich zadaniem nie była nauka zawodu,
lecz przygotowanie ludzi dorosłych do aktywnego udziału
w życiu społecznym. Uniwersytet miał charakter humanistyczny, kładł duży nacisk na rozwijanie osobowości, odkrywanie talentów, budowanie wspólnoty.
W ówczesnych warunkach miał dać odpór nasilającemu
się germanizmowi, być ośrodkiem rozwoju narodowego języka. Był sposobem na pobudzenie rozwoju zrujnowanej po wojnie z Prusami wsi. Hasło Uniwersytetu
„Szkoła dla Życia” oznaczało naukę nie dla tytułów,
Po II wojnie masowo zakładano uniwersytety ludowe,
ale szybko je też zlikwidowano (1952 r.).Obecnie zmieniły się tak bardzo uwarunkowania społeczne i ekonomiczne, że stara formuła nie ma już sensu. Podejmowane próby reanimacji tego ruchu mają trochę inne cele.
Zmianie uległy też uniwersytety w Danii w kolebce tego
ruchu - pod starą nazwą Uniwersytet Ludowy działają
w większości Uniwersytety III Wieku.
I tak idea Grundtviga sformułowana w połowie XIX
w. jest ciągle żywa. To z niej pochodzi hasło „nauki
przez całe życie”, które umożliwia osobom starszym na
ciągłe rozwijanie swoich zainteresowań i osobowości, pozwala być aktywnymi w życiu społecznym i kulturalnym.
Nauka jest przecież jednym z czynników nadających
sens ludzkiemu życiu.
22
KÓŁKO DZIENNIKARSKIE
„NA PLUSIE”
Pani F
Mocna dziewczyna, z którą można konie kraść. Bezkompromisowa, co wzbudza sympatię nie tylko moją.
Pani G
Zajmuje się różnymi sposobami nic - nierobienia. Lubi
pisać śmieszne, niezbyt mądre wierszyki o częstochowskich rymach.
Różnego rodzaju kółka zainteresowań spełniają rolę
integrującą, poznawczą. Gromadzą ludzi o podobnych
zainteresowaniach i sprzyjają rozwijaniu tych zainteresowań. Po tym wstępie, a właściwie wyważeniu otwartych drzwi poświęcę parę uwag uczestnikom naszych
zajęć.
Innym paniom z kółka dziennikarskiego „Na Plusie”
poświęcę swój wyostrzony zmysł obserwacji w późniejszym terminie. O zajęciach kółka nie piszę, bo nie zawsze na nich uważałam, a czasem chodziłam na wagary.
Tu należałoby powiedzieć „mea culpa”. Tak podpowiedziała pani C. No i to byłoby na tyle, jak zwykł mawiać
prof. Jan Tadeusz Stanisławski.
Warsztaty dziennikarskie - brzmi poważnie, w ramach zajęć z językoznawstwa - brzmi zbyt dostojnie,
więc napiszę o kółku dziennikarskim - brzmi swojsko.
Zajęcia naszego kółka odbywają się raz w tygodniu. Prowadzi je doświadczony dziennikarz, sympatyczny, wysportowany, cyklista - wiek 40 na plusie. Uczestniczki
zajęć to panie 50, 60, 70 lat, wszystko na plusie. Pogoda naszej zimowej wiosny zaledwie parę stopni, ale też
na plusie. Moją uwagę przyciągają plusy uczestniczek
kółka dziennikarskiego. Mam do nich małą pretensję
(do uczestniczek, nie do plusów). Ich obserwacja życzliwa, nie złośliwa rozpraszała mnie na zajęciach. Patrzyłam, obserwowałam, a nie słuchałam. Miła, sympatyczna, koleżeńska - te przymiotniki pasują do każdej z pań,
które tu przedstawię.
Wszelkie podobieństwo do osób biorących udział w zajęciach kółka dziennikarskiego „Na Plusie”, a obserwowanych przez niżej podpisaną jest przypadkowe.
P.S. obchodziliśmy niedawno dzień poprawnej polszczyzny. Może by wyrzucić z użycia takie określenia jak „na
plusie”, „na minusie”.
Co wy na to?
Elżbieta Cholewa
Pani A
Wydaje się zbyt delikatna jak na tę, która ma przewodzić.
Ale tak naprawdę to żelazna dama. Taka Margaret Thatcher naszego kółka. Decyduje wspólnie z prowadzącym
o tekstach, szacie graficznej i całości Biuletynu UTW.
CODZIENNOŚĆ
Pani B
Tytan pracy dziennikarskiej. Napisała dużo ciekawych
tekstów, przeprowadzała wywiady z ciekawymi ludźmi.
Powiedzieć - jestem człowiekiem,a nie Bogiem.
Dlaczego człowiek komplikuje sobie życie?
Chowając swe problemy bardzo skrycie
Czasem jest lepiej - ot tak sobie
Powinno dla każdego jasne słońce liczyć się
I nawet z burzą wstający ciemny dzień
Pani C
Miłośniczka książek, architektury i sztuki. Zna łacinę.
Poważna. Zasadnicza.
Bo każdy kwiatek spogląda w dal
A w płatkach ma radość, a czasem i żal.
Dlatego cieszmy oczy swe
Pani D
Rozgadana, roześmiana. Ładnie i ciekawie pisze. Ma słabość do zdrobnień.
Tym co na co dzień dzieje się
I nie chowajmy uczuć na samym dnie
Dlaczego?Być może szczęście uśmiechnie się.
Pani E
Wrażliwa, czasem „nad”. Pisze ciekawe recenzje przeczytanych książek. Odkryła mi poezje Bronka z Obidzy.
