dziennik nr 543 - Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego

Transkrypt

DZIENNIK URZĘDOWY
WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO
Nr 543
Kraków, dnia 20 października 2010 r.
TREŚĆ:
Poz.:
UCHWAŁA RADY GMINY:
4080
–
Rady Miejskiej w Wolbromiu z dnia 28 września 2010 r. w sprawie przyjęcia "Programu opieki nad zabytkami dla Miasta i Gminy Wolbrom na lata 2010 - 2014"
34199
4080
4080
UCHWAŁA NR XLVIII/393/10
RADY MIEJSKIEJ W WOLBROMIU
z dnia 28 września 2010 r.
w sprawie przyjęcia "Programu opieki nad zabytkami dla Miasta i Gminy Wolbrom na lata 2010 - 2014"
Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia
8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity:
Dz. U. z 2001r., Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.), art. 87
ust. 3, ust. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r.,
Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.) po uzyskaniu pozytywnej
opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie znak sprawy: OZKr.DW.440-41/10 z dnia 27 sierpnia 2010r., Rada Miejska w Wolbromiu
uchwala:
§ 1. Przyjąć "Program opieki nad zabytkami dla
Miasta i Gminy Wolbrom na lata 2010 - 2014" stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.
§ 2. Wykonanie uchwały powierzyć Burmistrzowi
Miasta i Gminy Wolbrom.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od
ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa
Małopolskiego.
Przewodniczący Rady Miejskiej w Wolbromiu:
Stanisław Pyzio
Dziennik Urzędowy
Województwa Małopolskiego Nr 543
– 34200 –
Poz. 4080
Załącznik
do Uchwały nr XLVIII/393/10
Rady Miejskiej w Wolbromiu
z dnia 28 września 2010 r.
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI dla
MIASTA i GMINY WOLBROM
NA LATA 2010-2014
I. WSTĘP
Dziedzictwo kulturowe stanowi ważny czynnik decydujący o odrębności i tożsamości każdego regionu. Pod
tym pojęciem rozumie się zasób obiektów nieruchomych, ruchomych, stanowisk archeologicznych oraz zjawisk
historycznych i obyczajowych, których zachowanie leży w interesie społecznym.
W ramach tak rozumianego dziedzictwa, szczególną rolę odgrywają obiekty dawne, zwłaszcza wyróżniające
się pod względem posiadanych wartości artystycznych, naukowych czy historycznych. To właśnie one stanowią
materialne świadectwo minionej epoki i dokumentują ważne dla lokalnych społeczności wydarzenia.
Transformacje jakie dokonały się w Polsce na przełomie lat 80-tych i 90-tych spowodowały szybkie zmiany
w wielu dziedzinach życia społecznego. Brak centralnego zarządzania, przeobrażenia demograficzne, w tym znaczny
odpływ ludności z wsi do miast, malejąca rola rolnictwa jako głównego źródła utrzymania czy wreszcie upadek wielu zakładów przemysłowych nie pozostały obojętne dla aktualnego stanu zachowania wielu obiektów zabytkowych.
Jednocześnie, na skutek ogromnego wzrostu inwestycji budowlanych oraz powszechnej tendencji do globalizacji
zatarciu ulegają różnice pomiędzy poszczególnymi regionami naszego kraju.
Samorządy, zwłaszcza na szczeblu gminnym, jako organy administracji publicznej, bezpośrednio związane
z mieszkańcami odgrywają szczególną rolę w zachowaniu i popularyzacji dziedzictwa kulturowego. Rolą samorządów, nie zawsze w pełni wykorzystywaną i docenianą, jest inicjowanie, koordynowanie oraz wspieranie wszelkich
działań mających na celu ochronę i opiekę nad zabytkami. Współpracując z właścicielami, zarządem powiatu
i województwa oraz z organami administracji państwowej, odpowiedzialnym za ochronę zabytków, w tym z wojewódzkim konserwatorem, władze lokalne mają ogromną szansę na utrwalenie wartości regionu i zachowanie istniejącego dziedzictwa, a w wielu wypadkach na rewitalizację zdegradowanych obszarów historycznych. Pomocą
w realizacji ustawowych obowiązków oraz oczekiwań społecznych ma być przyjęty gminny program opieki nad
zabytkami. Konsekwentna realizacja zaplanowanych zadań powinna przynieś odczuwalne przez mieszkańców efekty
w postaci ładu i porządku przestrzennego, poprawy walorów krajobrazu kulturowego i atrakcyjności gminy.
***
Dziennik Urzędowy
– 34201 –
Poz. 4080
II. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Program opieki nad zabytkami to dokument określający zakres i rodzaj działań jakie powinny być podjęte
przez gminę w celu zachowania obiektów, miejsc i wartości niematerialnych, istotnych dla dziedzictwa kulturowego
regionu, ze szczególnym uwzględnieniem elementów lokalnej tożsamości.
Na podstawie art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.
U. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.) zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent) sporządza na okres
4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami.
Wojewódzki, powiatowy i gminny program jest przyjmowany w drodze uchwały przez sejmik województwa, radę powiatu lub radę gminy. Uchwałę podejmuje się po wcześniejszym uzyskaniu pozytywnej opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Programy są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji programu zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent) sporządza co dwa lata sprawozdanie, które
przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub gminy.
Opracowanie programu opieki nad zabytkami ma na celu:
• zahamowanie procesów degradacji obiektów zabytkowych oraz poprawę ich stanu zachowania;
• zahamowanie procesów degradacji środowiska kulturowego oraz ekspozycję jego walorów;
• podejmowanie działań promocyjnych, zwiększających atrakcyjność turystyczną regionu;
• wspieranie aktywności lokalnych, mających na celu poszanowanie materialnego dziedzictwa oraz zachowanie
odrębności i tożsamości regionu;
• współpracę i pomoc właścicielom nieruchomości zabytkowych;
• przygotowanie właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych do wykorzystywania programowych funduszy
unijnych, przeznaczonych na ochronę zabytków;
• wspieranie i koordynowanie programów służących zabezpieczeniu środków finansowych przeznaczonych na
ochronę zabytków;
• uwzględnianie ochrony zabytków, krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego w planach rozwoju
i innych dokumentach strategicznych, opracowywanych na szczeblu gminy.
***
Dziennik Urzędowy
– 34202 –
Poz. 4080
III. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTAMI
1. ZADANIA USTAWOWE
Zadania stojące przed organami administracji publicznej, w tym zarządami województw, powiatów i gmin
określa art. 4 i art. 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162
poz. 1568 z późn. zm.).
Do obowiązków organów należą w szczególności :
• zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie i zagospodarowanie obiektów zabytkowych;
• zapobieganie niszczenia i niewłaściwego korzystania z obiektów zabytkowych;
• zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;
• przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywiezieniu zabytków za granicę;
• kontrolowanie stanu zachowania i sposobu użytkowania nieruchomości zabytkowych;
• uwzględnianie zadań ochrony zabytków w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu
środowiska
Jednocześnie gmina będąc właścicielem zabytku jest zobowiązana do:
• zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;
• prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych przy zabytku;
• korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;
• popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury;
• naukowego badania i dokumentowania jego historii
W art. 7, ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 08.03.1990 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) o samorządzie gminnym wskazano, że zadania związane z ochroną i opieką nad zabytkami należą do zadań własnych samorządu terytorialnego.
2. PRZEDMIOT OCHRONY
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami definiuje pojęcie zabytku, ponadto wprowadza klasyfikację obiektów zabytkowych.
Zabytek jest to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki lub zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Szczególnym przykładem
zabytku jest zabytek archeologiczny czyli nieruchomość będąca powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji kulturowych i działalności człowieka.
Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:
1) zabytki nieruchome będące, w szczególności:
a) krajobrazami kulturowymi,
b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi,
c) dziełami architektury i budownictwa,
d) dziełami budownictwa obronnego,
e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi,
f) cmentarzami,
g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni,
h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji;
2) zabytki ruchome będące, w szczególności:
a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej,
b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które
tworzyły te kolekcje,
c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami,
medalami i orderami,
d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi
o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom
nauki i rozwoju cywilizacyjnego,
e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U.
Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984),
f) instrumentami muzycznymi,
g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi,
h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji;
3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności:
a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,
b) cmentarzyskami,
Dziennik Urzędowy
– 34203 –
Poz. 4080
c) kurhanami,
d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
Warto w tym miejscu podkreślić, że przedmiotem ochrony mogą być zabytki o znacznym zasięgu terytorialnym takie jak:
• historyczny zespół budowlany – czyli powiązana przestrzennie grupa budynków wyodrębniona ze względu na
formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi;
• historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny czyli przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające
zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych
podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg
• krajobraz kulturowy czyli przestrzeń historycznie ukształtowana w wyniku działalności człowieka, zawierająca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze;
• otoczenie zabytku czyli teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków w celu ochrony wartości widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników
zewnętrznych.
Specyficznym przedmiotem ochrony mogą być nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy
obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.
3. PRAWNE FORMY OCHRONY
Zgodnie z art. 7 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami formami ochrony zabytków są:
1) wpis do rejestru zabytków;
2) uznanie za pomnik historii;
3) utworzenie parku kulturowego;
4) ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacje inwestycji drogowej,
decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska
użytku publicznego.
O ile wpis do rejestru zabytków należy wyłącznie do kompetencji wojewódzkiego konserwatora zabytków,
a ustanowienie pomnika historii następuje w drodze rozporządzenia Prezydenta RP, to formy ochrony wymienione
w pkt 3 i pkt 4 należą wyłącznie do zadań gminy. Zgodnie z art. 16 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami rada gminy, w celu ochrony krajobrazu oraz wyróżniających się jego elementów może podjąć uchwałę o utworzeniu parku kulturowego. W tym miejscu należy wyjaśnić co to jest park kulturowy i jakie są skutki prawne jego
utworzenia. Pojecie parku kulturowego po raz pierwszy pojawiło się w ustawie ochronie i opiece nad zabytkami
z 2003 r. Park został zdefiniowany jako przestrzeń historycznie ukształtowana w wyniku działalności człowieka, zawierającej wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Celem utworzenia parku kulturowego jest zintegrowana
ochrona wyjątkowych wartości kulturowych i krajobrazowych wraz z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi
dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Uchwałę w sprawie utworzenia parku kulturowego podejmuje się
po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. W konsekwencji, zgodnie z art. 17 cyt. ustawy na
terenie parku wprowadza się zakazy i ograniczenia, które mogą dotyczyć: prowadzenia robót budowlanych oraz
działalności przemysłowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej lub usługowej, zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych, umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną
parku kulturowego, z wyjątkiem znaków drogowych i znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa
publicznego oraz składowania lub magazynowania odpadów. Wójt sporządza plan ochrony parku oraz obowiązkowo dla obszarów wchodzących w skład parku miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Ponadto,
w celu ochrony parku kulturowego rada gminy może powołać jednostkę organizacyjną zarządzającą terenem parku.
Granice parku kulturowego mogą przekraczać granice administracyjne gminy. Wówczas decyzja podejmowana jest
na podstawie porozumienia pomiędzy sąsiadującymi gminami. Ponadto, ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami
uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego uwzględnia się, w szczególności ochronę zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków oraz parków kulturowych.
W przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzględnia się
w studium i planie, o których mowa powyżej. Powyższy zapis wyjaśnia cel prowadzenia wojewódzkiej i gminnej
ewidencji zabytków. Na podstawie art. 22 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
wójt (burmistrz, prezydent) prowadzi gminną ewidencję zabytków. W gminnej ewidencji powinny być ujęte zabytki
nieruchome wpisane do rejestru zabytków oraz inne zabytki ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków. Wójt może
również w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem włączyć do gminnej ewidencji obiekty dotychczas nie objęte ochroną konserwatorską. Ewidencja jest prowadzona w formie zbioru kart adresowych, wykonanych wg wzoru
określonego na podstawie rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 14.05.2004 r., w sprawie prowadzenia rejestru
zabytków, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę bez zezwolenia (Dz. U. Nr 124, poz. 1305). Gminna ewidencja stanowi bazę danych o dziedzic-
Dziennik Urzędowy
– 34204 –
Poz. 4080
twie kulturowym gminy, zawierającą podstawowe informacje o stanie zachowania zabytków, ich rodzajach, sposobie użytkowania, stanie własnościowym, lokalizacji, a przede wszystkim o stanie zachowania i zagrożeniach. Ustawa
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie wymienia bezpośrednio ewidencji jako formy ochrony. Nakłada
natomiast obowiązek ochrony obiektów ewidencyjnych na etapie sporządzania studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub wydawania
decyzji o warunkach zabudowy i inwestycji celu publicznego.
Działaniem mającym na celu ochronę prawną zabytków jest również umieszczanie na obiektach wpisanych
do rejestru zabytków znaków informacyjnych . Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków
i opiece nad zabytkami znak umieszcza właściwy dla miejsca położenia zabytku starosta, w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wzór graficzny oraz wymiary znaku został określony w rozporządzeniu Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Umieszczanie znaku ma przede wszystkim na celu informowanie o prawnej
ochronie danej nieruchomości.
4. AKTY WYKONAWCZE I ROZPORZĄDZENIA ZWIĄZANE Z USTAWĄ O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD
ZABYTKAMI
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczonego na
zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (Dz.U. 2004 nr 30 poz. 259)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 1 kwietnia 2004 r. w sprawie nagród za odkrycie lub znalezienie zabytków
archeologicznych (Dz. U. 2004 nr 71 poz. 650)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 kwietnia 2004 r. w sprawie organizacji wojewódzkich urzędów ochrony
zabytków (Dz. U. 2004 nr 75 poz. 706)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 19 kwietnia 2004 r. w sprawie wywozu zabytków i przedmiotów o cechach
zabytków za granicę (Dz.U. 2004 nr 84 poz. 789)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie Polskiego Komitetu Doradczego (Dz.U. 2004
nr 102 poz. 1066)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 10 maja 2004 r. w sprawie rzeczoznawców Ministra Kultury w zakresie
opieki nad zabytkami (Dz.U. 2004 nr 124 poz. 1302)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 12 maja 2004 r. w sprawie odznaki "Za opiekę nad zabytkami" (Dz.U. 2004
nr 124 poz. 1304)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę
niezgodnie z prawem (Dz.U. 2004 nr 124 )
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na
wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2004 nr 212 poz. 2153)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz.U. 2005 nr 112
poz. 940).
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a także badań konserwatorskich i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych
i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych (Dz. U. 2004 nr 150 poz. 1579)
5. USTAWA O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI I INNE REGULACJE PRAWNE
• Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. 1997 nr 5 poz. 24, tekst ujednolicony)
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414, tekst ujednolicony)
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717, tekst
ujednolicony)
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 nr 92 poz. 880, tekst ujednolicony)-art. 83 i art. 86
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1959r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 nr 23 poz. 295 z późn. zm.)art. 6, art. 19,art. 21
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Z 2004 r. Nr 211, poz. 2603 z późn. zm.)art. 13, art. 45 , art. 96
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. 1997 nr 88 poz. 553, tekst ujednolicony)
• Wybrane akty prawa międzynarodowego:
1. Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, Paryż 1972 (DZ. U. 1976 Nr 32)
2. Konwencja o ochronie i promocji różnorodności ekspresji kulturalnej, Paryż 2005 (DZ. U. 2007 Nr 215, poz. 1585)
3. Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Paryż 2003
4. Europejska Konwencja Krajobrazowa, Florencja 2000 (Dz. U. 2006 nr 14 poz. 98)
5. Konwencja ramowa Rady Europy z dnia 27 października 2005 r. w sprawie znaczenia dziedzictwa kulturowego dla
społeczeństwa)
6.Międzynarodowa Karta ochrony miast historycznych ICOMOS, Toledo-Waszyngton 1987.
***
Dziennik Urzędowy
– 34205 –
Poz. 4080
IV. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI O PODOBNYM CHARAKTERZE
WYKONANYMI NA POZIOMIE POWIATU I WOJEWÓDZTWA
Gminy program opieki nad zabytkami powinien przede wszystkim uwzględniać specyfikę regionu, jednak
nie może funkcjonować w oderwaniu od podobnych dokumentów strategicznych, opracowanych na szczeblu kraju,
województwa i powiatu.
1. ZAŁOŻENIA WYNIKAJĄCE Z NARODOWEGO PROGRAMU ,,OCHRONA ZABYTKÓW I DZIEDZICTWA NARODOWEGO NA LATA 2004-2020”.
Zgodnie z zapisem Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, opracowanie Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami jest ustawowym obowiązkiem Ministra
Kultury. Program określa cele i kierunki działań oraz zadania, które powinny być podjęte w szczególności przez
organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Celem program
krajowego jest wzmocnienie ochrony i opieki nad tą istotną, materialną częścią dziedzictwa kulturowego oraz
poprawa stanu zabytków w Polsce. W założeniach program zakłada uporządkowanie działań w sferze ochrony
zabytków poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich
• zasady primum non nocere,
• zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych
i niematerialnych),
• zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych)
• zasady, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco,
• zasady czytelności i możliwości odróżnienia ingerencji,
• zasady odwracalności metod i materiałów,
• zasady wykonywania wszelkich p rac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie.
W tezach do krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami wyznaczone zostały następujące cele działań:
a) W zakresie uwarunkowań ochrony i opieki nad zabytkami:
• Pełna ocena stanu krajowego zasobu zabytków nieruchomych, ruchomych i archeologicznych wraz z oceną kategorii i stopnia zagrożeń.
