Dr P. Różański - Uniwersytet Gdański

1
Przemysław Różański, dr
Zakład Historii Powszechnej Najnowszej
Instytut Historii
Uniwersytet Gdański
2007 / 2008
1. Historia powszechna 1918 – 1945, rok IV, semestr zimowy, studia stacjonarne.
2. 120 godzin
3. Ćwiczenia
4. Wykaz realizowanych tematów oraz wymagana literatura.
Założenia i postanowienia konferencji pokojowej w Paryżu. Analiza założeń dotyczących
kształtu powojennej Europy i świata i stopnia ich realizacji na konferencji pokojowej w
Paryżu. USA, Francja, Wielka Brytania, Włochy na konferencji pokojowej w Paryżu.
Stosunek Wielkiej Trójki do sprawy polskiej. Postanowienia traktatu pokojowego.
Źródła: Traktat wersalski z 28 czerwca 1919 r. (fragmenty), orędzie prezydenta Thomasa
Woodrowa Wilsona do Kongresu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej z 8 stycznia
1918 r. (14 punktów), traktat brzeski z 3 marca 1918 r., konwencja rozejmowa państw
Sprzymierzonych i Stowarzyszonych z Rethonde z 11 listopada 1918 r.
LITERATURA: H. Korczyk, Rokowania w sprawie traktatu przymierza francusko –
brytyjskiego z 1922 r., Warszawa 1980, s. 5 – 48; J. R. Wędrowski, Stany Zjednoczone a
odrodzenie Polski. Polityka USA wobec sprawy polskiej i Polski w l. 1916 – 1919; P.
Kraszewski, Polityka Wielkiej Brytanii wobec Niemiec w l. 1918 – 1925; Traktat wersalski z
perspektywy 70 lat, red. V. Sobczak, P. Czajkowski; B. Winid, W cieniu Kapitolu.
Dyplomacja USA w 1919 – 1939; Powrót Polski na mapę Europy, red. Cz. Bloch, Z.
Zieliński; P. Johnson, Historia świata od roku 1917 do lat 90 – tych; H. Kissinger,
Dyplomacja; H. Batowski, Między dwiema wojnami 1919 – 1939
Problem powstania i funkcjonowania Ligi Narodów. Geneza powstania Ligi. Walka o kształt
Ligi w czasie konferencji pokojowej w Paryżu. Rozwój organów Ligi (Sekretariat, Rada,
Zgromadzenie). Genewska Konferencja Rozbrojeniowa 1932 – 1937.
Źródła: Pakt Ligi Narodów
LITERATURA: St. Sierpowski, Narodziny Ligi Narodów. Powstanie, organizacja i zasady
działania; E. Bendiner, Czas Aniołów. Tragikomiczna historia Ligi Narodów; H. Kissinger,
Dyplomacja; P. Johnson, Historia świata ...
Niemcy po I wojnie światowej – wychodzenie z izolacji (1919 – 1926). Analiza przyczyn,
które legły u podstaw słabości Republiki Weimarskiej. Okupacja Zagłębia Ruhry przez wojska
francusko – belgijskie. Dyskusja nad okolicznościami przystąpienia Niemiec do Ligi
Narodów. Sylwetka ministra spraw zagranicznych i kanclerza Gustawa Stresemanna. Analiza
postanowień i skutków Paktów Reńskich.
Źródła: Traktat z Rapallo z 16 IV 1922 r., Konstytucja Rzeszy Niemieckiej z 11 VIII 1919 r.1,
Pakt Reński zawarty w Londynie 1 XII 1925 r.
LITERATURA: T. Kotłowski, Historia Republiki Weimarskiej; P. Madajczyk, Polityka i
koncepcje polityczne Gustawa Stresemanna wobec Polski (1915 – 1929); J. Krasuski,
Stosunki polsko – niemieckie 1919 – 1932; J. Launay de, Wielkie spory współczesności 1914 –
1945; H. Kissinger, Dyplomacja; P. Johnson, Historia świata ...; P. Kraszewski, Polityka
1
B. Lesiński, J. Walachowicz, Historia ustroju państwa w tekstach źródłowych
2
Wielkiej Brytanii wobec Niemiec w latach 1918 – 1925; M. Andrzejewski, Od Bismarcka do
Schrödera. Portrety niemieckich kanclerzy
Problem powstania i funkcjonowania Wolnego Miasta Gdańska. W jakich okolicznościach i
dlaczego doszło do powstania tak specyficznego organizmu politycznego jakim było Wolne
Miasto. Jak Wolne Miasto Gdańsk funkcjonowało w polityce międzynarodowej.
Źródło: Traktat wersalski z 28 czerwca 1919 r. (fragmenty dotyczące utworzenia Wolnego
Miasta).