Alicja Bugańska
23
PODRÓŻE DALEKIE I BLISKIE
PODKARPACKA PIETA, JUDASZ
I ŚWIĘTA DOROTA...SWEGO NIE ZNACIE
TEKST: BARBARA GIEROŃ
Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani
w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi
tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu”.
Dlaczego byłych osadników określano
jako Głuchoniemców? Z czasem przestali posługiwać się językiem przodków, przestali ten
język rozumieć. Obecnie ok.70% mieszkańców Haczowa nosi często już spolszczone nazwiska niemieckie, a zaliczani są do grupy etnograficznej Pogórzan.
Od wielu lat w Palmową Niedzielę słuchacze
SUTW wyruszają, by w kościołach obserwować zwyczaje związane z tym dniem, a przy
okazji zwiedzać będące prawdziwymi cudeńkami, mniej znane zabytki.
Tegoroczną Niedzielę Palmową spędziliśmy
na Podkarpaciu odwiedzając na szlaku architektury drewnianej ulokowane nad trzema
rzekami Wisłokiem, Stobnicą i Ropą, trzy
miejscowości – Haczów, Blizne i Trzcinicę. Zwiedzane przez nas tereny to dawna Ruś Czerwona. Kazimierz
Wielki po włączeniu jej do Korony, dla obrony przed Litwą i Węgrami lokował tu osadników z Saksonii.
Nas jednak najbardziej interesował kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Michała
Archanioła. Do zbudowania świątyni, jak głosi legenda,
przyczyniła się św. Jadwiga – król Polski. Wzniesiony
po 1459 r., rozbudowany w XVII wieku jest największym gotyckim drewnianym kościołem w Europie. Jego
wnętrza zdobi unikatowa, być może najstarsza w Europie polichromia figuralna. To największy XV wieczny,
a uzupełniony w XIX w. zbiór malowideł figuralnych
w Polsce. Spośród wyposażenia świątyni najcenniejsza
jest gotycka Pieta (chroniona obecnie w nowym kościele
parafialnym), tu pozostawiono jej wierną kopię. Według
legendy cudowna figura „przyszła wodą” Wisłoka, zatrzymała się pod starym kościołem, a umieszczając ją w jego
wnętrzu mieszkańcy wsi zapewnili sobie Boską opiekę.
Malowane krzyże konsekracyjne – to tzw. zacheuszki,
a kamienna chrzcielnica, gotyckie portale, barokowe
ołtarze, ale także rozległe soboty, wieżyczka na sygnaturkę i 25 metrowa wieża izbicowa dopełniają piękna
tej świątyni.
Zaczęliśmy od leżącego nad Wisłokiem Haczowa. Przywilej lokacyjny dla tej, założonej na prawie magdeburskim, osady wydał król w 1352 r. Nazwa wsi pochodzi
od imienia Hans i Hoff oznaczającej „gospodarstwo
Jana”, być może pierwszego osadnika. W XV- wiecznych spisach parafialnych wielu mieszkańców nosiło niemieckie nazwiska. Z dokumentów kościelnych wynika,
że jeszcze w 1604 r. miejscowa ludność mówiła po niemiecku. Haczów i okolice tak opisywał Wincenty Pol:
„Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego
Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni,
Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice,
Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy
aż po ziemię Pilźniańską, która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest
nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam
co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice
są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj
na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dijalektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd
My zauroczeni miejscem, ale także mocno zmarznięci
wyruszyliśmy na Pogórze Dynowskie, gdzie nad rzeką
Stobnicą w 1366r. na prawie magdeburskim Kazimierz
Wielki lokował Blizne. Na pagórku otoczonym drzewami znajduje się tu unikatowy w skali światowej zespół
24
w drewnie lipowym w stylu szkoły Wita Stwosza stanowiła część tryptyku ołtarza. Potem noszona w procesjach i na pielgrzymkach jako feretron, przechowywana
na strychu, umieszczona w dziupli starej lipy, uratowana z pożaru drzewa powróciła w 1971 r. do kościoła.
Wnętrze kościoła jest przepiękne i należy zaznaczyć,
że do przywrócenia jego świetności przyczynił się
ks. Stanisław Siuta.
kościelno - plebański (XV-XIX w.). Składa się on z wikarówki (dawniej starej plebanii), organistówki (dawnej
szkoły parafialnej), lamusa – wozowni., dawnego szpitala ubogich i nowej plebanii.
Świątynia pw. Wszystkich Świętych to piętnastowieczny gotycki kościółek. Rozbudowywany przez wieki,
wzbogacił się o masywną wieżę, obszerny babiniec
i chroniące przybyszów oczekujących na niedzielną
mszę, soboty.
Nad Bliznem wznosi się wzgórze św. Michała.
Na jego szczycie, w otoczeniu drzew znajduje się kaplica św. Michała Archanioła. Z miejscem tym wiąże się legenda o napadzie Tatarów i ocaleniu ludzi,
którzy tu szukali schronienia:
Wnętrze kościoła (zarówno strop jak i ściany) zdobią warstwy unikatowej polichromii ornamentalno - figuralnej. Najstarszym akcentem malarskim
na ścianach kościoła są piętnastowieczne zacheuszki.
Najważniejszym, XVI wieczna, największa w Polsce
scena Sądu Ostatecznego. W jej centrum św. Michał
Archanioł waży dusze i ich uczynki, a czarty oczekują
na nieszczęśników skazanych na wieczne potępienie.
Równie interesująca jest -„Liber Pauperum”- „Księga Ubogich”, czyli obrazkowy przekaz biblijny. Dekoracje przedzielone są pasami ornamentu roślinnego.
