Opracowała: Anna Klimowicz Temat: Syria

Opracowała: Anna Klimowicz
Temat: Syria - historia konfliktu
Etap edukacyjny: gimnazjum i szkoła ponadgimnazjalna
Przedmiot: godzina do dyspozycji wychowawcy, wiedza o społeczeństwie
Czas: 1 godzina lekcyjna
Metody i techniki pracy: mini-wykład, praca z tekstem w zespołach, dyskusja
Pomoce dydaktyczne: mapa Bliskiego Wschodu; arkusze dużego papieru (4 lub 8); markery
Cele:
Po zajęciach uczeń:
 potrafi podać najważniejsze fakty dotyczące Arabskiej Wiosny i sytuacji w Syrii
od 2011 r.;
 umie przedstawić ciąg wydarzeń, które doprowadziły do wybuchu wojny domowej
w Syrii;
 wie, kto jest odpowiedzialny za wybuch wojny syryjskiej;
 zdaje sobie sprawę, jakie państwa są zamieszane w konflikt wojenny w Syrii;
 potrafi wyjaśnić, w jaki sposób sytuacja polityczna, gospodarcza i społeczna
na Bliskim Wschodzie wpływa na sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną
w Europie;
 ma świadomość, do jakiej sytuacji prowadzą rządy autorytarne i dlaczego - jak
powiedział Winston Churchil - demokracja jest najgorszym z możliwych ustrojów, tylko,
że lepszego nikt jeszcze nie wymyślił.
Przebieg zajęć.
1. Powitaj uczniów. Przedstaw cele zajęć. Zapytaj, co uczniowie wiedzą o wojnie w Syrii
i Aleppo. Wysłuchaj bez komentarza wypowiedzi osób, które się zgłoszą.
2. Poproś następnie, aby ci, którzy potrafią, wskazali pozostałym Syrię i miasto Aleppo
na mapie Bliskiego Wschodu. Poleć, aby wymienili państwa, z jakimi graniczy Syria.
Wyjaśnij, uczniom, że region Bliskiego Wschodu zajmuje ważne miejsce
1
w stosunkach międzynarodowych. Krzyżują się tam interesy polityczne, gospodarcze,
militarne i religijne wielu państw świata.
3. Wyjaśnij uczniom, że pomimo tego, iż Syria i Aleppo oddalone są od Polski
i Warszawy niemal 4 tysiące kilometrów (dokładnie 3617.254 km), a pokonanie takiej
odległości samochodem wymaga prawie 40 godzin jazdy w trudnych warunkach,
to jednak wydarzenia rozgrywające się tak daleko od naszego miejsca zamieszkania,
mają duże znaczenie dla sytuacji, jaka dotyczy całej Europy, a nawet świata. Dlatego
każdy człowiek, który interesuje się i przejmuje nie tylko własną osobą i swoimi
aktualnymi problemami, powinien mieć świadomość wpływu konfliktów zbrojnych,
wybuchających w różnych regionach globu ziemskiego, na swoje życie i życie swoich
najbliższych.
4. Przedstaw uczniom najważniejsze fakty dotyczące Arabskiej Wiosny i wojny
domowej w Syrii.
5. Podziel klasę na cztery zespoły (lub osiem, jeśli klasa jest liczna) o jednakowej liczbie
uczniów. Każdemu zespołowi wręcz jedną część materiału pomocniczego nr 4, arkusz
dużego papieru oraz markery. Poproś o zapoznanie się z treścią fragmentu
i przedstawienie go w formie plakatu - można zanotować informacje w formie haseł,
liczb, nazw oraz użyć rysunków symboli - tak, aby zaprezentować odczytane treści
patrząc na plakat bez zaglądania do materiału. Daj uczniom na to czas ok. 10 minut.
Po tym czasie zespół ma wspólnie przedstawić treść informacji, z jakimi się zapoznał,
pozostałej części klasy. Na krótką prezentację zespół będzie miał 3 minuty.
