Dental Office i zębów

PRACE ORYGINALNE
Dent. Med. Probl. 2006, 43, 1, 59–64
ISSN 1644−387X
© Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław
and Polish Stomatological Association
JOANNA CHŁAPOWSKA, JUSTYNA OPYDO−SZYMACZEK
Analiza wpływu programu profilaktycznego
na stan uzębienia i nawyki prozdrowotne
kobiet ciężarnych – badania kliniczne i ankietowe
Analysis of the Effect of the Prophylactic Program
on the Dentition Status and Health Protecting Habits
in Pregnant Women – Clinical Examination and Questionnaire
Katedra i Klinika Stomatologii Dziecięcej AM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Streszczenie
Cel pracy. Ocena wpływu programu profilaktycznego na stan uzębienia i kształtowanie prawidłowych nawyków
prozdrowotnych kobiet ciężarnych.
Materiał i metody. U 60 kobiet ciężarnych objętych profilaktycznym programem stomatologicznym przeprowadzo−
no badanie ankietowe oraz badanie kliniczne stanu uzębienia. Badanie ankietowe i kliniczne wykonano dwukrotnie,
przy czym pierwsze obejmowało 60 kobiet ciężarnych, drugie natomiast 23 matki małych dzieci. Dla większości ko−
biet była to pierwsza lub druga ciąża. Przerwy między kolejnymi badaniami wynosiły 11–28 miesięcy, średnio 18,7
miesiąca. Za pomocą średniej liczby PUW−z i PUW−p określono u ciężarnych i następnie matek małych dzieci in−
tensywność próchnicy. Kobiety pytano o wpływ ciąży na stan zdrowia ich jamy ustnej, zmianę zwyczajów diete−
tyczno−higienicznych w tym okresie, a także o to, w jaki sposób dbają o higienę jamy ustnej dziecka.
Wyniki. Dwukrotne badanie przeprowadzone u tych samych 23 kobiet wykazało, że intensywność próchnicy we−
dług PUW−z wynosiła odpowiednio: 14,6 i 15,0 oraz PUW−p odpowiednio: 30,5 i 31,8. Większość badanych po−
dała, że ciąża nie wpłynęła na stan zdrowia ich jamy ustnej (65,2%), a zmianę zwyczajów żywieniowych i higie−
nicznych w okresie ciąży (badanie pierwsze) potwierdziło 78,3% ankietowanych, a w połogu 47,8%. Częstość wi−
zyt u stomatologa w ramach programu wynosiła około 2–3 razy. Jako pierwsze zabiegi higieniczne
przeprowadzane u dzieci przed wyrznięciem zębów 39,1% kobiet wymieniało najczęściej przemywanie jamy ust−
nej wilgotnym gazikiem, a po ich wyrznięciu oczyszczanie zębów miękką szczoteczką (43,5%). Większość matek
(73,9%) deklarowało, że szczotkuje zęby dziecka 1–2 razy dziennie. Zdecydowana większość, bo 78,3% kobiet po−
twierdziło, że udział w programie wpłynął na wzrost ich świadomości i zmianę zachowań, przez większą dbałość
o higienę własnej jamy ustnej oraz ich dzieci, a także przez stosowanie odpowiedniej diety.
Wnioski. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że program profilaktyczny dla kobiet ciężarnych
wpłynął korzystnie na kształtowanie ich zachowań prozdrowotnych, dlatego warto go upowszechnić (Dent. Med.
Probl. 2006, 43, 1, 59–64).
Słowa kluczowe: edukacja prozdrowotna, profilaktyka próchnicy, kobiety ciężarne, próchnica zębów.
Abstract
Objectives. Assessment of the effect of the prophylactic program on the dentition status and development of prop−
er health protecting habits in pregnant women.
Material and Methods. The women taking part in the prophylactic program responded to a questionnaire and par−
ticipated in a clinical dental examination. The examination was performed twice, the first one involved 60 preg−
nant women and the second one, 23 young mothers. For most of these women it was the first or the second preg−
nancy. The intervals between examinations ranged from 11 to 28 (18.7 months on average). Dental caries intensi−
ty was assessed before and after delivery by the mean DMF−t index and the mean DMF−s index. The women were
asked to assess the influence of pregnancy on the oral cavity health status, any changes in the diet and hygiene
habits during pregnancy and what measures they take to maintain their children’s oral hygiene.