XVII - wieczna „Fundacja Chłopska” to obrazy ufundowane przez miejscowych, zamożnych chłopów. Niesamowite wrażenie robi fresk przedstawiający wiszącego
Judasza. Pod chórem namalowano sceny przedstawiające kaźnię św. Piotra i św. Pawła. Ich oprawców ubrano w stroje tureckie. W bocznym ołtarzu umieszczono
cudowną figurę Matki Bożej Łaski Pełnej. Wyrzeźbiona
… rozpętała się burza i ludzie ujrzeli spływające z nieba
zastępy uzbrojonych aniołów - rycerzy w białych szatach,
którym przewodził sam święty Michał Archanioł. Tatarzy
widząc to, przerazili się i w popłochu uciekli.
W rzeczywistości mieszkańców Bliznego uratował oddział husarii polskiej, a na pamiątkę cudownego ocalenia wybudowano na wzniesieniu drewnianą kapliczkę. Kult św. Michała Archanioła przetrwał do dzisiaj,
na Michałku stoi teraz kaplica z XIX wieku.
A my odjechaliśmy do Trzcinicy, podkarpackiej wsi
w powiecie jasielskim przez którą przepływa wpadający tutaj do rzeki Ropy potok Młynówka. Trzcinica
może poszczycić się niezwykle bogatą przeszłością.
Fot. Barbara Gieroń
25
W tym momencie pojawiło się dziecko
z koszem pięknych kwiatów i smacznych
owoców. Nawrócony tym cudownym zdarzeniem Teofil uwierzył i zginął śmiercią
męczeńską wraz z Dorotą. Atrybutami
św. Doroty są więc: anioł, trzy jabłka i trzy
róże (lub kosz z nimi). Często także korona, krzyż, lilia, miecz i palma męczeństwa.
Jest patronką m.in. młodych małżeństw,
ogrodników, botaników i górników.
Świątyni strzegą olbrzymie 600-letnie
dęby. A patronat św. Doroty czyni podobno
przysięgę małżeńską złożoną w tym miejscu nierozerwalną.
Powracając natomiast do uroczystości
związanych z Niedzielą Palmową muszę
dodać z tytułu reporterskiego obowiązku,
że w poświęceniu palm uczestniczyliśmy
w Haczowie. Nie zauważyłam tam jednak konstrukcji,
które by wyróżniały ten region. Niestety coraz rzadziej
wykonuje się je własnoręcznie, zanika tradycja. Najczęściej kupujemy na targu kopie palm sądeckich, kurpiowskich, czy nawet wileńskich. Szkoda.
Już 2000 lat przed Chrystusem na wzniesienie zwane dziś Karpacką Troją przybyli pierwsi osadnicy.
W VII wieku pojawili się tu Słowianie. Powstało potężne,
jak na owe czasy, ufortyfikowane grodzisko. Za to nad wsią
na niewielkim wzniesieniu góruje smukła sylwetka jodłowej świątyni. Kościół pod wezwaniem św. Doroty. Najstarsze malowidła – zacheusze (krzyże konsekracyjne) i kasetonowa, florystyczna dekoracja stropu powstały w XVI w.
Do najokazalszych zalicza się ok. pięciometrowa
sylwetka św. Krzysztofa z malutkim Jezusem na ramieniu. Patron m.in. wędrowców depcze rozmaitą paskudną „gadzinę”, węże i skorpiony. Obok ujęta w czerwone ramy barwnika - scena ukrzyżowania.
Parapet chóru zdobią półpostacie dwunastu
apostołów z Chrystusem pośrodku. Ściany
i belkę tęczową pokrywają malowane ornamenty, draperie, kotary, a wśród nich herby
i monogramy fundatorów – możnowładców.
Uwagę przykuwa zdobiona belka tęczowa
z gotycką grupą pasji. W ołtarzu głównym znajduje się obraz – alegoria Niepokalanego Poczęcia, a nad nim zdecydowanie mniejszy, obraz
św. Doroty, niezbyt częstej patronki naszych
kościołów.
Dorota z Cezarei Kapadockiej, święta kościoła katolickiego i prawosławnego, prowadzona
na śmierć spotkała młodego poganina, Teofila.
Gdy zadrwił z jej pośpiechu w dążeniu
do śmierci, a na odpowiedź, „idę do niebieskich ogrodów” zażądał dla uwierzenia
z tych właśnie ogrodów kwiatów i owoców.
Ten tak ciekawy i pouczający wyjazd (gotyckie świątynie z Haczowa i Bliznego wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Naturalnego i Kulturalnego UNESCO)
zawdzięczamy Wiesławowi i Tadeuszowi Wcześnym,
przewodnikom Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego
„Beskid” w Nowym Sączu. Dziękujemy więc i niecierpliwie czekamy na kolejną wycieczkę.
26
WARTO ZOBACZYĆ
KARPACKA TROJA
Karpacka Troja - taką nazwę nosi - otwarty w czerwcu 2011 roku - skansen archeologiczny w Trzcinicy koło Jasła, Oddział Muzeum
Podkarpackiego w Krośnie. Można tu obcować
z przeszłością odległą o setki, a nawet tysiące lat.
Wzgórze z grodziskiem należy do najważniejszych
zabytków archeologicznych w Polsce i jest wpisane
do ewidencji krajowej.
Położone nad dnem doliny rzeki Ropy wzgórze nazywane Wałami Królewskimi interesowało badaczy starożytności od XIX wieku, kieFot. Barbara Gieroń
dy to odkryto tu trzy
bożyszcza pogańskie.