• Objecie skuteczną i zorganizowaną ochroną przynajmniej najcenniejszych zabytków techniki.
• Pełna ocena stanu krajowego zasobu pomników historii i obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa.
Określenie kategorii i stopnia zagrożeń.
• Ocena stanu służb i możliwości wypełniania całokształtu zadań związanych z ochrona i opieką nad zabytkami.
• Ocena stanu i stopnia objęcia opieką zabytków w poszczególnych kategoriach.
• Doskonalenie i rozwijanie oraz podnoszenie efektywności i skuteczności instytucjonalnej, a także społecznej
ochrony i opieki nad zabytkami.
• Udoskonalenie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych w zakresie ochrony i opieki nad dziedzictwem
kulturowym i zabytkami.
b) W zakresie działań o charakterze systemowym:
• Powiązanie ochrony zabytków z polityką ekologiczną, ochrony przyrody, architektoniczną i przestrzenną, celną
i bezpieczeństwa państwa.
• Realizacja powszechnych tendencji europejskich i światowych do rozszerzania pola ochrony na całe dziedzictwo
kulturowe obejmujące dobra kultury i natury (Word Cultural Heritage).
• Przygotowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego wytyczającej główne założenia koncepcji ochrony
w Polsce. Wprowadzenie jej do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach i na wszystkich poziomach zarządzania i gospodarowania.
c) W zakresie systemu finansowania:
• Stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej.
d) W zakresie dokumentowania, monitorowania i standaryzacji metod działania:
• Tworzenie systemu i stale aktualizowanych, elektronicznych baz informacji o zasobach i stanie zabytków w Polsce
i ich dokumentacji. Stworzenie warunków do realizacji ustawowego obowiązku dokumentowania wszystkich prac,
przy wszystkich grupach i typach obiektów zabytkowych.
• Gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie zachowania, postępach i wynikach prac konserwatorskich
i restauratorskich, zagrożeniach, prawidłowości zarządzania i bezpieczeństwa użytkowania obiektów zabytkowych
oraz o innych formach ochrony dziedzictwa.
• Wypracowanie i wprowadzenie szczegółowych zasad ochrony dziedzictwa w planach zagospodarowania przestrzennego. Wypracowanie standardów zagospodarowania i estetyki zabytkowych przestrzeni publicznych.
e) W zakresie kształcenia i edukacji:
• Utrzymanie i doskonalenie dotychczas wypracowanego systemu kształcenia w dziedzinie konserwacji i ochrony.
Zorganizowanie systemu podnoszenia kwalifikacji w każdej grupie zawodowej pracującej na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego.
• Kształcenie społeczeństwa w duchu poszanowania dla autentyzmu oraz wartości materialnych i niematerialnych
wspólnego, wielokulturowego dziedzictwa. Budowanie klimatu społecznego zrozumienia i akceptacji dla idei ochro-
Dziennik Urzędowy
– 34206 –
Poz. 4080
ny i dawności zabytków odczytywanych, jako źródło tożsamości, wiedzy i dumy z przeszłości, tradycji, wiedzy
o sposobie życia i pracy przodków.
• Upowszechnianie wśród właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych znajomości zasad konserwatorskich,
zasad etyki i profilaktyki konserwatorskiej. Tworzenie mechanizmów ekonomicznych sprzyjających prawidłowemu
traktowaniu obiektów zabytkowych.
f) W zakresie współpracy międzynarodowej:
• Wzmocnienie obecności Polski w światowym i europejskim środowisku działającym na rzecz ochrony dziedzictwa
kulturowego i promocja polskich osiągnięć w tej dziedzinie.
• Oparcie działań na pojęciu wspólnego dziedzictwa kultury ludzkości. Troska o ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą
2. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO
Zagadnienia związane z ochroną dóbr kultury znalazły odzwierciedlenie w Strategii Rozwoju Województwa
Małopolskiego opracowanej na lata 2007-2013 i przyjętej przez Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą
nr XLI.527/2006 z dnia 30.01.2006 r. Zgodnie z ww. dokumentem zostało wyznaczonych kilka obszarów działania.
Ochrona dziedzictwa i przestrzeni regionalnej została zaliczona do obszaru nr VII. Strategia nie wyszczególnia obszaru Gminy Wolbrom w odniesieniu do zabytków i krajobrazu kulturowego, jednakże zwraca uwagę na wyjątkowość Małopolski pod względem zasobów kulturowych i walorów przyrodniczych, a jednocześnie zróżnicowanie
etnograficzne mieszkańców województwa i silnie identyfikującego się ze swoim dziedzictwem.
Jako priorytety w ochronie zabytków w ujęciu całego województwa określono:
• Rewaloryzację i rewitalizację układów urbanistycznych, której celem jest podniesienie standardu przestrzeni publicznych, przeprowadzenie kompleksowych pac remontowo – konserwatorskich najcenniejszych zabytków w regionie, ożywianie centrów historycznych miast oraz rehabilitacja urbanistyczna starych miast, budowa centrów
miast i miejscowości ukształtowanych wokół zakładów przemysłowych.
• Odnowa zasobów wiejskich poprzez :odnowę regionalnej architektury, dbałość o małą architekturę i zieleń, zapobieganie rozpraszaniu osadnictwa, ochronę najcenniejszych zabytków „in situ”, zachowanie i ochronę tradycyjnego
zróżnicowania krajobrazu wiejskiego.
• Integracja wartości historycznych i tradycji lokalnych poprzez umacnianie tradycyjnych form działalności gospodarczej, identyfikację wsi z produktami regionalnymi, wsparcie rozwoju turystyki opartej o ofertę agroturystyczną.
• Formułowanie zasad ochrony i kształtowania strefy kulturowej poprzez opracowywanie programów kompleksowej
rewaloryzacji zespołów staromiejskich, wdrożenie programu ochrony zabytków architektury drewnianej, zapewnienie bezpieczeństwa obiektów zabytkowych, przeprowadzenie prac wynikających z systemu ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, tworzenie ofert inwestycyjnych i pozyskiwanie użytkowników dla zabytkowych
obiektów, rekompozycja urbanistyczna – porządkowanie przestrzeni, rozwój muzeów typu skansenowskiego, utrzymanie regionalnego zrównoważenia krajobrazu architektonicznego.
• Rewitalizacja obszarów zdegradowanych poprzez adaptację obiektów i terenów poprzemysłowych, powojskowych
i pogórniczych do nowych funkcji gospodarczych, kulturowych lub rekreacyjnych, dostosowywanie zdegradowanych obszarów dla potrzeb nowych inwestycji.
3. WOJEWÓDZKI PROGRAM OCHRONY DZIEDZICTEWA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU MAŁOPOLSKI
Wojewódzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski został opracowany w 2004 r.
i obowiązywał na lata 2005-2008. Aktualnie brak obowiązującego programu.
4. STRATEGIA ROZWOJU POWIATU OLKUSKIEGO NA LATA 2005-2015
Strategia Rozwoju Powiatu Olkuskiego została opracowana w 2005 r. na lata 2003-2015 i przyjęta uchwałą
rady powiatu nr XXIX/281/2005 z dnia
28.06.2005r. Jako priorytetowy cel dla powiatu wyznaczono wzrost atrakcyjności turystycznej obiektów stanowiących dziedzictwo kulturowe.
Poniżej podano szczegółowe zadania z uwzględnieniem działań mających znaczenie dla gminy Wolbrom:
a) Ochrona i wzrost atrakcyjności turystycznej zamków i zabytkowej zabudowy powiatu olkuskiego. W ramach zadania przede wszystkim przewidziano zagospodarowanie turystyczne ruin zamku w Rabsztynie i Bydlinie oraz utworzenie skansenu historycznego, prezentującego dobra kultury ludowej, w tym związanego z budownictwem ludowym.
Dziennik Urzędowy
– 34207 –
Poz. 4080
Uzasadnienie zadania
Powiat olkuski jest obszarem posiadającym znaczący dorobek kulturalny. Sposobem na podkreślenie tradycji
może być utworzenie skansenu historycznego, który będzie gromadził, przechowywał, dokonywał konserwacji, a
także udostępniał i upowszechniał dobra kultury ludowej, w tym związanej z budownictwem ludowym, prowadził badania i działalność oświatową oraz prowadził działalność w zakresie upowszechniania dziedzictwa kultury
ludowej.
Instytucja koordynuPartnerzy
Okres realizacji
Źródła finansowania
jąca
Starostwo Powiatowe Urzędy Gmin i Miast z terenu 2012 - 2013
Budżety jst, budżet państwa
powiatu, Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków
b) Ochrona zabytków sakralnych i nekropolii z terenu powiatu. W ramach zadania przewidziano modernizację krzyży
i kapliczek przydrożnych oraz renowację zabytkowych nagrobków na terenie powiatu
W powiecie olkuskim znajduje się szereg krzyży i kapliczek przydrożnych, stanowiących istotne obiekty dziedzictwa kulturowego. W wielu przypadkach zaniedbane, niszczeją i tracą swoją wartość poznawczą i historycznokulturową. Warto podejmować działania modernizacyjne pozwalające na ich zachowanie dla przyszłych pokoleń.
Okres realizacji
jąca
Powiatowe Forum
Lokalne organizacje pozarzą- 2005 - 2013
Fundusze zewnętrzne, środki pryTurystyczne
dowe zajmujące się kulturą,
watne
proboszczowie parafii rzymsko-katolickich z terenu powiatu, Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków
Zabytkowe nagrobki, których na terenie powiatu olkuskiego nie brakuje, są cenną pozostałością po poprzednich
pokoleniach. Istotne jest, aby był prowadzony systematyczny remont najcenniejszych grobów.
Okres realizacji
jąca
Powiatowe Forum
Lokalne organizacje pozarzą- 2005 - 2013
Fundusze zewnętrzne, środki pryTurystyczne
dowe zajmujące się kulturą,
watne
proboszczowie parafii rzymsko-katolickich z terenu powiatu, Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków
Dziennik Urzędowy
– 34208 –
Poz. 4080
c) Współpraca z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego i Biurem Diecezjalnego Centrum Informacji Promocji i Turystyki w zakresie zwiększenia atrakcyjności turystycznej Szlaku Architektury Drewnianej na terenie
powiatu
Szlak Architektury Drewnianej jest produktem turystycznym o ponad wojewódzkim zasięgu. Jego trasy prowadzą do 237 najbardziej wartościowych obiektów budownictwa drewnianego w Małopolsce, w tym kościołów,
cerkwi, zespołów zabudowy wiejskiej i małomiasteczkowej, placówek muzealnych w zabytkowych obiektach
drewnianych. Wszystkie obiekty stanowiące część szlaku są oznakowane. Całość objęta jest kompleksowymi
działaniami promocyjnymi (wydawnictwa promocyjne, prezentacja multimedialna, strony internetowe itp.).
Rolą podmiotów zainteresowanych rozwojem tego produktu jest prowadzenie monitoringu stanu poszczególnych nieruchomości na terenie powiatu olkuskiego, informowanie o pojawiających się ubytkach. Ponadto warto
podejmować działania zwiększające liczbę obiektów z obszaru powiatu wchodzących w skład Szlaku.
Okres realizacji
jąca
Powiatowe Forum
Starostwo Powiatowe, Urząd Działania ciągłe
Turystyczne
Marszałkowski Województwa
Małopolskiego, Biuro Diecezjalne Centrum Informacji
Promocji i Turystyki w Krakowie, Urzędy Gmin i Miast z
terenu powiatu
d) Pozyskiwanie środków, w tym z budżetu Województwa Małopolskiego, na odnawianie obiektów nieruchomych
i zbiorów muzealnych na terenie powiatu
olkuskiego.
Na terenie powiatu olkuskiego znajduje się wiele cennych obiektów, zarówno ruchomych, jak i nieruchomych.
Stymulowanie pozyskiwania środków zewnętrznych na ich modernizację polegać będzie głównie na tworzeniu
partnerstw i wspólnym przygotowaniu wniosków o dofinansowanie w ramach ogłaszanych konkursów grantowych na poziomie województwa, kraju oraz Unii Europejskiej
Okres realizacji
jąca
Powiatowe Forum
Starostwo Powiatowe, UrzęDziałania ciągłe
Fundusze zewnętrzne, budżet wojeTurystyczne
dy Gmin i Miast z terenu powództwa
wiatu, muzea i instytucje
kultury z terenu powiatu,
lokalne organizacje kulturalne
e) Współpraca z samorządem województwa w zakresie organizacji Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego na
terenie powiatu.
Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego są cykliczną imprezą przedstawiającą szerokiemu gronu odbiorców
kulturalny dorobek województwa. Ideą przyświecającą realizacji tego przedsięwzięcia jest wola atrakcyjnego
udostępnienia najciekawszych zabytków w regionie. Poprzez przedstawienie i umożliwienie zwiedzania wytypowanych zabytków Dni stały się stały się nieodłącznym elementem promocji ochrony dziedzictwa kulturowego
w Małopolsce.
Aby maksymalizować korzyści związane z organizacją Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego (MDDK) dla
powiatu olkuskiego wskazana jest współpraca z organizatorami Dni poprzez ułatwianie nawiązywania kontaktów
z właścicielami obiektów, informowanie za pomocą dostępnych sposobów promocji, które budynki z terenu
powiatu są udostępniane w ramach danej edycji MDDK oraz przekazywanie danych o obiektach, które mogą
stać się atrakcją w czasie kolejnych edycji tego przedsięwzięcia.
Okres realizacji
jąca
Starostwo Powiatowe Urząd Marszałkowski WojeDziałania coBudżet województwa, budżet powiatu
wództwa Małopolskiego,
roczne
Urzędy Gmin i Miast z terenu
powiatu
Dziennik Urzędowy
– 34209 –
Poz. 4080
f) Stworzenie koncepcji ochrony dziedzictwa kulturowego na terenie powiatu.
Ochrona dziedzictwa kulturowego jest procesem złożonym, który wymaga zaangażowania wielu środków
i podmiotów. Ograniczoność środków finansowych na działania związane z ochroną dziedzictwa kulturowego
powoduje, że niezbędne jest wybranie najważniejszych priorytetów w tym zakresie. Dlatego racjonalne jest
stworzenie koncepcji, która wskaże, jakie działania są najpotrzebniejsze, a jakie mogą zostać zrealizowane w
późniejszym terminie.
Okres realizacji
jąca
Starostwo Powiatowe Urzędy Gmin i Miast z terenu 2007
Budżet powiatu
powiatu, muzea i instytucje
kultury z terenu powiatu,
lokalne organizacje kulturalne
g) Ochrona i wykorzystanie do celów turystycznych miejsc związanych z olkuską historią górnictwa. W ramach zadania przewidziane jest wspieranie budowy podziemnej trasy turystycznej oraz zabezpieczenie sztolni ponikowskiej.
h)Prowadzenie działań sprzyjających włączaniu kulturalnego dorobku powiatu w promocję zasobów dziedzictwa
kulturowego na szczeblu regionalnym.
O ile ochrona wartości i wzrost atrakcyjności zachowanych na terenie powiatu olkuskiego ruin zamków oraz
tworzenie turystycznej trasy górniczej nie ma wpływu na ochronę dziedzictwa kulturowego gminy Wolbrom ze
względu na lokalizację ww. obiektów zabytkowych, to istotnym i możliwym wydaje się udział gminy przy realizacji
wszystkich pozostałych zadań.
5. POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ZABYTKÓW DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Powiatowy Program Ochrony Zabytków dla Powiatu Olkuskiego nie został opracowany.
***
Dziennik Urzędowy
– 34210 –
Poz. 4080
V. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z INNYMI DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA
POZIOMIE GMINY
Gmina Wolbrom posiada następujące dokumenty o znaczeniu strategicznym dla przyszłości i rozwoju gminy: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Wolbrom, Strategię Rozwoju
Miasta i Gminy Wolbrom , Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Wolbrom, Plan Rewitalizacji Miasta Wolbrom,
Programu Ochrony Środowiska oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego.
1. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKOW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA WOLBROM
ORAZ MIEJSOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WOLBROM .
Obszar całej gminy posiada obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, przyjęty
uchwałą Rady Miejskiej Nr XXIV/228//09 z dnia 27.10.2008 r. Na terenie gminy przeważają tereny o przeznaczeniu
rolnym. W obrębie Doliny Wodącej oraz obiektów i zespołów zabytkowych wyznaczono strefy ochronne. Zawarte
w planie ogólne zasady ochrony dziedzictwa i krajobrazu kulturowego zabezpieczają przede wszystkim ochronę
widokową poszczególnych obiektów. Plany zawierają wykazy obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków wg stanu z lat 80-tych.
2. LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA WOLBROM NA LATA 2008-2013.
Lokalny program rewitalizacji miasta Wolbrom został przyjęty uchwałą Rady Miejskiej Nr XXVIII/247/08
z dnia 29 grudnia 2008 r. Plan Rewitalizacji jest kompleksowym dokumentem przeciwdziałania degradacji niektórych
obszarów miejskich oraz trwałej marginalizacji określonych grup społecznych. Wyznacza długofalowe działania oraz
zadania inwestycyjne z uwzględnieniem polityki regionalnej oraz możliwości finansowych gminy. Opracowanie
programu rewitalizacji jest jednym z podstawowych działań pozostających w bezpośredniej relacji z ochroną dziedzictwa kulturowego gminy i tym samym z gminnym programem opieki nad zabytkami.
