Alkoholizm – to choroba pole- gająca na systematycznym, nad

Alkoholizm – to choroba pole- gająca na systematycznym, nad

Alkoholizm – to choroba polegająca na systematycznym, nadmiernym spożywaniu napojów
alkoholowych.
Alkoholikiem
nazywamy osobę uzależnioną
od alkoholu. O alkoholizmie
mówimy wtedy, gdy 25% tygodniowych kalorii pochodzi
z alkoholu. Gdy ten procent
przekracza 80 jest to tzw. skrajny
alkoholizm. Wyróżnia się kilka
stadiów choroby alkoholowej:
Faza ostrzegawcza
•występują luki pamięciowe,
okresowe zaniki pamięci,
•u pijanego nie obserwuje się
typowych objawów upicia się prowadzi normalną rozmowę,
choć już na drugi dzień jej nie
pamięta,
»»faza wstępna,
•pije łapczywie, poza „kolejką”,
zachłannie, jak człowiek gaszący pragnienie, zaczyna pić
ukradkiem,
»»faza ostrzegawcza,
•budzi się w nim poczucie winy,
»»faza krytyczna,
•unika rozmów na temat swojego picia.
»»faza przewlekła.
Faza wstępna
Faza krytyczna
•traci kontrolę nad raz rozpo•po wypiciu kieliszka pijący
czętym piciem,
czyje się bezpieczniej, alkohol
przynosi odprężenie, ułatwia • gdy już zaczyna pić, pije do głębokiego upojenia alkoholowego,
kontakty, nikną napięcia i stresy,
•jest jeszcze w stanie podjąć decyzję: pić czy nie pić,
•wszystkie problemy zaczyna
rozwiązywać za pomocą alko- •pogłębia się w nim poczucie
holu,
winy, niezadowolenia z siebie,
które kompensuje agresywno•wzrasta tolerancja alkoholowa,
ścią wobec innych,
aby uzyskać przyjemny nastrój,
pijący musi wypić więcej niż •zaczyna pić od rana (picie popoprzednio.
ranne).
1
»»czynniki społeczne i kulturowe (obyczaje i tradycje
•jej początkiem jest przejście do
różnych grup społecznych,
picia ciągłego,
w których „oblewa się” za•alkoholik stara się podtrzymyrówno sukces, jak i niepowować stan upojenia – stale jest
dzenie).
pijany,
Im więcej nagromadzi się
• następuje wyraźne obniżenie to- u jednej osoby czynników
lerancji na alkohol, do upicia się sprzyjających, tym większe jest
wystarczy jego niewielka ilość,
prawdopodobieństwo rozwoju
•pojawiają się zaburzenia psy- uzależnienia.
chiczne - od nieokreślonych Trudno odpowiedzieć na pystanów lękowych, aż do psy- tanie dotyczące przyczyn uzachoz alkoholowych włącznie.
leżnienia od alkoholu, bowiem
mechanizmy jego powstawania
Przyczyny uzależnienia
nie zostały jeszcze dostatecznie
Przyczyny uzależnień są bardzo
poznane. Aktualnie przyjmuróżne; do czynników najczęściej
je się, że mamy do czynienia
występujących należą:
z czynnikami społecznymi,
»»osobowość (niedojrzała emo- psychologicznymi i duchowycjonalnie, wrażliwa na urazy, mi nakładającymi się na podfrustracje, stresy, agresywna),
łoże biologiczne.
Faza przewlekła
»»uzależnienie rodziców (chodzi
o uczenie się nieprawidłowych
wzorców zachowania, a nie
o dziedziczenie uzależnienia),
»»czynniki zawodowe (ludzie
pracujący w lokalach gastronomicznych oraz przy sprzedaży i produkcji alkoholu są
bardziej narażeni),
2
Na tempo powstawania uzależnienia istotny wpływ wywiera
stopień dojrzałości organizmu,
a w szczególności ośrodkowego układu nerwowego (głównie mózgu). Z badań wynika,
że znaczącą rolę odgrywa wiek
osoby, rozpoczynającej intensywne picie alkoholu.
Pijąc intensywnie przed 20 roa także pije alkohol pomimo
kiem życia, można uzależnić się
zaleceń lekarskich, sugerująjuż po kilku miesiącach; między
cych konieczność powstrzy20 a 25 rokiem życia potrzeba na
mywania się od picia.
to średnio 3 – 4 lat, a po 25 roku
»»Osoba zaczyna być dumna
życia okres uzależniania się trwa
z tego, że może wypić większą
kilka, a nawet kilkanaście lat.
niż uprzednio ilość alkoholu
Zanim będzie za późno!
(tzw. mocna głowa świadcząca
o wzroście tolerancji na alkoAlkoholikiem nikt nie staje się
hol), ale jednocześnie pojawia
z dnia na dzień. Uzależnienie nie
się niepokój spowodowany
następuje po kieliszku szampana
trudnościami w odtwarzaniu
na sylwestra, czy lampce wina na
wydarzeń, które miały miejsce
imieninach cioci. Czasem alkopodczas picia (tzw. palimpsesty
holizm nazywany jest „chorobą
alkoholowe, „urwane filmy”,
na własne życzenie”- poprzez
„przerwy w życiorysie”).
picie dużo i często.
