Moduł II. Źródła informacji naukowej - ONTE

Moduł II. Źródła informacji naukowej
1.
Biblioteki ..................................................................................2
2.
Katalogi ...................................................................................6
3.
Bibliograficzne bazy danych ...................................................... 12
4.
Bazy nauki ............................................................................. 14
5.
Licencjonowane bazy wiedzy online ........................................... 15
6.
Elektroniczne książki................................................................ 17
1
1. Biblioteki
Definicja zaczerpnięta z encyklopedii Wikipedia określa
bibliotekę
jako
przechowuje
instytucję
i udostępnia
społeczną,
materiały
która
gromadzi,
biblioteczne
oraz
informuje o materiałach bibliotecznych zarówno własnych, jak
i obcych
(Wikipedia,
Wolna
encyklopedia,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Biblioteka).
W ujęciu statystyki publicznej biblioteka definiowana jest
jako jednostka organizacyjna posiadająca uporządkowany
(zinwentaryzowany)
zbiór,
książek,
czasopism
i innych
materiałów piśmienniczych liczący co najmniej 300 jednostek
inwentarzowych,
i obsługa
w sposób
której
zbiorów
oraz
głównymi
celami
udostępnianie
kontrolowany
(Główny
są
tworzenie
ich
użytkownikom
Urząd
Statystyczny,
http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ22.htm).
Wyżej wymienione definicje są zgodne z delegacją ustawową, w której zapisano, że
biblioteki i ich zbiory są dobrem narodowym i stanowią dostęp do dorobku nauki i kultury
polskiej oraz światowej.
Do podstawowych zadań bibliotek należy:

gromadzenie,
opracowywanie,
przechowywanie
i ochrona
materiałów
bibliotecznych;

obsługa
użytkowników,
prowadzenie
działalności
przede
wszystkim
informacyjnej,
udostępnianie
zwłaszcza
zbiorów
informowanie
oraz
o zbiorach
własnych, innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej, a także
współdziałanie
z archiwami
w tym
zakresie
(Ustawa
o bibliotekach
z dn.
27.06.1997, Dz. U. nr 85, poz. 539).
W środowisku bibliotek uczelni wyższych gromadzone są specjalistyczne rodzaje zbiorów
służące realizacji procesu dydaktycznego, jak również prowadzeniu badań naukowych.
2
Przyjęło się powszechnie nazywanie tego rodzaju bibliotek naukowymi. Występowanie
w tych
bibliotekach
innych
zbiorów
ma
charakter
raczej
przypadkowy
i jeżeli
w uczelnianej książnicy znajdzie się beletrystyka niezwiązana z kierunkami kształcenia, to
została ona prawdopodobnie podarowana.
Od początku swego istnienia opisywane w tym module instytucje
zajmują się gromadzeniem książek i czasopism, dzięki czemu
służą informacją naukową. Zanim wynaleziono elektroniczne
nośniki informacji, to właśnie woluminy książkowe i wydawnictwa
periodyczne stanowiły główne źródło wiedzy na temat postępu
badań czy też dorobku naukowego. Powszechne zatem było
wielogodzinne przeglądanie publikacji zgromadzonych w zasobach
bibliotecznych celem znalezienia rozwiązania danego zagadnienia. Jedyną informacją
o zbiorach były katalogi kartkowe i pomoc ze strony bibliotekarza.
Aktualnie rola uczelnianych książnic — na tle stale rozwijającego się społeczeństwa
informacyjnego oraz dostępności coraz to nowszych technologii — ulega stałym
przeobrażeniom.
Coraz
rzadziej
spotykamy
się
chociażby
z charakterystycznymi
szufladkami, w których zalegają dziesiątki kilogramów pożółkłych kartonowych kartek
z opisem bibliograficznym poszczególnych woluminów. Rozpowszechnione są komputery
wpięte do sieci WWW i podłączone do nich przeróżne urządzenia peryferyjne, jak np.:
drukarki, skanery, plotery czy też kamery.
Biblioteki akademickie, w których zakres funkcjonowania wpisana jest również działalność
informacyjna,
dzięki
nowym
technologiom
i wyposażeniu
w nowoczesny
sprzęt
komputerowy stały się rzeczywistymi ośrodkami informacji naukowej. Zmienia się
w związku z tym również rola bibliotekarzy, którzy powinni:

związać się bardziej z naukami ścisłymi i technologiami,

przyjąć
postawę
aktywną
z elementami
działania
marketingowego
oraz
umiejętnościami selekcji i oceny zasobów,