Na terenie miasta Wolbrom zostały wyznaczone następujące strefy ochrony konserwatorskiej:
• Strefa A pełnej ochrony konserwatorskiej, obejmująca najstarszą część miasta z charakterystycznym dla miast
lokacyjnych układem szachownicowym oraz zespołem kościoła poszpitalnego. Granice strefy wyznaczają ulice:
Górna (od południa), Strażacka, Staszica, Mariacka, (granicą posesji kościoła parafialnego i plebanii), Krzywa, Żwirki
i Wigury, 20 Straconych, Orzeszkowej, 29 Listopada, Krakowska oraz rejon skrzyżowania ul. Kościuszki i ul. Mariackiej ze szczególnym uwzględnieniem posesji przy ul. Kościuszki 20.
• Strefa B pośredniej ochrony konserwatorskiej, obejmująca historyczny zespół urbanistyczny miasta łącznie z wykształconymi w późniejszym okresie przedmieściami: „Łobzowskim”, „Pilickim”, „Lgockim”, „Miechowskim” oraz
zespołem zabudowy przedmiejskiej skupionej przy ul. Krakowskiej (i ulicach sąsiednich), teren dawnego zespołu
dworsko-folwarcznego oraz zabudowę związaną z rozwojem przemysłu w Wolbromiu położoną przy ul. Łukasińskiego i Fabrycznej. Strefa B pełni przede wszystkim funkcje otuliny dla strefy A –ścisłej ochrony konserwatorskiej.
W obrębie strefy obok bloków przyrynkowych znalazły się tereny stosunkowo odległe od centrum miasta i częściowo zdegradowane, takie jak zespól folwarku z zachowanym częściowo starodrzewiem i stawem oraz osiedle robotnicze na terenie tzw. nowego miasta
Ponadto, na terenie Gminy wyznaczono następujące strefy:
• Strefa K – ochrony krajobrazu, obejmująca tereny naturalne lub sztucznie ukształtowane, stanowiące dopełnienie
kompozycji dla zabytkowych zespołów dworskich lub kościelnych takich jak Gołaczewy, Budzyń, Poręba Górna,
Poręba Dzierżna). Ponadto strefą objęto założenia cmentarne z komponowaną zielenią towarzyszącą na terenie wsi
Gołaczewy, Poręba Dzierżna oraz miasta Wolbrom.
• Strefa E – uwzględniająca ochronę ekspozycji panoramy i historycznej sylwety miasta Wolbromia oraz charakterystycznych dla historycznych jednostek osadniczych wsi Dłużec, Gołaczewy, Poręba Dzierżna, Poręba Górna, Strzegowa dominant krajobrazowych (wież kościołów).
Program rewitalizacji Wolbromia zawiera analizę SWOT, w której wskazano najsłabsze i mocne strony,
szanse i zagrożenia. Do najistotniejszych z punktu widzenia gminnego programu opieki nad zabytkami wskaźników
należą: położenie na Jurze i na Szlaku Orlich Gniazd, dobre połączenie z dużymi aglomeracjami, czyste, ekologicznie
środowisko przy jednoczesnym małym udziale zagospodarowania terenów zielonych i rekreacyjnych, słabo rozwiniętej bazie turystycznej.
3. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO MIASTA I GMINY WOLBROM NA LATA 2005-2013
Plan został przyjęty na podstawie uchwały Rady Miejskiej w Wolbromiu Nr XXVIII/199/05 z dnia 13 kwietnia 2005 r. Plan zakładał realizację przyjętych zadań w dwóch etapach. Etap I do końca 2006r. i etap II od 2007-2013 r.
W I etapie przyjęto następujące zadania związane z ochroną dziedzictwa kulturowego gminy:
a) Ochronę najcenniejszych wartości przyrodniczych Doliny Wodącej 2005/2006. Planowana wartość zadania 1 491 429,
w tym przewidywane środki z budżetu gminy 233 939 zł.
• wykonanie platform widokowych,
• stawienie tablic ułatwiających orientację w terenie,
• odbudowa muraw kserotermicznych,
• ustawienie krat zabezpieczających,
Dziennik Urzędowy
– 34211 –
Poz. 4080
• ustawienie tablic informacyjnych,
• wytyczenie trasy podejścia na szczyt Skały Biśnik,
• usunięcie drzew i krzewów w celu uporządkowania terenu,
• usuwanie skutków i przeciwdziałanie erozji,
• ustawienie przystanków turystycznych wraz z ławkami,
• dokończenie modernizacji nawierzchni ścieżki rowerowej biegnącej Doliną Wodącej,
• ustawienie koszy na śmieci,
• wytyczenie szlaków turystycznych
• promowanie „Doliny Wodącej”
b) kontynuacja zadania ochrona najważniejszych wartości przyrodniczych w Dolinie Wodąca. Planowana wartość
zadania-1 000 000, w tym środki z budżetu gminy 200 000 zł.
• budowa ścieżek dydaktycznych,
• oznakowanie cennych elementów przyrody tablicami
c) modernizacja przestrzeni publicznej we wsiach oraz publicznej infrastruktury przyczyniającej się do rozwoju funkcji turystycznych wsi oraz działania związane z upamiętnieniem faktów historycznych dotyczących terenu Gminy Wolbrom,
2005/2006. Zadanie finansowane w 100% ze środków własnych gminy. Planowana wartość zadania- 330 000 zł.
II etap nie zakłada zadań z dziedziny ochrony dziedzictwa kulturowego.
4. STRATEGIA ROZWOJU GMINY WOLBROM NA LATA 2007-2015
Strategia została przyjęta uchwałą Rady Miejskiej w Wolbromiu nr XV/123/09 z dnia 25.01.2008 r.
W ramach strategii w obszarze turystyka i dziedzictwo kulturowego dokonano przede wszystkim oceny walorów krajobrazowych gminy oraz istniejących zasobów. Podkreślono atrakcyjność położenia na terenie Wyżyny
Krakowsko-Częstochowskiej, zróżnicowanie krajobrazu i bogactwo naturalnych form ukształtowania terenu: wąwozy, jaskinie ostańce skalne oraz roślinności. Wyszczególniono tereny szczególnie atrakcyjne, położone na obszarze
Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd, takie jak Dolina Wodącej z Jaskinią Biśnik oraz kompleks leśny ze skałkami
wapiennymi w okolicach Kąpiel Wielkich i Miechówki. O walorach turystycznych gminy decydują również liczne
w regionie szlaki turystyczne.
W strategii na podstawie badań ankietowych, przeprowadzonych wśród mieszkańców dokonano oceny
stopnia dostępności do kultury i rozrywki. Wyniki ankiety ilustruje poniższy wykres zaczerpnięty z ww. dokumentu.
bardzo źle
przeciętne
Ocena wypadła zdecydowanie niekorzystnie. Jedynie 2% badanych oceniło dostępność do rozrywki i kultury jako bardzo dobrą i aż 22% ankietowanych źle. Prawie połowa osób uznała, że jest ona przeciętna.
Po analizie problemów za priorytetowe cele zostały uznane :
• podniesienie atrakcyjności gminy dla mieszkańców i odwiedzających
• podniesienie konkurencyjności turystycznej regionu
• promocja gminy Wolbrom
• rozwój infrastruktury rekreacyjno-sportowej
• stworzenie warunków do poprawy ładu architektoniczno –przestrzennego
5. PROGRAM OCHRONY ŚRIODOWISKA DLA GMINY WOLBROM
Program został przyjęty uchwałą Rady Miejskiej w Wolbromiu Nr XXVIII/2 z dnia 13 kwietnia 2005 roku.
W programie oceniono stan środowiska Gminy Wolbrom. Na jego stan wpływa głównie przemysł ulokowany
w rejonie Olkusza i Bolesławia, a więc poza granicami gminy. Środowisko okolic Wolbromia należy do najmniej
zdegradowanych w powiecie olkuskim, co należy uznać za niewątpliwy atut gminy. Niewątpliwie korzystny wpływ
na jego stan ma zajmujący prawie 50% powierzchni gminy i stanowiący naturalną otulinę Park Krajobrazowy „Or-
Dziennik Urzędowy
– 34212 –
Poz. 4080
lich Gniazd”. Podstawową zasadę ochrony przyrody na terenie gminy można by określić jako zrównoważone użytkowanie oraz stopniową rewitalizację jej zasobów.
W programie nakreślono następujące działania:
- ochrona dziedzictwa przyrodniczego, przyrodniczo-kulturowego oraz krajobrazu,
- dalsze tworzenie nowych form ochrony przyrody,
- wyznaczenie i udokumentowanie obszarów proponowanych do objęcia ochroną w systemie NATURA 2000,
- poprawa stanu zdrowotno-sanitarnego starodrzewia,
- prowadzenie edukacji ekologicznej między innymi przez tworzenie ścieżek dydaktycznych oraz wspieranie inicjatyw mających na celu utrzymanie czystości w lasach i na terenach rekreacyjnych,
- zwiększanie atrakcyjności terenów zielonych (w szczególności Parku i otuliny) dla turystyki i wypoczynku przez m.
in. rozszerzenie infrastruktury sprzyjającej kontrolowanemu ruchowi turystycznemu (wyznaczone pola piknikowe,
gęsta sieć pojemników na odpady, ławeczki, zadaszenia, tablice informacyjno-dydaktyczne),
- lokalizowanie nowych inwestycji wyłącznie w oparciu o dokumentację projektową, poszerzoną o studia przyrodniczo-krajobrazowe i ochrony środowiska,
- w przypadku istniejących wyrobisk po eksploatacji surowców sukcesywną ich rekultywację dostosowaną do otaczającego krajobrazu.
***
Dziennik Urzędowy
– 34213 –
Poz. 4080
VI .HISTORIA MIASTA I GMINY WOLBROM
Najstarsze ślady bytności człowieka na terenach gminy Wolbrom datowane są na ok. 500 tys. lat. Znaleziska
narzędzia krzemienne pochodzą z rejony Jaskini Biśnik. To właśnie tam natrafiono również na relikt konstrukcji
mieszkalnej oraz założenia warownego. Na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej dzięki specyficznemu ukształtowaniu terenu na przełomie XIII i XIVw. powstają zamki obronne. Fortyfikacja na Biśniku była jednym z elementów
istniejącego na odcinku od Smolenia po Strzegową systemu obronnego, w skład którego wchodził gród w Smoleniu (później zamek), obronna budowla wieżowa na Biśniku i silne grodzisko na górze Grodzisko Pańskie.
W sąsiedztwie dawnej warowni na Biśniku natrafiono też na pozostałości pieców z XIV w., służących przypuszczalnie do produkcji żelaza i ołowiu. Pomiędzy warowniami kształtuje się najstarsza sieć dróg i szlaków handlowych,
łączących Kraków ze Śląskiem. Teren gminy i obecnego miasta Wolbrom do początku XIV wieku jest jednak bezludny i porośnięty lasem. Dopiero w wyniku przywileju karczowania pobliskich lasów, nadanego przez Władysława
Łokietka zostały założone trzy najstarsze wsie Dłużec, Lgota i Łobzów. Jako ich sołtysi występują bracia Wolfram
i Hilary, późniejsi wójtowie wolbromscy. Udokumentowaną datą ich osadzenia jest rok 1311. Wszystkie trzy wsie
otrzymały bardzo regularne układy ruralistyczne, łanowe, charakterystyczne dla osad zakładanych na tzw.
,,surowym korzeniu”. Centrum wsi stanowiło ,,nawsie” czyli wydłużony plac, ujęty zabudową na regularnie wytyczonych działkach siedliskowych. Z początkiem XIV w. w najstarszych zapiskach świętopietrza pojawiają się pierwsze informacje o kościołach parafialnych w Dłużcu i Łobzowie. Ok. poł. XIV w. wieś Dłużec stała się własnością potężnego i zamożnego Ottona h.
Topór z pobliskiej Pilicy. W zbliżonym do lokacji Dłużca okresie zagospodarowano tereny na południe od Wolbromia. Akcję lokacyjną prowadził biskup Krakowski Nanker, udzielając przywileju karczowania obszarów leśnych pomiędzy Sułoszową, Kosmołowem, Trzyciążem, Zadtrożem i Chrząstowicami. Ok. 1343 r. powstała osada Chełm.
W 1388 r. po raz pierwszy wzmiankowana jest wieś Domaniewice jako własność niejakiego Pełki z Bydlina, a następnie w latach 1417-43 jego syna Mikołaja Bydlińskiego herbu Mądrostka. Domaniewice wraz z sąsiednimi miejscowościami Załężem, Zawadą i Bydlinem do końca XV w. wchodziły w skład klucza Bydlińskiego. Począwszy od
XVI w. właścicielami Domaniewic są Bonerowie, a następnie na przełomie XVI i XVII w. Firlejowie, w II poł. XVII w.
Warszyccy, a w XVIII w. Męcińscy. W XIX w. Domaniewice często zmieniały właścicieli. Kolejno byli nimi: Gostkowscy, Grzondzielowie i Dzwonkowscy. Ostatnim właścicielem wsi do 1945 r. był Andrzej Wierzbicki. W 1350 r. po raz
pierwszy wzmiankowana jest wieś Poręba Dzierżna, jako własność królewska. W 1495 r. dobra w Porębie wykupił
Jan Pilecki. Z końcem XVI w. majątek w Porębie Dzierżnej przeszedł na własność Wojciecha Padniewskiego, starosty
oświęcimskiego. Kolejnym właścicielem był Seweryn Boner, a następnie rodzina Hubickich. W 1877 r. Poręba została sprzedana Leonowi Epsteinowi, który był ostatnim właścicielem majątku. Równie stare sa wsie Gołączewy i Poręba Górna. Nie wiadomo dokładnie kiedy nastąpiła lokacja miasta Wolbrom. Z 1327 r. pochodzi dokument wystawiony przez Władysława Łokietka dla sołtysów Dłużca Wolframa i Hilarego , którym nadano 4 łany uposażenia oraz
zezwolono na karczowanie lasu z prawem do zakładania wsi na prawie niemieckim. Opis położenia lasu odpowiada
dzisiejszej lokalizacji Wolbromia. W 1348 r. źródła wymieniają już ,,ecclesia de civitate Wolfram”. Miasto lokowano
na prawie niemieckim. Założenie oparto na typowym układzie szachownicowym z centralnie położonym prostokątnym rynkiem i zwartą zabudową bloków przyrynkowych. Zasadniczą miarą był sznur liczący 150 stóp (ok. 45 m.).
Granice układu są obecnie trudne do określenia ze względu na późniejszy rozwój przedmieść oraz regulacje przeprowadzone z końcem XIX w. Granicę południową wyznaczały obecne ul. Ogrodowa i ul. 3 Maja, wschodnią
ul. Mariacka, zachodnią relikt ul. Bocznej i ul. 20 Straconych, a północną granica własności klasztoru. W efekcie
teren objęty planem szachownicowym miał typową powierzchnię małego średniowiecznego miasta. W każdej
z pierzei rynkowych istniało 6-7 działek siedliskowych. Kanwę układu tworzyły ulice dwóch typów- główne, związane
z narożnikami rynku oraz miedzuchowe -na zapleczu bloków. Konsekwencją lokacji było zagospodarowanie rynku.
W latach 1413 do 1456 wzmiankowane są jatki rzeźnicze, chlebowe, sukiennicze i szewskie. W 1563 r. zostało wydane zezwolenie na budowę ratusza. Zabudowa rynku i przyległych ulic był zapewne drewniana, niekiedy z kamiennymi piwnicami. Nic nie wiemy na temat ewentualnych fortyfikacji Wolbromia. W 1346 r. w rejestrach świętopietrza wzmiankowany jest pierwszy, drewniany kościół parafialny. Drugi murowany, najprawdopodobniej gotycki
powstał na początku XVI w. W 1628 r. Marcin Szyszkowski, biskup krakowski sprowadził do Wolbromia Kanoników
Laterańskich z krakowskiego kościoła Bożego Ciała. To im zawdzięczamy budowę obecnego kościoła parafialnego.