6. Podsumuj wystąpienia uczniów, mówiąc: - W Syrii mamy do czynienia z co najmniej
trzema konfliktami o różnej dynamice. Rozwiązanie każdego z nich nie gwarantuje
rozwiązania pozostałych. Opozycja walczy z reżimem Baszara al-Asada. Równolegle
walczą z dżihadystami z tzw. Państwa Islamskiego, Kurdowie wspierani prze koalicję
państw Zachodnich. Walka Kurdów to jednocześnie walka o niepodległość
i ustanowienie własnego państwa. Wojna w Syrii trwa już tak długo jak II wojna
światowa. Poznaliście tylko wybrane fakty. Obecnie jest szansa na zakończenie tego
konfliktu, który pochłonął tysiące ofiar i spustoszył cały kraj.
7. Zapytaj teraz, w jaki sposób dokonuje się przejęcie władzy politycznej w systemie
demokratycznym i jakie ma to znaczenie dla obywateli?
8. Zauważ, że w państwie, w którym panuje reżim autorytarny, jedyną możliwością
zmiany grupy osób, w rękach których skupia się władza, jest zamach stanu
lub rewolucja. Prowadzą one najczęściej do długotrwałych i krwawych konfliktów.
2
Wyjaśnij, że przez lata modelem rządów dominującym w państwach arabskich była
albo monarchia, albo autorytarna prezydentura, zdobywana najczęściej w drodze
zamachu stanu. Systemy polityczne krajów Bliskiego Wschodu charakteryzowały się
silnym przywództwem, ograniczeniem wolności obywatelskich i rozbudowanym
aparatem bezpieczeństwa. Gwarantowały jednak pewną stabilność wewnętrzną, będąc
jednocześnie zaporą przed islamskim fundamentalizmem. Dlatego też kraje Zachodu
przez lata respektowały status quo w regionie, wspierając sympatyzujących z nimi
dyktatorów jak szach Mohamed Reza Pahlavi w Iranie (do Islamskiej Rewolucji
w 1979 r.), Ben Ali w Tunezji czy Hosni Mubarak w Egipcie, przymykając oko na
opresyjny charakter ich rządów i poważne naruszanie praw człowieka.
9. Sprowokuj krótką dyskusję. Zapytaj uczniów, jak sądzą w jaki sposób to, co dzieje się
na Bliskim Wschodzie dotyczy ich życia? Czy to, co miało i ma w dalszym ciągu
miejsce w krajach arabskich, wpływa na sytuację w Europie? Kto zdaniem uczniów
jest
winien
powstawaniu
wszelkiego
rodzaju
konfliktów
wewnętrznych
i międzynarodowych? Komu te konflikty slużą?
10. Na zakończenie lekcji zacytuj słowa Samar Yazbek (ur. w 1970 r.) syryjskiej
dziennikarki i pisarki. Autorki książki „Przeprawa. Moja podróż do pękniętego serca
Syrii”. W 2012 roku Yazbek zmuszona była do emigracji z kraju. W 2013 otrzymała
Oxfam Novib/PEN International Free Expression Award przyznawaną pisarzom,
którzy stoją na straży wolności słowa i tworzą pomimo grożących im prześladowań.
ISIS powstało znacznie wcześniej, kiedy Amerykanie zdobyli Irak. To blok najemników
walczących w imię religii. Przenosząc się po świecie, zdobywają łupy. Trzeba ich
zniszczyć wojną, ale zakończoną pokojowym przekazaniem władzy, ustąpieniem Asada
i rozliczeniem winnych. Na koniec powinno powstać społeczeństwo obywatelskie
w demokratycznej Syrii. Tylko tak możemy zwalczyć terroryzm.1
1
http://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,21032488,wojna-w-syrii-nie-podawaj-reki-zbrodniarzowi.html
3
Materiał pomocniczy nr 1
Mapa Bliskiego Wschodu
Granice Syrii: z Turcją (822 km), Irakiem (605 km), Jordanią (375 km), Libanem (375 km),
Izraelem (76 km).