LITERATURA: S. Mikos, Wolne Miasto Gdańsk a Liga Narodów 1920 – 1939; L.
Wędrowski, Stany Zjednoczone a odrodzenie Polski. Polityka USA wobec sprawy polskiej i
Polski 1916 – 1919; M. Serejski, Jak ważyły się losy Gdańska przed ostatnią decyzją
zwycięskich mocarstw, „Dzieje Najnowsze”, 1970 / 01.
Stany Zjednoczone wobec kwestii żydowskiej w Polsce 1918 – 1921. Temat obejmuje
następującą problematykę: USA wobec wystąpień antysemickich w Lwowie 22 listopada 1918
r. i w Wilnie 19 – 21 kwietnia 1919 r., jak i w ogóle wobec kwestii żydowskiej na ziemiach
polskich (spojrzenie na problem żydowski prezydenta Wilsona, Henry’ego Morgenthaua,
Hugha Gibsona oraz Louisa Marshalla). Wpływ dyplomacji USA na ustanowienie i kształt
tzw. traktatu mniejszościowego.
Źródło: Traktat miedzy Głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a
Polską (tzw. Mały Traktat Wersalski)2. Fragmenty dotyczące ochrony mniejszości
narodowych i religijnych.
LITERATURA: T. Schramm, Geneza i powstanie traktatu o ochronie mniejszości
narodowych [w:] Powrót Polski na mapę Europy, red. Cz. Blocha i Z. Zielińskiego; P.
Różański, Hugh Gibson wobec kwestii żydowskiej w Polsce w 1919 roku, „Przegląd
Historyczny”, 2004 / 02; idem, Pogrom lwowski 22 listopada 1918 roku w świetle zeznań
Organizacji Syjonistycznej złożonych przed komisją Morgenthaua, „Kwartalnik Historii
Żydów”, 2004 / 03; idem, Wilno, 19 – 21 IV 1919, „Kwartalnik Historii Żydów”, 2006 / 01;
idem, Stany Zjednoczone wobec kwestii żydowskiej w Polsce 1918 – 1921, Gdańsk 2007.
Faszyzm we Włoszech 1919 – 1945. Początki ruchu faszystowskiego, jego geneza (wpływ
działalności Gabriela d’Annunzia i Filippo Tomasso Marinetiego na kształt i formę
wczesnego faszyzmu); okoliczności i przyczyny zdobycia władzy przez Benito Mussoliniego;
charakterystyka systemu faszystowskiego; sylwetka B. Mussoliniego, jego koncepcje
polityczne.
Źródło: Przemówienie Benito Mussoliniego wygłoszone w Izbie Deputowanych 16 listopada
1922 r.
LITERATURA: St. Sierpowski, Faszyzm we Włoszech 1919 – 1926; Cz. Madajczyk, Kultura
europejska a faszyzm. Szkice; J. W. Borejsza, Szkoły nienawiści. Historia faszyzmów
europejskich; tenże, Mussolini był pierwszy…; D. M. Smith, Mussolini; P. Monelli,
Mussolini.
Polityka międzynarodowa faszystowskich Włoch.
LITERATURA: jak wyżej oraz H. Batowski, Między dwiema wojnami 1919 – 1939 i P.
Johnson, Historia świata ...
Wielki Kryzys, jego przyczyny, przebieg i skutki. Co zmieniło się w gospodarce światowej
pod wpływem wydarzeń Wielkiego Kryzysu.
2
Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918 – 1939, tom I 1918 0 1932, red. T. Jędruszczaka i M.
Nowak – Kiełbikowej, Warszawa 1989.
3
Źródła: Charakter światowego kryzysu ekonomicznego lat 1929 – 1933 (opracowanie
statystyczne w oparciu o dane Międzynarodowego Biura Pracy), Pierwsza mowa
inauguracyjna prezydenta Franklina Delano Roosevelta z 4 III 1933 r.
LITERATURA: R. Cameron, Historia gospodarcza świata. Od paleolitu do czasów
najnowszych; P. Johnson, Historia świata ...(rozdział Degrengolada); K. Michałek,
Amerykańskie stulecie ... (rozdziały dotyczące Wielkiego Kryzysu w USA); T. Kotłowski,
Historia Republiki Weimarskiej (rozdział dotyczący Wielkiego Kryzysu w Niemczech).
Niemcy w latach 30 – tych. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Niemiec. Utworzenie
Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej (NSDAP). Program NSDAP z lutego
1920 r.; pucz monachijski z listopada 1923; dojście Hitlera do władzy i budowa systemu
totalitarnego.
Źródła: Rozporządzenie prezydenta Rzeszy o ochronie narodu i państwa z 28 II 1933 r.3,
Ustawa Rzeszy o wymierzaniu i wykonywaniu kary śmierci z 29 II 1933 r.4, Ustawa o
zabezpieczeniu narodu i państwa przed nieszczęściem z 24 II 1933 r.5, Ustawa o głowie
państwa w Rzeszy Niemieckiej z 1 VIII 1934 r.6, Ustawy norymberskie z 15 IX 1935 r.