Równolegle z rozbudową lokacyjnego Wolbromia następuje rozwój przedmieść. Nie bez znaczenia był przywilej
Władysława Jagiełły z 1400 r, dotyczący przeprowadzenia przez Wolbrom z południa na północ traktu z Krakowa do
Wielkopolski. W źródłach wzmiankowane są suburbio Ligoat, Pylicam i Łobzów. W obrębie Łobzowa ok. 1473 r.
został zlokalizowany szpital dla ubogich, przy którym w 1638 r., po erygowaniu probostwa szpitalnego powstał
drewniany kościół Niepokalanego Poczęcia NMP. Układ przestrzenny przedmieścia tworzą obecne ul. Żwirki i Wigury oraz ul. Kościuszki i ul. Mariacka. Przedmieście Pilickie rozwinęło się natomiast w początkowym odcinku dzisiejszej ul. Żwirki i Wigury. Natomiast po wschodniej części miasta przy jednym z głównych traktów rozwijało się
przedmieście miechowskie. Począwszy od końca XVI w. na terenie gminy powstają liczne folwarki. Folwark wolbromski wraz z dworem starościńskim wzmiankowany jest już w 1529 r. Zabudowania znajdowały się przy drodze
prowadzącej na pn, w kierunku Żarnowca. Drugi folwark od 1564r. istniał w Lgocie. Od poł. XVII w. następuje rozwój
gospodarczy Wolbromia i starostwa wolbromskiego. Wzdłuż potoku Pokrzywnica powstają młyny. Najstarszy zlokalizowany był w obrębie folwarku starościńskiego, przy zachowanym do dzisiaj stawie Rosochacz. Z kolei na terenie
przedmieścia lgockiego działa browar. Dobrze zapowiadający się rozwój Wolbromia został zahamowany przez potop
szwedzki. Kolejnym wydarzeniem był przemarsz wojsk rosyjskich podczas Wojny Północnej. Miasto zostaje zniszczone i wyludnione, notuje się znaczne ubożenie mieszczaństwa i napływ ludności żydowskiej. Osadnictwo Żydów
Dziennik Urzędowy
– 34214 –
Poz. 4080
miało powstrzymać upadek gospodarczy miasta. Ludność żydowska została zgrupowana w pn-zach narożniku miasta, w rejonie przedmieścia Pileckiego. Osadnictwo żydowskiego doprowadziło do częściowego zatarcia granic miasta lokacyjnego w tym kwartale zabudowy. Po środku w rejonie ul Bocznej i Krótkiej wykształcił się niewielki plac
z synagogą i kirkutem, a później szkołą żydowską. Żydzi stanowili ok. 30% ludności. Trudnili się głównie handlem
i rzemiosłem, Z początkiem XX w. zaczęli również zakładać pierwsze fabryki. Po l wojnie światowej Żydzi stanowili
już blisko 60% mieszkańców, w liczbie ponad 4,3 tyś. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkało w Wolbromiu
5 tyś. Żydów. Kolejną fazę rozwojową w dziejach miasta jest okres zaborów. Wolbrom kilkakrotnie zmieniał przynależność polityczną i przechodził spod zaboru austriackiego do rosyjskiego. W okresie zaborów nastąpiła likwidacja
klasztorów i cmentarza przykościelnego. Władze miasta z początkiem XIX w. przeprowadziły porządkowanie i regulację ulic. Z pracami regulacyjnymi wiązało się brukowanie ulic. Do dzisiaj zachowały się kamienne podwórka i miedzuchy. W 1847 r. wytyczono nową drogę do Miechowa. Istotnym wydarzeniem dla historii i rozwoju miasta była
budowa w latach 1883-1885 r. linii kolejowej, łączącej Kielce z Zagłębiem Dąbrowskim. Połączenie kolejowe ze Śląskiem otwarło drogę do rozwoju przemysłu na terenie gminy. W Wolbromiu na terenie tzw. Nowego Miasta powstała fabryka Piotra Westena pod nazwą Olkuskie Towarzystwo Akcyjne Przemysłu Żelaznego. Okres zaborów to
również utrata praw miejskich, które Wolbrom odzyskał dopiero w latach 30-tych XX w. Wybuch I wojny światowej
zahamował rozwój miasta. W okresie międzywojennym rozwijała i rozbudowywała się głównie dzielnica willowa po
południowej stronie Wolbromia. Obrzeża miasta zachowują natomiast swój rolniczy charakter. Dramatycznym wydarzeniem w historii Wolbromia był wybuch II wojny światowej. W trakcie okupacji nastąpiła masowa eksterminacja
ludności żydowskiej. W okolicy dworca PKP powstało getto, z którego Żydzi byli wywożeni głównie do obozu
w Bełżcu. Po 1945 r. na terenie Wolbromia przede wszystkim nastąpił gwałtowny rozwój przemysłu, co w znacznej
mierze przyczyniło się do degradacji zabytkowej, tradycyjnej zabudowy historycznej części miasta. Powstały pierwsze osiedla mieszkaniowe zakłócające panoramę miasta. Przekształcenia urbanistyczne nie naruszyły na szczęście
istniejącej siatki ulic, natomiast w miejscu starej zabudowy powstały budynki o zbyt wysokich gabarytach, płaskich
dachach i sześciennych bryłach, pozbawione jakiegokolwiek detalu. Nowa zabudowa często była sytuowana przypadkowo poza historycznymi pierzejami ulic, bez uwzględnienia historycznych podziałów własnościowych. Takim
negatywnym przykładem jest budynek UMiG , który powstał w miejscu dawnej karczmy. Proces dezintegracji historycznej części miasta obecnie nie został zatrzymany. Aktualnie największym problemem gminy jest bezrobocie
i marginalizacja znaczenia miasta w województwie.
VII. KRAJOBRAZ KULTUROWY
1. POŁOŻENIE
Gmina Wolbrom jest położona w północno –zachodniej części województwa małopolskiego, na terenie Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej, na cyplu wapiennym o średniej wysokości 375-380 m n.p.m. Administracyjnie
gmina należy do powiatu olkuskiego. Cechą charakterystyczną ukształtowania terenu jest jego szerokie obniżenie
w kierunku wschód - zachód, rozgraniczające Wyżynę Olkuską od południa i Częstochowską od północy często nazywane Bramą Wolbromską. Teren urozmaicają niewysokie wzniesienia, poprzecinane zalesionymi dolinami z charakterystycznymi, pojedynczymi grupami wapiennych skałek. Układ wodny tworzą dopływy Białej Przemszy i Szreniawy- Pokrzywianka i Centara. Tereny po zachodniej i południowej stronie gminy położone są na terenie Zespołu
Jurajskich Parków Krajobrazowych oraz Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Gmina zajmuje obszar 147, 53 km.
W skład gminy wchodzi miasto Wolbrom oraz 26 sołectw, w tym 39 miejscowości o charakterze wiejskim. Są to:
Kąpiele Wielkie, Kąpiołki, Poręba Dzierżna, Strzegowa, Jeżówka, Lgota Wielka, Podlesice II, Sulisławice, Wierzchowiska, Budzyń, Chełm, Gołaczewy, Poręba Górna, Zasępiec, Chrząstowice, Domaniewice, Załęże i Zarzecze.
Przez teren gminy przebiegają dwa ważne połączenia komunikacyjne z Krakowa przez Skałę do Żarnowca oraz
z Olkusza do Miechowa. Przez teren gminy z wsch. na zach. przebiega również ważne połączenie kolejowe. W gminie przeważają tereny rolne. Niewielki przemysł koncentruje się wyłącznie w obrębie miasta Wolbrom.
2. WALORY KRAJOBRAZU KULTUROWEGO
Przeszło 50 % powierzchni gminy Wolbrom objęte zostało różnymi formami ochrony przyrody w tym Parku
Krajobrazowego Orlich Gniazd oraz Obszaru Chronionego Krajobrazu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Na terenie gminy znajduje się ponadto 18 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej. Najatrakcyjniejszy pod względem
przyrodniczym i krajobrazowym obszar znajduje się w północno-wschodniej części gminy na terenie Doliny Wodącej. Osobliwością Doliny jest brak cieku wodnego oraz potężna szczelina skalna wydrążona w wyniku zjawisk krasowych. Jaskinia Biśnik jest nie tylko interesującym miejscem turystycznym ale również jednym z najważniejszych
wielokulturowych stanowisk archeologicznych. To właśnie tutaj natrafiono na najstarsze ślady osadnictwa na terenie Polski oraz najprawdopodobniej ślady średniowiecznej warowni. Na obraz krajobrazu kulturowego gminy składa się ponad 50 obiektów o walorach zabytkowych, w tym aż 14 obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Niewątpliwym atutem i szansą dla zachowania krajobrazu kulturowego gminy jest brak przemysłu ciężkiego, brak zanieczyszczeń środowiska oraz stosunkowo niewielkie zaludnienie.
3.CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
a) pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się liczne pomniki przyrody, w tym do najcenniejszych należą zachowane na terenie parku dworskiego w Porębie Dzierżonej: tulipanowiec amerykański, klon jesionolistny, dąb szypułkowy i kilka
Dziennik Urzędowy
– 34215 –
Poz. 4080
okazów lipy szeroko i drobnolistnej. Ponadto, klon jawor w Strzegowej, lipa drobnolistna w Gołaczewach. Wiek
drzew oceniany jest od 100-150 lat.
b)elementy przyrody nieożywionej
Do najcenniejszych elementów przyrody nieożywionej należą geologiczne formy ukształtowania terenu,
powstałe w wyniku zjawisk krasowych, charakterystycznych dla Wyżyny Krakowsko –Częstochowskiej i
Jurajskiego Parku Krajobrazowego. Są to:
• Jaskinia Biśnik położona w pn części gminy, na krawędzi suchej Doliny Wodącej. Szczyt od południa jest odcięty
poprzecznym rowem - "fosą" przechodzącym w naturalną szczelinę skalną. Biśnik to archeologiczne stanowisko
wielokulturowe. Najstarsze znaleziska wydobyte z namuliska jaskini datuje się wstępnie na ok. 500 tys. i powszechnie przyjmuje się, że są to najstarsze ślady bytności człowieka na ziemiach polskich.
• wąwóz tzw. Dolina Wodącej -cechą charakterystyczną wyróżniającą tę dolinę spośród innych dolin jurajskich jest
brak cieku wodnego
• liczne ostańce: skałka „Oparenica”, „Zegarowa”, „Jama” w przysiółku Smoleń - Podlesie, skała „Baśnik”
w Strzegowej
• źródło Dzdzenicy (Tarnówki) w Czarnym Lesie m. Domaniewice tzw. wieczne źródło położone na skraju lasu nieopodal wylotu Doliny Wodącej.
c) krajobraz osadniczy historycznych zespołów ruralistycznych
Gmina Wolbrom posiada stosunkowo niewielkie zaludnienie. Zawsze ze względu na położenie znajdowała się na
ważnych szlakach komunikacyjnych, łączących teren Małopolski i Śląska, jednak zawsze, bez względu na przynależność administracyjną na granicy województw oraz w znacznej odległości od dużych aglomeracji. Niewielkie zaludnienie oraz stosunkowo wolno zachodzące przekształcenia struktury społecznej oraz gospodarki pozwoliły zachować
dawne typy osadnictwa. Najstarsze sołectwa Dłużec, Lgota i
Łobzów zostały lokowane z początkiem XIV w. Ww. sołectwa są przykładem typowych ulicówek, ciągnących się
długim klinem w zależności od ukształtowania terenu. Zabudowa usytuowana jest po obu stronach drogi lokalnej,
stanowiącej główną oś układu z niewykształconą owalnicą w centrum wsi, przy której zachowały się zespoły kościelne i dworskie (Poręba Dzierżona, Poręba Górna, Domaniewice, Gołaczewy). Ważnym elementem układów ruralistycznych są zachowane cieki wodne, młynówki oraz stawy, często zarośnięte i zamienione na łąki (Domaniewice,
Poręba Górna, tzw. zalew wolbromski na terenie dawnego założenie folwarcznego). Dominantę w krajobrazie historycznym stanowią najczęściej wieże kościołów, natomiast wnętrza krajobrazowe tworzą zachowane jeszcze grupy
zieleni parkowej, nierzadko z alejami, wytyczającymi główne osie układu .
d) układ urbanistyczny Wolbromia
Miasto Wolbrom jako centralny ośrodek gminy o średniowiecznej tradycji osadniczej zachowało lokacyjny,
szachownicowy układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem oraz z prostopadłą siatką ulic, tworzącą regularne
bloki zabudowy przyrynkowej. Dominantą zespołu jest zespół kościoła parafialnego i dawnego zespołu klasztornego
Kanoników Regularnych. Uzupełnieniem układu są tereny historycznych przedmieść, w tym zespól szpitalny z kościołem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, obszar dawnego miasta żydowskiego oraz tzw. przedmieścia miechowskiego z charakterystyczną parterową zabudową. Historię rozwoju układu przestrzennego miasta
wzbogaca teren tzw. Nowego Miasta z kolonią robotniczą, położony w rejonie ul. Fabrycznej i Łukasińskiego.
e) elementy krajobrazu będące dziełami człowieka –patrz gminna ewidencja zabytków rozdz. VIII.
2. SZLAKI TURYSTYCZNE
Przez teren gminy przebiegają dwa najbardziej znane na Jurze szlaki turystyczne: Szlak Orlich Gniazd i Szlak
Warowni Jurajskich. Na terenie gminy znajduje się także Szlak Partyzantów Ziemi Olkuskiej, Szlak Smoleński, Szlak
Architektury Drewnianej oraz Szlak „Jaskiniowców".
• Szlak Orlich Gniazd (szlak czerwony) ciągnący się Krakowa do Częstochowy, w gminie Wolbrom biegnie z kierunku
Bydlina przez Załęże, Góry Bydlińskie, Gajówkę Psiarskie -Dolinę Wodąca (Grodzisko - Biśnik - przysiółek Podlesie —
Smoleń do Pilicy).
• Szlak Warowni Jurajskich (niebieski) z Rudawy do Mstowa, prowadzi od strony Glanowa przez górującą nad Wolbromiem wierzchowinę (491 m n.p.m.), Krzyż Milenijny -Wolbrom -Zabagnie - Dłużec - Kąpiele Wielkie - Strzegowę Dolinę Wodącej - Podlesie -Smoleń do Ogrodzieńca.
• Szlak Partyzantów Ziemi Olkuskiej (szlak czarny) biegnie z kierunku Ryczowa przez Dolinę Wodącą - Strzegowę Kąpiele Wielkie -ruiny Zamku Udórz do Pohulanki.
• Szlak Smoleński (żółty) prowadzi trasą Smoleń- Kąpiele Wielkie - kol. Syber - zamek Udórz — Poręba Dzierżna —
Jeżówka.
• Szlak Architektury Drewnianej prowadzi przez 237 najbardziej wartościowych obiektów budownictwa drewnianego
Małopolski w tym: 118 kościołów, 40 cerkwi, 28 zespołów zabudowy wiejskiej i małomiasteczkowej, 9 skansenów,
11 dworów i 31 innych zabytkowych obiektów drewnianych. W gminie Wolbrom na Szlaku Architektury Drewnianej
znalazły się dwa obiekty: Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NP. Marii w Wolbromiu oraz Kościół parafialny pw.
Świętych Mikołaja i Wawrzyńca.
• Szlak „Jaskiniowców" oznaczony kolorem zielonym, stanowi atrakcyjne uzupełnienie walorów widokowych
i obiektów turystycznych dla przebiegających w pobliżu szlaków Orlich Gniazd (czerwonego) oraz Warowni Jurajskich (niebieskiego). Nowo- oznaczony szlak rozpoczyna się przy przysiółku Podlesie. Dziesięciokilometrowa
Dziennik Urzędowy
– 34216 –
Poz. 4080
trasa Szlaku Jaskiniowców prowadzi w najpiękniejsze zakątki tego terenu i ukazuje niezwykle malownicze
pejzaże jurajskie.
Oprócz szlaków turystycznych na terenie gminy Wolbrom znajdują się nowo powstałe ścieżki rowerowe
wybudowane na obszarze Doliny Wodącej. Ścieżka rowerowa o długości 600 metrów biegnie wzdłuż szlaku turystycznego Partyzantów Ziemi Olkuskiej, od kolonii Poduchowne w Strzegowej w okolice Grodziska Pańskiego. Drugi
odcinek długości 1200 metrów wzdłuż Szlaku Warowni Jurajskich rozpoczyna się na skraju lasu w Domaniewicach
i kończy opodal skały Biśnik.
***
Dziennik Urzędowy
– 34217 –
Poz. 4080
VIII. CHARAKTERYSTYKA OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH NA TERENIE MIASTA I GMINY WOLBROM
Charakteryzując obiekty zabytkowe znajdujące się na terenie miasta i gminy Wolbrom podzielono je wg ogólnie
przyjętej klasyfikacji na zabytki: nieruchome, zabytki ruchome i archeologiczne, przy czym zabytki nieruchome są
objęte gminną ewidencją zabytków.
1.ZABYTKI NIERUCHOME - GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW
Gminna ewidencja zabytków dla gminy Wolbrom została opracowana w kwietniu 2010 r. Zgodnie z ustawą
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w gminnej ewidencji zabytków znalazły się obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków, jak i figurujące w wojewódzkiej ewidencji zabytków. W trakcie sporządzania gminnej
ewidencji w uzgodnieniu z Małopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków przeprowadzono weryfikację
ewidencji, prowadzonej dotychczas przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie. Wojewódzka ewidencja zabytków dla gminy Wolbrom była sporządzona z początkiem lat 80-tych i nie zawsze zawierała aktualne dane
o obiektach. W trakcie pracy nad gminną ewidencją zabytków przeprowadzono rozpoznanie w terenie oraz oględziny poszczególnych obiektów. Na ich podstawie został sporządzony wykaz obiektów już nie istniejących, znajdujących się w złym stanie technicznym, uniemożliwiającym, nawet po przeprowadzeniu remontu zachowanie oryginalnej substancji zabytkowej oraz wykaz obiektów zmodernizowanych lub wręcz przebudowanych, które w wyniku
przeprowadzonych prac utraciły walory zabytkowe. Ww. obiekty zostały skreślone z wojewódzkiej ewidencji zabytków i tym samym nie znalazły się w ewidencji gminnej. W trakcie weryfikacji stwierdzono, że dotychczas prowadzona przez wojewódzkiego konserwatora ewidencja jest niepełna. Niejednokrotnie nie figurowały w niej obiekty
o znacznej wartości takie jak np. kościół w Gołaczewach, stacja PKP i dom kolejowy w Wolbromiu itp. Przyczyną
takiego stanu były zmiany podziału administracyjnego kraju. Gmina Wolbrom do 1999 r. należała do województwa
katowickiego i podlegała śląskiemu konserwatorowi zabytków. Nie bez znaczenia w tym wypadku jest również
upływ czasu i związana z nim zmiana kryteriów oceny wartości poszczególnych nieruchomości. Wobec postępującej
degradacji dziedzictwa kulturowego i gwałtownie kurczącej się liczby obiektów zabytkowych, nieruchomości, które
jeszcze niedawno nie były doceniane teraz są dostrzegane. Tak jest np. z tradycyjnym, drewnianym budownictwem
zagrodowym, które w latach 80-tych było jeszcze powszechne, a obecnie należy już do rzadkości. W związku powyższym, do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zostały włączone nowe obiekty, dotychczas nie objęte ochroną konserwatorską. Ponadto, ze względu na niektóre programy strategiczne, opracowane na szczeblu gminy np. ,,Program
rewitalizacji Wolbromia” oraz programy wojewódzkie, umożliwiające ubieganie się o dotację na remonty konserwatorskie za zasadne uznano objęcie ochroną konserwatorską takich nieruchomości jak: zespół parterowej zabudowy
przyrynkowej, zespół zabudowy przy ul. Miechowskiej w Wolbromiu oraz krzyże i kapliczki przydrożne.