Results. The examination, which was performed twice, revealed that the intensity of caries by DMF−t index was
14.6 and 15.0 respectively, and by DMF−s index 30.5 and 31.8, respectively. According to the majority of the
60
J. CHŁAPOWSKA, J. OPYDO−SZYMACZEK
respondents, pregnancy had no effect on the health status of their oral cavity (65.2%). Changes in the diet and
hygienic habit were reported by 78.3% of respondents during pregnancy and 47.8% in the postpartum period. The
program participants visited the dental office 2–3 times. 39.1% of the respondents reported wiping with a damp
piece of gauze in the children before tooth eruption as the first dental hygienic procedure, 43.5% of the mothers
brushed their children’s newly erupted teeth with a soft toothbrush. Most mothers claimed that they brushed their
children’s teeth 1–2 times per day. Most women (78.3%) confirmed that their participation in the program
increased their health awareness and stimulated changes in hygiene and diet habits of both the women and their
children.
Conclusions. In general, the results have proved that the prophylactic program for pregnant women has brought
desirable effects and its wide implementation is recommended (Dent. Med. Probl. 2006, 43, 1, 59–64).
Key words: oral health education, caries prevention, pregnant women, dental caries.
Ciąża jest szczególnym okresem w życiu kobie−
ty, ponieważ w tym czasie jest ona odpowiedzialna
nie tylko za własne zdrowie, ale także za prawidło−
wy rozwój płodu. Większość ciężarnych wykonuje
badania okresowe, regularnie chodzi na wizyty
kontrolne do lekarza ginekologa, jak się jednak wy−
daje nie wszystkie są świadome, że powinny znaj−
dować się również pod stałą opieką lekarza stoma−
tologa. Wynika to przede wszystkim z niedostatecz−
nej wiedzy na temat zmian, jakie zachodzą podczas
ciąży w jamie ustnej, tj. możliwości nasilenia się
próchnicy oraz występowania dolegliwości ze stro−
ny przyzębia, a także wpływu tych patologicznych
procesów na zdrowie matki i dziecka [1–4].
Wiadomo obecnie, że próchnica jest chorobą
infekcyjną, obecność więc zębów z próchnicą
w jamie ustnej matki sprzyja przekazywaniu po−
tomkowi patogennej flory bakteryjnej odpowie−
dzialnej za rozwój tej choroby. Odbywa się to
przez bliskie kontakty matki z dzieckiem związa−
ne najczęściej z przeprowadzaniem zabiegów hi−
gienicznych oraz karmieniem. Uświadomienie ko−
biecie oczekującej potomstwa tej zależności po−
winno zmotywować ją do poddania się leczeniu
stomatologicznemu, które między innymi prowa−
dzi do obniżenia poziomu patogennych bakterii
w jamie ustnej matki. Dzięki temu opóźnia się za−
siedlenie jamy ustnej dziecka bakteriami wywołu−
jącymi chorobę próchnicową [1, 5–7].
Celem pracy była ocena wpływu stomatolo−
gicznego programu edukacyjnego na kształtowa−
nie prawidłowych nawyków i zachowań prozdro−
wotnych kobiet ciężarnych.
Materiał i metody
Stomatologicznym programem edukacyjnym
wraz z badaniami stanu zdrowia jamy ustnej objęto
kobiety ciężarne z Poznania, będące pod stałą opie−
ką ginekologiczną Kliniki Perinatologii i Ginekolo−
gii Akademii Medycznej w Poznaniu. Badanie wy−
konano dwukrotnie, przy czym pierwsze obejmowa−
ło 60 kobiet, które w chwili badania były w 23.–34.
tygodniu ciąży. Do powtórnej kontroli stanu jamy
ustnej, która miała odbyć się po porodzie, zaproszo−
no pisemnie wszystkie badane uprzednio kobiety.
Na stomatologiczne badanie kontrolne zgłosiły się
11–28 miesięcy później (średnio 18,7 mies.) tylko
23 matki. Wiek zakwalifikowanych do programu
pacjentek wynosił 22–39 lat – średnio 29,5 lat, a śre−
dnia wieku w drugim badaniu – 28,5 lat. Dla więk−
szości kobiet była to pierwsza lub druga ciąża (od−
powiednio: 29 i 24 osoby), dla pozostałych 3., 4. lub
5., przy czym do drugiego badania zgłosiły się
przede wszystkim matki, które rodziły pierwsze (15
kobiet) lub drugie (7 kobiet) dziecko (tab. 1). Ponad
połowa spośród nich miała wykształcenie wyższe
(56,7%), wysoki był także odsetek badanych z wy−
kształceniem średnim 30,0%, a zasadnicze miała
tylko 1 pacjentka. Kobiety, które zgłosiły się na po−
wtórne badanie, podobnie jak w pierwszym badaniu,
charakteryzowały się głównie wykształceniem wy−
ższym (52,2%) (tab. 1).
