Grupa rówieśnicza

Dla rodziców
Grupa rówieśnicza
naturalnym środowiskiem dziecka
Grupa rówieśnicza to grupa osób w podobnym przedziale wiekowym, które łączą więzi emocjonalne
oraz normy postępowania i działania. Każdy człowiek w ciągu swego życia należy do różnych grup
rówieśniczych. Stanowią one jedno z głównych źródeł mechanizmów socjalizacyjnych.
Klasa szkolna – nowa grupa rówieśnicza
Dla dziecka, które idzie do szkoły, grupa rówieśnicza to koledzy i koleżanki w klasie – w podobnym wieku,
na podobnym poziomie rozwoju fizycznego i psychicznego, o wspólnych upodobaniach, zainteresowaniach. Wewnętrzna struktura grupy klasowej kształtuje się stopniowo, również przepisy i normy współżycia rozwijają się w ciągu dłuższego czasu. Grupa daje dziecku przede wszystkim poczucie przynależności
do większego zespołu.
Proces adaptacji w nowej grupie może mieć wpływ na zachowanie dziecka w domu. W środowisku rodzinnym może ono odreagowywać stres, mogą też pojawić się przejściowe kłopoty z nauką,
z zachowaniem. Ważne jest, by rodzice zastanowili się, w jaki sposób wesprzeć swoje dziecko wchodzące w nowe środowisko. Przede wszystkim trzeba dać mu odczuć, że wierzymy w jego siły. Warto
też rozmawiać z nim o tym, jak może nawiązywać relacje z innymi, co ma zrobić, gdy chce kogoś poznać, jak zdobyć i pielęgnować przyjaźń. Nastawienie rodziców do sukcesów i porażek dziecka może
wzmocnić lub osłabić jego wolę działania.
Grupa – nauka komunikacji i życia społecznego
Proces socjalizacji dziecka zachodzi najintensywniej w okresie, kiedy rozpoczyna ono funkcjonowanie
w społeczności, której dotąd nie znało. To właśnie w grupie dziecko uczy się kontaktować z innymi,
dostrzegać problemy innych, pomagać w ich rozwiązywaniu. Dzięki temu dowiaduje się także, jak przyjmować pomoc. Dziecko zauważa, że świat nie kręci się tylko wokół niego, że trzeba liczyć się ze zdaniem
innych. Atmosfera w klasie zależy w dużej mierze od wprowadzonych przez nauczyciela norm, poziomu
zintegrowania uczniów, pozycji i ról poszczególnych członków grupy rówieśniczej.
Wyróżniamy grupy formalne – klasa szkolna, koło zainteresowań, oraz grupy nieformalne – grupa podwórkowa, grupa z placu zabaw. O przynależności do grupy decydują wspólne upodobania, zainteresowania. Największy wpływ grupy rówieśniczej na jej członków zauważamy właśnie w wieku szkolnym. Zaspokaja ona te potrzeby społeczne, których wychowawcy, czyli dorośli, nie są w stanie zaspokoić: potrzebę
przynależności do zespołu, którego członkowie odgrywają równorzędne, choć zróżnicowane role społeczne, potrzebę nawiązywania kontaktów towarzyskich, wymiany doświadczeń i opinii bez udziału dorosłych.
Kiedy nowa grupa szkolna dobrze funkcjonuje?
Aby nowa grupa szkolna funkcjonowała prawidłowo, tzn. by jej członkowie poznali się nawzajem, zaczęli
współpracować i szanować, musi nastąpić proces szeroko rozumianej integracji. Najpierw odbywa się ona
na poziomie wspólnych poczynań dziecka i nauczyciela – nauczyciel włącza się w linię działania dziecka,
dziecko włącza się w linię działania nauczyciela, oboje konstruują linię wspólną1. Dlatego dla wszystkich
dzieci zespół klasowy powinien być autentycznym, zintegrowanym środowiskiem życia, aktywności
1
P or. A. Brzezińska, Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2007.