Aktualnie w gminnej ewidencji znajduje się 54 obiektów, w tym aż 14 obiektów wpisanych do rejestru zabytków.
WYKAZ OBIEKTÓW UJĘTYCH W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW MIASTA I GMINY WOLBROM
4080
Nr kol
BUDZYŃ
NR REJESTRU ZABYTKÓW
1
Kapliczka I Upadku
Nr kol
CHRZĄSTOWICE
1
Bunkry z II wojny światowej
Nr kol
DŁUŻEC
1
Kościół parafialny
A-356 z 23.03.1972 r.
2
Dzwonnica
A-356 z 23.03.1972 r.
3
Kaplica Św. Józefa
A-357 z 24.04.1972 r.
4
Kapliczka Św. Barbary
Nr kol.
DOMANIEWICE
1
Kapliczka I
2
Kapliczka II
3
Park dworski
Nr
karty
GOŁACZEWY
1
Kościół
A-1274 z 17.12.1981 r.
Dziennik Urzędowy
– 34218 –
Poz. 4080
2
Kapliczka
3
Cmentarz parafialny
Nr kol
KĄPIELE WIELKIE
1
Kapliczka
2
Dom nr 96
Nr kol
ŁOBZÓW
1
Kapliczka
Nr kol
PORĘBA DZIERŻNA
1
A-274 z 18.03.1963 r.
2
Dzwonnica
A-274 z 18.03.1963 r.
3
Plebania
4
Dwór
A-1223 z 21.12.1976 r.
5
Park dworski
A-1223 z 21.12.1976 r.
Nr kol
PORĘBA GÓRNA
1
A-5/M z 16.05.2002 r.
2
Dzwonnica
A-5/M z 16.05.2002 r.
3
Zespól plebański (brama , spichlerz ,stodoła)
4
Figura św. Jana Chrzciciela
Nr kol.
STRZEGOWA
1
A-1287 z 18.04.1982
2
Dzwonnica
A-1287 z 18.04.1982
3
Kapliczka
4
Dom nr 60
Nr kol.
WIERZCHOWISKO
1
Kapliczka
Nr kol
WOLBROM
1
Układ urbanistyczny
2
Kościół parafialny Św. Katarzyny Aleksandryjskiej
A-379 z 10.06.1972 r.
3
Dzwonnica
A-379 z 10.06.1972 r.
4
Plebania dawny klasztor Kanoników Regularnych
5
Kościół szpitalny
6
Kapliczka ul. Miechowska
7
Kaplica Św. Heleny
8
Kapliczka MB
9
Pomnik Kilińskiego-Rynek
10
Cmentarz parafialny
11
Cmentarz żydowski
13
Budynek OSP ul. Staszica 1
14
Stacja PKP
A-1625 z 29.03.1996 r.
Dziennik Urzędowy
– 34219 –
17
Młyn ul. 1-go Maja
18
Zespół zabudowy przyrynkowej
19
Zespół zabudowy ul. Miechowskiej
20
Ul. Fabryczna 102
21
Ul. Fabryczna 108
22
Ul. Krakowska 6
23
Ul. Krakowska 10
24
Ul. 1-go Maja 94 /Okrzei
25
Ul. 3-go Maja 3
26
Ul. Miechowska 16
27
Ul. Ogrodowa 6
29
Rynek 22
Poz. 4080
Charakter i rodzaj zabytków nieruchomych ilustruje poniższa tabela:
L.p.
1
2
3
4.
5
6
7
8
RODZAJ
OGÓŁEM
Kościoły i zespoły sakralne
Dwory i zespoły rezydencjonalne
Parki
Kaplice i krzyże przydrożne
Cmentarze
Obiekty przemysłowe
Budynki mieszkalne
Układy urbanistyczne i ruralistyczne
7
1
2
15
3
3
11
1
W REJESTRZE
ZABYTKÓW
6
1
2
1
-
Lokalizacja obiektów zabytkowych z uwzględnieniem rodzaju obiektów w poszczególnych sołectwach
wygląda natomiast następująco:
L.p
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Miejscowość
Budzyń
Chełm
Dłużec
Doamaniewice
Gołaczewy
Kąpiele Wlk.
Lgota
Łobzów
Poręba Dzierż.
Poręba Górna
Strzegowa
Wierzchowisko
Wolbrom
Załęże
Zarzecze
Sakralne
1
1
1
1
1
2
-
Dwory
1
-
Parki
1
1
-
Kapliczki
1
2
2
1
1
1
1
1
1
4
-
Cmentarze
1
1
2
-
Przemysłowe
1
3
-
Mieszkaln
1
1
9
-
Szczegółowy opis, historia oraz fotografie poszczególnych obiektów zawarte są na kartach adresowych
gminnej ewidencji zabytków, stanowiących integralną część niniejszego opracowania. Dlatego w tym miejscu wymienimy jedynie krótką informację na temat obiektów, które ze względu na szczególne wartości zostały wpisane do
rejestru zabytków:
• Zespół kościoła św. Katarzyny w Wolbromiu (kościół, dzwonnica, ogrodzenie i plebania) - pierwszy kościół drewniany wzmiankowany w rejestrach świętopietrza z 1346 r. Drugi murowany, najprawdopodobniej gotycki powstał na
początku XVI w. Obecny budynek jest trzecią świątynią wzniesioną w tym miejscu. Kościół powstał z fundacji Marcina Szyszkowskiego, biskupa krakowskiego, który w 1628 r. sprowadził do Wolbromia Kanoników Laterańskich
z krakowskiego kościoła Bożego Ciała. Zakonnicy nadali świątyni obecny barokowy kształt. Fundamenty gotyckiej
budowli znalazły się natomiast w środku nowego kościoła. Kościół w formie trójnawowej bazyliki z wydłużonym
prezbiterium zamkniętym absydą. Od północy do prezbiterium przylega prostokątna zakrystia z kruchta, od południa
Dziennik Urzędowy
– 34220 –
Poz. 4080
kaplica. Nawy boczne niższe od korpusu głównego, nakryte dachami pulpitowymi. Nad nawą główną i prezbiterium
dach dwuspadowy z wieżyczką na sygnaturkę. Elewacja zachodnia bezwieżowa, z barokowym portalem Prezbiterium, nawy i zakrystia nakryte sklepieniem krzyżowym. Wyposażenie barokowe. Obecna plebania pełniła funkcje
klasztoru.
• Kościół Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia (Mariacki) w Wolbromiu - pierwotnie poza obrębem miasta. Powstanie kościoła związane z fundacją szpitala dla ubogich. Wzniesiony w 1637 roku z fundacji Marcina Wolbrama,
prebendarza wolbromskiego. Kościół orientowany, jednonawowy, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Na osi
od strony zachodniej kruchta. Konstrukcji zrębowej, z drzewa modrzewiowego. Elewacje szalowane. Dach dwuspadowy, kryty blachą. Nad nawą strzelista wieżyczka na sygnaturkę. Elewacja zachodnia wczesnobarokowa, trójosiowa, z akcentowanymi podziałami poziomymi, zwieńczona trójkątnym szczytem z wolutowymi splotami. Wnętrze
nakryte płaskim drewnianym stropem. Ściany prezbiterium i nawy pokryte polichromią. Wyposażenie barokowe.
• Kościół parafialny pw Świętych Mikołaja i Wawrzyńca w Dłużcu (wraz z dzwonnicą ) z II. poł. XVIII w. Jednonawowy, konstrukcji zrębowej, we wnętrzu cenne zabytki z XV—XVIII w. Najcenniejszy jest ołtarz w formie tryptyku
z posągiem Najświętszej Panny Marii z 4. ćwierci XV w. Do wyposażenia kościoła należą także gotyckie posągi Świętych Niewiast z 3. ćwierci XV w., Św. Mikołaja z ok. 1500 r. i Chrystusa Bolesnego z XVI w.
• Kościół Podwyższenia Św. Krzyża w Strzegowej (wraz z dzwonnicą ) z końca XV w. murowany, gotycki. Przebudowany i rozbudowany w XVIII w. w stylu barokowym. Kościół orientowany, murowany, jednonawowy z prostokątnym, nieco węższym prezbiterium. Na osi od zach. niewielka kruchta. Od południa barokowa kaplica. Dach nad
prezbiterium i nawą dwuspadowy ze strzelistą wieżyczką na zakończeniu prezbiterium. Kaplica nakryta kopułą. Dachy przykryte blachą. Elewacje tynkowane, wzmocnione w narożnikach szkarpami. Otwory okienne arkadowe. Wnętrze późnobarokowe i rokokowe. W otoczeniu drewniana dzwonnica z 1875 r.
• Kościół Św. Marcina w Porębie Dzierżnej (wraz dzwonnicą ) - pierwszy kościół parafialny, drewniany wzmiankowany w 1385 r. Obecny wzniesiony w 1766 r. –część drewniana, a następnie rozbudowany o część murowaną w 1899 r.
Orientowany, na rzucie wydłużonego prostokąta, jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium. Prezbiterium zamknięte wielobocznie. Od strony pn. do prezbiterium dobudowana na rzucie kwadratu zakrystia wejście w elewacji
zach. i przez kruchtę od strony pd. Bryła rozczłonkowana, nakryta dachem dwuspadowym, krytym gontem. Na
skrzyżowaniu nawy z prezbiterium niewysoka wieżyczka na sygnaturkę. Część drewniana konstrukcji zrębowej.
Wnętrze nakryte stropem drewnianym z uskokami. W ścianie południowej nawy portal z wykrojem w ośli grzbiet.
Wyposażenie późnobarokowe.
• Kościół Św. Jana Chrzciciela w Porębie Górnej (wraz z dzwonnicą)- wzniesiony w 1315 r., z fundacji Jana Pakosza.
Przebudowany z końcem XIX w. przez proboszcza ks. Józefa Pawłowskiego. Gotycki z elementami neogotyckimi
i neobarokowymi. Najstarsze mury zachowane w obrębie prezbiterium.. Jednonawowy z prostokątnym prezbiterium. W elewacji zachodniej strzelista, trójkondygnacyjna wieża. We elewacji frontowej barokowy portal. Na belce
inskrypcja ,,Jones Baptysta Oraprononis”. Powyżej data 1900. Wnętrze jednonawowe z szerszą nawą i węższym
prezbiterium, nakryte stropami płaskimi. Wyposażenie neobarokowe i neogotyckie.
• Kaplica Św. Józefa w Dłużcu- usytuowana na kopcu o charakterze obronnym. Historia budowy kaplicy, jak i osoba
fundatora nie jest znana. Wzmiankowana w XVIII w. Kapliczka wolnostojąca, murowana z kamienia, wzniesiona na
rzucie ośmioboku z prostokątnym wąskim przedsionkiem. Nakryta wielospadowym dachem, krytym gontem.
W szczycie krzyż. Dach zwieńczony latarnią. Od strony południowej przedsionek wsparty na masywnych kolumnach,
zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Wnętrze jednoprzestrzenne, nakryte sklepieniem kolebkowym.
• Dwór i park w Porębie Dzierżnej - Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1350 r. Wieś nosi wówczas nazwę Poręba
Paszkowa i stanowi własność królewską. W 1495 roku dobra w Porębie wykupił Jan Pilecki. Z końcem XVI w. majątek w Porębie Dzierżnej przeszedł na własność Wojciecha Padniewskiego, starosty oświęcimskiego. Kolejnym właścicielem był Seweryn Boner, a następnie rodzina Hubickich. W 1877 r. Poręba została sprzedana Leonowi Epsteinowi, który był ostatnim właścicielem majątku. Dwór zbudowany w najstarszej części wsi, poniżej kościoła parafialnego, przy skrzyżowaniu dróg w kierunku Łobzowa. Najbliższe otoczenie stanowi zabytkowy park dworski z nieistniejącym obecnie podjazdem od strony południowej. Park podzielony na część pn –reprezentacyjną z budynkiem
dworu, zabudowaniami gospodarczymi oraz oranżerią i część pd z zachowanymi stawami. Dokładna historia powstania, jak i osoba fundatora nie jest znana. Wiadomo, że został wzniesiony z końcem XVIII w. W 1936 r. dwór
przebudowano. Zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, parterowy, drewniany. Ściany konstrukcji zrębowej,
pierwotnie tynkowane na trzcinie. Dach czterospadowy, pierwotnie kryty gontem. Elewacja frontowa siedmioosiowa, symetryczna z drewnianym gankiem na osi. Od strony pn płytki, zamknięty trójbocznie ryzalit.
• Park w Domaniewicach –pozostałość dawnego zespołu dworskiego
Zespół tworzyły klasycystyczne zabudowania dworskie, wzniesione ok. 3 ćw. XVIII w. Drewniany dwór, wzniesiony
na rzucie wydłużonego prostokąta, parterowy z gankiem od strony wsch. i wieloboczną werandą od zach. dwutraktowy, nakryty dachem czterospadowym, o symetrycznych, ośmioosiowych elewacjach. Dwór został spalony w latach 50-tych XX w. Stajnia z początku XIX w., przekształcona z końcem XIX w. na budynek mieszkalny. Od 1946 r.
pełniła funkcję szkoły, rozebrana ok. 1980 r. Lamus z lodownią z II poł. XVIII w. rozebrany w 3 ćw. XX w., stodoła
zburzona w 1930 r., dziewiętnastowieczna gorzelnia, przebudowana w 1926 r. na czworaki, a następnie rozebrana
w 1945 r. Obecnie zabytkowa zabudowa nie istnieje. Z dawnego, zabytkowego założenia zachował się jedynie założony w XIX w. park krajobrazowy. Park pierwotnie zajmował obszar o pow. 3, 5 ha i posiadał nieregularny kształt.
Z dawnego układu czytelne są jedynie granice, podkreślone na obrzeżach grupami zachowanego starodrzewia. Od
strony południowej i zachodniej park graniczy z polami ornymi, a od pn. z zalewem. W części pd -zach występują
grupy pojedynczych drzew: lipy, dęby, buki, graby oraz sosny, w sumie ok. 50 egzemplarzy. W części pn grupy czarnych olch.
Dziennik Urzędowy
– 34221 –
Poz. 4080
Charakterystyka pozostałych obiektów :
a) Zabytkowe obiekty małej architektury, krzyże i kapliczki przydrożne.
Kapliczki i krzyże przydrożne stanowią stosunkowo najliczniejszą grupę obiektów zabytkowych na terenie gminy.
Przeważają kapliczki domkowe, o małej kubaturze, murowane, kamienno-ceglane. Z reguły o prostej, nie wyszukanej formie. W większości powstały na przełomie XIX i XX w. Kapliczki stanowią przeważnie własność prywatną i są
położone w pasie drogowym. Historia powstania tych obiektów najczęściej jest słabo rozpoznana. Wyjątkiem jest
kaplica Św. Józefa w Dłużcu oraz kapliczka Św. Heleny w Wolbromiu.
b) budynki przemysłowe i budynki użyteczności publicznej
Z dawnego budownictwa przemysłowego lub związanego z tradycyjnym rzemiosłem na terenie gminy zachował się
wyłącznie młyn w Wolbromiu (częściowo przekształcony) oraz stacja PKP w Wolbromiu.
c) Cmentarze
Na terenie gminy znajdują się 3 cmentarze o walorach zabytkowych: cmentarz parafialny oraz cmentarz żydowski
w Wolbromiu oraz cmentarz w Gołaczewach. O ile cmentarz żydowski w Wolbromiu został uporządkowany i ogrodzony, to najstarsze nagrobki na cmentarzach parafialnych są zaniedbane, zarośnięte trawą i samosiejkami. Ponadto, na terenie cmentarza w Gołaczewach stopniowemu zatarciu ulega komponowany układ zieleni z prowadząca do
kaplicy aleją.
d) budynki mieszkalne są przede wszystkim reprezentowane przez przyrynkowa zabudowę miasta Wolbrom oraz
parterową zabudowę przy ul. Miechowskiej w Wolbromiu. Ponadto w ewidencji figurują wille przemysłowców przy
ul. Fabrycznej. Stosunkowo słabo reprezentowane jest budownictwo drewniane. W ewidencji zabytków figuruje
jeden z najstarszych domów przy ul Ogrodowej 6 w Wolbromiu oraz pojedyncze domu w Kąpielach Wielkich
i Strzegowej.
Pod względem stanu własnościowego sytuacja nieruchomości ujętych w gminnej ewidencji przedstawia się następująco:
rodzaj własności
liczba
kościelna
18
komunalna
3
skarb państwa
3
prywatna
29
Z powyższego zestawienia wynika, że na terenie gminy jest stosunkowo mały udział obiektów gminnych
wpisanych do rejestru i ewidencji zabytków.