Wszystkie uczestniczki programu edukacyjne−
go dla kobiet ciężarnych zostały objęte dwukrotnie
badaniem klinicznym stanu uzębienia oraz bada−
niem ankietowym. Podczas pierwszej wizyty udzie−
lono informacji dotyczących prawidłowych zacho−
wań prozdrowotnych w okresie ciąży. Badanie sto−
matologiczne przeprowadzono z użyciem lusterka
i zgłębnika, a intensywność próchnicy określono za
pomocą średniej liczby PUW−z i PUW−p. U wszyst−
kich pacjentek w pierwszym etapie wykonano pro−
fesjonalne usunięcie złogów nazębnych, wyleczono
zęby objęte chorobą próchnicową oraz usunięto te,
które nie kwalifikowały się do leczenia zachowaw−
czego, a także zależnie od wskazań wykonano
zabiegi fluorkowej profilaktyki kontaktowej z wy−
korzystaniem preparatów Elmex Gelee lub Fluor
Protector. Po porodzie w razie konieczności likwi−
dowano nowe ubytki próchnicowe, a także ponow−
nie usuwano złogi nazębne i przeprowadzano pro−
fesjonalne zabiegi profilaktyczne.
Pytania zadane podczas pierwszego badania
ankietowego dotyczyły własnej oceny stanu zdro−
wia jamy ustnej, dolegliwości towarzyszących cią−
ży, zmian zwyczajów higienicznych i żywienio−
wych w tym okresie. Ciężarne odpowiadały także
na pytanie, w jaki sposób należy dbać o jamę ustną
61
Wpływ programu profilaktycznego na stan uzębienia i nawyki prozdrowotne kobiet ciężarnych
Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy na dwóch etapach programu profilaktycznego
Table 1. Characteristics of the study group in the two stages of the prophylactic program
Etap
(Stage)
I
Tydzień ciąży
(Week into pregnancy)
23–34
Liczba badanych Wiek 22–39 lat
(The number
(Age 22–39 yrs)
of the subjects)
Kolejność ciąży
(Pregnancy number)
n
(%)
Wykształcenie
(Education)
60
1
29
(48,3)
2
24
(40,0)
3
3
(5,0)
>3
4
(6,7)
wyższe
34
(higher)
średnie
18
(secondary)
licencjat,
7
studentka
(B.A, student)
zasadnicze
1
(elementary)
1
15
(65,2)
2
7
(30,4)
3
1
(4,3)
II
Liczba badanych
(The number of
the subjects)
Średnia
29,5
Średnia
28,5
23
Przerwa między
badaniami – miesiące
(Interval between
examinations – months)
11–28
przyszłego dziecka, zarówno pod względem higie−
ny, diety, jak i stosowania zabiegów profilaktycz−
nych. Wszystkim ciężarnym w pierwszym etapie
programu udzielono wyczerpujących wskazówek
mających na celu podniesienie ich świadomości
prozdrowotnej. Przyszłej matce uzasadniono ko−
nieczność usunięcia ubytków próchnicowych oraz
wyjaśniono, jaki to ma wpływ na zdrowie jamy
ustnej dziecka. Pacjentki informowano o metodach
zapobiegania próchnicy, między innymi związa−
nych z dietą, utrzymywaniem właściwej higieny ja−
my ustnej z uwzględnieniem pielęgnacji jamy ust−
nej niemowlęcia i uzębienia dziecka.
Na drugim etapie badań sprawdzano, czy ko−
biety potrafiły wykorzystać w praktyce informacje,
które otrzymały podczas ciąży. W części ankietowej
matki pytano o ocenę wpływu ciąży na stan zdrowia
jamy ustnej oraz zmianę nawyków dietetycznych
i higienicznych w tym okresie. W ankiecie badane
odpowiadały również na pytania: czy mają wybra−
nego stomatologa i jak często zgłaszają się na wizy−
ty kontrolne, a także o to, czy i w jaki sposób dbają
o higienę swojej jamy ustnej i dziecka. Matki pod−
czas drugiego badania podawały również, czy we−
dług nich udział w programie profilaktycznym
wpłynął na zmianę ich zachowań prozdrowotnych.