»»Osoby, które uprzednio piły
Sygnały ostrzegawcze!
wyłącznie w sytuacjach towarzyskich zaczynają pić samot»»Niebezpieczeństwo uzależnia
nie i do tego w ukryciu. Coraz
od alkoholu pojawia się w chwiCzęściej powtarzają się przyli, kiedy człowiek zauważa, że
padki prowadzenia samochodziałanie alkoholu odpręża
du po niewielkiej nawet ilości
i daje ulgę, redukuje napięcie
alkoholu.
i niepokój, osłabia poczucie
winy, ośmiela, ułatwia zaśnięcie
»»Osoba „wchodząca” w uzależczy pobudza do działania.
nienie stara się unikać rozmów
na temat swojego picia, a póź»»Stopniowo, osoba zagrożona
niej reaguje gniewem bądź
uzależnieniem zaczyna poszuagresją na sygnały sugerujące
kiwać, inicjować i organizować
potrzebę ograniczenia picia
okazje do wypicia, pije z chcioraz w sytuacjach utrudniająwością, wyprzedza kolejki, pocych dostęp do alkoholu.
wtarzają się przypadki upicia,
3
»»Kiedy zaczyna sobie zdawać »»Konfrontacja według Johnsona może przynieść spodziesprawę, że jej picie różni się
wane i oczekiwane rezultaty
od picia innych osób podejtylko wtedy, gdy jest odpomuje „ciche” próby ograniczawiednio przygotowana i przenia picia; chce w ten sposób
prowadzona. Nie da się ukryć,
udowodnić sobie, że jeszcze
że jest to bardzo trudne. Konposiada kontrolę nad piciem
frontacja jest akcją przygotoalkoholu.
waną przez osoby najbliższe
Co zrobić, żeby on nie pił?
uzależnionemu (członkowie
rodziny, przyjaciele). Dobrze
Jeśli w Twoim otoczeniu, w Twobyłoby zapewnić sobie pomoc
im domu, jest alkoholik – może
trzeźwiejącego alkoholika, jeto być mąż, ojciec, żona, matka
śli taki wśród znajomych się
to przede wszystkim powinieznajduje, ewentualnie teraneś/powinnaś zgłosić się do
peuty czy księdza. Jej ukoronajbliższej Poradni Odwykowej.
nowaniem jest wspólna sesja
Tam wyjaśnią Ci, czym jest choz uzależnionym, na której są
roba alkoholowa i co możesz
przedstawione fakty przemazrobić dla uzależnionej, bliskiej
wiające za koniecznością podosoby oraz dla siebie.
dania się terapii.
Konfrontacja według Johnsona
»»Sesję tę lepiej jest przygoto»»System iluzji i zaprzeczeń (jewać w tajemnicy przed uzaden z mechanizmów uzależnieleżnionym. Alkoholik powinia), w którym żyje alkoholik,
nien zostać nią zaskoczony,
uniemożliwia mu realistyczne
ale i tak należy liczyć się
widzenie faktu swego uzaz tym, że nawet nieprzygotoleżnienia. Dlatego by pomóc
wany będzie racjonalizował,
takiej osobie – konieczna jest
nie zechce słuchać, będzie
interwencja, konfrontacja oraz
obracał wszystko w żart, będziałania z zewnątrz, by skłodzie się irytował, obrażał,
nić go/ją do wyrażenia zgody
kontratakował i w końcu
nawet pozornie obiecywał
na leczenie.
4
ścić na przykład do dyskusji
poprawę. W czasie interweno tym, czym jest, a czym nie
cji staramy się nie pozwalać
jest alkoholizm. Nie spekulumu na to, a przynajmniej nie
jemy, co do domniemanych
bierzemy pod uwagę wykręintencji alkoholika.
tów, tłumaczeń i argumentów
będących ewentualnie przeja»»Życzliwość
oznacza,
że
wem choroby myślenia – nawszystko to dzieje się w atwet w przypadku zgody na
mosferze troski i miłości do
leczenie (może być ona pozorosoby uzależnionej – jest to
na) realizujemy przygotowany
bardzo trudne, lecz bez tego
scenariusz do końca.
konstruktywna konfrontacja
zmieni nam się w potok pre»»Konfrontacja wg Johnsona
tensji i żalów. Koniecznie mujest interwencją, która ma
simy panować nad emocjami.
charakter rzeczowy, konkretNiedopuszczalne są oceny:
ny i życzliwy wobec osoby
jesteś złym człowiekiem, paruzależnionej – ma na celu jej
szywy drań z ciebie itp.
dobro. Konkretność przejawia
się tym, że przedstawiamy fak- »»Konfrontacja według Johnsoty bez uogólnień. Nie używana:
my określeń: bo ty zawsze…,
•Nie jest awanturą rodzinną
nie mówimy: często urządzasz
na temat nadużywania alkoawantury, czy: ty zazwyczaj…
holu.
»»Właściwa informacja może
•Nie jest sesją oskarżeń i prewyglądać tak: Wczoraj o 23:03
tensji wobec alkoholika.
wróciłeś do domu pijany.