1
Dla rodziców
• Grupa rówieśnicza naturalnym środowiskiem dziecka
i rozwoju2. Tu odbywa się gra o znaczenie, o wpływ na innych, o zachowanie własnego „ja”, o podmiotowość. W grupie dziecko może poćwiczyć umiejętność kierowania innymi, podejmowania decyzji, a także podporządkowywania się i bycia kierowanym przez kogoś. Tu można znaleźć poklask dla własnych
inicjatyw, tu toczy się gra przygotowująca do życia – tego prawdziwego, już po szkole3. Aby integracja
obejmowała każdą sferę rozwoju społecznego, musi być wspierana licznymi ćwiczeniami interakcyjnymi
(polegającymi na wchodzeniu w kontakt osobisty z drugim człowiekiem).
Proces grupowy to czas ciągłych zmian. Można porównać go do faz rozwojowych człowieka.
Czas, w którym dziecko zaczyna naukę w szkole, to w procesie grupowym faza dzieciństwa, a więc:
poznawanie nauczyciela, dzieci, pracowników szkoły, miejsc ważnych w szkole; doświadczanie świata
na poziomie społecznym, emocjonalnym, poznawczym; zaciekawienie tym, co nowe i nieznane;
radosne odkrywanie i wielka chęć działania. Spotkania w tej grupie rówieśniczej dobrze jest przenieść
również poza mury szkolne. Organizowanie spotkań na placu zabaw, wspólnie spędzona sobota,
niedziela, zaproszenie do domu kolegów, koleżanek to dalszy proces rozwoju społecznego, tak ważny dla dziecka. To także czas, kiedy rodzice rówieśników mogą się wzajemnie poznać.
Pozycja dziecka w grupie
W klasie szkolnej rozwijają się różne formy życia społecznego. Pojawiają się zwyczaje klasowe,
rozmaite sposoby działania, specyficzne relacje. W niektórych, „trudnych” klasach mogą występować
niepożądane zachowania. W zespole klasowym każdy uczeń ma określone miejsce w strukturze społecznej lub – inaczej – zajmuje określoną pozycję, rozumianą jako całokształt stosunków łączących
go z kolegami w klasie. Wychowawca włącza uczniów do pełnienia różnorodnych funkcji na terenie
klasy. Jego rolą jest umiejętne kierowanie relacjami w zespole klasowym.
Pozycja dziecka w grupie rówieśniczej zależy od zespołu czynników, wśród których najważniejsze
wydają się stosunki z rówieśnikami, a zwłaszcza zbiór cech określanych jako koleżeńskość, aktywność, przejawianie inicjatywy w grupie, bezpośredni udział w organizowanych wspólnie działaniach
powiązanych z poczuciem więzi między poszczególnymi członkami grupy i całą grupą.
Dzieci chętnie spędzają swój wolny czas w gronie rówieśników, gdy jednak pojawiają się trudności
w kontaktach z kolegami, nauczycielami czy kłopoty w nauce, szukają pomocy i wsparcia
u rodziców. Aby dziecko nabrało przekonania, że jego kłopoty są dla Was ważne, aktywnie je
słuchajcie. Z Waszej perspektywy kłótnia z kolegą, koleżanką to błahostka, wiecie, że sytuacja
wróci do normalności za kilka dni, ale dla dziecka może to być bardzo poważny problem.
LITERATURA:
• Brzezińska A., Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2007.
• Houghton B., Dobre dziecko. Jak sprawić, by nasze dzieci odróżniały dobro od zła?, przeł.
B. Jóźwiak, Moderski i S-ka, Poznań 1999.
• Janowski A., Ukryty program polskiej szkoły, „Res Publica” 1988, nr 4.
• Misiorna E., Klasa szkolna jako środowisko życia dziecka w młodszym wieku szkolnym,
„Życie Szkoły” 1993, nr 8.
•Pedagogika społeczna: człowiek w zmieniającym się świecie, red. T. Pilch, I. Lepalczyk,
Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1999.
2
3
Por. E. Misiorna, Klasa szkolna jako środowisko życia dziecka w młodszym wieku szkolnym, „Życie Szkoły” 1993, nr 8.
P or. A. Janowski, Ukryty program polskiej szkoły, „Res Publica” 1988, nr 4.
2