Pod względem stanu zachowania sytuacja nieruchomości ujętych w gminnej ewidencji przedstawia się następująco:
bardzo dobry
14
dobry
27
zadowalający
9
zły
9
Obiekty znajdujące się w bardzo dobrym lub dobrym stanie technicznym to przede wszystkim nieruchomości wpisane do rejestru zabytków i stanowiące własność kościelną. W zdecydowanej większości remonty konserwatorskie i budowlane tych obiektów (kościoły, dzwonnice) zostały przeprowadzone w przeciągu ostatnich kilku lat,
a koszty remontów pokrywane były w znacznej części z dotacji przyznawanych z Urzędu Marszałkowskiego oraz
mniejszym stopniu z środków małopolskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Powyższy fakt z jednej strony
świadczy o większym zaangażowaniu, świadomości i wiedzy dysponentów nieruchomości kościelnych, wynikającej
zapewne z lepszego dostępu do informacji ale również potwierdza, że wpis do rejestru zabytków ułatwia i umożliwia zdobycie środków finansowych na prace remontowe i ma bezpośredni wpływ na stan zachowania i utrzymanie
nieruchomości zabytkowych.
Obiekty znajdujące się w stanie, który określono jako zadowalający ( nie zagrożone zniszczeniem, jednak
wymagające remontu) i w złym stanowią głównie własność prywatną oraz komunalną. Wśród tych obiektów są
głównie kapliczki przydrożne, budynki mieszkalne oraz tereny zielone. Za niezadowalający należy również uznać
stan układu urbanistycznego Wolbromia, na co większy wpływ powinien mieć samorząd.
2. ZABYTKI RUCHOME
Wszystkie występujące na terenie gminy Wolbrom zabytki ruchome stanowią wyposażenie kościołów parafialnych.
Do najcenniejszych należy wyposażenie kościoła p.w. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej oraz kościoła pw. Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w Wolbromiu, kościoła parafialnego w Dłużcu i w Strzegowem. Wyposażenie ww. obiektów sakralnych zostało objęte ochroną prawna poprzez wpis do rejestru zabytków. Wyposażenie pozostałych kościołów znajdujących się na terenie gminy: kościóła w Porębie Górnej, Porębie Dzierżonej oraz w Gołaczewach pomimo, że posiada podobną wartość zabytkową nie jest objęte ochrona konserwatorską. W tym miejscu należy
przypomnieć, że wpis do rejestru zabytków ruchomych następuje wyłącznie na wniosek właściciela, a wiec w tym
wypadku na wniosek parafii. Niestety zabytki ruchome na terenie gminy nigdy nie zostały zewidencjonowane. Nie
wiadomo jakie przedmioty, sprzęty, naczynia, szaty liturgiczne i inne cenne elementy
wyposażenia zachowały się w poszczególnych parafiach.
Dziennik Urzędowy
– 34222 –
Poz. 4080
3. STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE
Gmina Wolbrom ze względu na położenie na terenie Jury Krakowsko –Częstochowskiej obfituje w stanowiska archeologiczne. Ich występowanie oraz zasięg został określony na podstawie badan powierzchniowych, a ochrona
uwzględniona w miejscowym palnie zagospodarowania przestrzennego gminy. Na obszarach występowania stanowisk archeologicznych obowiązuje w wypadku planowanych prac ziemnych inwestor jest zobowiązany do przeprowadzenia wyprzedzających badań archeologicznych. Należy dodać, że zgodnie z przepisami ustawy o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami wszystkie przedmioty znalezione w ziemi i posiadające wartość historyczną przechodzą na własność Skarbu Państwa. Do najważniejszych wielokulturowych stanowiska na terenie gminy Wolbrom
należy Jaskini Biśnik, która niezależnie od wartości naukowej posiada ogromne walory turystyczne. Jaskinia leży na
krawędzi suchej Doliny Wodącej. Najstarsze znaleziska, kości zwierząt, krzemienne, kościane i rogowe narzędzia
pochodzą sprzed ok. 500 tys. lat i uważane są za najwcześniejsze ślady bytności człowieka na ziemiach polskich.
Prawdziwą rewelacją ostatnich lat jest odkrycie przed wejściem do jaskini resztek wzniesionej około 80 tys. lat temu
konstrukcji mieszkalnej oraz niewielkiej warowni. Jaskinia stanowiła jedno z ogniw istniejącego w okresie od XIII w.
do 1 poł. XIV w. silnego systemu obronnego na odcinku od Smolenia po Strzegową.
***
Dziennik Urzędowy
– 34223 –
Poz. 4080
IX. ZAGROŻENIA
Aktualnie na terenie gminy Wolbrom zostało zewidencjonowanych 59 obiektów. W porównaniu do stanu poprzedniego liczba obiektów zabytkowych uległa zmniejszeniu. Wykreślono ok. 20 nieruchomości, co stanowi blisko
¼ zasobów. Obiekty wykreślone z wojewódzkiej ewidencji to w 90% domy mieszkalne i budynki gospodarcze, głównie drewniane, które zostały rozebrane ze względu na zły stan techniczny lub są aktualnie są przeznaczone do rozbiórki. Powyższe dane trudno jednak uznać za w pełni miarodajne z uwagi na brak kompleksowego rozpoznania
i niepełną ewidencją zabytków dla gminy Wolbrom. Nie mniej jednak, na podstawie liczby obiektów wykreślonych
oraz po przeprowadzeniu oceny obecnego stanu zachowania poszczególnych obiektów można wymienić podstawowe zagrożenia dla obiektów zabytkowych:
• brak systematycznych remontów i konserwacji
W wyniku zaniechania przez właścicieli podstawowych obowiązków wynikających z ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami remonty konserwatorskie nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, jak i ujętych w ewidencji zabytków nie
są przeprowadzane systematycznie. W wielu wypadkach właściciele świadomie dążą do pogorszenia stanu technicznego.
Na skutek zaniedbań proces naturalnego zużycia materiału budowlanego jest przyspieszany, a stan techniczny oraz konieczny nakład środków finansowych czynią remont niemożliwym i nie ekonomicznym. W takich wypadkach ze względu
na degradację autentycznej substancji zabytkowej najczęściej dochodzi do rozbiórki.
• samowolne przebudowy i modernizacje
Nieznajomość oraz powszechne łamanie obowiązujących przepisów prawa budowlanego oraz ustawy o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami, a także brak skutecznej kontroli prowadzą do swobodnej modernizacji obiektów
zabytkowych. Szczególnie niepokojące są nadbudowy kamienic w historycznym centrum Wolbromia, swobodne
zastępowanie tradycyjnych materiałów budowlanych współczesnymi, powszechna wymiana stolarki okiennej
i drzwiowej na plastikową bez zachowania historycznych podziałów, kształtów i wielkości, ocieplanie budynków oraz
zmiana kolorystyki elewacji. Równie niepokojący jest fakt, iż współczesne budownictwo na obszarach historycznych
układów urbanistycznych oraz ruralistycznych nie tylko nie nawiązuje do tradycji ale wręcz od niej się odcina. Uwagę należy zwrócić również na przeprowadzane systemem gospodarczym, najczęściej w dobrej intencji, remonty
kapliczek przydrożnych. Stosowanie do starych, często kamiennych obiektów współczesnych materiałów budowlanych i farb z nieprzepuszczalnymi powłokami powoduje ich zagrzybienie i zawilgocenie. Powyższe działania często
w nieodwracalny sposób powodują zmianę charakteru i stylu obiektu zabytkowego, a niekiedy wręcz prowadzą do
pogorszenia stanu technicznego.
• brak użytkownika
Podstawowa zasada konserwatorska brzmi ,,concervare est vita dare”. Nowe życie obiektom zabytkowym może
zapewnić tylko ich użytkownik. Brak użytkownika zawsze prowadzi do destrukcji. Przykładem takich obiektów może
być tradycyjne budownictwo mieszkalne, które w wyniku nagminnego zjawiska jakim jest opuszczanie starych domów i budowa w ich sąsiedztwie nowych, całkowicie odmiennych pod względem stylistyki i skali skazane są na
powolne zniszczenie i rozbiórkę. Zapewnienie sposobu użytkowania wiąże się z adaptacją obiektów zabytkowych
do nowej funkcji i koniecznym kompromisem pomiędzy wymaganiami konserwatorskimi co do zachowania historycznej formy a oczekiwaniami właścicieli.
• brak pomysłu na zagospodarowanie
Przykładem może być pozostałość zespołu dworsko parkowego w Domaniewicach. Ww. nieruchomość stanowi
własność komunalną. Z dawnego zespołu zachował się starodrzew oraz układ wodny. Zespół położony jest w centrum wsi i stanowi podstawę jej historycznego układu ruralistycznego. Od lat zaniedbany, nie użytkowany niszczeje,
tymczasem jest doskonałym miejscem na stworzenie centrum rekreacji i sportu z zielonymi boiskami, kortami tenisowymi itp. o znaczeniu wykraczającym poza teren gminy.
• zmiana funkcji
Istotą ochrony obiektów zabytkowych jest nie tylko zachowanie autentycznej substancji zabytkowej, ale także zachowanie historycznej funkcji. Jedność formy i sposobu użytkowania zawsze korzystnie wpływa na ekspozycję walorów zabytkowych. Niekiedy utrzymanie historycznej funkcji jest niemożliwe. Przykładem mogą być dawne synagogi, obiekty związane z dawnym rzemiosłem wiejskim np. tartaki, kuźnie itp. Nie można również przywrócić dawnej funkcji np. parkom i stawom dworskim. W większości wypadków układ wodny został bezpowrotnie zniszczony.
W takich wypadkach wskazane jest poszukiwanie podobnych funkcji, które będą podkreślały charakter obiektu, dokumentowały jego historię i pierwotne przeznaczenie.
• bezmyślna dewastacja, wandalizm, brak świadomości wartości i znaczenia krajobrazu kulturowego dla regionu
Na terenie gminy większość obiektów zabytkowych na szczęście stanowi własność parafialną lub prywatną. Obiekty
zabytkowe położone są w małych miejscowościach, w których akty wandalizmu są natychmiast zauważane,
a sprawcy nie pozostają anonimowi. Najbardziej zagrożone pod tym względem są kapliczki przydrożne położone
z dala od zabudowy, nagrobki cmentarne oraz założenia parkowe, stawy, które są systematycznie zaśmiecane. Niechlubnym przykładem jest np. rozbiórka jednego filarów bramy wjazdowej na teren dawnego zespołu plebańskiego
w Porębie Górnej oraz dewastacja ogrodzenia kościelnego. Powyżej opisane zachowania wynikają w znacznej mierze z braku świadomości społecznej oraz podstawowej wiedzy na temat historii regionu. Brak poszanowania dla
dorobku poprzednich pokoleń oraz prosty rachunek ekonomiczny prowadzi często do wniosku, iż łatwiej zburzyć
i wybudować nowe niż remontować i konserwować zabytkowe.
***
Dziennik Urzędowy
– 34224 –
Poz. 4080
X. WNIOSKI
Na podstawie analizy strategicznych dla rozwoju i zagospodarowania Gminy Wolbrom dokumentów, opracowanych na szczeblu województwa, powiatu i gminy wysunięto następujące wnioski, które należy uwzględnić przy
formułowaniu zadań programowych w zakresie opieki nad zabytkami na terenie Miasta i Gminy Wolbrom :
• jednym z najcenniejszych dla zachowania dziedzictwa kulturowego gminy dokumentów strategicznych, opracowanych na szczeblu gminy jest Plan rewitalizacji miasta Wolbrom. Plan stwarza szansę na przywrócenie wartości zdegradowanych, zwłaszcza w latach 70-tych i 80-tych obszarów miasta. Ww. dokument wpisuje się w politykę państwa
i województwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, której jednym z głównych zadań jest wypracowanie
standardów zagospodarowania i podnoszenia estetyki zabytkowych przestrzeni publicznych. Plan wyznacza strefy
ochronne, nie wskazuje jednak konkretnych działań, umożliwiających rewitalizację miasta.
• Opracowanie, jak i uchwała w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy nastąpiły przed
opracowaniem gminnej ewidencji oraz przed weryfikacją wojewódzkiej ewidencji zabytków. Ewidencja gminna oraz aktualizacja wojewódzkiej ewidencji została przeprowadzona w kwietniu 2010 r. Wykaz obiektów zabytkowych zawarty
w planie pochodzi z lat 80-tych i obejmuje obiekty, które w wyniku modernizacji oraz ze względu na zły stan techniczny
niejednokrotnie utraciły walory zabytkowe lub wręcz przestały istnieć, nie obejmuje natomiast obiektów nowych, zaproponowanych przez gminę i wojewódzkiego konserwatora do objęcia ochroną konserwatorską.
• Gmina posiada ewidencję zabytków zgodną z ewidencja wojewódzka nie jest ona jednak kompletna. W prowadzonej gminnej ewidencji brak jest głównie ewidencji drewnianego budownictwa mieszkalnego, nie zewidencjonowano
również niektórych sołectw.
• Na terenie gminy brak jest planów i programów obejmujących odnowę zasobów wiejskich, zwłaszcza poprzez
ochronę regionalnej architektury, zieleni i tradycyjnego zróżnicowania krajobrazu wiejskiego, a także kultywujących
tradycyjne formy gospodarki i rzemiosła, produkty regionalne i zwyczaje.
• Na terenie gminy brak jest oznakowania obiektów wpisanych do rejestru zabytków, za pomocą znaków zgodnych
z rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
• Stosunkowo dobrze oznakowano obiekty na Szlaku Architektury Drewnianej, brak jednak zintegrowanej informacji,
że taki szlak istnieje na terenie gminy, jakie obiekty obejmuje oraz jak przebiega
• Brak działań służących ochronie nekropoli. Zabytkowe nagrobki zachowane na cmentarzach parafialnych są zaniedbane i najczęściej nie posiadają opiekunów.
• Brak kompleksowego programu ochrony kapliczek i krzyży przydrożnych.
• Brak towarzystw i fundacji zajmujących się rozpowszechnianiem wiedzy o zabytkach i ich ochroną.
• Na terenie gminy nie działa żadne muzeum.
• Brak wydawnictw o charakterze informacyjno –turystycznym promującym walory gminy
• Gmina nie bierze czynnego udziału w Dniach Światowego Dziedzictwa pomimo, że posiada ciekawe obiekty wpisane do rejestru zabytków
• Gmina posiada stosunkowo dużo szlaków turystycznych, żaden z nich nie jest jednak reklamowany. Na terenie
gminy brak zbiorczej informacji zachęcającej do pieszych lub rowerowych wycieczek. Szlaki są słabo oznakowanie
w terenie.
• Brak bazy noclegowej oraz infrastruktury turystycznej.
***
Dziennik Urzędowy
– 34225 –
Poz. 4080
XI. Plan działań
W zakresie planowanych na lata 2010-2014 działań ustala się następujące priorytety:
• Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Wolbrom.
• Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego.
• Promocja walorów kulturowych gminy Wolbrom.
• Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego dla celów poznawczych i edukacyjnych.
Priorytet I
Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Wolbrom.
Kierunki działań
Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie
do poprawy stanu ich zachowania.
Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków na potrzeby społeczne,
turystyczne i edukacyjne.
Zadania
1.Opracowanie długofalowego, uwzględniającego kompleksowość działań
planu remontów obiektów zabytkowych położonych w strefach ochrony
konserwatorskiej na terenie miasta Wolbrom, w tym szczególnie obiektów
stanowiących własność komunalną.
2.Podejmowanie starań o uzyskanie środków zewnętrznych na rewaloryzację
zabytków będących własnością gminy.
3.Podjęcie uchwały umożliwiającej dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych np.
przy obiektach położonych w historycznej części Wolbromia, kapliczkach, zespołach dworskich, kamienicach (np. remonty elewacji) nie będących własnością
gminy.
4.Zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed pożarem, zniszczeniem i kradzieżą (montaż instalacji przeciwpożarowej i alarmowej, zabezpieczeń przeciw
włamaniom), znakowanie i ewidencjonowanie zabytków ruchomych. W tym
zakresie konieczna współpraca z parafiami oraz kurią i wdrożenie wzorem Kurii
Krakowskiej programu TARCZA.
5. Opracowanie planu kontroli stanu utrzymania i sposobu użytkowania
obiektów zabytkowych znajdujących się w zasobach komunalnych
6.Rewaloryzacja zespołów zabytkowej zieleni ze szczególnym uwzględnieniem
parku w Domaniewicach i zalewu Rochaczew w Wolbromiu.
7.Opracowanie wspólnie z Parafiami planu remontu i konserwacji najstarszych
nagrobków na cmentarzach parafialnych (cmentarz w Wolbromiu, Porębie Dzierżnej i Gołaczewach)
8.Opracowanie wspólnie z właścicielami oraz sołectwami planu remontów kapliczek przydrożnych
9.Określenie zasad i konsekwentne ich wdrażanie w zakresie umieszczania
szyldów i reklam na obiektach zabytkowych oraz na terenie historycznych układów urbanistycznych
10. Umieszczenie na zabytkach wpisanych do rejestru zabytków w porozumieniu ze starostą powiatowym znaków informacyjnych wg wzoru zgodnego
z rozporządzeniem Ministra Kultury
11.Iluminacja najcenniejszych zabytków gminy
12.Stworzenie szlaku turystycznego ,,Kapliczki Przydrożne gminy Wolbrom”
Podejmowanie działań umożliwiających tworzenie miejsc pracy,
związanych z opieką nad zabytkami
13.Współpraca z urzędami pracy w zakresie zatrudnienia bezrobotnych do prac
pielęgnacyjnych, porządkowych i zabezpieczających wokół zabytkowych obiektów komunalnych
14.Wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych w zabytkowych obiektach oferujących wypoczynek i rozrywkę oparte na miejscowych tradycjach np.
na terenie zespołów dworskich oraz w budynku dawnej poczty w Wolbromiu
ul. Krakowska 6.