Krzyczałeś głośno, przeklina•Nie jest okazją do użalania
łeś, obudziłeś naszego synsię na swój los.
ka, który wystraszony płakał
•Nie jest dyskusją o tym, dlai długo nie mógł zasnąć. Bełczego uzależniony pije.
kotałeś, potłukłeś 4 talerze,
wyrwałeś drzwi od szafki
•Nie jest publicznym upokarzaniem uzależnionego.
w kuchni. Nie wolno dopu-
5
»»Konfrontacja według Johnsona
jest i ma być:
•Działaniem z zewnątrz.
•O tym, gdzie i kiedy alkoholik
ma się on zgłosić na leczenie.
•O tym, jakie kroki podejmiemy w przypadku odmowy
poddania się leczeniu.
•Pomaganiem osobie, która
nie chce pomocy i twierdzi,
że jej nie potrzebuje.
»»W tym ostatnim przypadku
bardzo istotna jest zasada: Nie
•Działaniem wbrew temu, co
groź, jeśli nie potrafisz spełnić
alkoholik myśli i co mu się
groźby. Brak przekonania czy
wydaje na temat jego picia.
determinacji osoby grożącej,
•Atakiem na systemy obronne
na przykład rozwodem, na
i mechanizmy uzależnienia,
pewno zostanie przez alkohoa nie na osobę chorą na alkolika wykorzystany.
holizm.
»»Konfrontacja może być prze»»Wskazane jest, żeby w konprowadzona pod warunkiem,
frontacji brało udział kilka
że osoba uzależniona nie jest
osób – przynajmniej dwie lub
w tym momencie pod wpłytrzy, gdyż jedna to na pewno
wem alkoholu. Nic nie stoi na
za mało, by przebić się poprzez
przeszkodzie, żeby przeprowasystemy obronne osoby uzależdzić ją, gdy alkoholik ma zespół
nionej. Mogą w spotkaniu brać
abstynencyjny, jest na kacu.
również udział starsze dzieci.
Miejsce konfrontacji powinno
To, co wyrażają dzieci jest z rebyć bezpieczne i spokojne – nie
guły bardzo skuteczne w obama sensu robić jej w pokoju,
laniu iluzji uzależnionego. Nie
z którego stale ktoś wychodzi
można ich jednak zmuszać do
i wchodzi. Może to być własne
wzięcia udziału w takiej sesji.
mieszkanie, mieszkanie kogoś
z rodzeństwa, rodziców. Może
»»Podczas konfrontacji mówimy:
to też być szpital, po detoksie.
•O tym, że zależy nam na osobie uzależnionej i że jest ona »»Przygotowanie się do konkochana.
frontacji polega na sporządza6
niu listy incydentów i faktów
związanych z nadużywaniem
alkoholu. Wskazane jest kilkakrotne przećwiczenie przebiegu całej sesji z osobami
przewidzianymi do pomocy.
Z osób przeprowadzających
konfrontację ktoś powinien
przyjąć funkcję prowadzącego
spotkanie i należy to z góry
uzgodnić. Powinien być to
ktoś najbardziej opanowany,
stanowczy i odporny psychicznie. W przygotowaniach mogą pomóc osoby mające już
takie doświadczenie: terapeuci, psychologowie lub te osoby,
które już takie konfrontacje
przeprowadzały.
»»Warto wcześniej zapoznać się
z literaturą na temat uzależnienia od alkoholu.
Leczenie alkoholizmu jako choroby kontroli wymaga od chorego uznania, że nie da się zapanować nad piciem, utrzymać go
w ryzach, właściwie kontrolować. Dlatego jedynym wyjściem
jest - jak mówią Anonimowi
Alkoholicy - uznać swoją bezsilność wobec alkoholu i całkowicie z niego zrezygnować.
Leczenie alkoholizmu jako choroby zaprzeczania wymaga od
chorego spojrzenia prawdzie
w oczy, odkłamania zafałszowanego obrazu rzeczywistości
i jasnego zobaczenia obrazu rzeczywistości i jasnego zobaczenia, jakie spustoszenie poczynił
alkohol w jego życiu. Wymaga
też przyswojenia sporej wiedzy
o uzależnieniu.
Leczenie alkoholizmu jako choroby emocji wymaga od chorego, żeby nauczył się na trzeźwo
przeżywać swoje uczucia: rozeznawać się w nich, wytrzymywać je i dawać im wyraz.
Nie istnieją żadne cudowne środki, żadne tabletki, które uwalniałyby człowieka od nałogu. Jak
widać, jest to długi i skomplikowany proces, w którym w dodatku konieczny jest świadomy
i zaangażowany współudział samego alkoholika.
Trzy nurty pomagania:
Osoba uzależniona może skorzystać z oferty pomocy z trzech
różnych stron:
»»profesjonalnej terapii odwykowej,
7
»»wspólnoty Anonimowych Alkoholików
»»klubu abstynenta.
Wszystkie te nurty łączą pewne
wspólne przekonania na temat
pomocy alkoholikom:
- nadrzędnym celem pomocy jest
trzeźwienie,
- pierwszym krokiem na tej drodze musi być przyznanie się, iż
alkohol stanowi podstawowe
źródło problemów,
- koniecznym warunkiem zdrowienia jest całkowita abstynencja,
- skuteczną pomocą jest korzystanie z doświadczeń i wsparcie innych alkoholików.