Wyniki
Na podstawie przeprowadzonego badania kli−
nicznego 60 ciężarnych kobiet, które wzięły udział
>3
–
n
wyższe
12
(higher)
średnie
6
(secondary)
licencjat,
4
studentka
(B.A, student)
zasadnicze
1
(elementary)
(%)
(56,7)
(30,0)
(11,7)
(1,7)
(52,2)
(26,1)
(17,4)
(4,3)
Tabela 2. Intensywność próchnicy wyrażona średnią licz−
bą PUW−z i PUW−p badana na dwóch etapach programu
Table 2. Caries intensity expressed by DMF−t and DMF−s
in the 2 stages of the program
Etap
(Stage)
Liczba badanych
(The number
of the subjects)
PUW−z
(DMF−t)
PUW−p
(DMF−s)
I
60
23
13,6
14,6
27,8
30,5
II
23
15,0
31,8
w pierwszym etapie programu profilaktycznego,
stwierdzono, że intensywność próchnicy wyrażo−
na średnią liczbą PUW−z wynosiła 13,6 (tab. 2).
W badaniu ankietowym pacjentki zapytano o to,
czy wiedzą, w jaki sposób należy dbać o jamę ust−
ną niemowlęcia i uzębienie dziecka; w większości
odpowiedziały przecząco (61,7%). Tylko 38,3%
spośród nich deklarowało, że ma wiadomości na
ten temat, jednak rozmowa z lekarzem wykazała,
że są to informacje bardzo pobieżne i nie zawsze
zgodne z aktualną wiedzą.
U 23 kobiet, które zgłosiły się do drugiego
etapu badań stwierdzono, że intensywność próch−
nicy PUW−z wynosiła 15,0, podczas gdy w pierw−
szym badaniu u tych samych 23 spośród 60 ciężar−
nych średnia wartość PUW−z wynosiła 14,6,
a PUW−p odpowiednio: 31,8 i 30,5 (tab. 2).
W odpowiedzi na pytanie: czy ciąża wpłynęła
na stan zdrowia ich jamy ustnej, 65,2% badanych
kobiet podało, że nie zaobserwowały takiej zależ−
ności, 34,8% natomiast potwierdziło negatywny
62
wpływ ciąży, podając, że objawiał się on głównie
zmianami w przyzębiu (87,5%) oraz wzrostem in−
tensywności próchnicy (1 osoba) (ryc. 1).
Matki pytane o to, czy okres ciąży i połogu przy−
czynił się do zmiany ich zwyczajów żywieniowych
i higienicznych twierdząco odpowiedziało odpowie−
dnio: 78,3% i 47,8% ankietowanych kobiet (ryc. 2).
W ciąży i w okresie połogu ograniczyły spożywanie
potraw ostrych i wzdymających oraz picie kawy
i napojów gazowanych, ale wzrósł ich apetyt na pro−
dukty mięsne i nabiał, a przede wszystkim na słody−
cze. Połowa ankietowanych kobiet stwierdziła, że
zmieniła swoje zwyczaje higieniczne, co polegało na
częstszym szczotkowaniu zębów oraz stosowaniu
płukanek odświeżających i profilaktycznych.
Większość kobiet (56,5%) potwierdziła, że
poza wizytami w klinice ma wybranego lekarza
stomatologa (ryc. 3), do którego uczęszcza regu−
larnie 1–4 razy w ciągu roku (tab. 3). Motywacją
do wzięcia udziału ciężarnych w programie było
przede wszystkim zagwarantowanie 3−letniej bez−
płatnej opieki stomatologicznej nad matką i dziec−
kiem, z której pacjentki chętnie korzystały. Częs−
tość wizyt zależała głównie od potrzeb i wynosiła
2–6 razy (średnio około 2–3 razy) (tab. 4).
Kobiety zapytane, od kiedy wprowadziły
pierwsze zabiegi higieniczne w jamie ustnej nie−
mowlęcia w 39,1% podały, że rozpoczęły je przed
wyrznięciem zębów, a polegały one na przemywa−
niu jamy ustnej wilgotnym gazikiem. Wraz z wy−
rznięciem pierwszych zębów mlecznych 43,5%
matek rozpoczęło oczyszczanie zębów miękką
szczoteczką, a 30,4% przemywało zęby gazikiem
nasączonym przegotowaną wodą lub roztworem
rumianku (tab. 5). Uczestniczki programu pierw−
szą szczoteczkę do zębów dziecka wprowadziły
między jego 5. a 19. miesiącem życia, a stosowa−
nie pasty do zębów rozpoczęły między 7. a 20.
miesiącem. Większość matek (73,9%) deklarowa−
ła, że szczotkuje zęby dziecka, przy czym wyko−
nują ten zabieg najczęściej 1–2 razy dziennie
(88,3%) (tab. 6). 69,6% kobiet podało, że dziecko
otrzymało szczoteczkę do zębów około 1. roku ży−
cia początkowo do zabawy, a przede wszystkim
w celu oswojenia się ze szczoteczką, rozwijania
zdolności manualnych u dziecka oraz wykształce−
nia nawyku oczyszczania zębów.
Uczestniczące w programie wypowiadały się
także na temat wpływu udziału w programie na
wzrost ich świadomości i zmianę zachowań pro−
zdrowotnych. Zdecydowana większość (78,3%)
ankietowanych potwierdziła, że wskazówki, jakie
otrzymały od lekarza stomatologa podczas reali−
zacji programu oraz podczas wizyt kontrolno−
−leczniczych, przyczyniły się do zwrócenia przez
nie większej uwagi na konieczność dbałości o hi−
gienę zarówno własnej jamy ustnej, jak i dziec−
J. CHŁAPOWSKA, J. OPYDO−SZYMACZEK
tak – 34,8%
yes
nie – 65,2%
no
Ryc. 1. Odpowiedź dotycząca wpływu ciąży na stan
zdrowia jamy ustnej badanych kobiet
Fig. 1. Response on pregnancy influence on subjects’
oral health
nie – 21,7%
no
nie – 52,2%
no
tak – 78,3%
yes
tak – 47,8%
yes
zwyczaje żywieniowe
diet habits
zwyczaje higieniczne
hygienic habits
Ryc. 2. Odpowiedź dotycząca zmiany zwyczajów ży−
wieniowych i higienicznych w czasie ciąży i połogu
Fig. 2. Response on changes in diet and hygienic ha−
bits during pregnancy and post partum
nie – 43,5%
no
tak – 56,5%
yes
Ryc. 3. Odpowiedź dotycząca uczęszczania do wybra−
nego lekarza stomatologa
Fig. 3. Response on having one chosen dentist
nie – 21,7%
no
tak – 78,3%
yes
Ryc. 4. Odpowiedź dotycząca wpływu udziału kobiet
ciężarnych w programie na wzrost ich świadomości
i zmiany zachowań prozdrowotnych
Fig. 4. Response on influence of program participation
on increase in health awareness and changes in health
protecting behaviors
ka, a także stosowania odpowiedniej diety i uni−
kania nieprawidłowych nawyków żywieniowych
(ryc. 4).
63
Wpływ programu profilaktycznego na stan uzębienia i nawyki prozdrowotne kobiet ciężarnych
Tabela 3. Częstość wizyt kobiet u wybranego lekarza stomatologa przed przystąpieniem do programu
Table 3. Frequency of visits in the dental office before joining the program
Częstość wizyt w ciągu roku
(Frequency per year)
4×
2×
1×
1 – do 1,5 roku
(once per 1.5 yrs.)