Interdyscyplinarne
badania
przeprowadzone
tysięcy zabytków archeologicznych: gliniane naczynia
w latach 1991 - 1998 oraz 2005 - 2009 doprowadziły i wyroby z ceramiki, przedmioty kościane, rogowe, kado niezwykłych wyników. Odnaleziono najstarsze z dotąd mienne i krzemowe, unikatowe zabytki z brązu i żelaznanych w Polsce osady obronne i stwierdzono pierwsze za. Zidentyfikowano przedmioty kultu, wytwory sztuki,
ślady oddziaływania cywilizacji anatolijsko - bałkańskiej narzędzia, broń, ozdoby a także wczesnośredniowieczny
na tereny ziem polskich. Odkopano jedno z najstarszych skarb, składający się z monet, ozdób i okucia pochwy
i najlepiej zachowanych grodzisk słowiańskich z lat miecza. Nic dziwnego, że te odkrycia uznano za równe
770 - 1031 n.e. W głębszych warstwach napotkano śla- odnalezieniu Troi przez Heinricha Schliemanna.
dy nakładania się na siebie i łączenia różnych wpływów
kulturowych. W początkach epoki brązu (2100 - 1650 Skansen zajmuje powierzchnię ośmiu hektarów,
p. n. e) istniała tu osada warowna, zamieszkiwana przez na których rozmieszczono osiemnaście zrekonstruowaludność grupy pleszewskiej kultury mierzanowickiej. nych chat, sto pięćdziesiąt metrów wałów obronnych
Poniej, przez trzysta lat, żyła tu zakarpacka ludność kul- i dwie bramy prowadzące do grodu. W pawilonie wystatury Otomani - Füzesabony o bardzo wysokim poziomie wowym znajduje się stała ekspozycja, ilustrująca sceny
cywilizacyjnym. Dostrzegano w nim wpływy państw z życia codziennego ludności mieszkającej tu w postarożytnych z obszarów Morza Śródziemnego. W trak- czątkach epoki brązu i wczesnego średniowiecza,
cie badań konstrukcji obronnych znaleziono ponad 160 m.in. Pasterze schyłku epoki kamienia, Produkcja wyrobów z brązu, Orka radłem, Pochówek kobiety i dziecka, Władca na stosie pogrzebowym.
W gablotach wyłożono pochodzące z tych okresów znaleziska.
Gorąco polecam wizytę w skansenie w okresie organizowanych tu imprez plenerowych,
jak chociażby Od Troi po Bałtyk czy Karpacki Festiwal Archeologiczny Dwa Oblicza.
W zrekonstruowanych chatach zamieszkają wtedy rodziny odtwarzające codzienne życie grodu. Przybywają odtwórcy wojów i rzemieślników związanych z historią grodzisk.
Szczegóły znajdziecie na stronie www.karpackatroja.pl
27
Wspólna wystawa prac seniorów ze ZNP i SUTW
KORALIKI NA DRUCIKU
roplastyki wykonano quilling, a piękne kwiaty i ozdoby wypracowano techniką kanzashi.
Z osikowych pasków powstała eko biżuteria,
kwiaty, aniołki, choinki i bombki na nie.
Spośród emerytowanych nauczycielek swoje prace zaprezentowały: Julia Babiarz, Maria Bilińska, Maria Górowska, Krystyna
Janas, Maria Kasprzyk, Marta Kowalska, Teresa
Laskoś, Zofia Pychyrek. Uniwersytetowe seniorki, które pokazały prace dawne i nowe wykonane pod kierunkiem Elżbiety Winiarskiej,
stanowiły większą grupę. Były to: Kinga Bugajska - Dulak, Jadwiga Bogdańska, Wanda Dudka,
Władysława Dudka, Danuta Gutowska, Helena
Gurgul, Janina Kożuch, Maria Majocha, Krystyna Orłowska, Danuta Percz, Bronisława Potoniec, Anna Rębilas,
Urszula Szewczyk, Stanisława Szczurek, Elżbieta
Winiarska, Barbara Zabża.
Elżbieta Winiarska ( z lewej), prowadząca zajęcia
Swoistym wydarzeniem kulturalnym stała się wystawa rękodzieła artystycznego seniorów, zorganizowana
w sali konferencyjnej Domu Nauczyciela w Nowym
Sączu. Wernisaż w dniu 13 kwietnia przeprowadziła
Sekcja Emerytów i Rencistów ZNP, ekspozycję można
było oglądać jeszcze w dniach 14 i 15 kwietnia. Wystawione prace wykonali emeryci z sekcji związkowej
oraz słuchacze Sądeckiego UTW.
Wystawa cieszyła się ogromnym zainteresowaniem;
oglądający nie kryli podziwu dla kunsztu i pracowitości autorek prac. Wypada żałować, że nie ma miejsca,
gdzie można byłoby zostawić na dłużej te eksponaty.
Jestem pewna, że chętnie obejrzałoby ją jeszcze wielu
mieszkańców miasta.
Na wystawie znalazły się gobeliny, obrusy szydełkowe, serwety, obrazy religijne i pejzaże, biżuteria retro
i witraże, wyroby z wełny, muliny, nici i papieru.
Długo musiałabym wyliczać, jakie cudeńka potrafili wyczarować z koralików, wstążeczek, drucików
i własnej wyobraźni wystawiający je seniorzy. Koleżanka Elżbieta Winiarska, która po wielu latach
prowadzenia zajęć w sądeckim uniwersytecie, zgodziła się poprowadzić związkowe koło rękodzieła
artystycznego, pomaga mi nazwać techniki, jakimi
się posłużono. Haft matematyczny i wstążkowy
pozwalają wyczarowywać piękne obrazy i ozdoby
na płótnie i papierze, technikami origami
i decoupage tworzono figury i atrakcyjne przedmioty z prostych materiałów, piękną biżuterię
z koralików rivoli Swarovskiego. Cuda z papie- Fot. Marek Winiarski
28
Potrzebny jest jeden procent talentu,
pozostałe dziewięćdziesiąt dziewięć
to pracowitość
Z Mirą Wąchałą, dyrektorem TEB Edukacja w Nowym Sączu
ROZMAWIAŁA: IRENA CEPIELIK
Prowadzi Pani w SUTW i w TEB zajęcia,
które wymagają określonych cech i uzdolnień. Jak i gdzie zdobywa się takie kwalifikacje?
ciem linorytu. Prawdopodobnie ciekawość
świata, otwartość, cierpliwość oraz fakt,
że lubię pracować z ludźmi, dzielić się swoimi pasjami, to cechy o które pani pyta.