Pomoc poprzez:
właściwego, czyli psychoterapii
uzależnienia. Celem detoksykacji jest nie tylko usunięcie alkoholu i jego metabolitów z organizmu, ale także wyrównanie
zaburzeń w gospodarce wodno
– elektrolitowej i witaminowej, wyrównanie niedoborów
pokarmowych,
złagodzenie
objawów zespołu abstynencyjnego oraz zabezpieczenie
przed przejściem niepowikłanego zespołu abstynencyjnego
w majaczenie alkoholowe czy
też w drgawkowe napady abstynencyjne („padaczkę alkoholową”). Po przeprowadzeniu
detoksykacji należy skierować
pacjenta do specjalistycznej
placówki leczenia uzależnień
(w celu diagnostycznym lub
terapeutycznym).W zależności
od stanu pacjenta detoksykacja może być przeprowadzona
w warunkach ambulatoryjnych lub w specjalistycznym
oddziale leczenia alkoholowego zespołów abstynencyjnych.
»»detoksykację
(odtruwanie)
– usuwanie z organizmu lub
zobojętnianie substancji trujących (np. alkoholu, narkotyku,
czy nadmiernej dawki leku).
Detoksykacja osób uzależnio- » »Terapia odwykowa – ma ponych od alkoholu kończy najmóc rozpoznać alkoholikowi
częściej wielodniowy „ciąg”
jego wewnętrzne skazy, ma
picia i powinna być przygotonauczyć go identyfikować
nieprzyjemne emocje oraz
waniem do podjęcia leczenia
8
sytuacje życiowe, w których »»Terapia indywidualna – jest
to metoda rozwiązywania pronajczęściej sięga po alkohol.
blemów i leczenia zaburzeń
Gdy już tego dokona, musi
emocjonalnych w indywidualnauczyć się, jak sytuacji takich
nym kontakcie pacjenta z teunikać lub – jeśli to niemożrapeutą. Początkowym celem
liwe – jak radzić sobie z nimi
spotkań indywidualnych jest
na trzeźwo.Wielu niepijących
wzajemne poznanie się paalkoholików, którzy przeszli
cjenta i terapeuty, ustalenie
przez takie leczenie, zgodnie
zasad wspólnej pracy oraz postwierdza, że uwolnienie się
stawienie diagnozy i stworzeod alkoholu było tylko jedną
nie mapy problemowej osoby
z korzyści wyniesionych z tediagnozowanej. Indywidualna
rapii. Ludzie ci mówią, że nie
rozmowa ułatwia wybranie
tylko przestali pić, ale także
odpowiedniej strategii pouzyskali pogodę ducha, wemocy oraz zorientowanie się
wnętrzny spokój i emocjonalw oczekiwaniach pacjenta. Jest
ną harmonię. Nieoczekiwanie
szczególnie pomocna w przydla siebie samych nagle zaczęli
padku osób zgłaszających
żyć życiem ludzi dojrzałych,
duże obawy przed procesem
emocjonalnie zrównoważogrupowym, umożliwia omónych i szczęśliwych. Wydaje
wienie tych obaw czy niechęci,
się, że psychoterapię podobną
przepracowanie oporu przez
do tzw. leczenia odwykowezrozumienie swoich własnych
go, ze spokojnym sumieniem
ograniczeń, a następnie znalemożna by polecić każdemu
zienie sposobów na zwiększeczłowiekowi, który ma pronie poczucia bezpieczeństwa
blemy emocjonalne. Z oczyw grupie i doświadczenia kowistych powodów na „odwyk”
rzyści z bycia w niej. Jest też
trafiają jednak tylko osoby
bardzo ważną formą uzupełuzależnione i tylko im trafia
niającą terapię grupową – mosię nieoczekiwana nagroda
nitoruje trzeźwienie pacjenta
w postaci radykalnej poprawy
poprzez proces grupowy, daje
jakości życia.
9
dodatkowe wsparcie i motywuje w sytuacjach kryzysu,
ale też umożliwia jednoczesną
pracę nad problemami, które
z przyczyn merytorycznych są
wyłączone z terapii grupowej.
będących w podobnej sytuacji
niweluje poczucie izolacji. Aktywnych alkoholików charakteryzuje tendencja do bardzo
negatywnego
postrzegania
samych siebie oraz przytłaczające poczucie wstydu za swoje
zachowanie.
»»Terapia grupowa – to udział
w grupie jako element terapii. Już samo bycie częścią »»„Anonimowi Alkoholicy” są
grupy ma ogromne znaczewspólnotą mężczyzn i kobiet,
nie terapeutyczne. Aktywnie
którzy dzielą się nawzajem
pijący alkoholik boi się ludzi
swoim doświadczeniem, siłą
z „zewnątrz”. Alkoholicy do
i nadzieją, aby rozwiązać swój
opisu świata używają określeproblem i pomagać też innym
nia „dżungla”. Jest ono bardzo
w wyjściu z alkoholizmu. Jedytrafne! Dzięki terapii grupowej
nym warunkiem uczestnictwa
alkoholik na nowo poznaje
jest chęć zaprzestania picia.