Rzadziej
(Rarer)
Liczba pacjentek
(Number of subjects)
1
7
3
2
10
Tabela 4. Liczba wizyt u lekarza stomatologa podczas realizacji programu profilaktycznego
Table 4. Number of visits in the dental office during the program
Liczba wizyt w ramach programu
2
(Number of visits as part of a the program)
3
4
5
6
Liczba pacjentek
(Number of subjects)
8
3
1
3
8
Tabela 5. Pierwsze zabiegi higieniczne wykonywane przez matkę w jamie ustnej niemowlęcia
Table 5. First oral hygiene procedures performed by mothers in toddlers’ oral cavity
Rodzaj zabiegu higienicznego
(Type of the procedure)
Przemywanie wilgotnym gazikiem
(Wiping with gauze)
Przed wyrznięciem zębów
(Before tooth eruption)
Po wyrznięciu zębów
(After tooth eruption)
n
n
9
%
39,1
Oczyszczanie miękką szczoteczką
(Cleaning with a soft toothbrush)
–
–
Nie wykonuje
(None)
14
60,9
%
7
30,4
10
43,5
6
26,1
Tabela 6. Zabieg szczotkowania zębów dziecka przez matkę oraz częstość jego wykonywania
Table 6. Tooth brushing procedure performed by mother and frequency of its implementation
Szczotkowanie zębów dziecka
(Tooth brushing)
Częstość w ciągu dnia:
(Frequency per day)
po każdym posiłku
(after meals)
2×
1×
czasami
(occasionally)
Tak
(Yes)
Nie
(No)
n
%
n
17
73,9
6 (26,1)
1
5,9
8
7
1
47,1
41,2
5,9
Omówienie
Z 60 kobiet objętych programem do drugiego
badania zgłosiło się tylko 38,3% wszystkich pacjen−
tek. Część z nich (5 osób) zmieniła miejsce zamie−
szkania (potwierdzone zwrotem wysłanego do nich
listu), pozostałe nie odpowiedziały na zaproszenie.
Trudno ocenić, co wpłynęło na zaprzestanie konty−
nuowania wizyt kontrolnych w ramach programu.
Fakt, że zdecydowana większość kobiet (15), które
przyszły powtórnie, zostały matkami po raz pierw−
szy, pozwala przypuszczać, że badane kobiety posia−
%
dające dwoje i więcej dzieci mogły mieć trudności
w zapewnieniu dzieciom opieki na czas wizyty
u stomatologa, zwłaszcza gdy wizyta nie wydawała
się im konieczna. Przeprowadzone badania wskazu−
ją, że kobiety, które zgłosiły się do kontroli po uro−
dzeniu dziecka, w większości miały wykształcenie
wyższe i była to ich pierwsza ciąża, a średnia ich
wieku w pierwszym badaniu na początku programu
była niższa od pozostałych uczestniczek. Charakte−
ryzowały się przy tym gorszym stanem uzębienia
w porównaniu z całą badaną grupą, co potwierdziła
średnia liczba PUW−z (odpowiednio: 14,6 i 13,6).
64
J. CHŁAPOWSKA, J. OPYDO−SZYMACZEK
Większe stomatologiczne potrzeby lecznicze, wy−
kształcenie, wiek i pierwsza ciąża mogły mieć
wpływ na większe zainteresowanie własnym zdro−
wiem. Świadomość braku wiedzy na temat pielę−
gnacji jamy ustnej niemowlęcia oraz stosowania od−
powiedniej diety również mogły być czynnikiem za−
chęcającym do pełnego wykorzystania możliwości
uzyskania wskazówek pielęgnacyjnych, profilak−
tycznych, dietetycznych, a także uzyskania w ra−
mach programu bezpłatnej pomocy leczniczej. Na−
leży przytoczyć wyniki badań 76 przyszłych matek
przeprowadzone przez Banaszek [8], a dotyczące
oceny potrzeby edukacji stomatologicznej wśród
uczestniczek szkoły rodzenia, które potwierdzają za−
interesowanie podniesieniem własnej świadomości
przez kobiety ze średnim i wyższym wykształce−
niem. W tej grupie badanych biorących udział w za−
jęciach, podobnie jak w badaniach własnych (tylko
1), nie było osób z wykształceniem podstawowym.
Podobne badania 170 ciężarnych, które także
wykazały zainteresowanie kursami w szkole ro−
dzenia, wykonały Dubielecka−Kittel i Rusyan [7].
Ciężarne były w wieku 21–34 lat, a intensywność
próchnicy wyrażona średnią liczbą PUW−z wyno−
siła u nich 15,6. Badane kobiety miały wykształce−
nie średnie i wyższe. Wskazuje to na fakt, że cię−
żarne o wyższym poziomie wykształcenia są świa−
dome braku własnej wiedzy w tym zakresie
i chętniej korzystają z pomocy odpowiednio przy−
gotowanego personelu oraz informacji uzyska−
nych podczas kursu [7–9].