Studiowałam w Instytucie Sztuk Pięknych
Z seniorami SUTW pracuje Pani już któAkademii Świętokrzyskiej w Kielcach.
ryś rok i pewnie dostrzegła Pani, że coZ wykształcenia jestem magistrem sztuki
raz więcej osób przychodzi na te zajęcia.
w
dwóch
specjalnościach:
malarCo jest magnesem, który je przyciąga ?
stwo sztalugowe i grafika warsztatowa.
Z Uniwersytetem współpracuję od siedmiu
Po studiach pracowałam w przedszkoMira Wąchała
lat. Przez warsztaty, które prowadzę, przewilach, szkołach podstawowych, gimnazjach,
nęło się wielu słuchaczy SUTW. W większoszkołach ponadgimnazjalnych. Zajmości ci, którzy brali udział w pierwszych zajęciach,
wałam się również wykładami i warsztatami dla dorozapisywali
się na kolejne edycje warsztatów. Widzę,
słych uczniów i seniorów. W SUTW prowadzę obecnie warsztaty plastyczne, ściślej rękodzieło artystyczne że człowiek - bez względu na wiek - ma potrzebę twoz elementami designe’u, z kolejną grupą słuchaczy. rzenia i pokazywania swojego wnętrza, a w wytworach
W TEB Edukacja w ramach Akademii 50+ mam zajęcia sztuki, zarówno przez to duże jak i małe S, można pokaz grupą florystów, z przedmiotów: kulturowe podstawy zać siebie.
Natomiast o odpowiedź na pytanie: Co jest magnesem,
który przyciąga kolejne osoby? proszę zapytać uczestników zajęć, które prowadzę.
florystyki, środki wyrazu twórczego, kompozycje florystyczne.
W zakresie realizowanych zajęć miałam zajęcia plastyczne, malarstwo, techniki graficzne, rękodzieło artystyczne itp. oraz przedmioty zawodowe, w zawodach:
technik organizacji reklamy, technik usług fryzjerskich oraz opiekunka dziecięca. We wszystkich wyżej
wymienionych sytuacjach, musiałam swoją wiedzę
z zakresu sztuki przełożyć na konkretne zajęcia i wymagania, jakie przede mną stawiano. Często mogłam
połączyć i wykorzystać wiedzę zdobytą na studiach
z jedną ze swoich pasji. Jestem ciekawa świata, łaknącą wszechstronnej wiedzy, z czego wynika szereg moich zainteresowań i umiejętności, nierzadko zupełnie
rozbieżnych. Równie dobrze radzę sobie z wymianą
baterii w zlewie, jak i malowaniem obrazu czy cię-
29
Prawdziwe cudeńka, które wykonują niektórzy
uczestnicy, budzą podziw i zazdrość. Zdradzi nam
Pani tajemnicę, co trzeba mieć w swoim charakterze,
by im dorównać?
Co mogłaby Pani radzić tym, którzy nie mają cierpliwości i „iskry Bożej”?
Każda czynność wymaga pewnego zaangażowania,
czyli chociaż odrobiny cierpliwości. „Iskrę Bożą”
ma każdy, w mniejszym lub większym stopniu. Często
uczestnicy warsztatów mówią nie mam talentu. Takie
postrzeganie własnych możliwości jest następstwem
różnych okoliczności, zdarzeń z lat wczesnego dzieciństwa oraz szkolnych. W minionych latach działania plastyczne nie były postrzegane jako ważny element rozwoju dziecka. Jeżeli na zajęcia przychodzi osoba z takim
bagażem, zawsze zachęcam, żeby jednak spróbowała.
Najtrudniej jest zacząć, przełamać wewnętrzne bariery.
W dotychczasowej pracy nie miałam jeszcze żadnego
ucznia (bez względu na wiek), który po wygranej walce ze sobą, zrezygnowałby z zajęć. Poziom prac jest
oczywiście różny, często jednak sami twórcy zaskoczeni
są wynikami swojej pracy.
Przede wszystkim pracowitość, upór i determinacje.
Znam to z własnego doświadczenia. Po połowie I roku
studiów, byłam gotowa zrezygnować z dalszej nauki. Widząc świetne prace moich koleżanek i kolegów
(ukończyli licea plastyczne, ja ogólniak), stwierdziłam,
że nie mam szans na dorównanie ich umiejętnościom
malarskim i rysunkowym. Kiedy o swoich obawach
i zamiarze poddania się powiedziałam dr. Kozubowi
(promotor dyplomu), stwierdził, że talent to tylko jeden
procent, pozostałe dziewięćdziesiąt dziewięć - to pracowitość.
Miał rację. Talent niepielęgnowany, niepoparty pracą,
uporem i determinacją, zaginie. Odpowiadając wprost
na Pani pytanie: jeżeli są chęci, efekty także się pojawią.
WARTO TAM BYĆ
ULICE I ZAUŁKI
TEKST: GRAŻYNA LIGĘZA
4 maja 2016 roku Sekcja
Przyrodniczo – Geograficzna SUTW zorganizowała
„Spacer po Starym Sączu”.
Znakomitym przewodnikiem
była nasza koleżanka Zosia
Pychyrek. Słuchacze SUTW
zwiedzili:
ss klarysek, założony
przez Kingę, żonę Bolesława Wstydliwego,
•Gotycki kościół klasztorny p.w. Świętej Trójcy
i św. Klary,
•Gotycki kościół parafialny
p.w. św. Elżbiety.