świat. Kolejnym pozytywnym
skutkiem doświadczenia grupy »»Kluby abstynenta – pomagają
swoim członkom w utrzymajest możliwość poznania przez
niu abstynencji, umożliwiaalkoholika samego siebie. Grując im korzystania z różnych
pa daje swym członkom szanse
form aktywności. Prowadzą
poznania, kim są, jakie są ich
zajęcia edukacyjno – informożliwości, jaki wpływ wywiemacyjne, terapię grupową, terają na innych oraz ile dla inrapię w grupach rodzinnych,
nych znaczą. Wzajemne szczere
muzykoterapię, zajęcia spori otwarte oddziaływania uczesttowe, turystyczne, rozrywki
ników grupy daje im szanse na
na trzeźwo itp. Część klubów
poprawienie wizerunku siebie.
prowadzi również interwencje
Stałe kontakty pomiędzy nimi
w przypadku przerwania abssą źródłem informacji zwrottynencji, poradnictwo dla ronych. Udział w grupie terapeudzin, pogadanki w szkołach,
tycznej składającej się z osób
10
w zakładach pracy, poradnic- środków odurzających lub psytwo prawne, pomoc ofiarom chotropowych albo środków zaprzemocy itd.
stępczych, w wyniku czego może
powstać lub powstała zależność”.
Narkomania
Uzależnienie to stan psychiczUzależnienie od narkotyków nej, a często także fizycznej re(środków odurzających, sub- akcji zachodzącej między orgastancji psychoaktywnych) to nizmem a narkotykiem:
choroba postępująca, ciężka
psychiczne
i śmiertelna, która zbiera coraz »»Uzależnienie
–
jest
stanem
psychicznym
większe żniwo, głównie wśród
powstałym w wyniku przyjmłodych osób. Nie można jedmowania środka uzależniająnak pominąć osób dorosłych,
cego; przejawia się w różnym
wydawałoby się ustabilizowastopniu pragnieniem przyjnych życiowo, których stres
mowania tego środka. Trwacodzienności doprowadził do
łość i nasilenie psychicznej
sięgnięcia po środki „wspomazależności jest uwarunkowagające” i którzy równie szybne od rodzaju środka narko utracili kontrolę nad ich
kotycznego, od osobowości
zażywaniem, ponosząc nieraz
człowieka, jego charakteru
drastyczne tego konsekwencje.
i struktury psychicznej, jak
Z problemem tym borykają się
również od działających na
również osoby pośrednio nim
niego wpływów mikro i madotknięte – rodzina, partnerzy,
krośrodowiskowych.
przyjaciele, którzy przeżywają
stany przygnębienia, lęku, stre- »»Zależność fizyczna lub fisu, rozczarowań i bezradności.
zjologiczna – polega na tym,
Definicja narkomanii, użyta w ustawie o zapobieganiu
i przeciwdziałaniu temu zjawisku, określa to pojęcie jako
„stałe lub okresowe przyjmowanie w celach niemedycznych
że zażywane narkotyki z czasem stają się chemicznym
składnikiem wewnętrznych
substancji organizmu, wskutek czego komórki i tkanki
przyzwyczajają się do nich
11
- narkotyk jest wówczas konieczny do zachowania równowagi biologicznej i chemicznej
ustroju. Na nagłe odstawienie
środka uzależniony organizm
reaguje zaburzeniami - pojawia się zespół abstynencyjny,
polegający na wielu przykrych
zmianach w organizmie i psychice człowieka; występują np.
poty, brak apetytu, drgawki,
dreszcze, bezsenność, wymioty, biegunki, bóle mięśniowo – stawowe. Nie wszystkie
narkotyki wywołują zależność
fizyczną, wszystkie natomiast
uzależniają psychicznie – to
głód psychiczny, określany
mianem chęci, potrzeby czy
wręcz przymusu zażycia danego środka; stanowi to istotę
choroby. Element zależności
psychicznej wymaga oddziaływań terapeutycznych tak,
by osoba uzależniona umiała
poradzić sobie z nawrotami,
nawet po długotrwałych okresach abstynencji.Narkomania
jest z całą pewnością chorobą,
którą można i trzeba leczyć
i której nie wolno się poddać –
odbiera ona bowiem szansę na
normalne życie.
12
W rozwoju uzależnienia od
narkotyków wyróżnia się cztery
fazy:
I FAZA: eksperymentalna
Pojawiają się drobne kłamstwa,
które najczęściej dotyczą:
•spóźnień,
•towarzystwa, w którym przebywa nasze dziecko,
•miejsc, gdzie wychodzi.
Zmiany w wyglądzie i zachowaniu:
•dziwny
i ubrań,
zapach
włosów
•nadmierne używanie środków
zapachowych,
•zaczerwienione oczy,
•rozszerzone źrenice,
•utrzymujący się katar,
•wyraźna nadpobudliwość lub
ospałość,
•po powrotach do domu przemykanie niezauważonym do
swojego pokoju.
POSTAWA:
NIE ROBIĘ TEGO
II FAZA: przyjemność ze stanu •częstsze przebywanie w łazienodurzenia
ce – zamykanie łazienki,
•znaczna zmiana środowiska – •zaniedbanie nawyków higienowi koledzy,
nicznych.