Materiał pomocniczy nr 2 (dla nauczyciela)
Arabska Wiosna 2010 - 2013
Specjaliści zajmujący się problematyką Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej określają ten
region jako "mieszankę wybuchową". Od wielu lat tę część świata nękają głębokie problemy
ekonomiczne, społeczne i polityczne. Mimo relatywnie wysokich stóp wzrostu gospodarczego
i reform, przeprowadzanych przede wszystkim w celu uzyskania pozytywnych ocen
międzynarodowych instytucji finansowych i Unii Europejskiej (UE), społeczna i gospodarcza
rzeczywistość tego regionu nie wygląda najlepiej. Przestarzałe zarządzanie gospodarką,
inflacja, szerząca się korupcja a także żenująco niski poziom edukacji i w następstwie
analfabetyzm, niskie dochody ludzi pozbawionych ubezpieczeń socjalnych, demoralizacja,
rosnąca fala migrantów, wysoka stopa bezrobocia stały się przyczyną masowych
demonstracji. Ich siłą napędową była frustracja, desperacja i gniew - zwłaszcza młodych
4
ludzi, ponieważ wszystkie te problemy, a szczególnie bezrobocie, dotykały ich najmocniej.
Warto przy tym wiedzieć, że ludzie młodzi, w wieku od 15 do 24 lat, stanowią około jednej
piątej ludności Bliskiego Wschodu. Fala gwałtownych protestów, którą nazwano Arabską
Wiosną doprowadziła do ustąpienia wieloletnich prezydentów w Tunezji i Egipcie oraz
obalenia libijskiego dyktatora Muammara Kadafiego. Skutki Arabskiej Wiosny odczuwane są nie
tylko w regionie Bliskiego Wschodu, lecz również pośrednio w wymiarze globalnym - wpływają na
sytuację w całej Europie. Wydarzenia, które rozpoczęły się w Tunezji zapoczątkowały ciąg
przyczynowo skutkowy, którego finał zapewne poznamy w najbliższej przyszłości. Następstwem ich
jest również wybuch krwawego konfliktu i wojna domowa w Syrii, która pochłonęła wiele
tysięcy ofiar i wciąż jeszcze trwa.
Materiał pomocniczy nr 3 (dla nauczyciela)
Cztery główne strony konfliktu w syryjskiej wojnie domowej

strona rządowa - świecki rząd arabskiej, nacjonalistycznej partii Baas, z Baszarem
Al-Asadem jako prezydentem Syrii, wspierany przez Iran, Rosję i libański Hezbollah
oraz szereg szyickich milicji z różnych państw Bliskiego Wschodu,

strona antyrządowa- rebelianci i islamisci są podzieleni na kilka znaczących frakcji
i kilkaset różnych mniejszych ugrupowań, wspieranych przez szereg państw
europejskich, USA, Turcję, Jordanię i niektóre państwa Zatoki Perskiej,

strona kurdyjska - Kurdowie prowadzą walkę na północnym wschodzie Syrii
(prowincja: Al Hasaka). Walczą ze wszystkimi: z władzą, z tzw.
umiarkowaną opozycją i z radykalistami. Stawką jest autonomia, jaką chcą stworzyć
dla siebie tuż przy granicy z Turcją. Reprezentuje ich tymczasowy, autonomiczny
rząd partii PYD (Partia Unii Demokratycznej), którego liderem jest Salih Muslim
Muhammad.

Państwo Islamskie - walczy i z Assadem i z umiarkowaną opozycją. Prowadzi swój
dżihad, wojnę z niewiernymi, podobnie jak do niedawna w Afganistanie.
5
Materiał pomocniczy nr 4 (do pracy w 4 lub 8 zespołach)
Sytuacja w Syrii
I. Początki konfliktu
Wojna domowa w Syrii między siłami wiernymi Baszszarowi al-Asadowi (sprawującemu
autokratyczne rządy prezydentowi i zarazem przewodniczącemu partii Baas od 2000 r.)
a zbrojną opozycją ciągnie się od 2011 r. W latach poprzedzających kryzys Syria cieszyła się
umiarkowanym wzrostem PKB, a władze syryjskie podejmowały niezbyt udane próby
zreformowania niewydajnej gospodarki. Oburzenie społeczeństwa wywołały: wysokie
bezrobocie wśród młodych ludzi, problemy gospodarcze związane w dużej mierze
z kilkuletnią suszą i wysoką inflacją oraz zubożeniem klasy średniej spowodowanym niskimi
płacami). Za początek wojny w Syrii uznaje się wydarzenia w Daraa, niewielkim mieście na
południu kraju. To tam, w marcu 2011 roku, doszło do demonstracji, kiedy siły
bezpieczeństwa aresztowały grupę chłopców, którzy namalowali graffiti z hasłami
antyrządowymi na ścianie budynku. Demonstrantów rozpędzono, zginęło kilkanaście osób.