• Starosądecki rynek, podziwiając jego dziewiętnastowieczną zabudowę,
Po zapoznaniu się z powyższymi zabytkami zaproponowano krótki spacer
po starosądeckich ulicach
i zaułkach, pełnych starych
uroczych i zabytkowych
domów, między innymi
napotkaliśmy na dom,
w którym mieszkała
w latach 1906 - 1915 artystka malarka Bronisława Rychter - Janowska.
• Dom mieszczański z XVII
wieku tzw. „Dom na Dołkach” - w którym mieści
się Muzeum Regionalne.
W muzeum zgromadzone są eksponaty związane z historią miasta
i jego mieszkańców,
• Piękny zespół klasztorny
Fot. Zofia Pychyrek
30
PORADNIK KONSUMENTA
JEDZIEMY NA WAKACJE
We are all consumers – wszyscy jesteśmy konsumentami,
to słynne zdanie wypowiedziane w 1962 r. przez prezydenta USA
J.F. Kennnedy’ego uzmysłowiło światu - a od kilkunastu lat również nam - że bycie konsumentem
to całe nasze życie
TEKST: KRZYSZTOF NIEWIARA
Od czasu zniknięcia „komitetów kolejkowych” gdy poczuliśmy wartość swoich pieniędzy wydajemy je mądrzej szanując to co kupujemy. Ale nie łudźmy
się, że prawa rynku, wielość sklepów,
konkurencja w handlu i zaopatrzeniu jak
za dotknięciem czarodziejskiej różdżki
wypleni z rynku kombinatorów i naciągaczy. Szczególnie dotyczy to konsumentów trzeciego wieku.
Kupując wnukowi lizaka, zawierając umowę
bankową, korzystając z telefonu i ciepła w kaloryferach, budując dom czy nawet plombując ząb
u dentysty zawieramy jakąś umowę kupna, zlecenia, usługi, która automatycznie czyni z nas konsumentów. Ich dotyczą prawa konsumenckie
stanowiące ogromną, wyodrębnioną część prawa
cywilnego. W ostatnich latach wobec wielu Dyrektyw Prawa Europejskiego też i w naszym prawie
dokonano wielu zmian w tym zakresie. Powstały
nowe nieznane dotąd instytucje ochrony praw konsumenta, z których najbliższe nam są urzędy Miejskich i Powiatowych Rzeczników Konsumenta.
Tam pracują profesjonaliści - prawnicy więc korzystajmy z ich pomocy, tym bardziej, że w sprawach konsumenckich mają takie same uprawnienia
jak prokurator.
To tyle wstępu, a teraz trochę WAKACYJNYCH PORAD.
Jako klienci biur turystycznych dość często kwestionujemy gorszy od zapowiedzi
i zapisów w umowie standard hoteli, ich
położenie, wyżywienie, opiekę rezydenta i pilota.
Oferty last minute często wyłączają –
bezprawnie zresztą - złożenia reklamacji. Zdarza się
że biura często skracają czas wycieczki albo go wydłużają np. z powodu opóźnionego wylotu. Zepsuta
klimatyzacja w pokoju, brak zapowiadanych wycieczek itd. stanowią podstawę, by złożyć reklamację .
Można to zrobić zarówno w trakcie trwania wycieczki u pilota lub rezydenta jak również po imprezie
w biurze podróży. Biuro ma 30 dni na rozpatrzenie reklamacji, gdy została ona złożona u pilota
- rezydenta czas liczy się od dnia zakończenia
wycieczki. Taki zapis o terminie złożenia reklamacji musi być w umowie i jeśli w tym terminie biuro nie odpowie uważa się reklamację za w pełni
przyjętą.
Co winna zawierać reklamacja
• musi być na piśmie, w dwóch egzemplarzach
z potwierdzeniem odbioru i określeniem szczegółowych żądań np: rekompensata, odszkodowanie itd.
W Urzędzie Miasta Nowego Sącza takim rzecznikiem jest Leszek Jastrzębski, a mieszkańcom powiatu sądeckiego pomaga Janusz Bieniek.
Również Biuro Federacji Konsumentów służy
na co dzień pomocą, informacją i interwencją, a mieści się ono w tym samym budynku co Sądecki UWT,
czyli przy ul. Jagiellońskiej 18.
• winna zawierać dowody zaniedbań i uchybień
np. zdjęcia brudnego pokoju lub stołówki, oświadczenia sąsiadów o usterkach, połamane krzesła, leżaki, brak klimatyzacji itd.
A tak w ogóle to wspaniałych i słonecznych wakacji
bez powodów do reklamacji
31
NA SPORTOWO
MARSZ NORDIC WALKING
W TLE HISTORYCZNO - MAJOWYM
TEKST: KRYSTYNA SŁABY
Bujna majowa zieleń na Placu Zamkowym
oraz śpiew ptaków, pobudzonych wiosennym słońcem
i zapachem kwiatów radośnie witały przybywających tutaj uczestników marszu Nordic Walking zorganizowanego przez Stowarzyszenie Sądecki Uniwersytet Trzeciego
Wieku.
przez Niemców 19. XI. 1939 r. W milczeniu
i skupieniu odczytaliśmy napis ,,W hołdzie 180 ofiarom hitlerowskiego barbarzyństwa, wymordowanym
w tym miejscu w latach okupacji 1939 - 1945.
Cześć ich pamięci...”