•złe nastroje dziecka – dziwne POSTAWA:
smutki, zamykanie się w sobie, NIE ROBIĘ NIC ZŁEGO
•izolowanie się od rodzinnych III FAZA: najważniejsze to być
spotkań, zamykanie się w pona haju za wszelką cenę
koju,
•coraz gorsze zachowanie,
•zaniedbanie
podstawowych
•codzienne lub bardzo częste
czynności,
odurzanie się,
•początki agresywności oraz
•odurzanie się z kolegami lub
częste wyszukane kłamstwa,
samemu,
•porzucanie hobby i dotychcza•pojawienie się pierwszych
sowych zainteresowań,
przedawkowań,
•podejmowanie pracy zarobkowej, z jednoczesnym brakiem •zerwanie kontaktów z niebiorącymi kolegami,
pieniędzy,
•pogarszanie się ocen w szkole •jawne identyfikowanie
z narkomanami,
– wagary,
się
•posługiwanie się slangiem – •kłamstwo staje się patologiczne,
szczególnie przez telefon,
•agresja słowna,
•kradzieże lub handel narkotykami dla zdobycia pieniędzy,
•pożyczanie pieniędzy, pierwsze
•porzucenie szkoły,
kradzieże,
•dziwny strój lub inne młodzie- •utrata stałej pracy – prace dożowe symbole buntu,
rywcze,
13
•konflikty z prawem,
• kłótnie, bijatyki z domownikami,
•początki przewlekłego kaszlu,
•ogólne pogorszenie zdrowia,
•normalne samopoczucie tylko
po wzięciu narkotyku,
•paranoje narkotyczne,
•zerowe poczucie własnej wartości,
•objawy po odstawieniu narko•myśli samobójcze.
tyku.
Terapia uzależniona
POSTAWA:
Podstawowym
problemem,
NIE ROBIĘ NIC, CO BY MI
w obliczu którego stają osoby
SZKODZIŁO
uzależnione jest konsekwentne,
MOGĘ PRZESTAĆ, KIEDY
wytrwałe dążenie do odstawieZECHCĘ
nia substancji psychoaktywNIE HANDLUJE NARKOTYKAMI, KUPUJĘ TYLKO DLA nych. Konsekwencje somatyczne oraz psychiczne używania
SIEBIE
tych substancji, presja rodziny,
KRADNĘ PIENIĄDZE TYLkonflikty z prawem są nierzadKO RODZICOM
ko pierwszym motywem podIV FAZA: Biorę narkotyki,
jęcia próby uwolnienia się od
żeby czuć się normalnie
nałogu. Osoby takie wielokrot•całkowite wyniszczenie organi- nie podejmują próby zerwania
z nałogiem, często samodzielzmu (psychozy narkotyczne),
nie, niekiedy na oddziałach
•chroniczny kaszel,
detoksykacyjnych.
Leczenie
uzależnień
jest
procesem
długo•częste kłopoty z policją,
trwałym, wymagającym współ•utrata pracy,
pracy osoby uzależnionej z terapeutą. Obserwacje kliniczne
•wybuchy wściekłości, agresja
wskazują na niską skuteczność
wobec najbliższych,
leczenia, w którym brakuje
•chroniczne depresje, wymusza- aktywnego udziału osoby lejące przyjmowanie narkotyku, czonej. Niestety, wielokrotnie
14
zdarza się, że oczekiwania osób
uzależnionych wobec procesu
leczenia pozostają w sprzeczności z oferowanymi metodami postępowania leczniczego.
Leczenie uzależnień obejmuje
następujące etapy:
•detoksykacja,
•rehabilitacja,
•oddziaływania postrehabilitacyjne.
Leczenie osób uzależnionych
od narkotyków przyjmuje różne
postaci w zależności od substancji, która to uzależnienie wywoła. Istnieją trzy główne podejścia
do problemu leczenia osób uzależnionych:
»»terapia substytucyjna,
»»terapia ukierunkowana na abstynencję,
»»terapia poznawczo – behawioralna.
Terapia substytucyjna
Ten rodzaj terapii polega na
zastosowaniu dożylnych narkotyków doustnymi preparatami
przepisywanymi przez lekarza,
które dają te same efekty far-
makologiczne. Odbywa się to
zazwyczaj w specjalnie do tego
celu powołanym ośrodku ambulatoryjnym, gdzie pacjentom podawany jest preparat
o długotrwałym działaniu, np.
metadon. Usuwa on skutecznie
objawy abstynenckie. W przeciwieństwie na przykład do
heroiny podawanej dożylnie,
farmakologiczne działanie doustnego preparatu utrzymuje
się ponad dobę. Pozwala to tym
samym wyeliminować sekwencyjnie powtarzające się zmiany
nastroju – pojawienie się stanu
euforii i następującego później
„głodu” – które są immanentną
cechą przyjmowania narkotyku drogą dożylną. Osoba uzależniona uwalnia się od przykrych doznań abstynenckich
(„głodu”) i dzięki temu osłabia
się jej motywacja do zażywania narkotyków dożylnych.