LITERATURA: A. Bullock, Hitler i Stalin. Żywoty równoległe, N. Frei, Państwo
wodzowskie. Rządy narodowosocjalistyczne w latach 1933 – 1945; J. W. Borejsza, Szkoły
nienawiści. Historia faszyzmów europejskich 1919 – 1945 (rozdział poświęcony Niemcom);
H. Batowski, Między dwiema wojnami 1919 – 1939.
Wojna domowa w Hiszpanii (1936 – 1939). Temat dotyczy zagadnienia stosunku mocarstw
europejskich – Niemiec, Włoch, Francji, Wielkiej Brytanii, ZSRR – wobec wojny na
Półwyspie Iberyjskim; zabiegów dyplomatycznych o pakt neutralności; powstania Komitetu
Nieinterwencji; udziału poszczególnych państw w wojnie domowej w Hiszpanii; sylwetki
Bahamonde Francisco Franco.
LITERATURA: B. Koszel, Hiszpański dramat 1936 – 1939. Wojna domowa w polityce
mocarstw …; Wojna domowa w Hiszpanii 1936 – 1939 w polityce międzynarodowej, red. A.
Czubińskiego; P. Johnson, Historia świata …, A. Bachoud, Franco; L. Mularska-Andziak,
Franco
5. Sposób rozliczenia: zaliczenie.
3
B. Lesiński, J. Walachowicz, op. cit.
Ibidem.
5
Ibidem.
6
Ibidem.
4
4
Przemysław Różański, dr
Zakład Historii Najnowszej Powszechnej
Instytut Historii
Uniwersytet Gdański
2007 / 2008
1. Historia dyplomacji / mała specjalizacja rok V, semestr zimowy, studia stacjonarne
2. 30 godzin
3. Ćwiczenia
4. Wykaz realizowanych tematów na poszczególnych oraz wymagana literatura.
Przypomnienie podstawowych pojęć z zakresu dyplomacji oraz rys historyczny
dotyczący kształtowania się nowożytnej dyplomacji. Definicja pojęcia dyplomacji,
rozwój form dyplomacji: quasi – dyplomacja, misje ceremonialne, misje specjalne, stałe
misje dyplomatyczne, konferencje międzynarodowe, organizacje międzynarodowe,
„spotkania na szczycie”; rozwój prawa dyplomatycznego: Kongres Wiedeński i
sformułowanie reguł tzw. dyplomacji klasycznej (bilateralnej), protokół akwizgrański z
1818 r., współczesne prawo dyplomatyczne oparte na trzech umowach międzynarodowych
w systemie ONZ; procedura wysłania misji dyplomatycznej; podział szefów misji
dyplomatycznych.
LITERATURA: J. Bryła, Dyplomacja instrumentem polityki zagranicznej państwa [w:]
Stosunki międzynarodowe, red. Malendowskiego i Cz. Mojsiewicza, Wrocław 1998; L.
Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 1993 (rozdz. VII Organy
zagraniczne państw); St. E. Nahlik, Narodziny nowożytnej dyplomacji, WrocławWarszawa-Kraków-Gdańsk 1971 (Od Autora, rozdz. I, II, III).
Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej oraz działalność
amerykańskiej dyplomacji na konferencji pokojowej w Wersalu jako próba
wdrożenia nowej jakości w stosunkach dyplomatycznych.
LITERATURA: H. Kissinger, Dyplomacja (rozdz. Nowy porządek świata, Punkt
odniesienia: Theodore Rosevelt czy Woodrow Wilson ?, Polityczna machina zagłady:
europejska dyplomacja przed i wojną światową) W. Dobrzycki, Historia stosunków
międzynarodowych w czasach nowożytnych 1815 – 1945, Warszawa 1996 (rozdz. XI).
Rozpad Imperium brytyjskiego po II wojnie światowej.
LITERATURA: A. Kosidło, Wielka Brytania a kolonizacja, 1945 – 1964, w: Zakończenie
II wojny światowej. Polityka i dyplomacja międzynarodowa 1945 – 2005, red. M. Nurka,
Gdańsk 2006; J. Kiwerska, Rozpad Imperium brytyjskiego w Afryce, Warszawa 1989.
5
Kryzys sueski 1956 roku. Dyplomacja USA, Francji, Wielkiej Brytanii, Związku
Radzieckiego, Egiptu i Izraela wobec bliskowschodniego konfliktu.