Dalszy etap trasy wiódł pośród skupisk wiekowych
drzew. Duże zainteresowanie wzbudzało szczególnie
11 prawdziwych okazów, na których widniały tabliczki informacyjne - ,,Pomnik przyrody”. Po wdrapaniu
się na koronę wału przeciwpowodziowego ruszyliśmy
energicznie, zachowując zasady i techniki chodu. Słońce
i wiatr smagały nasze twarze, a mięśnie nabierały tężyzny. Serca intensywnie pompowały krew, a płuca wydychały zużyte powietrze. Trzeba było mieć się na baczności, gdyż nie byliśmy jedynymi użytkownikami na tym
popularnym szlaku rekreacyjnym. Jest to bowiem szlak
chętnie wykorzystywany przez rowerzystów zmierzających w kierunku Starego Sącza i dalej...
Studenci SUTW zebrali się, kiedy barwny zegar kwiatowy pod Basztą Kowalską wskazywał godzinę 11.
O tej godzinie rozpoczynał się IV Ogólnopolski Marsz
Nordic Walking Uniwersytetów Trzeciego Wieku, którego pomysłodawcą i organizatorem jest UTW w Wejherowie.
Po krótkiej zaprawie i ćwiczeniach rozgrzewających
oraz odpowiednim dopasowaniu długości kijków wyruszyliśmy na tradycyjny szlak. Tym razem prowadziła
nas koleżanka Henryka Majewska. Mając w dole wstęgę
rzeki Dunajec, a na horyzoncie - wzgórza Beskidu Sądeckiego pełnymi piersiami wdychaliśmy rześkie powietrze.
Nasza planowa trasa nie wiodłą tak daleko. Skierowaliśmy się w kierunku Parku Strzeleckiego. Zanim jednak weszliśmy do parku, gdzie ,,urzędowały” kawki
i gawrony o czym informowało nas donośne krakanie, zatrzymaliśmy się przed kapliczką,
pięknie przyozdobioną kwiatami
na majowe nabożeństwa. Wspólnie zaśpiewaliśmy znane pieśni
maryjne.
Na końcu alei kasztanowej tuż przed mostem kolejowym wszyscy zatrzymali się przy pomniku ku czci ofiar
hitlerowskiego barbarzyństwa. Obelisk ten umieszczono w miejscu pierwszych egzekucji dokonanych
W tak radosnej atmosferze,
uskrzydleni przeżyciami, zapominając o trudach i troskach dotarliśmy do mety. Jeszcze tylko
ćwiczenia rozciągające i ... zasłużona nagroda.
Większość z nas udała się
na Starówkę, aby uzupełnić
energie i osłodzić spragnione
podniebienia porcjami lodów
o wielu smakach.
Fot. Jadwiga Banach
32
„...bo srebro i złoto to nic – chodzi o to, by młodym być…”
A my mamy i złoto, i srebro,
i… młodość – ducha !
Ogólnopolska Zimowa Senioriada na Podhalu – 2016 - zakończona
TEKST: KRYSTYNA STENDERA
Już po raz trzeci nasz SUTW bierze udział
w zimowej Senioriadzie, która odbywa się w Rabce
i za każdym razem wracamy z sukcesem – w tym roku
aż 3 medale ! :
złoty w slalomie mężczyzn – Antoni Sowa
srebrny w slalomie kobiet – Barbara Citak
srebrny w zjeździe na dętkach – Zofia Sus.
ralskiego zespołu z przedszkola „Senatorek” uświetnił tę uroczystość. Czirliderki z Lublina – (także
z UTW) rozgrzewały wspaniałym występem zawodników przed startem. Prezes Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń UTW, Wiesława Borczyk, życząc wszystkim
udanych startów, ogłosiła III Ogólnopolską Zimową Senioriadę na Podhalu - otwartą.
Niewiele wskazywało na to, że Senioriada w ogóle się odbędzie. Zima w tym roku przypominała jesień, było ciepło i bezśnieżnie. Stoki śnieżono sztucznie, ale mrozu także jak na lekarstwo,
w ciągu dnia temperatury 4 a nawet 8 stopni C. 2 marca, kiedy to Senioriada miała mieć miejsce, nie zapowiadało się na większe zmiany. Tymczasem wstajemy
rano, właśnie 2 marca, a tu na drzewach czapy śniegu
i drogi białe, taką niespodziankę sprawiła nam aura.
Mało tego, w ciągu dnia zrobiło się pięknie i słonecznie.
Tak więc, wszystkim zawodnikom pogoda dała szanse
na popisy, a kibicom nawet możliwość opalania się.
Rozjechali się zawodnicy do różnych miejsc Rabki,
a to na lodowisko - kręgle curlingowe, a to na trasy slalomu giganta, ślizgu na dętkach i biegu narciarskiego,
a to do miejsca, gdzie odbywał się turniej brydża sportowego i szachowy oraz na ulice miasta, gdzie startowano
do Nordick Walking.
Przy gorącym dopingu kibiców zawodnicy rozpoczęli
walkę o jak najlepsze wyniki. Największe sukcesy osiągnęli zawodnicy wymienieni na początku tego reportażu, ale byliśmu dumni także z Krystyny Osiowskiej
i Krzysztofa Rundstuka, którzy startowali w slalomie gigancie i choć nie stanęli na podium, zajmując
dalsze, punktowane miejsca, wpłynęli na dobrą osta-
Nasza ekipa tego roku liczyła 30 osób, a przewodniczył
nam kolega Kazimierz Baran. W Senioriadzie
brało udział 25 Uniwersytetów z całej Polski
a także z zagranicy, była z nami bowiem
drużyna aż z Wiednia i z Łucka na Ukrainie.
W sumie 700 osób, w tym 350 zawodników.