poznać rynkową wartość informacji,

posiadać dobrą orientację na temat zasobów elektronicznych,

mieć specjalistyczną wiedzę na temat zbiorów wybranych dziedzin (Sobiech,
2005: s. 77–80).
3
Żyjemy w czasach eksplozji informacyjnej, które to nadają bibliotekom naukowym rolę
dostarczycieli nowej wiedzy. Koncentrowanie się przez te instytucje na zapewnieniu
dostępu do informacji staje się niewystarczające. Powinny one zwrócić uwagę na
rozwijanie funkcji edukacyjnych, tj. dostarczanie wiedzy na temat tego, jak się uczyć,
zarządzać informacjami i przekształcać je w wiedzę osobistą, jak oceniać i wybierać
informacje i rozpoznawać ich wartość, jak dobierać źródła informacji i jakie strategie
wyszukiwawcze stosować, aby dojść do sedna sprawy i rozwiązania problemu w postaci
niedosytu wiedzy akademickiej. Zmienia się również rola bibliotekarzy, którzy stają się
pracownikami
wiedzy
efektywnie
wykorzystującymi
istniejące
wiadomości
oraz
tworzącymi nowe udoskonalone wiadomości. Osoby te są zaznajomione z najnowszymi
technologiami informacyjnymi i posiadają umiejętność ich wykorzystania w działaniu
praktycznym (Materska, 2005: s. 15–24).
Przeprowadzone
wśród
użytkowników
bibliotek
badania
dotyczące oczekiwań wobec tychże instytucji wskazują, że
obecnie najważniejsza dla czytelników jest pomoc ze strony
pracowników
książnic
w zakresie
wyszukania
w gąszczu
informacji tych, które są najbardziej relewantne i aktualne.
W dzisiejszych czasach bardzo wiele bibliotek akademickich wychodzi naprzeciw swoim
użytkownikom, tworząc specjalistyczne strony WWW czy też dziedzinowe bazy danych
związane z profilem kształcenia realizowanym w danej uczelni. Niektóre książnice poszły
dalej, tworząc wysoce specjalistyczne serwisy informacyjne typu Subject Gateway
(brama dziedzinowa). Przykład stanowi wortal Ekonomia online nadzorowany przez
Bibliotekę Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (Sokołowska-Gogut, 2005: s. 15–
24).
Zadaniem
środowiska
bibliotekarskiego
w procesie
budowania
społeczeństwa
informacyjnego jest w związku z tym popularyzacja wiedzy, która staje się jedną
z największych wartości. W epoce coraz większego znaczenia informacji biblioteka staje
się największą spośród wszystkich źródeł wiedzy kopalnią informacji o najbardziej
rozbudowanych zasobach materiałów dokumentalnych. Biblioteki są często jedynymi
darmowymi
i ogólnie
dostępnymi
miejscami
zapewniającymi
dostępność
słowa
4
zapisanego w formie zapoczątkowanej przez Gutenberga, jak również w postaci bardziej
nowoczesnej — na ekranie monitora komputerowego (Rudaś, 2005: s. 25–36).
Prawidłowa realizacja funkcji biblioteki akademickiej polega na spełnianiu potrzeb
informacyjnych użytkowników, rozpoznawaniu ich w czasie rzeczywistym i podążaniu za
ich zmianami. Obecnie obserwuje się zjawisko rozszerzania spektrum informacji
udzielanych korzystającym z uczelnianych książnic. W XIX wieku informowano wyłącznie
o nauce.
Aktualnie,
w związku
z permanentnym
rozrostem
luki
informacyjnej
użytkowników, „czysta” informacja naukowa została rozbudowana o takie dziedziny, jak:
prawo, ekonomia, technika i technologia, dydaktyka oraz publicystyka, jednakże nadal
dominują potrzeby związane z informowaniem odnośnie źródeł wiedzy akademickiej oraz
procesu dydaktycznego (Urban, 2005: s. 37–57).
Reasumując,
w dobie
bibliotekami
i ich
wymienione
postępu
technologicznego
pracownikami
role.
i zainteresowanie
By
stoją
utrzymać
usługami
nowe,
miejsca
książnic,
przed
wyżej
pracy
środowisko
bibliotekarskie powinno łączyć tradycję z nowoczesnością.
Biblioteka, tak jak i Alma Mater, powinna być organizacją
uczącą
się,
co
pozwoli
na
podążanie
z duchem
czasu
i sprostanie oczekiwaniom współczesnego użytkownika, który
staje się nabywcą informacji.
Wiele można by jeszcze pisać na temat zmian zachodzących w bibliotekarskim świecie.
Teraz warto zwrócić uwagę na kilka wskazówek, które z pewnością ułatwią poruszanie się