LITERATURA: H. Kissinger, Dyplomacja; Najnowsza historia świata 1945 – 1995, tom I
1945 – 1963, red. A. Patka, J. Rydla, J. J. Węca, Kraków 1997; A. Czubiński, Historia
powszechna XX wieku, Poznań 2004.
Problem wietnamski. Aspekty polityczno – dyplomatyczne. Mocarstwa, zwłaszcza USA
wobec konfliktu w Indochinach.
LITERATURA: H. Kissinger, Dyplomacja; N. Podhoretz, Dlaczego byliśmy w Wietnamie
?, Gdynia-Warszawa 1991; B. Brodecki, Dien Bien Phu 1954, Warszawa 1989.
Współczesne stosunki międzynarodowe na Bliskim Wschodzie. Wojny arabsko –
żydowskie, pośrednictwo mocarstw, zwłaszcza USA, w tychże konfliktach. Konflikty w
Zatoce Perskiej.
LITERATURA: T. Fryzeł, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych na Bliskim
Wschodzie i Środkowym Wschodzie, Warszawa 1976; J. Piotrowski, Spór o Palestynę,
Warszawa 1983; B. Celler, Powstanie państwa Izrael, Oficyna Bibliofilów, 1996; L.
Dzięgel, Węzeł kurdyjski, Kraków 1993; Salinger P., Laurent E., Kryzys w Zatoce Perskiej,
Kraków 1994
Dyplomacja Stanów Zjednoczonych wobec francuskich aspiracji nuklearnych (1945 –
1960)
LITERATURA: A. Brzeziński, Dyplomacja Stanów Zjednoczonych wobec francuskich
aspiracji nuklearnych, w: Zakończenie II wojny światowej. Polityka i dyplomacja
międzynarodowa 1945 – 2005, red. M. Nurka, Gdańsk 2006.
Zjednoczenie Niemiec jako przykład skuteczności działań dyplomatycznych w
procesie dynamicznych zmian politycznych.
LITERATURA: H. Kissinger, Dyplomacja; Droga Niemców do ponownego zjednoczenia
państwa 1949 – 1990, red. A. Czubiński, Poznań 1991; E. Cziomer, Historia Niemiec 1945
– 1991. Zarys rozwoju problemu niemieckiego od podziału do jedności, Kraków 1992;
Najnowsza historia świata 1945 – 1995, tom III, 1979 – 1995, Kraków 1997.
5. Sposób rozliczenia: zaliczenie.
6
Przemysław Różański, dr
Zakład Historii Najnowszej Powszechnej
Instytut Historii
Uniwersytet Gdański
1.
2.
3.
4.
2007/2008
Proseminarium, rok III, semestr letni, studia stacjonarne
30 godzin
konwersatorium
Wykaz realizowanych tematów oraz wymagana literatura
Technika pracy z książką i źródłem
LITERATURA: M. Pawlak, J. Serczyk, Podstawy badań historycznych, Bydgoszcz 1994.
Charles de Gaulle wobec Polaków, spraw polskich i Polski
LITERATURA: A. Hall, Charles de Gaulle, Warszawa 2002; E. Dominik, Charles de
Gaulle czyli Mit współczesny, Warszawa 1990; Ch. Wiliams, Charles de Gaulle: ostatni
wielki Francuz, Warszawa 1996; Ch. de Gaulle, Pamiętniki wojenne, t. 1 – 3, Warszawa
1962; tenże, Pamiętniki nadziei, Warszawa 1974.
Charles de Gaulle i zagadnienie reformy francuskich sił zbrojnych przed II wojną
światową
LITERATURA: jak wyżej oraz J. Gerhard, Charles de Gaulle, t. 1, Warszawa 1972.
Churchill wobec spraw polskich i Polski
LITERATURA: A. Kastory, Winston Spencer Churchill, Wrocław 2004; A. Liebfeld,
Churchill, Warszawa 1971; W. Churchill, II wojna światowa, t. 1, Nadciągająca burza, ks.
2, Nierealna wojna (3 IX 1939 – 10 V 1940), t. 6, Triumf i tragedia, ks. 2, Żelazna
kurtyna.
Koncepcje społeczno-polityczne Francisco Franco
LITERATURA: L. Mularska-Andziak, Franco, Londym 1994; w. Brodzikowski, J.
Łoskoczyński, Franco: generał wielkiej misji, Warszawa 1999; A. Bachoud, Franco,
Warszawa 2000.
Francisco Franco wobec Adolfa Hitlera i nazistowskich Niemiec
LITERATURA: jak wyżej.
Sylwetka Erwina Rommla
LITERATURA: M. P. Remy, Mit Rommla, Warszawa 2006.
Roman Dmowski: twórca polskiego ruchu narodowego
LITERATURA: R. Wapiński, Roman Dmowski; R. Wapiński, Narodowa Demokracja
1893 – 1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk 1980.
5. Sposób rozliczenia: zaliczenie