Wraz ze zmniejszonym używaniem narkotyków dożylnych,
ograniczeniu ulegają zagrożenia związane ze stosowaniem
brudnych igieł. Niewątpliwą
wadą tego typu terapii jest to,
że pacjent pozostaje uzależniony od narkotyku.
15
Terapia ukierunkowana na
abstynencję
nym założeniem leżącym u jego
podstaw jest rola procesu
uczenia w tworzeniu mechanizmu uzależnienia. Przyjęto,
że mechanizm uczenia można
również wykorzystać w celu
zerwania z nałogiem. Terapia
uczy jak rozpoznawać, unikać,
radzić sobie. Dotyczy to rozpoznawania sytuacji, w których
prawdopodobieństwo sięgnięcia
po narkotyk jest bardzo wysokie. Kolejny etap terapii uczy jak
unikać takich sytuacji, zaś ostatni etap – jak efektywnie radzić
sobie w takich sytuacjach.
Wymogiem stawianym przez
społeczności terapeutyczne jest
całkowite odstawienie wszelkich
środków psychotropowych. Opiera się ona na założeniu mówiącym
o trudnościach osoby, która sięga
po narkotyki w nawiązaniu kontaktów interpersonalnych. Zmierza ona do budowania uczciwej,
otwartej relacji pomiędzy terapeutą i poszczególnymi osobami
w grupie. Dobrze prowadzona
terapia pozwala nabyć kompetencję społeczną, tzn. umiejętność radzenia sobie w życiu społecznym Główne zalety:
i poczucie samowystarczalności.
•posiada dobre podstawy teoretyczne,
Główną wadą tego typu terapii
jest wysoki wskaźnik przerwania •jest terapią krótkoterminową,
leczenia. Szacuje się, że około
75% pacjentów przerywa lecze- •wykazuje wysoką efektywność,
nie w ciągu pierwszego miesiąca •jest ustrukturalizowana, nakie– wynika to w głównej mierze
rowana na określony cel poz niskiej motywacji do zerwania
przez niezwłoczne nauczanie
z uzależnieniem.
kontroli własnego zachowania,
Terapia
poznawczo – behawioralna
•może być łatwo adoptowana do
indywidualnych/grupowych
potrzeb,
Innym rodzajem leczenia osób
uzależnionych jest terapia po- •może być z łatwością łączona
z farmakoterapią,
znawczo – behawioralna. Głów16
•łatwo ją łączyć z innymi pro- starych nawyków związanych
gramami terapeutycznymi.
z zażywaniem narkotyków.
Często zdarza się, że u podstaw
Główne etapy poznawczo - beuzależnienia leżą indywidualne
hawioralnej terapii:
problemy, którym pacjent nie
•analiza funkcyjna,
potrafi sprostać. Może być kilka
powodów braku umiejętności
•nauczanie określonych umieradzenia sobie z problemami:
jętności.
•osoba nigdy nie nauczyła się
Analiza funkcyjna
efektywnych strategii radzenia
Nakierowana jest na zidentyfisobie z problemami okresu
kowanie myśli, uczuć i okoliczdzieciństwa,
ności towarzyszących sięganiu
po narkotyki. Analiza funk- •osoba posiada określony repertuar działań zaradczych,
cyjna we wczesnym okresie teale zanim je uruchomi sięga
rapii ułatwia pacjentowi oraz
po narkotyki; inne sposoby
terapeucie określenie wyznaczradzenia ustępują miejsca narników sytuacji wysokiego ryzykotykom,
ka, prowadzącego do zużywania
narkotyku, zwiększa również •indywidualna zdolność do
wgląd w przyczyny uzależnienia.
radzenia sobie z problemami
W późniejszym okresie terapii
mogła ulec osłabieniu w wyanaliza służy identyfikacji tych
niku zaburzeń o podłożu psysytuacji, które pomimo postęchicznym.
pów w leczeniu nadal stanowią
Z uwagi na fakt, iż osoby uzależproblem dla pacjenta.
nione od narkotyków stanowią
Nauczanie określonych umieheterogeniczną grupę – cechującą
jętności
się dużą różnorodnością problePoznawczo – behawioralna te- mów, celem terapii jest zapoznanie
rapia jest wysoko zindywidu- pacjentów z możliwie najszerszym
alizowanym programem lecze- wachlarzem sposobów radzenia
nia uzależnień poprzez zmianę sobie. Pacjenci poznają kolejne
17
sposoby, ćwiczą je aż do momentu włączenia ich do własnego repertuaru działań. Dodatkowym
atutem terapii jest dostosowanie
programu do indywidualnych
problemów pacjenta. Pacjenci poznają zatem specyficzne (stosowane w określonych sytuacjach) oraz
ogólne (o szerokim zastosowaniu) strategie radzenia sobie. Poznawczo – behawioralna terapia
wyposaża w umiejętności, które
nie tylko pozwalają na zerwanie
z uzależnieniem od narkotyków,
ale również mogą być użyteczne
po zakończeniu terapii.
Kluczowe zadania
Zmień swoje nawyki. Terapia
skupia się na zmianie nawyków,
które są odpowiedzialne za mechanizm uzależnień. Naucz się
kontrolować nieprzyjemne impulsy. Trening dotyczy również
technik rozpoznawania i radzenia sobie w sytuacjach wzrastającego „głodu” narkotykowego.
Podnieś swoje zdolności interpersonalne. Terapia obejmuje
doskonalenie umiejętności interpersonalnych i poznawania strategii budowania więzi i wsparcia
społecznego.
Czas trwania
Terapia zazwyczaj obejmuje od
Terapia obejmuje kilka zadań, 12 do 16 sesji trwających 12 tygoktóre mają kluczowe znaczenie: dni. Jest relatywnie krótkotrwała,
Podtrzymuj motywację zerwa- nakierowana na zerwanie z uzania z uzależnieniem. W tym celu leżnieniem i ustabilizowanie absnależy dokonać wnikliwej anali- tynencji narkotykowej. W wielu
zy własnej decyzji – ustalić listę wypadkach pozytywne efekty
zysków i strat związanych z de- terapii utrzymują się nawet przez
cyzją o zaprzestaniu zażywania rok po zakończeniu leczenia.
Dane terapii wskazują, iż pacjenci,
narkotyków.
którzy potrafią wstrzymać się od
Naucz się sposobów radzenia zażywania narkotyków przez co
sobie. Nauczanie pacjenta jak najmniej 3 tygodnie, mają duże
rozpoznawać niebezpieczne sy- szanse na utrzymanie abstynencji
tuacje i efektywnie radzić sobie przez okres 12 miesięcy od zakończenia terapii. Niestety, dla niestanowi istotę terapii.
18
których pacjentów to zbyt krótko,
by ustabilizować efekty. W takich
przypadkach stanowi ona jedynie
wstęp do długotrwałej terapii, która jest rekomendowana osobom,
które nie potrafią wytrwać w abstynencji przez okres 3 tygodni.
Dodatkowe sesje, odbywające się
przez 6 miesięcy po zakończeniu
terapii wstępnej, mają na celu:
Telefony zaufania
PORADNIA PROFILAKTYKI
I TERAPII UZALEŻNIEŃ
Poznań, ul. Grunwaldzka 55
barak 18
Telefon (061) 867 98 03;
(061) 867 98 04
TOWARZYSTWO RODZIN I
PRZYJACIÓŁ DZIECI UZALEŻNIONYCH
•rozpoznać sytuacje, które wciąż Telefon (061) 820-85-18
stanowią problem na drodze
PORADNIA ODWYKOWA
do abstynencji,
Poznań, pl. Kolegiacki 12a
•udoskonalić metody i strategie Telefon (061) 852-85-38
radzenia sobie,
Godziny przyjęć:
•zachęcić pacjenta do podjęcia poniedziałek – piątek 8:00 – 18:00
aktywności konkurencyjnych Poradnia Terapii Uzależnień spewobec zażywania narkotyków. cjalizuje się w leczeniu ludzi uzależnionych od alkoholu i leków
GDZIE SZUKAĆ POMOCY:
oraz ich rodzin. Poradnia prowaPORADNIA ODWYKOWA
dzi świetlicę socjoterapeutyczną,
ZOZ POZNAŃ - WILDA
a także szkolenia dla grup zawoPoznań, ul. Czwartaków 17
dowych mających do czynienia
Telefon (061) 833 04 11
z problemem uzależnień – poliGodziny przyjęć:
cjantów, pedagogów itp.
poniedziałek – piątek 8:00 – 19:00
PORADNIA ODWYKOWA
Poradnia specjalizuje się w lecze- Poznań, ul. Litewska 8
niu osób uzależnionych od alkoho- Telefon (061) 848 41 85
lu, narkotyków, sporadycznie także Godziny przyjęć:
od hazardu. Prowadzi również te- poniedziałek – piątek 8:00 – 17:00
rapie osób współuzależnionych
klienci indywidualni
19
Leczenia osób uzależnionych Telefony zaufania
od alkoholu i ich rodzin.
PORADNIA PROFILAKTYKI
I TERAPII UZALEŻNIEŃ
PRZYCHODNIA
Poznań, ul. Grunwaldzka 55
ODWYKOWA
barak 18
Poznań, ul. Małeckiego 11
Telefon (061) 867 98 03;
Telefon (061) 866 49 58
(061) 867 98 04
Godziny przyjęć:
poniedziałek – piątek 8:00 – 19:00
TOWARZYSTWO RODZIN
Przychodnia zajmuje się przyI PRZYJACIÓŁ DZIECI
padkami uzależnień i współuzaUZALEŻNIONYCH
leżnień alkoholowych. MożliTelefon (061) 820-85-18
wość rejestracji telefonicznej.
ANONIMOWI ALKOHOLICY
PRZYCHODNIA
Telefon (061) 853 16 16
ODWYKOWA
Poznań, ul. Św. Marcin 39
Telefon (061) 853 61 84
Godziny przyjęć:
poniedziałek – piątek 8:00 – 18:00
Przychodnia specjalizuje się w leczeniu osób uzależnionych od alkoholu i leków. Konieczna wcześniejsza rejestracja.
KLUB ABSTYNENTA
„DOM TRZEŹWOŚCI”
Poznań, Al. Marcinkowskiego 24
Telefon (061) 852 95 70
Klub czynny od 16:30 do 21:30
20