Miasto zostało oblężone przez wojsko.
Demonstrujących całkowicie spacyfikowano.
Zginęło 244 uczestników protestów i 81 żołnierzy. Masową demonstrację antyrządową
zwołano na 15 marca 2011. W kilku miastach Syrii zgromadziły się tysiące demonstrantów w
ramach tzw. Dnia Gniewu. Tak jak w Daarze masowe protesty antyrządowe na fali Arabskiej
Wiosny, przerodziły się w krwawe starcia z syryjskimi służbami, a później z wojskiem
wysłanym przez Baszara al-Asada. Syryjska armia (SAA) licząca ponad 150 tys. ludzi oraz
100-tysięczna milicja Narodowych Sił Obronnych (NDF) to trzon sił rządowych.
Do tłumienia protestów użyto rakiet i moździerzy. Zginęły setki cywilów w całym kraju.
Według Syryjskiego Obserwatorium Praw Człowieka którego siedzibą jest Londyn od
wybuchu powstania przeciwko reżimowi prezydenta Baszara el-Asada tylko w 2011 roku
zginęło ponad 100 tysięcy ludzi. W tym ponad 36,6 tys. cywilów, ponad 5 tys. dzieci poniżej
16. roku życia i ponad 3,3 tys. kobiet. Obie strony gromadziły też jeńców - ponad 10 tys. osób
zamknięto w państwowych więzieniach, a rebelianci uwięzili kilkuset funkcjonariuszy sił
reżimu. W miastach ruchowi oporu odcięto dostęp do wody oraz elektryczności. Siły
bezpieczeństwa konfiskowały też dobra cywilne oraz żywność. To, że większa część armii
i sił bezpieczeństwa w Syrii były skonsolidowane i lojalne wobec prezydenta Baszara Assada.
wynikało w dużej mierze stąd, że kluczowe stanowiska w tych strukturach obsadzone były
przedstawicielami mniejszości alawickiej (odłam szyitów, stanowiący około 10-12 %
6
populacji kraju), rządzącej w zdominowanym przez sunnitów kraju (ok. 75 proc. ludności
Syrii).
II. Kim są rebelianci w Syrii?
Od początku wojny domowej część oficerów i żołnierzy syryjskiej armii zdezerterowała.
W 2013 roku blisko połowa dezerterów przeszła na stronę protestujących, tworząc "Wolną
Armię Syryjską" (FSA) popieraną przez sunnitów. W pierwszej fazie konfliktu właśnie ta
organizacja zbrojna była główną grupą walczącą z reżimem Asada. Jej celem była ochrona
ludności cywilnej. Nie jest armią w dosłownym znaczeniu, nie ma też jednolitego
przywództwa. Grupy Wolnej Armii Syryjskiej kontrolują znaczne obszary kraju na południu
i w północno-zachodniej Syrii. Ludność próbuje stworzyć tam społeczeństwo obywatelskie mimo bomb kasetowych codziennie zrzucanych przez reżim Asada na budynki mieszkalne,
przemysłowe
i
infrastrukturę.
Ponieważ
ugrupowania
FSA
nie
mają
prawie
międzynarodowego wsparcia, wielu bojowników odeszło. Nie brakuje natomiast islamskich
sponsorów – dlatego wielu mężczyzn przeszło na stronę ugrupowań islamskich, z których
wiele walczy dziś przeciwko reżimowi Asada. Obecnie FSA jest koalicją wielu mniejszych
grup, odwołujących się zarówno do demokratycznych, świeckich haseł jak i "umiarkowanie
islamistycznej" ideologii. Organizacja ta jest określana jako reprezentant umiarkowanej części
syryjskiej opozycji. Otrzymała wsparcie - polityczne i materialne - ze strony Turcji, a później,
państw Zachodu. Istnieje również Syryjska Armia Wyzwoleńcza, która działa głównie w
prowincji Idlib. W dużej mierze jest to koalicja miejscowych grup zbrojnych. Składa się
przede wszystkim z uzbrojonych cywilów. W konflikcie udział bierze także szereg
mniejszych organizacji militarnych. Niektóre z nich oskarżane są przez reżim o terroryzm,
a część - wspierana przez sąsiadujące kraje, które chcą w Syrii zdobyć wpływy. Z czasem
zbrojna rebelia przeciwko opresyjnemu reżimowi została zdominowana przez radykalnych
islamistów i bojowników, którzy zjechali z całego świata, by walczyć o wprowadzenie
nowego porządku, opartego na prawie szariatu (muzułmańskim prawie religijnym). Powstała
ISIS (Islamic State of Iraq and Syria) – nowa, groźna organizacja terrorystyczna, która
opanowała część terytoriów Syrii i Iraku, a następnie proklamowała utworzenie na podbitych
terenach kalifatu. ISIS jest samowystarczalna, zarabia miliony dolarów dziennie na
sprzedawaniu ropy z zajętych terenów i słynie z brutalności, którą potępiła nawet Al-Kaida.
Obecnie międzynarodowa koalicja prowadzi naloty na pozycje ISIS. Z biegiem czasu i wraz
z powstawaniem w Syrii islamistycznych bojówek - w tym wspartej przez duży legion
zagranicznych radykalnych dżihadystów Frontu al-Nusra (syryjski odłam Al-Kaidy) wpływy i siła FSA zaczęły stopniowo maleć - tym bardziej, że ze względu na swoje
7
uzbrojenie i kontakty z zachodnimi państwami stanowili dogodny cel do ataków, nie tylko ze
strony wojsk reżimu, ale i islamistów, zarówno tych z Państwa Islamskiego, jak i Al-Kaidy.
W szeregach wielu tych ugrupowań walczą od lat także dżihadyści z Jordanii, Algierii,
Afganistanu, Czeczeni, Pakistanu i innych krajów. Już w 2012 roku zauważono, że napływ
owych zewnętrznych rebeliantów przeważa narodowy zryw, i coraz systematyczniej
pochłania owe jednostki, narzucając im nowe cele, własne zasady i własną politykę. W kraju
rozczłonkowanym na siły popierające reżim, rebeliantów, Kurdów i islamistów funkcjonuje
około tysiąca formacji, z których olbrzymia większość działa na własną rękę – tylko
formalnie podporządkowując się jakiejś większej regionalnej sile.
III. Pozasyryjskie grupy interesów
Od samego początku konfliktu rząd Asada wspierał dyplomatycznie i materialnie Iran.
Z Iranu kierowane były środki finansowe, dostawy ropy naftowej, sprzęt elektroniczny do
prowadzenia rozpoznania, jak też instruktorzy szkolący syryjskich oficerów. Mówiło się
również o bezpośrednim udziale wojsk irańskich w tłumieniu rebelii, chociaż oficjalnie rząd
Iranu zaprzeczał tym informacjom. Iran rządzony jest również przez szyitów. Jest przy tym
tradycyjnym partnerem Niemiec. Rząd Asada w różnym stopniu popierają także m.in. Rosja,
Hezbollah, Partia Pracujących Kurdystanu (lewicowa organizacja niepodległościowa)
oraz szyiccy bojownicy z Jemenu, Azerbejdżanu i Bahrajnu.
Innym państwem regionu, zaangażowanym w wewnętrzne sprawy Syrii na równi z Iranem,
jest Turcja. Na terenach przygranicznych między Syrią i Turcją zlokalizowana jest większość
baz rebeliantów, i to przez turecką granicę dostarczana jest rebeliantom broń zakupiona za
pieniądze Arabii Saudyjskiej czy Kataru. To również przez granicę z Turcją przechodzi
większość uchodźców. Opozycja ma też wsparcie Arabii Saudyjskiej, Kataru oraz Libii.
Powstańców wspierają USA, Wielka Brytania, Francja oraz Niemcy - część z tych państw
dostarcza rebeliantom broń. Punktem zwrotnym w wojnie domowej było użycie broni
chemicznej na wielką skalę przez jedną ze stron, w Ghucie 21 sierpnia 2013, w wyniku czego
zginęło kilkaset osób.
Rosjanie prowadzą operacje militarne na terenie Syrii od 30 września 2015 roku. To prezydent Syrii
Baszar al-Assad, zwrócił się z oficjalną prośbą do Federacji Rosyjskiej o militarną pomoc w
zwalczaniu terrorystycznego zagrożenia ze strony Państwa Islamskiego. W ten sposób Moskwa, stała
się kluczowym sojusznikiem syryjskiego prezydenta i zaangażowała się militarnie, wskazując
jako cel interwencji walkę z islamistami. Deklaracja ta była kwestionowana przez Zachód
i syryjską opozycję. (http://www.tvn24.pl)
8
W grudniu 2016 r. Władimir Putin poinformował o planach zmniejszenia rosyjskiej obecności
wojskowej w Syrii, zaznaczając jednocześnie, że Rosja będzie "kontynuować walkę
z międzynarodowym terroryzmem".
Każde z państw wspierających czy to reżim Asada czy sunnickich rebeliantów ma w tym
jakiś swój własny cel, czasem zbieżnym z celami pozostałych państw, czasem nie. Kontrola
nad zasobami, szlaki handlowe, nowe rynki zbytu, kwestie religijne i ideologiczne, walka
o wpływy w regionie. Raport Amnesty International z 2016 r. udokumentował, że każda
z formacji zbrojnych, jak i siły rządowe podejmowały działania stanowiące pogwałcenie
międzynarodowego prawa humanitarnego (prawa wojennego). Ponadto im dłużej trwa
konflikt w Syrii, tym bardziej zaostrzają sie inne liczne konflikty w regionie Bliskiego
Wschodu. Żadne z zaangażowanych w konflikt państw nie chce przy tym stracić na
wielomilionowym wojennym biznesie. Wojna w Syrii poważnie destabilizuje Bliski Wschód.
Konflikt rozlewa się na państwa sąsiednie: w postaci regularnych walk w Libanie,
zwiększonej aktywności islamskich organizacji terrorystycznych w Iraku i (w mniejszym
stopniu) w Turcji, aktywizacji Kurdów do walki o autonomię w Turcji czy też napływu
uchodźców we wszystkich państwach ościennych. Wojna wzmaga też rywalizację państw
ościennych: Iranu, Arabii Saudyjskiej, Kataru i Turcji, a także politycznych graczy spoza
regionu – Zachodu i Rosji.
IV. Ostatnia faza - szansa na zakończenie konfliktu
29 grudnia 2016 roku doszło do wstępnego porozumienia w sprawie rozejmu. Porozumienie
dotyczy wszystkich stron, z wyjątkiem organizacji, które zostały uznane przez Radę
Bezpieczeństwa ONZ za terrorystyczne. W praktyce oznacza to, że umowa nie obejmuje
Państwa Islamskiego, Frontu an-Nusra (związanego z Al-Kaidą, ale odcinającego się od PI)
i mniejszych ekstremistycznych organizacji. Do porozumienia przystąpił zatem syryjski rząd
z Baszarem al-Asadem na czele, Kurdowie oraz umiarkowana opozycyjna koalicja, która
uczestniczyła w rozmowach pokojowych w Genewie.
Podpisano trzy dokumenty: pierwszy między syryjskim rządem i opozycją zbrojną
o zawieszeniu broni na całym terytorium Syrii; drugi dokument określa sposoby kontroli
przestrzegania rozejmu, a w trzecim zwaśnione strony "zadeklarowały wolę rozpoczęcia
negocjacji pokojowych w sprawie uregulowania syryjskiego konfliktu". Na 23 stycznia 2017
r. zaplanowano rozmowy pokojowe w sprawie uregulowania konfliktu w Syrii. Odbędą się w
stolicy Kazachstanu, Astanie i mają być prowadzone pod egidą Rosji, Iranu i Turcji. Jak
poinformowała 16 stycznia 2017 r. Federica Mogherini, szefowa unijnej dyplomacji, Unia
9
Europejska chce zorganizować wiosną 2017 r. razem z ONZ międzynarodową konferencję
na temat odbudowy Syrii (http://www.tvn24.pl).
10