Omówienie wybranych zadań:
Ad. 3 Zadanie ma na celu zwiększenie udziału i zaangażowania samorządu w opiekę nad zabytkami, zwłaszcza nie
wpisanymi do rejestru zabytków, ale położonymi w strefach ochrony konserwatorskiej. Pomoc finansowa do pewnej wysokości zakładanych kosztów powinna stanowić zachętę do podejmowania przez osoby fizyczne, sołectwa,
parafie i organizacje społeczne działań zmierzających do poprawy stanu technicznego poszczególnych obiektów,
a zarazem do poprawy wizerunku miasta i gminy.
Ad. 6 Zadanie ma na celu wykorzystanie potencjału i zagospodarowanie istniejących na terenie gminy pozostałości
historycznych zespołów dworsko- parkowych na cele rekreacyjne i turystyczne. W wypadku parku w Domaniewicach Gmina nie wykorzystała faktu wpisu ww. nieruchomości do rejestru zabytków i nie ubiegała się o środki unijne
na rewitalizację założenia, która powinna być połączona z zagospodarowaniem na cele komercyjne. W ramach
zadania możliwe jest odtworzenie np. stawów rybnych z przeznaczeniem na płatne łowiska, budowa boiska sportowego, kortów tenisowych itp. W wypadku zalewu Rochaczew możliwe jest jego zagospodarowanie na kąpielisko
miejskie.
Dziennik Urzędowy
– 34226 –
Poz. 4080
Ad 7. Zadanie powinno być realizowane w porozumieniu z parafiami. Ponieważ najstarsze groby najczęściej nie
posiadają już dysponentów wskazane jest utworzenie społecznych komitetu odnowy cmentarzy. Część środków
mogłaby być pozyskiwana np. podczas kwest organizowanych w okresie Święta Zmarłych. Pierwszym etapem powinno być porządkowanie otoczenia wokół nagrobków oraz ich zewidencjonowanie. Zadanie poprzez zaangażowanie lokalnych społeczności, skupionych najczęściej wokół parafii ma na celu również zainteresowanie historią swojej miejscowości, a także budowanie poprzez szacunek dla zmarłych poszanowania dla tradycji i
poczucia odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe regionu. W ramach zadania sugeruje się nawiązanie współpracy np. Komitetem Odnowy Cmentarza w Dobczycach.
Ad. 8 Kapliczki przydrożne najczęściej zwyczajowo posiadają opiekuna, nie koniecznie będącego dysponentem nieruchomości, na której są usytuowane. Z uwagi na brak środków remonty kapliczek przeprowadzane są najczęściej
systemem gospodarczym, z użyciem nieodpowiednich materiałów. Brak profesjonalnego remontu konserwatorskiego prowadzi do niekorzystnych modernizacji i często bezpowrotnej utarty wartości zabytkowych. Wskazane jest
opracowanie przez Gminę kompleksowego programu remontu poszczególnych obiektów i ubieganie się o dotacje
z organizowanego rok rocznie przez Urząd Marszałkowski programu ,,Kapliczka”. Program, jako jeden z nielicznych
umożliwia przyznanie dotacji do remontów obiektów nie wpisanych do rejestru zabytków. Z ww. programu z powodzeniem korzysta np. gmin Gdów, Stryszów. Sugeruje się nawiązanie współpracy i skorzystanie z doświadczeń tamtejszych samorządów. Niezależnie od ww. programu proponuje się uruchomienie przez Gminę dotacji dla
poszczególnych sołectw, połączonej np. z konkursem na kapliczkę najlepiej zadbaną. Konkurs ma na celu uruchomienie swoistej rywalizacji pomiędzy lokalnymi społecznościami i ich aktywizację we wspólnym działaniu. Dotacja
powinna mieć formę nagrody przydzielanej w ramach częściowej refundacji poniesionych kosztów, która przy okazji
stwarzała by szanse na remont kolejnego obiektu na terenie danego sołectwa.
Ad. 9 Zadanie ma na celu wprowadzenie ładu przestrzennego na terenie historycznego centrum miasta. Wskazane
jest określenie przez Gminę dopuszczalnej wielkości reklam, sposobu i miejsca ich montażu oraz dopuszczalnej
ilości reklam i szyldów na danym budynku. Wskazane jest również ujednolicenie i ograniczenie kolorystyki oraz
kroju liter. Przyjęte wzory powinny być różne dla poszczególnych ulic i części miasta, tak aby podkreślić odrębność
historyczna poszczególnych przedmieść Wolbromia i budować niespotykany winnych miastach klimat.
Ad. 10. Umieszczanie znaków informacyjnych na zabytkach wpisanych do rejestru zabytków ma na celu podniesienie ich prestiżu, a także zapobieganie bezmyślnej dewastacji i kradzieży poprzez uświadamianie konsekwencji
prawnych.
Ad. 11 Zadanie ma na celu przede wszystkim poprawę wizerunku historycznego centrów Wolbromia oraz sołectw
wchodzących w skład Gminy, ich uatrakcyjnienie pod względem turystycznym oraz wyróżnienie obiektów zabytkowych spośród innej zabudowy.
Priorytet II
Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego dla stworzenia atrakcyjnego wizerunku Gminy.
Kierunki działań.
Zintegrowana ochrona krajobrazu
kulturowego
Zadania
15.Konsekwentne egzekwowanie zapisów określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (głównie w zakresie wysokości zabudowy, jej charakteru, funkcji
oraz zachowania cennych panoram, przedpoli i osi widokowych), w szczególności na
obszarach objętych ochroną
16.Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dostosowanie go do
Programu opieki nad zabytkami, Planu rewitalizacji miasta Wolbrom oraz aktualnej wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków z uwzględnieniem ochrony układów ruralistycznych poszczególnych sołectw
17 Współpraca z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie rewitalizacji centrum miasta Wolbromia. Uściślenie Planu rewitalizacji miasta Wolbrom poprzez określenie wytycznych konserwatorskich dla poszczególnych stref ochrony ( np. dopuszczalna
kolorystyka elewacji, rodzaj materiałów budowlanych, zasady umieszczania reklam itp. )
18.Ochrona historycznej kompozycji i substancji zabytkowej w obrębie wyznaczonych
stref ochrony konserwatorskiej A i B, poprzez konsekwentną realizację ustaleń zawartych w
planie rewitalizacji miasta Wolbrom
19.Ograniczenie i ujednolicenie reklam w historycznym centrum miasta Wolbrom.
Ochrona układów
ruralistycznych
Rozszerzenie zasobów i ochrony
dziedzictwa kulturowego gminy
20.Poprawa ładu przestrzennego wsi oraz zapobieganie rozpraszaniu osadnictwa
poprzez: ochronę historycznie ukształtowanego układu dróg, historycznych podziałów
własnościowych i funkcjonalnych.
21.Zapewnienie rozwoju historycznych centrów wsi, wypełnianie zabudową wolnych
działek budowlanych, w zgodzie z historyczną kompozycją danego układu i gabarytami
oraz formą architektoniczną tworzącej go zabudowy.
22.Uzupełnienie gminnej ewidencji zabytków ze szczególnym uwzględnieniem tradycyjnego budownictwa drewnianego, kapliczek i krzyży przydrożnych oaz sołectw dotychczas
nie zewidencjonowanych
23 Wniosek do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpis do rejestru zabytków
układu urbanistycznego miasta Wolbrom
Dziennik Urzędowy
– 34227 –
Poz. 4080
24.Nawiązanie współpracy z parafiami w zakresie wpisu do rejestru zabytków wyposażenia poszczególnych kościołów, umożliwiających w przyszłości ubieganie się o dotacje na
remonty konserwatorskie
Ad. 22 W ramach zadania należy uzupełnić gminną ewidencję zabytków o następujące obiekty: kamienice przy
ul. Krakowskiej 5, 12, 9, 13 i ul. Staszica 2 w Wolbromiu, domy 6, 4 ,11, 27 oraz szkołę w Budzyniu, domy 5, 23 i 54
w Chełmie, domy 4, 21, 37 i 44 w Gołaczewach, domy 23, 39, 41, 56, 39, 65, 70, 102, i 103 w Porębie Górnej, domy
90, 100, 117, 126, 130, 132, 138 i 160 w Dłużcu.
Ad. 23 Wpis do rejestru zabytków układu urbanistycznego Wolbromia koresponduje z przyjętym planem rewitalizacji miasta i stwarza podstawę prawną do ograniczenia niekontrolowanych działań budowlanych, ponadto umożliwia ubieganie się o środki unijne na rewitalizację głównych ulic, odtworzenie historycznych nawierzchni, oświetlenie, a także zwiększa szanse na wprowadzenie ładu przestrzennego poprzez obowiązek uzyskania pozwolenia konserwatorskiego na montaż reklam i urządzeń technicznych, wymianę stolarki okiennej, zmianę kolorystyki elewacji
oraz zmianę sposobu użytkowania poszczególnych nieruchomości.
Priorytet III
Promocja walorów kulturowych oraz wzrost atrakcyjności turystycznej Gminy
Kierunki działań
Kreacja
produktów
kulturowej
turystyki
Zadania
25.Tworzenie i modernizacja elementów infrastruktury służącej funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki (np. punktów widokowych, atrakcyjnych miejsc wypoczynku na szlakach turystycznych, zielonych parkingów, punktu informacyjnego w samym Wolbromiu, hotelu, restauracji itd.)
26.Wprowadzenie zintegrowanego systemu informacji wizualnej (m.in. za
pomocą tablic informacyjnych w każdej z miejscowości, szczególnie na terenie
miasta Wolbromia, map ) obejmującego zasoby i wartości dziedzictwa kulturowego gminy oraz główne szlaki turystyczne, w tym szlak architektury drewnianej
27.Opracowanie nowych szlaków turystycznych, promujących dziedzictwo
kulturowe, np. szlaku ,,kapliczek przydrożnych”
28. Przygotowanie we współpracy ze Starostwem Powiatowym oraz Wojewodą Małopolskim projektu utworzenia skansenu budownictwa drewnianego
29. Utworzenie muzeum regionalnego
30.Nawiązanie współpracy z urzędem marszałkowskim w zakresie udziału
gminy w Dniach Światowego Dziedzictwa Narodowego
Ad 26 Na terenie gminy oraz na stronie internetowej brak jest zbiorczej informacji o atrakcjach turystycznych, obiektach zabytkowych zlokalizowanych na terenie gminy oraz pieszych i rowerowych szlakach turystycznych. Brak jest
punktu informacyjnego oraz mapy regionu. Poszczególne szlaki turystyczne są bardzo słabo oznakowane. Zadanie
ma na celu umożliwienie potencjalnym odwiedzającym zaplanowanie trasy i sposobu zwiedzania oraz świadomego
wyboru formy spędzenia wolnego czasu. Umieszczenie informacji przy samych zabytkach jest niewystarczające.
Turysta, aby dowiedzieć się czegoć o obiekcie musi najpierw do niego dotrzeć. Taki sposób informacji ogranicza
liczbę turystów do osób przypadkowych lub znających już gminę, najczęściej jej mieszkańców i nie służy przyciągnięciu np. zorganizowanych grup, chcących spędzić na terenie gminy więcej czasu.
Ad 28.
Na terenie województwa małopolskiego istnieją trzy skanseny budownictwa drewnianego: skansen w Wygiełzowie,
w Nowym Sączu oraz w Zubrzycy Górnej. Ww. placówki ze względu na szczupłość terenu niestety wyczerpały możliwość przejęcia kolejnych obiektów. Aktualnie ze względu na ożywiony ruch budowlany, dostępność materiałów,
likwidację typowych, gospodarstw rolnych oraz nieopłacalność remontów obiekty drewniane są coraz częściej przeznaczone do rozbiórki. Utworzenie takiej palcówki na terenie powiatu olkuskiego zostało uwzględnione jako jedno
z priorytetowych zadań w Strategii Rozwoju Powiatu Olkuskiego. Przekazanie przez gminę atrakcyjnego pod względem walorów krajobrazowych terenu pod ww. placówkę (np. nad zalewem Rochaczew w Wolbromiu lub na terenie
zabytkowego parku w Domaniewicach) pozwoliłoby uruchomić środki z funduszy unijnych na realizację zadania
o znaczeniu ponad lokalnym. Budowa skansenu prowadziłaby do podniesienia atrakcyjności gminy pod względem
turystycznym, a także lepszego wykorzystania zachowanego dziedzictwa kulturowego.
Ad 29. Na terenie gminy Wolbrom brak jest jednostki muzealnej. Wprowadzenie do oferty kulturalnej Gminy stałej
ekspozycji może być jednym z czynników intensyfikacji ruchu turystycznego, a także ośrodkiem kształtowania wiedzy o regionie i świadomości kulturowej lokalnej społeczności. Siedzibą muzeum mógłby być dotychczas nie
w pełni wykorzystany i eksponowany budynek dawnej poczty, położny przy ul. Krakowskiej 6 w Wolbromiu.
Dziennik Urzędowy
– 34228 –
Poz. 4080
Priorytet IV:
Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego dla celów poznawczych edukacyjnych
Kierunki działań
Szeroki dostęp do informacji o
dziedzictwie kulturowym
Edukacja i popularyzacja wiedzy o
regionalnym dziedzictwie kulturowym
Rozpoznanie i badanie obiektów,
zespołów i obszarów zabytkowych
Zadania
31.Udostepninie szerszej informacji o zabytkach gminy na stronie internetowej
gminy
32.Opracowanie i umieszczenie na stronie internetowej gminy mapy zabytków,
uwzględniającej ich lokalizację oraz piesze i rowerowe szlaki turystyczne
33.Opracowanie i wydanie informatorów turystycznych zawierających informacje o zabytkach gminy np. szlaku architektury drewnianej , jaskini Biśnik, kapliczek i zabytków sakralnych
34.Organizowanie konkursów na najlepszego użytkownika obiektów zabytkowych oraz zabytek zadbany, polegający na wyłonieniu obiektu najlepiej odrestaurowanego połączony z możliwością dotacji, która zachęci do następnych
prac remontowych przy kolejnych obiektach
35.Nagradzanie dobrych realizacji konserwatorskich przy zabytkach z terenu
gminy
36.Organizowanie i udział w szkoleniach związanych z ochroną dziedzictwa
kulturowego, w tym współpraca z Domem Kultury i placówkami oświatowymi,
a także organizowanie spotkań z właścicielami i użytkownikami obiektów zabytkowych umożliwiających przekazywanie informacji o programach związanych z dofinansowaniem prac budowlanych i konserwatorskich przy zabytkach.
37.Prowadzenie monitoringu i weryfikacji obiektów ujętych w gminnej ewidencji
zabytków z uwzględnieniem stanu zachowania
38.Współpraca z Wydziałem Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz
Wydziałem Konserwacji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie
w zakresie promowania prac magisterskich, w tym wykonywanych w ramach
prac dyplomowych robót konserwatorskich przy zabytkach z terenu gminy
39.Zewidencjonowanie wspólnie z parafiami zabytkowych elementów wyposażenia kościołów parafialnych oraz innych obiektów sakralnych zachowanych na
terenie gminy
Ad. 36 W ramach zadania przewiduje się organizacje przez Gminę szkoleń dla właścicieli obiektów zabytkowych.
Celem jest umożliwienie dostępu do informacji na temat możliwości finansowania prac przy zabytkach oraz obowiązujących przepisach dotyczących ochrony obiektów zabytkowych. Zadanie powinno być prowadzone przy
współpracy z Wolbromskim Stowarzyszeniem Społeczno –Kulturalnym.
Ad. 37 Prowadzenie raz na cztery lata np. przed przystąpieniem do sporządzenia kolejnego programu opieki nad
zabytkami przeglądu obiektów zabytkowych ze szczególnym uwzględnieniem stanu zachowania. Kontrola i weryfikacja gminnej ewidencji pozwoli na analizę zagrożeń oraz ocenę podjętych działań w zakresie ochrony zabytków.
Ad. 38 W ramach zadania możliwe jest przeprowadzenie konserwacji elementów wyposażenia kościołów parafialnych oraz innych obiektów sakralnych o mniejszej wartości artystycznej. Prace konserwatorskie mogłyby być prowadzone pod nadzorem profesorów ASP Krakowie w ramach prac dyplomowych. Podobna współpraca mogłaby
dotyczyć ewidencjonowania, badania, opisu i rozpoznani historycznego poszczególnych obiektów i zabytków ruchomych.