O godzinie 9 odbył się przemarsz i prezentacja drużyn; radosnymi okrzykami,
śpiewem witali się wszyscy w rabczańskim amfiteatrze. Pod hasłem „Rabka
– to nie tylko dzieci, ale i wiek trzeci”
burmistrz Rabki – Ewa Przybyło i starosta
powiatu nowotarskiego Krzysztof Faber
powitali uroczyście uczestników. Sztafeta prawdziwych olimpijczyków rozpaliła
znicz olimpijski, który płonął prze cały
czas trwania zawodów. Uroczy występ gó-
33
teczną pozycję naszego UTW. Dzięki dzielnym postawom naszych sportowców Sądecki UTW uplasował się
na 9 pozycji – czyli w pierwszej dziesiątce - z ilością
punktów 206. Pierwsze trzy miejsca zajęły UTW z Gliwic, Rabki oraz Rzeszowa. Wiele zdjęć i filmików wykonał Tadeusz Legutko, łapiąc w locie te niezapomniane
chwile i utrwalając je w kadrze.
ników. Organizatorami i gospodarzami Senioriady
był Uniwersytet III Wieku w Rabce.
O godz. 15 w rabczańskim amfiteatrze nastąpiło zakończenie imprezy, prezentacja medalistów i rozdanie nagród. Były także serdeczne podziękowania
od poszczególnych UTW za zorganizowanie tych
wspaniałych, radosnych zawodów a czirliderki
z Lublina wesoło żegnały ze sceny wszystkich uczest-
Nasza ekipa także serdecznie dziękowała organizatorom
i w wesołych nastrojach, z nadzieją na udział w imprezie w przyszłym roku wyjeżdżaliśmy z gościnnej Rabki.
Do zobaczenia kochani gospodarze...
Na zakończenie jeszcze wybrano w konkursie na najciekawsze hasło tegorocznej Senioriady, takie oto hasło:
„KIEDY W RABCE SĄ IGRZYSKA OD SENIORÓW OGIEŃ TRYSKA”. I to jest faktem!
wrażenia spisała uczestniczka wyprawy
w charakterze kibica
O zimowej senioriadzie z pozycji zawodniczki
SREBRNA DĘTKA ZOSI
TEKST: JANINA ZOFIA SUS
Trzecia SENIORIADA w Rabce i ja po raz trzeci startuję. Pierwszy raz na dętkach - bez powodzenia; drugi raz w slalomie narciarskim i brązowy
medal; i po raz trzeci, w tym roku, też na dętkach,
bo w slalomie już było zajęte miejsce w mojej kategorii
wiekowej - i tym razem - II srebrne miejsce. Widzę progres w moich wysiłkach, co zachęca mnie do dalszych
startów. W tym roku było szczególnie miło, a to z powodu pięknej pogody – słońce i humor towarzyszyły nam
od rana.
Bardzo lubię te imprezy, bo choć przecież traktujemy je
jako wesołą zabawę, to jednak adrenalina wydziela się
mocno - każdy stara się i daje z siebie maksimum wysiłku. Taki dobry stres to duży zastrzyk dla naszego zdrowia i samopoczucia.
podchodzi pan z obsługi i mówi – proszę zejść, będą
zmiany. No i pierwsza myśl: to koniec naszej radości, jakieś ułamki sekund zadecydują, że medalu nie będzie…
Stoimy i czekamy na oficjalne wyniki, czas się dłuży…
I wreszcie zaczyna się ogłaszanie wyników w konkurencji „zjazd na dętkach”… - czekamy w ciszy i napięciu i … mamy II miejsce! srebrny medal SUTW Nowy
Sącz. Okrzykom radości nie było końca, a ja, dekorowana na podium, cieszyłam się głęboko i prawdziwie jak
dzieciak. Zachęcam nasze koleżanki i kolegów do brania udziału w takich imprezach, przecież wciąż jeszcze
„w zielone gramy…” jak mówi mistrz Wojciech Młynarski.
Tegoroczna Senioriada obfitowała w rekordową ilość
uczestników, miło było spotkać się ze słuchaczami UTW
z najdalszych miejsc Polski jak np. z Malborka, Warszawy, Lublina, Rzeszowa, a także z Wiednia oraz Łucka
na Ukrainie. Warunki śniegowe były dobre, organizacja
także, sunęło mi się na dętce super, a doping naszych kibiców jakby pchał mnie do mety z ogromną siłą. Usłyszałam na mecie niezły czas, a po skończonej konkurencji,
z nieoficjalnych wieści dotarło do mnie,że mam 2 miejsce. Radość moja i moich kibiców była ogromna, przymierzaliśmy się już do podium, wyobrażając sobie,
jak to będzie wyglądało przy dekoracji, a tu nagle…
34
II Ogólnopolska Zimowa Senioriada na Podhalu
fot. Tadeusz Legutko
Rabka – Zdrój, 2 marca 2016r.
patrz str. 33-34
Medaliści SUTW, od lewej: Barbara Citak, srebrny w slalomie kobiet;
Antoni Sowa, złoty w slalomie mężczyzn; Janina Zofia Sus,
srebrny w zjeździe na dętkach; kapitan drużyny Kazimierz Baran
Krzysztof Rundstuk
i Krystyna Osiowska
- pierwsza dziesiatka
Prace uczestników warsztatów "Akademia 50+" - florysta
TEB Edukacja w Nowym Sączu
fot. TEB Edukacja
patrz str. 29

Biuletyn SUTW nr 48 - Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku

Transkrypt

Podobne dokumenty

PANEL nr 5 Oferta edukacyjna dla osób starszych

Komputer, pływanie i teatr czyli to, co senior lubi najbardziej

Spotkanie słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku ze świętym

Wykłady - rok akademicki 2015/2016

Uniwersytet Trzeciego Wieku Łazy

ŚLĄSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU w

Międzynarodowe Stowarzyszenie Uniwersytetów Trzeciego Wieku

Biuletyn SUTW nr 38 - Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku