plik pdf

Transkrypt

plik pdf

Recenzent merytoryczny: prof. dr hab. Janusz Rulka — rzeczoznawca MEN ds. podręczników historii, nauczyciel akademicki w Wyższej Szkole
Pedagogicznej w Bydgoszczy i w Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Recenzent dydaktyczny:
mgr Wojciech Jagiełłowicz — nauczyciel historii w Szkole
Podstawowej nr 8 w Gdańsku.
Konsultanci:
Helena Kajetanowicz, Renata Korewo,
Wojciech Witkowski
Program nauczania bloku przedmiotowego historia i społeczeństwo „Podróże w czasie”
dla II etapu edukacyjnego został dopuszczony do użytku szkolnego i wpisany do
wykazu programów nauczania. Nr dopuszczenia: DKW–4014–173/99.
ISBN 83–87788–10–4
© Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1999
Gdańsk 2001
Wszystkie książki Wydawnictwa są dostępne w sprzedaży wysyłkowej.
Zamówienia prosimy nadsyłać pod adresem:
Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
Gdańsk, ul. Trzy Lipy 3
80–876 Gdańsk 52, skrytka pocztowa 59
tel./fax (58) 302 59 16 lub 0 801 64 39 17
http://www.gwo.com.pl
e-mail: [email protected]
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
SPIS TREŚCI
Uwagi wstępne
......................................................................................................................................................................................
Cele edukacyjne
...................................................................................................................................................................................
1
3
Materiał nauczania
Klasa IV
Klasa V
Klasa VI
................................................................................................................................................................................................
9
.................................................................................................................................................................................................
16
................................................................................................................................................................................................
19
Procedury osiągania celów
.......................................................................................................................................................
...................................................................................................
24
................................................................................................................................................
27
..............................................................................................................................................................................
28
Historia i społeczeństwo a ścieżki edukacyjne
Standardy osiągnięć uczniów
Kryteria oceny
22
Propozycja rozkładu materiału
...........................................................................................................................................
29
UWAGI WSTĘPNE
Program nauczania bloku przedmiotowego historia i społeczeństwo oparliśmy na następujących założeniach:
♦ Należy zerwać z dotychczasowym sposobem nauczania historii wyłącznie jako
mniej lub bardziej usystematyzowanego wykładu historii politycznej, obudowanej
jedynie wybranymi zagadnieniami z zakresu gospodarki czy kultury.
♦ Nauka na tym etapie kształcenia powinna mieć charakter wprowadzający.
♦ Nauczanie przedmiotu będzie kontynuowane w gimnazjum; w związku z tym
można zrezygnować z wielu szczegółowych informacji, dotąd uważanych za
niezbędne.
♦ Treści nauczania powinny być podawane w sposób atrakcyjny, tak by w maksymalnym stopniu zainteresować ucznia.
Uwzględniając powyższe, przyjęliśmy, że:
W klasie IV sposób prezentacji treści nauczania nie powinien ulec większym zmianom. Dotychczasowa metoda „obrazków z historii” wydaje się dobrze przystawać zarówno do przedstawionych wyżej założeń, jak i do możliwości percepcyjnych uczniów
w wieku 10–11 lat. Metoda „obrazków” wywołuje zainteresowanie treściami nowymi,
ale podawanymi w formie minimalnie różniącej się od formy bajek czy opowiadań,
z którymi uczniowie zetknęli się do tej pory. Pozwala zarazem zbudować podstawę,
na której będzie można oprzeć przyjętą przez nas metodę „podróży w czasie”.
Treści nauczania w klasie IV zostały połączone w większe całości. Nauczyciel zadecyduje, ile godzin lekcyjnych przeznaczy na każdą z nich. Może też — według własnego
uznania — zmienić kolejność omawiania zagadnień, pominąć niektóre z nich bądź
wprowadzić dodatkowe, na przykład związane z historią regionu.
Zasadnicze zmiany w stosunku do dotychczas obowiązującego programu pojawiają
się w klasie V i VI.
W klasach tych proponujemy zapoznawać uczniów z materiałem historycznym metodą
„podróży w czasie” — wzdłuż wybranego zagadnienia. W ten sposób przejdziemy od
epizodycznego do przyczynowo-skutkowego przedstawiania historii. Czas poświęcony
2
UWAGI WSTĘPNE
poszczególnym „podróżom” będzie zależał od możliwości percepcyjnych uczniów,
liczby godzin, przewidzianych na nauczanie historii w poszczególnych klasach czy
inwencji nauczyciela (wycieczka do muzeum, film itp.).
Program ma tę zaletę, że jest elastyczny i łatwo daje się dopasować do każdej liczby
godzin nauczania przedmiotu — od jednej do nawet trzech lekcji w tygodniu.
Lekcje powtórzeniowe powinny być realizowane po zakończeniu każdego bloku tematycznego.
Uczniowie odbywają „podróże w czasie” w porządku chronologicznym oraz poznają
związki przyczynowo-skutkowe między omawianymi wydarzeniami, natomiast nie obciążają pamięci nadmiarem faktów. Podstawowe dla każdego zagadnienia pojęcia wielokrotnie się powtarzają, a przy tym nie ma potrzeby zapamiętywania szczegółowych
dat czy nazwisk polityków. Taki sposób prezentacji materiału nauczania pozwala
włączyć elementy wiedzy o społeczeństwie do nauczania historii bez sztucznego —
naszym zdaniem — wyodrębniania tych tematów w rozkładzie materiału.
Decyzja o kolejności przedstawiania zagadnień programu w klasach V i VI należy
do nauczyciela — poniżej podajemy sugerowany przez nas porządek ich realizacji.
Istotne jest, by kolejne „podróże” kończyć; od nauczyciela zależy, jak szczegółowo
omówi każdą z nich (elastyczność programu). Stąd też liczba godzin, przeznaczonych
na realizację poszczególnych „podróży”, może się wahać od kilku do nawet kilkunastu.
CELE EDUKACYJNE
Cele ogólne
Celem nauczania przedmiotu historia i społeczeństwo w zreformowanej szkole podstawowej jest:
♦ zainteresowanie uczniów przeszłością,
♦ dostarczenie wiedzy, która umożliwi ukształtowanie poprawnych wyobrażeń o życiu w przeszłości, zrozumienie natury ludzkiej i motywów postępowania minionych pokoleń,
♦ pomoc w zrozumieniu złożoności współczesnego świata i odnalezienia w nim
własnego miejsca,
♦ rozwijanie poczucia przynależności do rodziny, społeczności lokalnej, grupy etnicznej, religijnej, narodu, państwa, społeczności europejskiej i światowej,
♦ umożliwienie uczniom zrozumienia innych ludzi i społeczeństw; kształtowanie
postawy szacunku i przywiązania do własnego państwa i rodzimej kultury, a zarazem szacunku i tolerancji dla innych państw i kultur,
♦ dostarczanie wzorów osobowych z przeszłości, wprowadzanie uczniów w świat
wartości ogólnoludzkich, sprzyjających wychowaniu prawego człowieka i aktywnego, świadomego swych praw i obowiązków obywatela.
Cele szczegółowe
Cele szczegółowe zostaną przedstawione osobno dla klasy IV, V i VI.
4
CELE EDUKACYJNE
Klasa IV
Głównymi celami nauczania przedmiotu historia i społeczeństwo w klasie IV są:
♦ zainteresowanie uczniów przeszłością,
♦ ukazanie istotnych różnic między życiem ludzi obecnie a życiem w minionych
epokach,
♦ dostarczenie podstawowej aparatury pojęciowej, niezbędnej do dalszej nauki
przedmiotu.
Cele szczegółowe to:
♦ ukazanie wartości i przydatności wiedzy historycznej w życiu każdego człowieka,
♦ uświadomienie uczniom zakorzenienia w historii ich samych, ich rodzin, społeczności lokalnych i państwa polskiego,
♦ zapoznanie uczniów z różnorodnymi źródłami informacji historycznej; wyjaśnienie, skąd i w jaki sposób czerpiemy wiedzę o przeszłości,
♦ wprowadzenie podstawowych terminów chronologicznych; obliczanie wieku, lokalizowanie czasowe wydarzeń z wykorzystaniem osi czasu,
♦ kształtowanie umiejętności czytania i rozumienia opowiadania opartego na treściach historycznych,
♦ zachęcenie uczniów do poznawania historii własnej rodziny, miejscowości, społeczności lokalnej; rysowanie drzewa genealogicznego,
♦ przedstawienie wybranych wydarzeń z dziejów Polski i Europy; zrozumienie przez
uczniów najważniejszych przemian w życiu ludzi od czasów paleolitu do naszej
epoki,
♦ kształtowanie umiejętności odczytywania mapy historycznej, planu, tabeli oraz
wyciągania wniosków z materiału ilustracyjnego,
♦ tworzenie warunków do samodzielnego dokonywania podstawowych wyborów
wartości.
CELE EDUKACYJNE
5
Klasa V
Głównymi celami nauczania przedmiotu w klasie V są:
♦ przedstawienie wybranych zagadnień z dziejów Polski i Europy — od paleolitu
do czasów współczesnych — wzdłuż wątków tematycznych:
a) dzieciństwo,
b) moja mała ojczyzna,
c) miasto,
d) wieś,
e) życie codzienne,
f) konflikty,
g) sport i rozrywka,
♦ stworzenie uczniom warunków do aktywnego poznawania przeszłości (wykorzystanie różnorodnych źródeł historycznych),
♦ ukazanie wydarzeń historycznych jako procesu — ciągu związków przyczynowo-skutkowych,
♦ zachęcanie do samodzielnej oceny wydarzeń historycznych oraz do odnajdywania
związków przeszłości z teraźniejszością.
♦ utrwalenie znanych i wprowadzenie nowych terminów chronologicznych,
♦ zapoznanie uczniów z nazwami kolejnych epok i odpowiadających im przedziałów czasowych,
♦ kształtowanie umiejętności umieszczania wydarzeń w przedziałach czasowych
i obliczania upływu czasu między wydarzeniami,
♦ przygotowywanie do pracy z wykorzystaniem prostych tekstów źródłowych,
♦ zachęcanie do wyciągania samodzielnych, krytycznych wniosków z lektury tekstów źródłowych i innych materiałów źródłowych oraz formułowania własnej
oceny opisywanych faktów i postaci,
♦ kształtowanie postawy „aktywnej ciekawości”: stawiania pytań dotyczących środowiska lokalnego i regionalnego oraz poszukiwania rozwiązań (wykorzystanie
dostępnych źródeł informacji),
♦ utrwalanie umiejętności lokalizowania czasowo-przestrzennego wydarzeń, z wykorzystaniem osi czasu, map, planów, wykresów i tabel,
♦ zachęcanie do tworzenia opowiadania opartego na treściach historycznych, z obrazowym ujmowaniem epizodów, postaci i scenek historycznych,
♦ prezentowanie i omawianie symboli narodowych, państwowych i religijnych.
6
CELE EDUKACYJNE
Klasa VI
Głównymi celami nauczania przedmiotu w klasie VI są:
♦ przedstawienie wybranych zagadnień z dziejów Polski, Europy i świata — od
paleolitu do czasów współczesnych — wzdłuż wątków tematycznych:
a) moja ojczyzna — Polska,
b) państwo,
c) społeczeństwo,
d) kultura,
e) religia,
f) handel i wytwórczość,
g) historia środowiska naturalnego,
♦ umożliwienie wykorzystania zdobytej wiedzy historycznej do odkrycia własnej
tożsamości i zrozumienia współczesnego świata,
♦ przygotowanie uczniów do aktywnego, świadomego uczestnictwa w życiu rodziny,
szkoły, społeczności lokalnej i państwa.
♦ zachęcanie uczniów do wyszukiwania potrzebnych informacji w różnorodnych
źródłach oraz do selekcjonowania, porządkowania i przechowywania tych informacji,
♦ integrowanie wiedzy historycznej, uzyskanej przez uczniów z różnych źródeł
informacji,
♦ rozwijanie umiejętności interpretacji przeczytanych tekstów,
♦ tworzenie warunków do dokonywania wyborów wartości — a na tej podstawie
samodzielnej oceny wydarzeń historycznych,
♦ umożliwienie zrozumienia zasad rządzących społeczeństwem — na poziomie
szkoły, gminy, regionu, państwa,
♦ umożliwienie zrozumienia i stosowania przyjętych norm współżycia w najbliższym otoczeniu oraz nakłanianie do aktywności w szkole i poza nią,
♦ kształtowanie umiejętności dyskutowania, jasnego wyrażania własnego zdania
i uważnego słuchania innych,
♦ pomoc w zrozumieniu samego siebie, przewidywaniu konsekwencji zachowania
własnego oraz innych,
♦ zachęcanie do samodzielnego wyciągania wniosków z bezpośredniej, ukierunkowanej obserwacji środowiska geograficznego i społecznego,
CELE EDUKACYJNE
7
♦ kształtowanie poczucia odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze oraz pomoc w zrozumieniu jego znaczenia w życiu jednostkowym i społecznym, niezależnie od epoki,
♦ rozwijanie poczucia odpowiedzialności za siebie, rodzinę, szkołę, region, ojczyznę.
MATERIAŁ NAUCZANIA
KLASA IV
Temat
Co to jest historia?
Treści
Uwagi
Wprowadzenie pojęć:
Uczniowie przynoszą do
historia, przeszłość, społe-
szkoły rodzinne zdjęcia.
czeństwo, archeologia.
Rysują drzewo genealo-
Historia prywatna a histo-
giczne rodziny, rozma-
ria ogólna. Moja rodzina
wiają z rodzicami lub dziad-
i jej historia. Dzieje mojej
kami o przeszłości.
miejscowości.
Różnice między baśnią,
Należy przedstawić uczniom
legendą a historią. Źródła
legendy ogólnopolskie i le-
historyczne.
gendy związane z ich regionem. Uczniowie mogą
sporządzić kalendarium
wydarzeń rodzinnych, klasowych czy szkolnych.
Obliczanie wieku. Sposoby
Należy wprowadzić oś
mierzenia czasu. Oś czasu.
czasu oraz mapę historyczną i systematycznie
korzystać z nich przez
cały rok.
Od mieszkańców
Podstawowe wiadomości
Jeśli istnieje taka możli-
jaskini do starożyt-
o ludziach pierwotnych —
wość, dobrze byłoby prze-
nych Rzymian
mieszkanie, ubiór, narzę-
prowadzić zajęcia w tere-
dzia, sposoby zdobywania
nie: uczniowie wybierają
pożywienia. Życie w gro-
przywódcę gromady, pró-
madzie.
bują wykonać kamienne
Początki budowy szałasów.
narzędzia, budują szałas
Pierwsze domy i miasta.
(należy wyjaśnić im celowość pozostawienia otworu
w dachu, pokazać sposób
budowy wejścia itp.).
10
MATERIAŁ NAUCZANIA
Powstanie i obszar sta-
Celem wprowadzenia tre-
rożytnego Rzymu. Życie
ści nauczania poświęco-
codzienne mieszkańców.
nych starożytnemu Rzy-
Bursztynowy szlak.
mowi jest ukazanie — na
Pojęcia: starożytność,
przykładzie Imperium Ro-
akwedukt, gladiator,
manum — fenomenu cy-
igrzyska, termy.
wilizacyjnego starożytności; dlatego należy
skupić się na życiu codziennym mieszkańców
i porównać je z warunkami życia w epokach
wcześniejszych i późniejszych.
Starożytność na ziemiach
Wskazane byłoby wyko-
polskich — osada w Bisku-
nanie przez uczniów ma-
pinie. Zajęcia i umiejętno-
kiety osady w Biskupinie.
ści mieszkańców.
Pojęcia: plemię, ród.
Powstanie państwa
Legenda o Popielu i o Pia-
Warto utrwalić różnice
polskiego
ście. Warunki życia na zie-
między legendą a prawdą
miach dzisiejszej Polski
historyczną. Należy wy-
w IX i X wieku. Organi-
jaśnić, że większość le-
zacja państwa Mieszka I.
gend ma swoje prawdziwe
Przyjęcie chrztu i skutki
źródło.
tej decyzji.
Postać Bolesława Chro-
Można podkreślić znacze-
brego. Misja św. Wojciecha.
nie przyjaznych stosun-
Zjazd w Gnieźnie. Korona-
ków międzypaństwowych.
cja Bolesława Chrobrego.
Pojęcia: dynastia, arcybiskupstwo, wyprawa
misyjna.
Klasa IV
Wielki król
11
Terytorium Polski za pa-
Kazimierz Wielki jako
nowania Kazimierza Wiel-
wzorzec osobowy mą-
kiego. Umocnienie pań-
drego króla.
stwa. Założenie Akademii
Krakowskiej. Uczta u Wierzynka. Koniec dynastii
Piastów. Pojęcia: kronikarz,
zamek warowny.
Wielka wojna
Podstawowe wiadomo-
Jeśli istnieje taka możli-
z Krzyżakami
ści o Krzyżakach. Pań-
wość, byłoby wskazane
stwo zakonu krzyżackiego.
wyświetlenie uczniom
Unia Polski i Litwy. Wła-
fragmentów filmu
dysław Jagiełło. Bitwa pod
„Krzyżacy”.
Grunwaldem. Odzyskanie
przez Polskę Pomorza
Gdańskiego.
Życie przed wiekami
Miasto i wieś w XV wieku.
Zawisza Czarny jako wzór
Rola Kościoła. Zamki. Ja-
prawego rycerza. Można
dłospis ludzi średniowie-
wykorzystać metodę dramy,
cza. Pasowanie na rycerza.
by zainscenizować paso-
Postać Zawiszy Czarnego.
wanie na rycerza (wcze-
Pojęcia: rycerstwo, zaraza.
śniej uczniowie samodzielnie wykonają stroje).
Od Akademii Krakow-
Trzeba pokazać różnice
skiej do Uniwersytetu Ja-
między nauką dawniej
giellońskiego. Organiza-
a dziś. Można przepro-
cja uczelni. Życie żaków.
wadzić w klasie otrzęsiny
Otrzęsiny.
(metoda dramy).
Pojęcia: łacina, żak.
Wynalezienie pisma. Pismo
Uczniowie wykonują gli-
klinowe i hieroglificzne.
niane tabliczki i piszą na
Materiały pisarskie: tab-
nich rylcem; próbują też
liczki, pergamin, papier.
pisać ptasim piórem na
Dawne książki. Wynalezie-
papierze.
nie druku.
12
MATERIAŁ NAUCZANIA
Wyobrażenia o Wszech-
Mikołaj Kopernik jako
świecie przed odkryciem
wzorzec osobowy — ten,
Kopernika. Postać wiel-
który w imię prawdy umiał
kiego astronoma. Odkry-
przeciwstawić się autory-
cie Kopernika. Reakcje na
tetom.
nową teorię.
Pojęcia: astronomia,
Wszechświat.
„Złoty wiek” — Polska
Zalecane jest przedstawie-
w XVI wieku. Przybycie
nie dodatkowych mate-
królowej Bony. Przemiany
riałów ilustracyjnych oraz
kulturalne i obyczajowe.
korelacja treści nauczania
Architektura polska XVI
z językiem polskim.
wieku. Literatura: Mikołaj
Rej i Jan Kochanowski.
Pojęcia: dworzanin, kamienica, ratusz.
Od chwały do
Państwo tureckie w XVII
Można przedstawić od-
upadku Polski
wieku. Wojny polsko-
siecz wiedeńską jako przy-
-tureckie. Odsiecz wiedeń-
kład pewnego i trwałego
ska 1683 roku. Charakte-
sojuszu.
rystyka króla Jana Sobieskiego. Pałac w Wilanowie.
Pojęcia: islam, odsiecz.
Liberum veto. I rozbiór
Można zainscenizować
Polski. Sejm Czteroletni.
uchwalenie konstytucji
Uchwalenie Konstytucji
(metoda dramy). Należy
3 maja. II rozbiór Polski.
zwrócić uwagę na pojęcie
Pojęcia: konstytucja, ma-
obowiązków obywatelskich.
gnat, rozbiór, sejm.
Klasa IV
13
Powstanie Kościuszkow-
Te treści nauczania znako-
skie. III rozbiór Polski.
micie nadają się do prze-
Utworzenie Legionów Pol-
kazywania uczniom warto-
skich we Włoszech. Powsta-
ści patriotycznych.
nie Mazurka Dąbrowskiego.
Pojęcia: emigracja, powstanie, zaborca.
Walka Polaków
Utworzenie Królestwa Pol-
Należy omówić z uczniami
o niepodległość
skiego w 1815 roku. Wy-
różne formy walki Pola-
buch i przebieg Powsta-
ków o niepodległość.
nia Listopadowego. Wielka
Emigracja. Sytuacja Polaków w trzech zaborach
w drugiej połowie XIX
wieku.
Pojęcia: car, spiskowiec,
zabór.
Wynalazki XIX wieku
Rewolucja przemysłowa
Należy podkreślić ciągłość
w Anglii. Nowe wynalazki.
rozwoju cywilizacyjnego
Postęp techniczny i rozwój
w Europie.
przemysłu na ziemiach
polskich. Unowocześnienie
rolnictwa. Poprawa warunków higienicznych w XIX
wieku.
Pojęcia: higiena, parlament, rewolucja.
Odrodzona Polska
Odrodzenie państwa pol-
Uczniowie powinni poznać
skiego w 1918 roku. Walka
genezę i zrozumieć zna-
o granice Polski. Trudności
czenie Święta Niepodle-
młodego państwa.
głości. Józef Piłsudski jako
Pojęcia: Naczelnik Państwa,
wzorzec osobowy.
Święto Niepodległości,
zawieszenie broni, ziemie
sporne.
14
MATERIAŁ NAUCZANIA
Osiągnięcia Polski między-
Na przykładzie Gdyni
wojennej: budowa Gdyni
należy ukazać związki
i Centralnego Okręgu Prze-
przeszłości z teraźniej-
mysłowego.
szością; warto zwrócić
Pojęcie: wolne miasto.
uwagę na rolę wspólnego wysiłku i organizacji
pracy.
II wojna światowa
Przyczyny i początek II
Można podkreślić znacze-
wojny światowej. Bitwy
nie trwałych i pewnych
polskiego września. Na-
sojuszy, potrzebnych za-
paść Armii Czerwonej.
równo Polsce, jak i każ-
Pojęcia: okupacja, sojusz.
demu krajowi w chwili
zagrożenia (można odwołać się do odsieczy wiedeńskiej).
Ziemie polskie pod oku-
Należy uświadomić uczniom
pacją niemiecką i radzie-
grozę okupacji oraz przed-
cką. Polskie państwo pod-
stawiać rozmaite formy
ziemne.
walki o niepodległość.
Pojęcia: partyzantka, prześladowania, wywiad.
Wojna niemiecko-radziecka.
Wskazana jest praca z pla-
Przyczyny wybuchu i prze-
nem Warszawy.
bieg Powstania Warszawskiego.
Pojęcia: barykada, kapitulacja, wysiedlenie.
Klasa IV
15
Polska po II wojnie
Nowe granice Polski. Znisz-
Omawiając te treści na-
światowej
czenia wojenne i odbu-
uczania, należy korzystać
dowa kraju. Objęcie wła-
z dodatkowych materia-
dzy przez komunistów.
łów ilustracyjnych, prasy,
Powstanie „Solidarności”.
eksponatów własnych (np.
Stan wojenny. Przełom
kartek na mięso) itp.
roku 1989.
Pojęcia: demokracja, komunizm, stan wojenny,
wolne wybory, Ziemie
Odzyskane.
16
MATERIAŁ NAUCZANIA
KLASA V
Temat
Dzieciństwo
Treści
Uwagi
Sytuacja dziecka w po-
Należy uwzględnić rela-
szczególnych epokach —
cje: jednostka–otoczenie
podkreślenie jego indywi-
(rówieśnicy, rodzice, na-
dualności, godności, praw.
uczyciele, sąsiedzi) — dla
Ukazanie, w interesują-
podkreślenia interakcji
cej dla uczniów formie,
ja i inni.
zmieniającej się pozycji
dziecka w społeczeństwie
(np. zagadnienia: szkoła,
czas wolny).
Moja mała ojczyzna
Najbliższe otoczenie ucznia
Należy uświadomić uczniom
teraz i w przeszłości: dom,
znaczenie troski o śro-
rodzina, sąsiedztwo.
dowisko przyrodnicze
Zagospodarowanie terenu
i kulturowe.
w miejscu zamieszkania
ucznia: rola warunków
naturalnych i czynników
pozaprzyrodniczych.
Miasto
Historia osad typu miejs-
Trzeba podkreślić ewo-
kiego od pierwszych miast
lucję pojęcia miasta. Na-
sumeryjskich — przez
leży pokazać wpływ pro-
greckie polis, rzymskie
i aspołecznych postaw
metropolie, miasta śre-
ludności na rozwój miasta
dniowiecza, nowożytne
oraz przedstawić różne
miasta-państwa włoskie
typy miast w zależno-
— po XIX-wieczne ośrodki
ści od warunków natu-
przemysłowe i współcze-
ralnych, historycznych
sne centra informatyczno-
i kulturowych.
-usługowe. Organizacja
i metody pracy w mieście.
Klasa V
Wieś
17
Wieś i jej mieszkańcy od
Należy zwrócić uwagę na
pierwotnego osadnictwa,
różne typy wsi, uwarun-
poprzez egipskich fella-
kowane organizacją spo-
hów, rzymskich kolonów,
łeczną, dziedzictwem kul-
pańszczyźnianych wyrob-
turowym i warunkami na-
ników średniowiecza aż
turalnymi; ponadto wska-
po dzisiejszych rolników.
zane jest przedstawienie
różnych aspektów organizacji pracy i jej efektów.
Życie codzienne
Warunki mieszkaniowe
Temat doskonale nadaje
i sposoby odżywiania się
się do ukazania wartości:
na przestrzeni dziejów
dobra, prawdy, sprawiedli-
w różnych krajach. Ze
wości, miłości w różnych
względu na obszerność
aspektach życia.
tematu pozostałe zagadnienia są do wyboru
przez nauczyciela:
małżeństwo, wychowanie
dzieci, medycyna, ubiory,
czas wolny itp.
Konflikty
Sposoby zbrojnego i po-
Warto podkreślić, że wojna
kojowego rozwiązywania
zwykle przynosiła więcej
sporów w historii ludz-
szkody niż pożytku, oraz
kości. Metody walki, tak-
zwrócić uwagę na cierpie-
tyka, uzbrojenie, ale też
nia, jakich doświadczali
sposoby unikania wojen:
wszyscy: zarówno żołnie-
kompromisy, rokowania
rze, jak i cywile. Można
pokojowe. W XX wieku:
ukazać jako wzorce oso-
rola Organizacji Narodów
bowe tych, którzy potrafili
Zjednoczonych, Między-
rozwiązywać problemy
narodowego Czerwonego
bez użycia przemocy.
Krzyża oraz innych instytucji międzynarodowych.
18
Sport i rozrywka
MATERIAŁ NAUCZANIA
Sport oraz inne formy
Realizując temat, można
rozrywki w ciągu dzie-
wykorzystać zaintereso-
jów: od greckich igrzysk
wanie uczniów sportem,
przez rzymski cyrk, śre-
by ukazać jego rolę wy-
dniowieczne turnieje i po-
chowawczą, kształtowa-
lowania, po sport dla elit
nie odpowiedzialności
i odrodzenie idei igrzysk
i obowiązkowości.
olimpijskich pod koniec
XIX wieku.
Klasa VI
19
KLASA VI
Temat
Treści
Uwagi
Moja ojczyzna —
Współczesny kształt tery-
W odróżnieniu od więk-
Polska
torialny, ustrojowy i admi-
szości tematów, tutaj za-
nistracyjny państwa pol-
czynamy od współcze-
skiego. Miejsce Polski w Eu-
sności, a dopiero potem
ropie (państwa sąsiadujące).
wyruszamy w „podróż
Zmiany granic i najważ-
w czasie”.
niejsze wydarzenia historyczne („potop” szwedzki,
wojny Stefana Batorego,
formy walki o niepodległość w XIX wieku, I i II
wojna światowa itp.).
Państwo
Systemy polityczne i rela-
Temat pozwala przed-
cje: rządzący – rządzeni —
stawić uczniom symbole
od monarchii despotycznej
państwowe i międzyna-
po demokrację parlamen-
rodowe oraz święta naro-
tarną. Przykłady integracji
dowe i państwowe.
różnych organizmów politycznych w ciągu wieków
i współcześnie, ze szczególnym uwzględnieniem
procesu integracji Polski
z Unią Europejską.
Społeczeństwo
Społeczeństwa w dziejach
Omawiając temat, należy
— od systemu niewolni-
poruszyć kwestie doty-
czego przez społeczeń-
czące relacji: ja i inni
stwo feudalne (stany) aż
oraz łączące się z nią:
po społeczeństwa wieku
moja postawa wobec in-
XIX i XX.
nych, prawa moje i prawa
innych, wolność osobista
a przewidywanie konsekwencji własnych zachowań, odpowiedzialność
i obowiązkowość.
20
Kultura
MATERIAŁ NAUCZANIA
„Podróż w czasie” od ma-
Przez kulturę rozumiemy
larstwa jaskiniowego po
tutaj przede wszystkim
współczesne wydarzenia
dzieje sztuki (malarstwo,
artystyczne, ze szczegól-
rzeźba, architektura, mu-
nym uwzględnieniem roli
zyka, literatura, film). Za-
kultury w dziejach, jej do-
lecana jest korelacja z ję-
stępności i form. Dorobek
zykiem polskim i sztuką
kultury Europy i świata,
(plastyką, muzyką). Temat
w tym najważniejsze ele-
pozwala przedstawić po-
menty polskiego dziedzic-
jęcie piękna w dziejach
twa kulturowego.
oraz wskazać śródziemnomorskie korzenie wybranych elementów kultury
polskiej.
Religia
Dzieje doktryn religijnych
Podczas realizacji tematu
— od wierzeń animistycz-
należy ukazać dobro i spra-
nych przez antropomorfi-
wiedliwość jako warto-
zację bogów greckich, do
ści nadrzędne w więk-
uniwersalnych religii, ist-
szości religii. Natomiast
niejących do dziś.
trzeba unikać sformułowań, które mogłyby prowadzić do prostego
wartościowania poszczególnych religii.
Handel i wytwórczość
Dzieje wymiany towaro-
To zagadnienie można wy-
wej. Pieniądz, jego rola
korzystać do wprowadze-
i różne postacie (od pie-
nia elementów propedeu-
niądza „naturalnego” po
tyki ekonomii. Temat po-
kartę kredytową). Związki
zwala też na podkreślenie
kupieckie i rzemieślnicze,
znaczenia pracy w życiu
nowożytne kompanie han-
indywidualnym i zbioro-
dlowe, elementy polityki
wym, jej organizacji oraz
kolonialnej.
efektów w różnych epokach i współcześnie.
Klasa VI
21
Historia środowiska
Relacje: człowiek – przy-
Przy omawianiu tego
naturalnego
roda, od czasów najdaw-
zagadnienia należy uka-
niejszych po współcze-
zać zróżnicowanie regio-
sność, zarówno w Polsce,
nalne Polski — wynika-
jak i w Europie.
jące zarówno z różnorodnych warunków przyrodniczych, jak i z celowej
działalności człowieka.
Powinny też zostać omówione zasoby środowiska
przyrodniczego oraz ich
ochrona i wykorzystanie.
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Osiąganie celów dydaktyczno-wychowawczych programu będzie przebiegało odmiennie w klasie IV niż w klasach V i VI.
Klasa IV
Rozpoczynając naukę nowego przedmiotu w klasie IV, należy wziąć pod uwagę
cechy rozwoju psychointelektualnego 10–11-latków. Dominuje u nich myślenie konkretno-obrazowe, rzadka jest zdolność dłuższej koncentracji uwagi na jednym zagadnieniu, często zaś ujawniają się trudności z czytaniem i rozumieniem tekstu. Dlatego
też stosowane metody nauczania powinny być w miarę różnorodne oraz umożliwiać
uczniom aktywność psychofizyczną.
Sprawą pierwszorzędną jest zainteresowanie uczniów przedmiotem i wykształcenie
umiejętności określonych w celach nauczania. Znajomość faktów historycznych znajduje się na drugim planie. Dlatego zalecane są metody aktywne: dialogu nauczyciela
z uczniami, dramy, czytania z podziałem na role, ćwiczeń angażujących emocjonalnie
(„wyobraź sobie, że. . .”), uzupełniania i kolorowania rysunków, wynajdywania i poprawiania błędów w tekstach i ilustracjach, własnoręcznego sporządzania ilustracji,
makiet budowli itd.
Klasa V i VI
Materiał nauczania historii i społeczeństwa V i VI został przygotowany na podstawie założenia, że uczniowie w wieku 11–13 lat są w stanie samodzielnie poznawać
wybrane aspekty przeszłości, jeżeli zostaną one przedstawione w sposób przystępny
i atrakcyjny. Dlatego nauka w klasie V i VI powinna być oparta na odpowiednio zaadaptowanych materiałach źródłowych i na takich metodach prowadzenia lekcji, które
pozwolą uczniom lepiej utożsamiać się z poznawaną rzeczywistością historyczną.
Takie podejście do nauczania przedmiotu pozwala rozwinąć naturalną ciekawość
uczniów, umożliwia im stawianie pytań, aktywność oraz badanie problemów, którymi
zajmują się zawodowi historycy. Uczniowie nie tylko poznają przeszłość, ale i warsztat
pracy historyka; ponadto rozwijają w sobie swoistą „empatię historyczną”.
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
23
Należy stosować metody „poszukujące”: stawianie i rozwiązywanie problemów, pracę
z tekstem źródłowym (początkowo jedynie rozumienie i streszczanie go, potem
stopniowo odnajdywanie potrzebnych informacji oraz interpretację), dochodzenie do
prawdy historycznej na podstawie różnorodnych źródeł informacji, dyskusję z formułowaniem własnych sądów i ocen, dramę.
Jednym z założeń programu jest ukazanie związku przeszłości z teraźniejszością
— stąd „podróże w czasie” wzdłuż wybranych zagadnień — na przykład dziejów
instytucji demokratycznych czy stosunku człowieka do środowiska naturalnego.
Stosowane metody winny mieć również charakter przekrojowy, z wykorzystaniem
wszelkich dostępnych źródeł informacji. Zalecane są spotkania z urzędnikami administracji państwowej czy działaczami społecznymi (np. z ruchów ekologicznych),
wycieczki do urzędu gminy, lektura prostych artykułów prasowych, oglądanie materiałów filmowych. Niezwykle ważną rolę odgrywa dyskusja — umiejętne prezentowanie własnego zdania oraz uważne słuchanie wypowiedzi innych uczniów. Można ją
wykorzystywać jako element gry dydaktycznej (np. klasowe obrady władzy lokalnej
debatującej nad alternatywą: budowa oczyszczalni ścieków czy nowej drogi).
HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO
A ŚCIEŻKI EDUKACYJNE
Wybrane treści tematyczne programu znakomicie nadają się do wykorzystania przy
omawianiu zagadnień dydaktyczno-wychowawczych, przedstawionych w ścieżkach
edukacyjnych.
1. Edukacja prozdrowotna
Klasa IV — tematy:
„Od mieszkańców jaskini do starożytnych Rzymian” — dbałość Rzymian o higienę
(termy);
„Życie przed wiekami” — warunki higieny i pożywienie ludzi średniowiecza;
„Wynalazki XIX wieku” — poprawa warunków higienicznych w XIX wieku.
Klasa V
Zagadnienia edukacji prozdrowotnej łatwo będzie nauczycielowi poruszyć przy omawianiu tematów: „Dzieciństwo”, „Życie codzienne” oraz „Sport i rozrywka”.
Klasa VI
Zagadnienia edukacji prozdrowotnej można omówić przy temacie „Historia środowiska naturalnego”.
2. Edukacja ekologiczna
Blok przedmiotowy historia i społeczeństwo daje możliwość ukazania zmian, jakie
zaszły w środowisku przyrodniczym w ciągu dziejów oraz wpływu człowieka na te
zmiany.
„Od mieszkańców jaskiń do starożytnych Rzymian” — życie ludzi w warunkach pełnej
zależności od przyrody; powstanie pierwszych osad i miast a zmiany w środowisku
przyrodniczym;
HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO A ŚCIEŻKI EDUKACYJNE
25
„Powstanie państwa polskiego” — wykorzystywanie przez dawnych mieszkańców ziem
polskich ukształtowania terenu oraz zasobów przyrody (lasy, jeziora itp.);
„Życie przed wiekami” — wyrąb lasów jako efekt masowej produkcji papieru, potrzebnego do produkcji książek;
„Wynalazki XIX wieku” — wpływ rozwoju przemysłu na środowisko naturalne;
„Odrodzona Polska” — zmiany w środowisku przyrodniczym po rozpoczęciu budowy
Gdyni i Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Klasa V
Omawiając temat „Moja mała ojczyzna”, trzeba zwrócić uwagę na zagospodarowanie
terenu w miejscu zamieszkania ucznia oraz na zachodzące tam, korzystne i niekorzystne z punktu widzenia ekologii, zmiany. Należy też prześledzić historię środowiska
naturalnego najbliższej okolicy.
Inne tematy, dające sposobność do omówienia zagadnień edukacji ekologicznej, to
„Miasto”, „Wieś” oraz, w zależności od inwencji nauczyciela, „Życie codzienne”.
Klasa VI
Zagadnieniom ekologii poświęcony jest cały dział tematyczny „Historia środowiska
naturalnego”.
3. Edukacja czytelnicza i medialna
Ze względu na charakter bloku przedmiotowego historia i społeczeństwo uczniowie
zdobywają umiejętność odróżniania fikcji od rzeczywistości w czytanych tekstach,
dokładnego ich rozumienia oraz prostej interpretacji. W klasie IV znakomitą pomocą
w realizacji tej ścieżki edukacyjnej jest temat „Życie przed wiekami”, a w nim treści
poświęcone historii pisma i książki. W klasie V można wykorzystać dział tematyczny
„Życie codzienne”, w klasie VI zaś — dział „Kultura”.
4. Cykl: Wychowanie do życia w społeczeństwie
a) Wychowanie do życia w rodzinie
„Co to jest historia?” — omawiając zagadnienie „moja rodzina i jej historia”, należy
podkreślić wartość rodziny w życiu każdego człowieka.
Klasa V
Wychowaniu do życia w rodzinie mogą służyć działy tematyczne: „Dzieciństwo”, „Moja
mała ojczyzna”, „Życie codzienne”.
26
HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO A ŚCIEŻKI EDUKACYJNE
Klasa VI
W klasie VI, omawiając dział „Społeczeństwo”, można poruszyć kwestie związane
z więzią rodzinną, związkami uczuciowymi i innymi relacjami w rodzinie.
b) Edukacja regionalna — dziedzictwo kulturowe w regionie
Elementy edukacji regionalnej można wprowadzać w każdej klasie — program daje
tu nauczycielowi znaczną swobodę. W klasie IV należy przedstawić historię rodzinnej
miejscowości ucznia przy omawianiu tematu „Co to jest historia?”; potem, jak zaznaczyliśmy w uwagach wstępnych, można zrezygnować z wybranych tematów programu
na korzyść wiedzy o własnym regionie.
W klasie V edukacji regionalnej poświęcony jest dział tematyczny „Moja mała ojczyzna”; w zasadzie każdy z pozostałych działów klasy V i VI można częściowo
przeznaczyć na przedstawienie historii i tradycji lokalnej — zależy to tylko od inwencji nauczyciela.
c) Wychowanie patriotyczne i obywatelskie
Cały program bloku przedmiotowego historia i społeczeństwo z natury rzeczy jest
przesycony treściami wychowania patriotycznego i obywatelskiego.
STANDARDY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW
Przewidywane osiągnięcia uczniów w klasach IV-VI zostały podzielone na 5 poziomów.
Wystawienie oceny końcowej powinno być uzależnione od poziomu, na jakim uczeń
znajduje się po danym etapie nauki.
Poziom 1. Uczeń zna i rozumie różnice między życiem dziś a życiem w przeszłości.
Posiada podstawową wiedzę dotyczącą omówionych w ciągu roku wydarzeń z dziejów
Polski i Europy. Potrafi określić kolejność tych wydarzeń (co było najpierw, a co
potem). Zna podstawowe pojęcia z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie.
Poziom 2. Uczeń zna wymagane programem fakty historyczne i datuje je z dokładnością do jednego stulecia. Potrafi przedstawić najważniejsze przyczyny i skutki
poznanych wydarzeń. Czynnie stosuje poznane pojęcia z zakresu historii i wiedzy
o społeczeństwie.
Poziom 3. Uczeń potrafi podzielić przeszłość na epoki. Umie nazwać poznane epoki,
podać cechy odróżniające jedną epokę od innych oraz zaznaczyć je na osi czasu.
Zaczyna rozumieć motywacje ludzkich działań w przeszłości i w teraźniejszości.
Umie, na podstawowym poziomie, wykorzystać różne rodzaje źródeł historycznych.
Potrafi umiejscowić wydarzenia w przestrzeni (mapa). Zna wymagane programem
fakty historyczne i potrafi powiązać je w ciąg chronologiczny. Zdaje sobie sprawę
z wpływu przeszłości na teraźniejszość.
Poziom 4. Uczeń umie krótko scharakteryzować każdą z poznanych epok. Potrafi
pokazać związki przyczynowo-skutkowe między poznanymi wydarzeniami. Rozumie
oraz wstępnie interpretuje proste teksty źródłowe. Zna daty roczne przełomowych
wydarzeń. Potrafi przedstawić wpływ poznanych wydarzeń z przeszłości na teraźniejszość.
Poziom 5. Uczeń potrafi scharakteryzować każdą z poznanych epok, wykazując
znaczną wiedzę oraz zrozumienie warunków życia w przeszłości. Umie, na podstawowym poziomie, przedstawić wybrane zagadnienie jako proces historyczny (np.
stosunek ludzi do środowiska przyrodniczego od czasów prehistorycznych do dziś).
Interpretuje proste teksty źródłowe, umie je wykorzystać w trakcie wypowiedzi.
28
STANDARDY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW
Kryteria oceny
Klasa IV poziom 1 — ocena najwyżej dobra
poziom 2 — ocena bardzo dobra lub celująca
Klasa V poziom
poziom
poziom
poziom
1
2
3
4
—
—
—
—
ocena
ocena
ocena
ocena
najwyżej dostateczna
najwyżej dobra
dobra
bardzo dobra lub celująca
Klasa VI poziom
poziom
poziom
poziom
poziom
1
2
3
4
5
—
—
—
—
—
ocena
ocena
ocena
ocena
ocena
mierna
dostateczna
najwyżej dobra
dobra lub bardzo dobra
bardzo dobra lub celująca
PROPOZYCJA ROZKŁADU MATERIAŁU
Niniejsza propozycja zaplanowania realizacji programu zakłada różną liczbę godzin przedmiotu w tygodniu w poszczególnych latach nauki. Dla klasy IV przyjęto 1 godzinę, dla V i VI przygotowano 2 warianty
rozkładu materiału: na 1 i na 2 lekcje tygodniowo. Mamy nadzieję, że taka propozycja ułatwi nauczycielowi jak najlepsze rozplanowanie pracy.
Przyjęliśmy, że zwykle w miesiącu są cztery tygodnie nauki; w grudniu (Boże Narodzenie) i kwietniu
(Wielkanoc) — po trzy, a w lutym (przerwa semestralna) i czerwcu — po dwa.
Znakiem • oznaczyliśmy tematy przeznaczone do realizacji, gdy nauczyciel ma do dyspozycji jedną
godzinę tygodniowo, znakiem ♦ — tematy do realizacji przy dwóch godzinach tygodniowo.
KLASA IV
(1 godzina tygodniowo)
wrzesień
• Co to jest historia — dzieje mojej rodziny
• Baśń, legenda, historia
• Jak mierzymy czas
• Życie ludzi pierwotnych
październik
• Imperium rzymskie
• Ziemie polskie w starożytności
• Początki państwa polskiego
• Bolesław Chrobry — pierwszy król Polski
listopad
• Polska za Kazimierza Wielkiego
• Powtórzenie i utrwalenie materiału
• Zakon krzyżacki na ziemiach polskich
• Życie codzienne w XV w.
grudzień
• Szkoła w średniowieczu
• Historia pisma
• „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię. . .”
styczeń
• Polska Jagiellonów
KLASA V
luty
• Powstanie kościuszkowskie
• „Jeszcze Polska nie umarła. . .”
marzec
• Geneza i przebieg powstania listopadowego
• Ziemie polskie i Polacy pod zaborami
• Utrwalenie i powtórzenie materiału
• Świat się zmienia — życie codzienne w XIX w.
kwiecień
• Odzyskanie niepodległości
• Walka o granice
• Polska międzywojenna
maj
• Wybuch wojny
• Polska pod okupacją
• Powstanie warszawskie
czerwiec
• Pierwsze lata po wojnie
• Przełom lat osiemdziesiątych
(1 godzina tygodniowo/2 godziny tygodniowo)
wrzesień
•♦ Dzieci były zawsze — czasy prehistoryczne
♦
•♦
♦
•♦
♦
• Jak król Jan Wiedeń uratował
• Uchwalenie Konstytucji 3 maja
Dziecko w epoce starożytnej
Dziecko w średniowieczu
Dzieci w społeczeństwie stanowym
Dziecko w epoce renesansu
Dzieci poszczególnych stanów w dobie renesansu
•♦ Szkoła staje się obowiązkiem
♦ Problemy dzieci żyjących w wieku XIX i w pierwszej połowie wieku XX
październik
•♦ Tu mieszkam
♦ Moje otoczenie społeczne i geograficzne
•♦ Moja okolica w przeszłości (1– 3 lekcje)
30
listopad
•♦ Początki osadnictwa miejskiego
•♦ Miasta starożytności
♦ Miasta Grecji i Rzymu lub innych rejonów historyczno-geograficznych
•♦ Miasto średniowieczne
♦ Początki miast na ziemiach polskich
♦ Jeden dzień z życia mieszczanina
•♦ Renesansowe miasto włoskie
♦ Mecenat Kościoła, dzieła na zamówienie
marzec
•♦ Jak walczono w starożytnej Grecji
♦ Różnice w walce lądowej i morskiej
•♦ Rzymskie legiony
♦ Rozwój Imperium Romanum
•♦ Mieszkowa drużyna
♦ Bitwa pod Grunwaldem
•♦ Ostatnia bitwa Napoleona
♦ Rozwój techniki wojennej od średniowiecza do
XIX w.
grudzień
•♦ Przemysłowe miasto XIX w.
kwiecień
♦ Rozwój miast a przemiany gospodarcze
•♦ Obrona twierdzy Verdun
♦ Życie w mieście — plusy i minusy
•♦ Bitwa o Midway i na Łuku Kurskim
♦ Życie chłopów w starożytności
•♦ Wojna w Zatoce
•♦ Współczesna metropolia
•♦ Wieś jako pierwsza forma życia osiadłego
•♦
♦
•♦
♦
•♦
♦
•♦
♦
•♦
♦
•♦
♦
styczeń
Wieś w średniowieczu
Wolni kmiecie i folwark pańszczyźniany
Chłop właścicielem — procesy uwłaszczeniowe
Zróżnicowanie społeczne wsi w XIX w.
Wieś współczesna
Od gospodarstwa drobnotowarowego po wielkoprzemysłowe farmy produkcyjne
Ubiór i jego rola
Moda starożytna
luty
Jadłospis naszych przodków
Skąd pochodzą różne potrawy
Pacjent i lekarz
Osiągnięcia medycyny poprzez stulecia
KLASA VI
♦ I wojna światowa
♦ II wojna światowa
♦ Rozwój techniki wojennej w XX w.
maj
•♦ Starożytne igrzyska
♦ Grecki teatr
•♦ Rzymski cyrk
♦ Rozrywki dnia codziennego
•♦ Średniowieczny turniej
♦ Polowanie, czyli rozrywka królów
•♦ Bal w pałacu
♦ Rozrywki ludzi prostych
czerwiec
•♦ Odrodzenie idei igrzysk olimpijskich
♦ Zabawy i rozrywki w XIX w.
•♦ Szalony wiek XX
♦ Masowość rozrywki i sportu za sprawą mediów
(1 godzina tygodniowo)
wrzesień
• Polska dzisiaj
• Sąsiedzi Polski — Polska w Europie
• Początki państwa polskiego
• Rzeczpospolita Obojga Narodów
październik
• Wiek wojen — XVII stulecie
• Konstytucja 3 maja
• Polska znika z mapy Europy
• Powstanie listopadowe i styczniowe
listopad
• Odzyskanie
niepodległości i kształtowanie granic po I wojnie światowej
• II wojna światowa i drogi do niepodległości
• Monarchia despotyczna
• Ewolucja ustrojowa od monarchii do demokracji
na przykładzie Aten
grudzień
• Rzymskie imperium i jego organizacja
• Feudalne państwo średniowiecza
• Absolutyzm monarszy
styczeń
• Państwa XIX w.
• Współczesna demokracja parlamentarna
• Społeczeństwo niewolnicze
luty
• Czym były stany w średniowieczu
• Społeczność podzielona wg dochodu — wiek XIX
marzec
• Społeczeństwo współczesne
• Czarodziejski świat kultury starożytnych
• Średniowiecze, czyli nie tylko w kościele
• Pojawiają się nowe muzy — wiek XX
kwiecień
nasi przodkowie oswajali rzeczywistość —
początki religii
Antropomorfizm starożytności
Chrześcijaństwo
• Jak
•
•
maj
• Islam
• Wymiana towarowa na przestrzeni dziejów
• Pieniądz i jego znaczenie w poszczególnych epokach
KLASA VI
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
wrzesień
Polska dzisiaj
Mój region współcześnie
Sąsiedzi Polski
Początki państwa polskiego
Rozbicie dzielnicowe
Rzeczpospolita Obojga Narodów
Wiek wojen — XVII stulecie
Powtórzenie i utrwalenie materiału
październik
Konstytucja 3 maja
Przyczyny rozbiorów
Polska znika z mapy Europy
Powstanie listopadowe i styczniowe
Praca organiczna
Odzyskanie niepodległości i kształtowanie granic po I wojnie światowej
♦ II wojna światowa i drogi do niepodległości
♦ Czym była PRL
listopad
♦ Powtórzenie i utrwalenie materiału
♦ Monarchia despotyczna
♦ Ewolucja ustrojowa od monarchii do demokracji
na przykładzie Aten
♦ Sparta — wczesny totalitaryzm
♦ Rzymskie imperium i jego organizacja
♦ Feudalne państwo średniowiecza
♦ Absolutyzm monarszy
♦ Demokracja szlachecka
♦
♦
♦
♦
♦
czerwiec
• Człowiek ujarzmia przyrodę
• Człowiek chroni przyrodę
(2 godziny tygodniowo)
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
31
grudzień
Od monarchii oświeconej do republiki — wiek
XVIII
Państwa XIX w.
Zagrożenia demokracji — nie tylko totalitaryzmy
Współczesna demokracja parlamentarna
Społeczeństwo niewolnicze
styczeń
♦ Specyfika systemu kastowego
♦ Czym były stany w średniowieczu
♦ Społeczność Polski szlacheckiej
♦
♦
♦
♦
♦
Społeczność podzielona wg dochodu — XIX w.
Emancypacja kobiet u progu XX w.
Społeczeństwo współczesne
To nas odróżnia od zwierząt — rola kultury
♦
♦
♦
♦
luty
Kultura jaskiniowców
Czarodziejski świat kultury starożytnych
Średniowiecze, czyli nie tylko w kościele
Piękno renesansu
marzec
Barok i klasycyzm
Coraz większa różnorodność — wiek XIX
Pojawiają się nowe muzy — wiek XX
Awangarda i jej rola w sztuce
Jak nasi przodkowie oswajali rzeczywistość —
początki religii
♦ Magia i szamani współcześnie
♦ Antropomorfizm starożytności
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
kwiecień
Judaizm
Chrześcijaństwo
Protestantyzm, prawosławie i katolicyzm
Islam
Współczesne konflikty religijne
maj
♦ Wymiana towarowa na przestrzeni dziejów
♦ Związki kupieckie i rzemieślnicze w średniowieczu
♦ Pieniądz i jego znaczenie w poszczególnych epokach
♦ Jak rodził się współczesny system bankowy
♦ Powtórzenie i utrwalenie materiału
♦
♦
♦
♦
czerwiec
Człowiek ujarzmia przyrodę
Człowiek chroni przyrodę
Wyjście w teren
Podsumowanie nauki w szkole podstawowej

plik pdf

Transkrypt

Podobne dokumenty

Między nami graczami Charlie i fabryka czekolady

Podręczniki 2016/2017 kl. 4-6

Wykaz podręczników do klasy I na rok szk. 2014/15

Rysunki i tabelki

Oblicza cywilizacji

Zestaw podręczników do klasy VI Szkoły