Ocenę zachowań zdrowotnych, stanu uzębie−
nia i higieny jamy ustnej u 68 kobiet ciężarnych
w wieku między 17. a 35. r. życia (większość po−
niżej 30. r. życia) uczęszczających do szkoły ro−
dzenia przeprowadziły także Banaszek i Rulkow−
ska [9]. Porównując wiek ciężarnych uczestniczą−
cych w badaniach własnych z cytowanymi
wynikami tych autorek, można stwierdzić, że śred−
nia wieku była wyższa, co prawdopodobnie tłuma−
czy wyższe wartości średniej liczby PUW−z =
13,6 w porównaniu ze słuchaczkami szkoły rodze−
nia PUW−z = 9,76. W obu badaniach kobiety cię−
żarne wykazały duże zainteresowanie problematy−
ką profilaktyki próchnicy uzębienia i higieny jamy
ustnej, co potwierdza zasadność prowadzenia edu−
kacji wśród przyszłych matek [7, 8].
Wielu badaczy podkreśla, że tylko przez
uświadamianie kobietom ciężarnym znaczenia
prawidłowych zachowań prozdrowotnych jest
możliwa poprawa nie tylko stanu zdrowia jamy
ustnej matki, ale także jej dziecka. W działaniach
tych powinni brać udział, oprócz stomatologów,
także pediatrzy jako lekarze mający najbliższy
kontakt z matką i niemowlęciem [1, 3, 6, 10].
Na podstawie uzyskanych wyników można
stwierdzić, że program edukacyjny dla kobiet cię−
żarnych wpłynął korzystnie na kształtowanie ich
zachowań prozdrowotnych, dlatego warto upo−
wszechniać wiedzę na temat konieczności objęcia
tej grupy szczególną opieką stomatologiczną.
Piśmiennictwo
[1] BORYSEWICZ−LEWICKA M.: Zagrożenia zdrowia jamy ustnej kobiet w okresie ciąży. Przegl. Stom. Wieku Rozw.
1997, 5, 20, 4, 5–7.
[2] DUBIELECKA−KITTEL M.: Profilaktyka pierwotna próchnicy u kobiet w ciąży. Stomat. Współczesna 2001, 8, 43–49.
[3] JAKUBOWSKA A.: Praktyczne aspekty oświaty zdrowotnej w stomatologii. Czas. Stomat. 1994, 49, 215–219.
[4] BORAKOWSKA−SIENNICKA M.: Stan przyzębia i higieny jamy ustnej u kobiet ciężarnych. Nowa Stomat. 2002, 4, 199–203.
[5] GRZESIAK I., KACZMAREK U.: Ocena gotowości do zmian postaw i zachowań prozdrowotnych matek dzieci do
trzech lat. Dent. Med. Probl. 2003, 40, 287–293.
[6] OPYDO−SZYMACZEK J., BORYSEWICZ−LEWICKA M.: Opieka stomatologiczna nad kobietą w ciąży w aspekcie profi−
laktyki próchnicy – na podstawie piśmiennictwa. Czas. Stomat. 2005, 58, 188–193.
[7] DUBIELECKA−KITTEL M., RUSYAN E.: Stan próchnicy i potrzeby lecznicze kobiet w ciąży uczęszczających w kur−
sach przygotowawczych szkoły rodzenia. Stomat. Współczesna 2002, 6, 41–45.
[8] BANASZEK D.: Czy potrzebna jest edukacja stomatologiczna wśród osób uczęszczających do szkoły rodzenia?
Przegl. Stom. Wieku Rozw. 2000, 8, 2, 27–30.
[9] BANASZEK D., RULKOWSKA H.: Ocena zachowań zdrowotnych, stan uzębienia i higieny jamy ustnej u kobiet cię−
żarnych uczęszczających do szkoły rodzenia. Przegl. Stom. Wieku Rozw. 2000, 8, 3/4, 62–66.
[10] WOYNAROWSKA B., OBLACIŃSKA A., PUłTORAK M.: Rola pediatry w profilaktyce próchnicy zębów u dzieci. Nowa
Stomat. 1996, 14, 28–30.
Adres do korespondencji:
Joanna Chłapowska
Katedra i Klinika Stomatologii Dziecięcej AM
ul. Bukowska 70
60−812 Poznań
tel.: +48 61 854 70 53
fax: +48 61 854 70 59
e−mail: [email protected]
Praca wpłynęła do Redakcji: 28.02.2005 r.
Po recenzji: 17.03.2006 r.
Zaakceptowano do druku: 17.03.2006 r.
Received: 28.02.2005
Revised: 17.03.2006
Accepted: 17.03.2006