Ww. zadania podzielono na długofalowe i wymagające stosunkowo dużych nakładów finansowych oraz te
które można zrealizować w stosunkowo krótkim czasie tj. jednego lub dwóch lat. Z poniższego zestawienia wynika,
że wśród przyjętych przez Gminę zadań stosunkowo najwięcej jest takich, które mają charakter systematycznych
działań, wymagających planowego, konsekwentnego postępowania oraz współpracy wielu instytucji. Działania
długofalowe chociaż są przewidziane do realizacji przez cały okres obowiązywania niniejszego Programu, to powodzenie ich realizacji zależy od podjęcia przez Radę Gminy stosownych uchwał, wdrożenia odpowiednich procedur
i mechanizmów już na początku obowiązywania Programu. Drugą niemniej liczna grupę stanowią zadania, których
realizacja jest przewidziana w przeciągu jednego roku. Są to działania o charakterze organizacyjno –planistycznym,
nie wymagające praktycznie żadnych nakładów finansowych, możliwe do zrealizowania przez samą Gminę. Ich
istotą jest pełne rozpoznanie zasobów oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego, uściślenie i uzupełnienie
dokumentów o strategicznym znaczeniu dla rozwoju i zagospodarowania gminy, przyjęcie harmonogramu konkretnych już działań z uwzględnieniem możliwości finansowych Gminy i wreszcie stworzenie podstaw prawnych
(np. poprzez wpis do rejestru zabytków układu urbanistycznego Wolbromia, uchwałę o dofinansowaniu prac konserwatorskich), umożliwiających w przyszłości realizację Programu opieki nad zabytkami. Trzecią grupę zadań stanowią te, których nie uda się zrealizować we własnym zakresie oraz bez środków z zewnątrz , jednak są to działania
pozwalające stosunkowo w krótkim czasie poprawić przede wszystkim bezpieczeństwo obiektów zabytkowych,
wprowadzić ład przestrzenny w historycznych, zabytkowych częściach miasta Wolbrom i poszczególnych sołectwach oraz poprawić atrakcyjność turystyczną gminy. Ze względu na znaczenie dla ochrony walorów i wartości
dziedzictwa kulturowego gminy oraz spodziewany efekt przyjęto stosunkowo krótki okres ich realizacji tj. dwa lata.
Dziennik Urzędowy
Lp.
– 34229 –
Zadania przewidziane do realizacji w terminie 1 roku
Opracowanie planu kontroli
stanu zachowania i użytkowania obiektów zabytkowych
Zadania przewidziane do realizacji w terminie 2 lat
Zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed pożarem, zniszczeniem i kradzieżą
2
Opracowanie planu remontów
kapliczek przydrożnych
3
Opracowanie planu remontu
i konserwacji
najstarszych
nagrobków na cmentarzach
parafialnych
Określenie zasad i konsekwentne
ich
wdrażanie
w
zakresie
umieszczania szyldów i reklam
na obiektach zabytkowych oraz
na terenie historycznych układów urbanistycznych
Ograniczenie i ujednolicenie reklam
w historycznym centrum miasta
Wolbrom.
4
Zmiana miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego,
dostosowanie go do Programu
opieki nad zabytkami, Planu rewitalizacji miasta Wolbrom oraz aktualnej wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków z uwzględnieniem
ochrony układów ruralistycznych
poszczególnych sołectw
Uzupełnienie gminnej ewidencji
zabytków
ze
szczególnym
uwzględnieniem
tradycyjnego
budownictwa drewnianego, kapliczek i krzyży przydrożnych oaz
sołectw dotychczas nie zewidencjonowanych
Wniosek do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpis do
rejestru zabytków układu urbanistycznego miasta Wolbrom
Nawiązanie współpracy z parafiami
w zakresie wpisu do rejestru zabytków wyposażenia kościołów parafialnych
1
5
6
7
8
Udostępnienie szerszej informacji
o zabytkach gminy na stronie
internetowej gminy
9
Opracowanie i umieszczenie na
stronie internetowej gminy mapy
zabytków, uwzględniającej ich
lokalizacje oraz piesze i rowerowe
szlaki turystyczne
Zewidencjonowanie zabytkowych
elementów wyposażenia kościołów parafialnych oraz innych
obiektów sakralnych zachowanych na terenie gminy
10
11
Nawiązanie współpracy z urzędem marszałkowskim w zakresie udziału gminy w Dniach
Światowego Dziedzictwa Narodowego
12
Podjecie uchwały o możliwości
dofinansowania prac konserwatorskich przy obiektach nie
będących własnością gminy w
celu poprawy wizerunku miasta i gminy
13
Uściślenie Planu rewitalizacji miasta Wolbrom poprzez określenie
wspólnie z wojewódzkim konser-
Umieszczenie
na
zabytkach
wpisanych do rejestru zabytków
znaków
informacyjnych
wg
wzoru zgodnego z rozporządzeniem Ministra Kultury
Opracowanie i wydanie informatorów turystycznych zawierających informacje o zabytkach
gminy
Poz. 4080
Zadania długofalowe przewidziane
do realizacji w ciągu 4 lat
Opracowanie planu remontów
obiektów położonych w strefach
ochrony
konserwatorskiej
na
terenie miasta Wolbrom.
Podejmowanie starań o uzyskanie
środków zewnętrznych na rewaloryzację zabytków
Rewaloryzacja zespołów zabytkowej zieleni ze szczególnym
uwzględnieniem parku w Domaniewicach i zalewu Rochaczew w
Wolbromiu
Konsekwentne egzekwowanie zapisów
określonych w miejscowych planach
zagospodarowania
przestrzennego
(głównie w zakresie wysokości zabudowy, jej charakteru, funkcji oraz
zachowania cennych panoram, przedpoli i osi widokowych), w szczególności
na obszarach objętych ochroną
Iluminacja najcenniejszych zabytków gminy
Stworzenie szlaku turystycznego
,,Kapliczki
Przydrożne
gminy
Wolbrom”
Współpraca z urzędami pracy w
zakresie zatrudnienia bezrobotnych
do prac pielęgnacyjnych, porządkowych i zabezpieczających wokół
zabytkowych obiektów komunalnych
Wspieranie rozwoju gospodarstw
agroturystycznych w zabytkowych
obiektach
Współpraca z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie rewitalizacji
centrum miasta Wolbromia.
Ochrona historycznej kompozycji i substancji zabytkowej w obrębie wyznaczonych stref ochrony konserwatorskiej A i B,
poprzez konsekwentną realizację ustaleń
zawartych w planie rewitalizacji miasta
Wolbrom
Poprawa ładu przestrzennego wsi oraz
zapobieganie rozpraszaniu osadnictwa poprzez: ochronę historycznie
ukształtowanego układu dróg, historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych.
Zapewnienie rozwoju historycznych
centrów wsi, wypełnianie zabudową
wolnych działek budowlanych, w zgodzie z historyczną kompozycją danego
układu i gabarytami oraz formą architektoniczną tworzącej go zabudowy.
Organizowanie konkursów na najlepszego użytkownika obiektów
zabytkowych oraz zabytek zadba-
Dziennik Urzędowy
watorem zabytków wytycznych
konserwatorskich dla poszczególnych stref ochrony ( np. dopuszczalna kolorystyka elewacji, rodzaj
materiałów budowlanych, zasady
umieszczania reklam itp. )
14
15
16
17
18
19
20
21
***
– 34230 –
Poz. 4080
ny, polegający na wyłonieniu obiektu
najlepiej
odrestaurowanego
połączony z możliwością dotacji,
która zachęci do następnych prac
remontowych przy kolejnych obiektach
Nagradzanie
dobrych
realizacji
konserwatorskich przy zabytkach
z terenu gminy
Organizowanie i udział w szkoleniach
związanych z ochroną dziedzictwa
kulturowego
Prowadzenie monitoringu i weryfikacji obiektów ujętych w gminnej
ewidencji zabytków z uwzględnieniem stanu zachowania
Współpraca z Wydziałem Historii
Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego
oraz Wydziałem Konserwacji Dzieł
Sztuki Akademii Sztuk Pięknych
w Krakowie w zakresie promowania
prac magisterskich, w tym wykonywanych w ramach prac dyplomowych robót konserwatorskich przy
zabytkach z terenu gminy
Tworzenie i modernizacja elementów infrastruktury służącej funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki
Wprowadzenie
zintegrowanego
systemu informacji wizualnej
Opracowywanie nowych szlaków
turystycznych, promujących dziedzictwo kulturowe
Przygotowanie we współpracy ze
Starostwem Powiatowym oraz
Wojewodą Małopolskim projektu
utworzenia skansenu budownictwa drewnianego
Dziennik Urzędowy
– 34231 –
Poz. 4080
XII . Kryteria oceny realizacji przyjętych zadań:
Zgodnie z art. 87 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wójt (burmistrz, prezydent) co dwa lata zdaje sprawozdanie z realizacji programu opieki nad zabytkami. Poniżej podano przykładowe kryteria oceny realizacji przyjętych zadań.
Priorytet I
• Poziom(w %) wydatków z budżetu gminy na ochronę i opiekę nad zabytkami
• Wartość zrealizowanych prac remontowo –konserwatorskich przy zespołach i poszczególnych obiektach zabytkowych stanowiących własność komunalną
• Wartość udzielonych dotacji
• Wartość pozyskanych środków spoza budżetu gminy
Priorytet II
• Liczba zewidencjonowanych obiektów
• Liczba wniosków o wpis do rejestru zabytków
Priorytet III
• Ilość nowych szlaków turystycznych
• Wartość inwestycji związanych z modernizacją infrastruktury turystycznej
• Wzrost liczby turystów
Priorytet IV
• Liczba wydawnictw (folderów promocyjnych, map itp.)
• Liczba przeprowadzonych konkursów oraz wartość przyznanych nagród
• Stopień aktualizacji gminnej ewidencji zabytków
XIII. Informacja o zasadach finansowania prac przy obiektach zabytkowych oraz programach operacyjnych z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego
Podstawowymi źródłami finansowania prac przy obiektach zabytkowych są środki z budżetu jednostek samorządów terytorialnych, budżetu państwa przydzielane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz
środki z funduszy Unii Europejskiej przyznawane przez marszałka województwa. Kwestie dofinansowania prac przy
obiektach zabytkowych reguluje Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r., w sprawie udzielania
dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru
zabytków. (Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 940).
W ramach Funduszy strukturalnych na lata 2007-2013 obowiązuje kilkanaście programów. Poniżej wymieniono te,
które są istotne ze względu na możliwości i zasoby dziedzictwa kulturowego gminy Wolbrom.
• ,,Fundusz Wymiany Kulturalnej”
Operatorem programu jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W ramach programu wytyczono następujące obszary dofinansowania: muzyka i sztuki sceniczne, dziedzictwo kulturowe, sztuki plastyczne i wizualne,
literatura i archiwa. Wnioski mogą składać: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, publiczne instytucje
kultury, publiczne szkoły i uczelnie artystyczne, archiwa państwowe, organizacje pozarządowe ze sfery kultury, artyści, twórcy, animatorzy ze sfery kultury, kierowani przez jeden z podmiotów wymienionych powyżej. Wymagane
jest posiadanie co najmniej jednego Partnera, pochodzącego z Państw - Darczyńców, czyli Norwegii, Liechtensteinu,
Islandii, potwierdzone listem intencyjnym (lub umową partnerską).Minimalna wartość grantu wynosi równowartość
10 000 euro, maksymalna wartość grantu - równowartość 250 000 euro. Dofinansowanie wynosi do 90% wartości
projektu. Wymagany wkład własny wynosi co najmniej 10%. Projekty nie mogą trwać dłużej niż 24 miesiące.
• ,,Małopolski Regionalny Program Operacyjny”
W ramach programu znajduje się priorytet Turystyka i przemysł kulturowy, który obejmuje następujące działania:
• Rozwój infrastruktury turystycznej.
• Inwestycje w obiekty i infrastrukturę uzdrowiskową,.
• Rozwój produktów i oferty turystycznej regionu.
• Inwestycje w poprawę bazy noclegowej oraz przystosowanie obiektów zabytkowych do celów turystycznych
• Dziedzictwo kulturowe i rewaloryzacja układów przestrzennych
• Dziedzictwo przyrodnicze
• Organizacja imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym
• Program Operacyjny ,,Dziedzictwo Kulturowe”
To jeden z programów ogłoszonych w 2009 r. przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego W ramach tego
programu możliwe jest finansowanie projektów związanych z następującymi priorytetami:
1. „Ochrona zabytków”
2. „Rozwój instytucji muzealnych”
3. „Ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju”
4. „Tworzenie zasobów cyfrowych dziedzictwa kulturowego”
5. „Ochrona dziedzictwa kultury ludowej”
Uczestnicy programu oraz potencjalni beneficjenci są ściśle przypisani do określonych priorytetów. Całościowy
budżet Programu Operacyjnego „Dziedzictwo Kulturowe” wynosi 124 mln zł.
Priorytet: „Ochrona Zabytków”.
Dziennik Urzędowy
– 34232 –
Poz. 4080
Celem jest ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, konserwacja i rewaloryzacja zabytków,
udostępnianie zabytków na cele publiczne. Budżet wynosi 100 mln zł
Potencjalni beneficjenci to wyłącznie podmioty prawa polskiego, takie jak: osoby fizyczne, jednostki samorządu
terytorialnego, jednostki organizacyjne
Priorytet: ,,Rozwój instytucji muzealnych”
Celem jest ochrona, prezentacja i popularyzacja materialnego dziedzictwa kulturowego
Budżet wynosi 6 mln zł. Potencjalni beneficjenci to organizacje pozarządowe oraz kościoły i związki wyznaniowe,
samorządowe instytucje kultury
Priorytet „Tworzenie zasobów cyfrowych dziedzictwa kulturowego”
Celem jest ochrona i udostępnianie w Internecie dorobku kulturowego i naukowego. Budżet wynosi 10 mln zł. Potencjalni beneficjenci to organizacje pozarządowe oraz kościoły i związki wyznaniowe, samorządowe instytucje kultury, publiczne i niepubliczne szkoły i uczelnie wyższe, jednostki naukowo-badawcze podległe Ministrowi Kultury
i Dziedzictwa Narodowego, podmioty prowadzące działalność gospodarczą w sferze kultury
Priorytet: „Ochrona dziedzictwa kultury ludowej” Celem jest wzmacnianie poczucia tożsamości regionalnej, dokumentowanie i ochrona dziedzictwa kultury ludowej, zachowanie i przekaz tradycji, ochrona unikalnych umiejętności
• Program ,, Infrastruktura i środowisko”
Główny cel Programu został sformułowany jako: „Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów
poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej”.
Cel ten będzie osiągnięty dzięki inwestycjom w sześciu obszarach – transport, środowisko, energetyka, kultura,
ochrona zdrowia i infrastruktura szkolnictwa wyższego – poprzez realizację następujących celów szczegółowych
Programu:
1. Budowa infrastruktury zapewniającej, że rozwój gospodarczy Polski będzie dokonywał się przy równoczesnym
zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego.
2. Zwiększenie dostępności głównych ośrodków gospodarczych w Polsce poprzez powiązanie ich siecią autostrad
i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu.
3. Zapewnienie długookresowego bezpieczeństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikację dostaw, zmniejszenie energochłonności gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii.
4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwiększenia atrakcyjności Polski.
5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy.
6. Rozwój nowoczesnych ośrodków akademickich, w tym kształtujących specjalistów w zakresie nowoczesnych
technologii.
Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 wyniesie 36.385.320.77 EUR (w cenach bieżących), z czego 34.464.497.836 EUR stanowić
będzie wkład publiczny. Wkład publiczny będzie składać się ze środków Unii Europejskiej wynoszących
27.848.273.161 EUR (w tym ze środków Funduszu Spójności 21.522.063.161 EUR oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 6.337.210.000 EUR), a także krajowych środków publicznych w wysokości 6.616.224.675 EUR.
***
Przewodniczący Rady Miejskiej w Wolbromiu:
Stanisław Pyzio
• Informacja o warunkach rozpowszechniania i prenumeraty Dziennika Urzędowego:
Dziennik rozpowszechniany jest w drodze prenumeraty pełnej lub ograniczonej.
Reklamacje z powodu nieotrzymania poszczególnych numerów w prenumeracie pełnej należy zgłaszać telefonicznie na nr: (012) 392-16-96
do Zakładu Poligraficznego "XERODRUK", 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22 do 5 dni po otrzymaniu następnego kolejnego numeru, zgłoszenie po tym
terminie nie będzie uwzględnione.
Egzemplarze z lat ubiegłych do 2008 r. (włącznie - do wyczerpania nakładu) można nabywać na podstawie nadesłanego zamówienia
do Zakładu Obsługi Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22.
• Informacja o czasie i miejscu, w którym wyłożone są do powszechnego wglądu zbiory Dziennika Urzędowego wraz ze skorowidzami:
Wydział Prawny i Nadzoru Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22, p. 220,
w czasie pracy Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego.
Wydawca: Wojewoda Małopolski
Redakcja: Wydział Prawny i Nadzoru Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22, p. 220,
tel. (012) 392-12-20 e-mail: [email protected]
Redakcja udziela wszelkich informacji dotyczących aktów prawnych ogłaszanych w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego.
Skład Wydział Prawny i Nadzoru Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie
Druk i rozpowszechnianie: Zakład Poligraficzny "XERODRUK", 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22, tel. (012) 392-16-96
Tłoczono z polecenia Wojewody Małopolskiego w Zakładzie Poligraficznym "XERODRUK", 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22 tel. (012) 392-16-96
ISSN 1507-1561
Cena 61,88 zł (w tym 7 % VAT)

dziennik nr 543 - Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego

Transkrypt

Podobne dokumenty

WYSTAWA MAKIET FRANCUSKICH ZABYTKÓW

Informacja o przebiegu i wynikach

ochrony i zabezpieczenia zabytków

1-09-2016 Terroryzm wobec dóbr kultury

Oś Priorytetowa VIII. Infrastruktura dla usług użyteczności publicznej

Informacja dotycząca pozyskania środków unijnych w ramach RPO