w świecie informacji naukowej.
Kiedy
przyjdziecie
do
biblioteki,
warto
zapoznać
się
z obowiązującymi
w niej
regulaminami. Pozwoli to na uniknięcie drobnych nieporozumień wynikających ze zwykłej
niewiedzy. Jeśli użytkownik zaznajomiony z zasadami chciałby skorzystać ze zbiorów, to
wskazane jest, aby udał się do informatorium lub do pracownika wypożyczalni, by
dowiedzieć się o możliwościach pozyskania dostępu do informacji i wiedzy. Pracownicy
bibliotek nie tylko powinni wskazać miejsce z dostępnym katalogiem online, ale również
udzielić informacji odnośnie korzystania z wirtualnej wyszukiwarki — i na ogół tak się
dzieje.
5
Katalog
biblioteczny
dokumentów
to,
według
zgromadzonych
definicji,
w bibliotece,
rejestr
wykonany
w sposób uporządkowany, ułatwiający ich wyszukiwanie oraz
podający ich cechy indywidualne, opis bibliograficzny, jak
również wskazujący miejsce ich przechowywania (Wikipedia.
Wolna
encyklopedia,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Katalog_biblioteczny).
Często zdarza się, że w danej bibliotece nie spotyka się zbiorów, które pozwoliłyby
spełnić warunki postawione przez nauczycieli akademickich. Nie wynika to ze złej woli
pracowników jednostki czy braku finansów, tylko z faktu ograniczonej dostępności
publikacji na rynku wydawniczym i antykwarycznym. Brak książki w danej bibliotece to
jeszcze nie koniec świata. Pracownicy z pewnością poinformują, gdzie dany egzemplarz
można najszybciej zdobyć. Podobnie sprawa się ma z czasopismami.
Nie ma złotego środka na korzystanie z bibliotek, gdyż każda rządzi się innymi prawami
i stanowi odrębną organizację. Dotarcie do sedna i znalezienie publikacji będzie ułatwione
dzięki komunikatywności i kulturze osobistej.
Jak już wspomniano, biblioteki to miejsca, w których się gromadzi i przetwarza zbiory
w formie tradycyjnej i elektronicznej. Dzięki tej drugiej formie dostęp do zbiorów
przestaje być ograniczony np. godzinami pracy instytucji.
Informacje o zbiorach papierowych, jak i e-publikacjach można uzyskać u pracowników
biblioteki.
2. Katalogi
Można
przyjąć,
bibliograficznego,
(podstawową
że
katalog
ponieważ
informacja
nt.
jest
rozbudowaną
zawiera
rekordu
formą
opisu
również
hasło
i nagłówek
bazy
danych,
woluminu
książkowego). Hasło ułatwia wyszukiwanie i pozwala zaszeregować
zbiory do określonych działów tematycznych.
6
Katalogi zajmują bardzo istotne miejsce w systemach biblioteczno-informacyjnych. Są
swego rodzaju bramą do informacji o zbiorach bibliotek oraz narzędziem pozwalającym
na działalność badawczą naukowców, studentów i innych zainteresowanych. Tworzy się je
celem ułatwienia korzystającym użytkowania zasobów bibliotecznych.
Katalog on-line stanowi wizytówkę organizacji, jaką jest każda biblioteka oraz pozwala na
wyszukiwanie
informacji
przez
studentów,
naukowców
oraz
ludzi
mieszkających
w różnych miejscach świata, gdzie istnieje dostęp do sieci Internet.
Uporządkowany
zbiór
wiadomości
o zbiorach
dostępny
on-line
staje
się
również
narzędziem promocji poszczególnych bibliotek (pozytywne nastawienie, świadomość,
widoczność, nieograniczony porą doby dostęp). Dobrze sporządzony katalog indeksujący
wyselekcjonowane i specjalistyczne informacje na temat posiadanych przez książnicę
zasobów pełni również funkcję edukacyjną — uczy umiejętności wyszukiwania informacji,
oceniania
jej
rangi,
wartości
i relewantności
w stosunku
do
postawionych
przez
korzystającego zapytań problemowych (Grzędzińska, 2009: s. 27–38).
Zasoby każdej biblioteki (książki, czasopisma, filmy, mapy, dokumenty dźwiękowe,
zbiory
elektroniczne,
przedmiotowych,
normy)
Uniwersalnej
są
katalogowane
Klasyfikacji
przy
wykorzystaniu
Dziesiętnej,
indeksu
języka
autorów
haseł
i tytułów.
Najistotniejsze jest to, że wpisywanie rekordów bazodanowych odbywa się w oparciu
o normy opisu bibliograficznego, dzięki czemu zachowuje się pewne standardy.
Do elementów opisu katalogowego książek zaliczyć należy:

autora/ów, redaktora/ów (bądź też inne wymienione osoby odpowiedzialne za
wydanie dzieła);

tytuł (często dodaje się tytuł równoległy w języku obcym);

miejsce/a wydania;

wydawnictwo/a oraz instytucję sprawczą;

rok wydania;

numer ISBN (ISSN w przypadku wydawnictw periodycznych);

wydanie;

słowa kluczowe (w oparciu o opisywane w poprzednim rozdziale słowniki haseł
wzorcowych — przedmiotowych)lub tezaurusy;

opis
fizyczny
(wbrew
pozorom
czasem
wykorzystywany
w praktyce
7
porządkowania
o ułożeniu
księgozbioru
zbiorów
decydują
w magazynach
nie
tylko
—
w Bibliotece
sygnatury,
ale
Jagiellońskiej
również
wysokość
poszczególnych książek);

numer Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej oraz dział, który jest jej pochodną
(w praktyce
korzystania
z katalogu
symboliczne
liczby
niewiele
mówią
czytelnikowi o zawartości publikacji, dlatego też wiele bibliotek odeszło od
wprowadzania numeru UKD — czasem czasochłonnego);

numer katalogowy / sygnatura — z reguły niezwykle istotna informacja mówiąca
bibliotekarzom, gdzie mają szukać np. książki;

uwagi, czyli wszystkie dodatkowe informacje niemieszczące się w ramach
standardowego opisu bibliograficznego, a jednocześnie stanowiące często cenną
informację nt. poszczególnych pozycji inwentarzowych.
Wymienione wyżej dane ułatwiają w znaczny sposób poruszanie się wśród tysięcy
woluminów, których zawartości nie zna chyba żaden pracownik biblioteki. Dzięki
zastosowaniu powszechnie znanych i używanych również na co dzień haseł, wpisywanych
do bazy podczas tworzenia opisu księgozbioru, istnieje możliwość łatwego dotarcia do
odpowiednich źródeł wiedzy.
Poniżej
przedstawiono
wygląd
katalogu
internetowego
Biblioteki
Głównej
WSG
w Bydgoszczy, dostępnego pod adresem: www.biblioteka.wsg.byd.pl.
8
Oprócz systemów informacyjno-wyszukiwawczych działających lokalnie i dostępnych
w każdej bibliotece istnieją katalogi centralne, wśród których najpopularniejsze to:
1. NUKAT (Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny), który jest tworzony metodą
współkatalogowania
przez
największe
polskie
biblioteki
naukowe
(http://www.nukat.edu.pl/).
Katalog centralny NUKAT ma bardzo duże walory informacyjne w związku z jego
nieograniczonym
dostępem.
Tworzony
jest
metodą
współkatalogowania
przez
81
bibliotek, co oznacza, że poszczególne rekordy są wpisywane tylko raz. Miesięcznie do
katalogu włączanych jest ok. 15 000 rekordów, czego efektem jest ok. 1 500 000 wpisów
do
omawianej
bazy.
Oprócz
opisów
książek
w NUKAT
gromadzone
są
rekordy
bibliograficzne czasopism z Centralnego Katalogu Czasopism oraz rekordy z Centralnej
Kartoteki Haseł Wzorcowych.
Do zadań NUKAT należą:

dostarczanie wiadomości o dokumentach i miejscach ich przechowywania;

udostępnienie katalogom lokalnym do kopiowania rekordów kartoteki haseł
wzorcowych i bibliograficznych;

przyspieszenie katalogowania i zapobieganie dublowaniu już raz wykonanej pracy
(NUKAT, http://www.nukat.edu.pl/).
Od 2006 r. opisy bibliograficzne są również dostępne przez katalog WorldCat, dzięki
współpracy podjętej w 2005 roku. Równie istotnym jest uczestnictwo w projekcie Google
Scholar,
dzięki
czemu
pełne
dane
z NUKAT
dostępne
są
w formacie
*.xml
w wyszukiwarce Google Scholar Beta (Grzędzińska, 2009: s. 27–38).
Poniżej
przedstawiono
wygląd
katalogu
NUKAT
dostępnego
pod
adresem
www.nukat.edu.pl.
9
2. KARO (Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich). Jest to wyszukiwarka korzystająca
z protokołu Z39.50, pozwalająca na dostęp do informacji o zbiorach wielu polskich
bibliotek i ułatwiająca znajdowanie ciekawych pozycji książkowych czy też wydawnictw
periodycznych. Stanowi uzupełnienie NUKAT. Umożliwia wybór bibliotek wg profilu
gromadzonych przez nie zbiorów, np. techniczne, ogólne, artystyczne, ekonomiczne
(http://karo.umk.pl/Karo/).
Poniżej przedstawiono wygląd katalogu KARO.
10
3.
FIDKAR
(Multiwyszukiwarka
dla
Komputerowych
Baz
Bibliotecznych),
katalog
tworzony przez Bibliotekę Narodową (http://mak.bn.org.pl/fidkar/).
Wykaz katalogów innych bibliotek polskich zamieszczono na stronie Stowarzyszenia
Bibliotekarzy Polskich.
11
3. Bibliograficzne bazy danych
Katalogi
przedstawiają
realnie
stan
zasobów
bibliotecznych
i stanowią
systemy
informacyjno-wyszukiwawcze.
Bibliografie są natomiast wykazami osiągalnych wydań
i druków
poszczególnych
publikacji
(Wikipedia.
Wolna
encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Bibliografia).
Inna definicja mówi, że bibliografie to zbiory opisów
bibliograficznych różnych typów dokumentów bez względu
na miejsce ich przechowywania posiadające określone
zadania informacyjne, kompletowane w oparciu o przyjęte
kryteria, (http://www.ebib.info/2006/71/sojkowska.php).
Biblioteki w ramach obowiązków wynikających z działalności statutowej podejmują prace
bibliograficzne celem budowania dokumentacji dorobku określonych form działalności
badawczej
pracowników,
przez
co
przyczyniają
się
do
upowszechniania
wiedzy
i realizowanych w uczelniach projektów badawczych. Część szkół wyższych dokumentuje
całokształt działalności naukowej i badawczej, jak również dydaktycznej. Przykładem są
tutaj uczelnie artystyczne, w których oprócz słowa pisanego mamy do czynienia
z obrazami, filmami czy nagraniami dźwiękowymi. Większa część uczelni trudni się
jedynie rejestrowaniem dokumentów piśmienniczych. Niektóre z bibliotek akademickich
rejestrują także wystąpienia na seminariach, konferencjach oraz konspekty wykładów.
Tego rodzaju działalność ma bardzo znaczący wkład w tworzenie dokumentacji dorobku
naukowego, bowiem wiele złotych myśli ląduje na półkach uczestników konferencji
w postaci niskonakładowych wydawnictw pokonferencyjnych.
Istotnymi cechami opisów bibliograficznych powinny być kompletność i aktualność,
które to walory determinują jakość oraz stopień wykorzystania.
Mimo rozwoju nowych technologii informacyjnych w bibliotekach i wdrażania coraz to
nowszych systemów informacyjno-wyszukiwawczych nie odstępuje się od tworzenia
12
bibliografii. Czynność ta jest czasochłonna. Udostępnienie poszczególnych opisów
poprzedzone
Działalność
jest
bowiem
informacyjna
często
poszukiwaniem,
w postaci
budowania
gromadzeniem
opisów
i opracowaniem.
bibliograficznych
ma
duże
znaczenie, ponieważ jest odzwierciedleniem działalności badawczej realizowanej w danej
uczelni, a co za tym idzie, podnosi prestiż rodzimej Alma Mater. Coraz więcej spisów
dorobku intelektualnego dostępnych jest w bazach danych, co znacząco ułatwia ich
przeszukiwanie.
Wśród bibliotek uczelni technicznych przeprowadzono badania, które wykazały, że na 19
sprawdzanych jednostek tylko trzy nie umieściły na stronach WWW informacji o tym, że
tworzą
bibliografie.
Zdecydowana
większość
zamieszcza
tworzone
przez
siebie
bibliografie w Internecie. Znaczna część omawianych baz budowana jest w oparciu
o oprogramowanie EXPERTUS — sprzyja to łatwemu poruszaniu się po technicznych
bazach
bibliograficznych
dzięki
powtarzalności
wykonywanych
czynności
wyszukiwawczych. Mówi się również o integracji bibliograficznych baz danych na wzór
NUKAT, co pozwoli na szybszy rozwój dokumentacji dorobku naukowego pracowników
uczelni technicznych (Sójkowska, 2006: http://www.ebib.info/2006/71/sojkowska.php).
Istnieją powody, dla których katalogi i bibliografie tworzy się równocześnie. Dzięki temu
— oprócz możliwości przejrzenia dokumentacji dorobku naukowego w danej dziedzinie —
dowiadujemy się również, gdzie dane źródło wiedzy było już cytowane, co w znaczny
sposób ułatwia proces dociekania naukowego. Bibliografie tworzy się natomiast w oparciu
o określone
zasady
opisu
bibliograficznego
—
rozwiązanie
to
bardzo
usprawnia
wyszukiwanie dokumentów.
Wśród polskich bibliografii dostępnych w sieci Internet wymienić można takie, jak:

Bibliograficzna Baza Komputerowa SPORT;

Bibliografia Geografii Polskiej; Bibliografia Instytutu Turystyki.
W związku z występowaniem w sieci WWW różnego rodzaju bibliograficznych baz
danych, których przykłady wymieniono w poprzednich akapitach można pokusić się o
ich
podział.
Podjęto
próbę
klasyfikacji
bibliografii
dostępnych
w Polsce
–
przedstawiona zostaje ona poniżej.

POLSKA BIBLIOGRAFIA NARODOWA;

BAZY BIBLIOGRAFII CZASOPISM;
13

CENTRALNE KATALOGI;

BIBLIOGRAFIE BIBLIOGRAFII;

BIBLIOGRAFIE REGIONALNE;

DOROBEK NAUKOWY PRACOWNIKÓW POLSKICH INSTYTUCJI NAUKI;

DOKUMENTACJA
DOROBKU
WG.
POSZCZEGÓLNYCH
DZIEDZIN
WIEDZY
(Bąkowska, 2005: http://ebib.oss.wroc.pl/2005/63/bakowska.php).
Szczegółowy wykaz polskich bibliograficznych baz danych dostępnych w sieci Internet
przeglądać można również na stronie http://onte.wsg.byd.pl, po wejściu w zakładkę pn.
„e-Biblioteka”.
4. Bazy nauki
Bazy nauki służą gromadzeniu informacji odnośnie dorobku naukowego, instytucji
badawczych, projektów, prac naukowych czy też konferencji. W Polsce gromadzeniem,
opracowywaniem,
przetwarzaniem
i bezpłatnym
udostępnianiem
informacji
stricte
naukowej zajmuje się Ośrodek Przetwarzania Informacji. Przy wykorzystaniu witryny
internetowej możemy przeglądać zawartość Bazy Nauki Polskiej dostępnej w sieci od
1999 roku. Zawartość bazy obejmuje instytucje działające na rzecz nauki, informacje
o polskich uczonych działających w kraju oraz poza jego granicami, o pracach naukowych
(badawczo-rozwojowych, doktorskich i habilitacyjnych), konferencjach naukowych oraz
projektach badawczych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Nowością jest baza
pn. „polskie technologie”, która powstała celem promocji polskiej innowacyjności
w zakresie wdrażania nowoczesnych technologii.
Warto zwrócić uwagę na portal pn. CORDIS, czyli witrynę Komisji Europejskiej
poświęconą
badaniom
naukowym,
dostępną
obecnie
również
w języku
polskim.
W omawianym serwisie można uzyskać praktycznie wszystkie informacje dotyczące
europejskich
projektów
badawczych
począwszy
od
przedsięwzięć
zrealizowanych,
a kończąc na możliwościach finansowania własnych pomysłów czy znalezienia partnera.
Celem ułatwienia Polakom dostępu do strumienia finansowego UE przeznaczonego na
badania uruchomiono portal Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Programów
Badawczych
Unii
Europejskiej,
w którym
obecnie
można
odszukać
wszystkie
14
potrzebne informacje pozwalające na aplikowanie o przyznanie dofinansowanie badań
własnych.
5. Licencjonowane bazy wiedzy online
Płatne zasoby wiedzy są coraz bardziej rozpowszechnione i stanowią obecnie źródła
o wynikach
badań
naukowych
równorzędne
w stosunku
do
tradycyjnych
(książki
i czasopisma w formie drukowanej).
Do najbardziej rozpowszechnionych zasobów należą bazy czasopism elektronicznych,
dostępne w ramach witryn internetowych konsorcjów, stron wydawców, organizacji
bibliotekarskich lub profesjonalnych firm zajmujących się dystrybucją e-wydawnictw.
Jedna z definicji mówi, że czasopismo elektroniczne to
wydawnictwo ciągłe opublikowane w postaci elektronicznej,
możliwe do odczytu za pomocą komputera (Drabek, 2009:
s. 43–54).
Periodyki online mają cechy podobne do wydawanych w formie tradycyjnej, jednakże
różni je forma i sposób dystrybucji.
Obserwuje się stały przyrost ilości oferowanych tytułów e-czasopism na stronach
bibliotek. Zakładki pn. „czasopisma elektroniczne” stanowią obecnie jeden z głównych
elementów
witryn
internetowych
książnic.
Dowiedziono
także,
że
przyrost
ilości
oferowanych tytułów online wpływa na stopień wartościowania danej biblioteki przez jej
aktualnych
i potencjalnych
użytkowników
(Maciejewska,
Urbańczyk,
http://ebib.oss.wroc.pl/2001/19).
W ostatnich latach daje się zauważyć zwiększone zainteresowanie elektronicznymi
bazami danych, co spowodowane jest rozwojem firm zajmujących się wydawaniem tego
rodzaju
źródeł
wiedzy,
jak
również
stale
rozwijającym
się
społeczeństwem
informacyjnym. Oferowany jest szeroki dostęp do baz, a rosnące wymagania czytelników
powodują
wyścigi
wśród
wydawców
w ulepszaniu
ofert
produktów
i usług.
Przeprowadzone wśród bibliotek uczelni niepaństwowych badania wykazały, że aż 85%
z nich korzysta z elektronicznych źródeł informacji, w tym e-czasopism. Najczęściej
15
wybieranymi bazami są EBSCO, ISI EMERGING MARKETS, ProQuest. Zwiększa się
również ilość stanowisk komputerowych umożliwiających dostęp do baz. Wybór bazy
zdeterminowany jest ceną, ale również tematyką i możliwością przeglądania pełnych
tekstów. Obecnie ocena biblioteki nie oscyluje jedynie wokół wielkości zasobów
książkowych,
ale
również
coraz
większe
znaczenie
ma
dostęp
do
informacji
zdigitalizowanych (Kościelska, Żurowska, 2009: s. 69–78).
Periodyki wydawane w formie elektronicznej zaistniały jako istotne i niezastąpione źródło
informacji
zarówno
dla
naukowców,
jak
i pozostałych
członków
środowiska
akademickiego. Wielu wydawców rezygnuje z rozpowszechniania periodyków w formie
tradycyjnej i cenne tytuły stają się dostępne jedynie online. Coraz więcej starych
czasopism jest digitalizowanych (tzn. tworzona jest wersja elektroniczna). Internet stał
się podstawowym narzędziem komunikacji. Wydaje się zatem, że omawiane tendencje
będą nadal wzrostowe.
Obecnie praktycznie każda biblioteka naukowa działająca przy uczelni wyższej posiada
zorganizowany dostęp do e-czasopism.
Dla
zobrazowania
znaczenia
e-periodyków
w wyszukiwaniu
informacji
naukowej
posłużymy się dwoma przykładami baz czasopism, tj. periodyków konsorcjum EBSCO
oraz ELSEVIER, SPRINTER i WEB OF SCIENCE dostępnych w Bibliotece Głównej WSG.
EBSCO to interdyscyplinarny zbiór baz kilkunastu tysięcy tytułów czasopism, z których
na szczególną uwagę zasługują Academic Search Complete, Busines Source Complete
oraz Heath Source. Duża część tytułów dostępnych w bazie jest recenzowana naukowo,
zatem
czytelnik
ma
gwarancję,
że
publikacja
jest
na
odpowiednim
poziomie
merytorycznym. Wszystkie artykuły dostępne są w języku angielskim. Celem ułatwienia
wyszukiwania
wydawca
zamieścił
na
stronie
internetowej
przewodnik
odnośnie
korzystania z baz, opublikowany w języku polskim.
Kolejnymi ze wspomnianych baz są ELSEVIER i SPRINGER obejmujące swym zakresem
nauki inżynieryjne, medyczne, społeczne i humanistyczne. Zasoby obejmują tytuły
najbardziej pożądanych czasopism (ok. 2000 tytułów), które są jednymi z najwyżej
punktowanych periodyków w rankingach światowych. Szczegółowy opis baz znajduje się
na stronie polskiego koordynatora ww. baz czasopism.
16
Na
uwagę
zasługuje
także
http://zatoka.icm.edu.pl/sci/),
Web
która
of
obejmuje
Science
różne
(opis
bazy
działania
produkowane
bazy:
przez
konsorcjum Thomson Reuters, w tym indeksy cytowań, do których należą Science
Citation Index Expanded (SCIE), Social Sciences Citation Index (SSCI), Art & Humanities
Citation Index (AHCI) i Conference Proceedings Citation Index (CPCI) oraz pochodne
bazy bibliometryczne, takie jak Journal Citation Reports (JCR) oraz Essential Science
Indicators (ESI).
Pomiary
cytowań,
są
narzędziami
bibliometrycznymi,
wprowadzonymi
celem
zastąpienia czasochłonnego i mało miarodajnego tworzenia indeksów tematycznych
opartych na hasłach przedmiotowych oraz usprawnienia wyszukiwania dokumentów
w bazie. Obecnie daje się zaobserwować coraz szerszy i łatwiejszy dostęp do informacji
o przytoczeniach cudzych publikacji.
Jednym z mierników cytowań jest Impact Factor definiowany jako czynnik wpływu lub
oddziaływania przedstawiony uśrednioną dwuletnią cytowalnością danego czasopisma. Na
podstawie liczby przywołań tworzone są rankingi będące podstawą np. do przyznania
dofinansowania na zakup określonych e-periodyków, które to uznano w danym roku za
najlepsze
w swojej
dziedzinie
(Osiewalska,
2008:
http://www.ebib.info/2010/99/a.php?osiewalska).
Jeżeli chodzi o możliwości wyszukiwawcze w bazach czasopism, to znalezienie odpowiedzi
relewantnych w kontekście postawionego zapytania jest stosunkowo łatwe. Istnieje
możliwość znajdowania artykułów według: dziedziny wiedzy, haseł przedmiotowych, roku
wydania, tytułu czasopisma, nazwiska autora czy też numeru ISSN (International Serial
Standard Number, tj. Międzynarodowy Znormalizowany Numer Wydawnictwa Ciągłego).
6. Elektroniczne książki
Równolegle do baz czasopism elektronicznych powstają uporządkowane zbiory książek.
Definicja podaje, że „e-book lub e-książka to treść
zapisana
w formie
elektronicznej,
przeznaczona
do
odczytania przy użyciu odpowiedniego oprogramowania”
(Wikipedia,
Wolna
encyklopedia,
17
http://pl.wikipedia.org/wiki/E-book).
Według innej definicji termin e-book może oznaczać
zarówno
urządzenie
elektroniczne
zaopatrzone
w wyświetlacz, pamięć, oprogramowanie oraz łącze, jak
i wyświetlaną na nim zawartość, czyli sformatowany plik
elektroniczny z określoną treścią (http://www.e-book.pl).
Literatura w sieci Internet istnieje od początków powstania World
Wide Web. Pierwszym poważniejszym przedsięwzięciem w tej
materii był „Projekt Gutenberg”. Prawdziwy rozwój rynku
elektronicznych książek obserwuje się w zasadzie dopiero od
początku
pierwszej
dekady
nowego
stulecia.
Uprzednio
w sieci
swoje
publikacje
zamieszczali mało znani autorzy chcący zaistnieć w świecie wydawniczym.
Amerykańskie Stowarzyszenie Wydawców (AAP) ogłosiło zalecenia w sprawie standardu
dla książek elektronicznych. „The Open E-book Standard projekt”, prowadzony właśnie
przez AAP, kilku potentatów rynku wydawniczego oraz Andersen Consulting, zawiera
wyniki badań i testów realizowanych celem ujednolicenia standardu e-publikacji. Nowy
wzorzec miałby się opierać na międzynarodowym systemie IDF (Digital Object Identifier),
który nadaje się do sieciowego rozpoznawania elektronicznej treści. System utożsamia
różne formaty oraz umożliwia sprzedaż części publikacji, jak również rozpoznaje
istniejące już systemy oznaczeń, takie jak ISBN. Zawiera w sobie rozszerzony system
metadanych
ONIX,
pozwalający
na
edycję
niezbędnych
wiadomości
o książce,
potrzebnych e-księgarniom, przedsiębiorstwom specjalizującym się w przetwarzaniu
formatów oraz zarządzaniu prawami autorskimi w zakresie dzieł w postaci elektronicznej.
W tej ostatniej dziedzinie AAP także opublikowała specjalne wytyczne, których celem ma
być poprawa bezpieczeństwa praw autorskich, otwarcie drogi do wdrożenia nowych
modeli biznesu oraz zapewnienie różnorodności produktów dostępnych na rynku.
Elektroniczne książki mają swoje zalety, jak i wady.
Wśród walorów można wyróżnić:

możliwość wyszukiwania w tekście konkretnych słów czy też fraz;
18

robienie zakładek, sporządzanie notatek, zaznaczanie na kolorowo fragmentów
tekstów oraz integrację zawartości z plikami multimedialnymi — nagraniami,
filmami;

możliwość szybkiego dostarczenia pliku do zamawiającego za pośrednictwem
sieci oraz nieograniczonego czasem pracy biblioteki korzystania z literatury.
Negatywną cechą jest przede wszystkim znaczny koszt zakupu czytnika e-booków,
którego ceny wahają się w granicach 200–600 USD. Poza tym nic nie zastąpi możliwości
przyswajania słowa pisanego w sposób tradycyjny. Większość mieszkańców globu
ziemskiego ma trudności z adaptacją do czytania książek za pośrednictwem ekranu
monitora (Urbański, 2008: http://www.ebib.info/2010/96/a.php?urbanski).
W sieci WWW dostępnych jest wiele publikacji książkowych on-line, jednakże dostęp do
wyspecjalizowanej literatury naukowej gwarantują tylko określone serwisy.
Warto zwrócić uwagę na brak kompletnych opisów bibliograficznych w przypadku
niektórych wydawnictw elektronicznych. W takich sytuacjach pomocne będą bazy
bibliograficzne, dzięki którym łatwiej można ustalić pochodzenie publikacji. Wyjściem jest
również podanie adresu źródła internetowego, co stanowi skuteczną alternatywę
w momencie trudności z ustaleniem szczegółowych danych wydawniczych. Zgodnie
z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych zezwala się na wykorzystywanie
cudzego dorobku intelektualnego z podaniem źródła pochodzenia tekstu oryginalnego.
Czasami zdarza się tak, że wydawca domaga się wystąpienia o zgodę na wykorzystanie
publikacji. Przestrzeganie takiej klauzuli jest zgodne z przepisami prawa i zasadami etyki
obowiązującymi podczas tworzenia tekstów w oparciu o cudzy dorobek intelektualny.
W Polsce możliwość zamawiania e-książek oferuje serwis www.ibuk.pl, tworzony przez
Wydawnictwo Naukowe PWN. Na stronie zamieszczono setki tytułów e-publikacji, w tym
podręczników akademickich z różnych dziedzin, do których dostęp możliwy jest po
wykupieniu przez uczelnię bądź też osobę fizyczną praw do korzystania z danego zasobu.
Nie jest to jedyna droga do pozyskania dostępu do elektronicznej książki. Po wpisaniu
w serwisie Google hasła „e-book” narzędzie wyszukiwawcze zindeksuje nam co najmniej
kilkadziesiąt witryn oferujących dostęp do e-wydawnictw. Powszechne jest podawanie
19
informacji, że oferowane wydawnictwa dostępne są za darmo. Przeważnie jest to jedynie
chwyt marketingowy i bezpłatnie można przeczytać co najwyżej 30 stron e-publikacji.
Kolejnym przykładem na zorganizowaną płatną e-bibliotekę jest EBRARY, która oferuje
dostęp do kilku tysięcy podręczników akademickich w języku angielskim.
Wyszukiwanie zbiorów odbywa się przy wykorzystaniu funkcjonalnych wyszukiwarek,
które — podobnie jak biblioteczne systemy informacyjno-wyszukiwawcze — indeksują
słowa kluczowe zawarte w tytule czy też opisie publikacji.
20
7. Otwarte repozytoria — Open Access
Równolegle do płatnych licencjonowanych serwisów czasopism elektronicznych i baz ebooków powstają zasoby dostępne dla wszystkich użytkowników sieci Internet, tzw. Open
Access, zwane również repozytoriami.
Definicja
podaje,
że
„repozytorium
to
miejsce
uporządkowanego przechowywania dokumentów, z których
wszystkie są przeznaczone do udostępniania” (Wikipedia.
Wolna
encyklopedia,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Repozytorium). Terminu tego
używa się do różnego rodzaju zasobów cyfrowych.
Inna definicja podaje natomiast, że repozytorium to
miejsce gromadzenia dokumentów elektronicznych celem
ich udostępniania. Zaprojektowane jest w taki sposób, aby
dostęp
do
wszystkich
zasobów
był
prosty.
Dla
zobrazowania terminu „repozytorium” można wykorzystać
porównanie
do
przechowywane
magazynu
są
materiały,
biblioteki,
(Najsarek,
w którym
2006,
http://www.ebib.info/2006/73/najsarek.php).
Dla zobrazowania terminu „repozytorium” można wykorzystać porównanie do magazynu
biblioteki, w którym przechowywane są materiały.
Skoro już odpowiedzieliśmy sobie na pytanie, czym jest repozytorium, to skoncentrujmy
się przez chwilę na pojęciu pokrewnym, tj. Open Access. W tłumaczeniu na język polski
21
termin ten oznacza nieograniczony dostęp do darmowych publikacji. Dużą Jego dużą
zaletą jest umieszczanie artykułów jako depozytów z zachowaniem praw autorskich oraz
możliwość
łatwego
komplementarnym
ich
znalezienia.
źródłem
informacji
Zawarte
w nich
dostępnych
materiały
w książnicach.
mogą
być
Publikacje
udostępniane w tego typu systemach są użytkowane przez ośrodki naukowe bez
dodatkowej zgody. Atutem jest również dokonywana selekcja i kontrola publikacji.
Publikowane materiały są objęte obiektywnym i krytycznym sprawdzaniem, co oddziałuje
na poziom i właściwe zaklasyfikowanie materiału do docelowego działu, a to z kolei
wpływa na trafność wyszukiwania. Repozytorium jest zatem fizycznym miejscem
gromadzenia elektronicznych dokumentów, natomiast Open Access narzuca nam reguły
zamieszczania tychże publikacji z poszanowaniem wszelkich panujących zasad, ze
szczególnym uwzględnieniem reguł etyki pisarskiej i przepisów prawa autorskiego
(Najsarek, 2006: http://www.ebib.info/2006/73/najsarek.php).
Jednym z celów, dla których tworzy się zasoby Open Access, jest przełamanie monopolu
globalnych wydawnictw komercyjnych, dyktujących autorom niekorzystne warunki
publikowania treści przy coraz wyższych cenach za oferowane zbiory. Współtworzący
zasoby Open Access dostarczają informację naukową użytkownikom, a jednocześnie
zachowują osobiste i majątkowe prawa autorskie.
Wolny dostęp jest także reakcją na niekorzystne zjawiska zachodzące w procesie
publikowania naukowego, w tym: długie oczekiwanie na recenzję, limity długości
publikacji oraz praktyki monopolistyczne stosowane przez wydawców.
Jedynym warunkiem podczas korzystania z zasobów Open Access jest konieczność
prawidłowego zacytowania źródła pochodzenia fragmentu tekstu, co zresztą wynika
z zasad etyki obowiązujących przy tworzeniu tekstów naukowych.
Wśród
zalet
publikacji
w tzw.
wolnym
dostępie
A.
Drabek
(2009:
s.
43–54)
wyszczególnia:

szeroki i bezpłatny dostęp do naukowych źródeł wiedzy;

szybkie opublikowanie;

sprawną wymianę artykułów;

indeksowanie zawartości wydawnictw elektronicznych w bibliotecznych bazach
danych;
22

możliwość nieograniczonego dysponowania własną publikacją.
Do najbardziej rozpowszechnionych repozytoriów czasopism online należą:
— Directory of Open Access Journals;
— zasoby Biblioteki Uniwersyteckiej w Regensburgu;
— Open J-Gate;
— ARIANTA, czyli naukowe i fachowe polskie czasopisma elektroniczne.
Godnym polecenia materiałem dostępnym w sieci Internet jest przewodnik do Open
Access,
dostępny
na
stronie
http://www.earlham.edu/~peters/fos/guide.htm.
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich opublikowało również obszerny zbiór materiałów na
temat
wolnego
dostępu,
który
można
przeglądać
pod
adresem:
http://ebib.oss.wroc.pl/pub/oa.php. Wartym uwagi jest także artykuł pt. „Zalety i wady
Open Access — mity i rzeczywistość”.
8. Otwarte zasoby edukacyjne
Termin „otwarte zasoby edukacyjne” dotyczy materiałów edukacyjnych (planów
zajęć, testów, programów kształcenia, modułów szkoleniowych, kursów, pokazów etc.),
które są dostępne w sieci i istnieje możliwość ich powtórnego użycia i przekształcenia do
indywidualnych potrzeb odbiorcy, jak również przekazania do użytku innym osobom.
Pojęcia po raz pierwszy użyto w 2002 r. w czasie trwania warsztatów UNESCO
dotyczących otwartych programów edukacyjnych wdrażanych w państwach rozwijających
się.
OER
(open
educational
resources
–
otwarte
zasoby
edukacyjne)
stały
się
przedmiotem licznych badań, np. OECD, gdzie coraz częściej badaniu poddawane są
społeczności zaangażowane w tworzenie tychże zasobów, jak również analizuje się wpływ
OER na efektywność procesów nauczania.
Do najbardziej rozpowszechnionych i zaawansowanych projektów należą:
— Wikipedia (od 2001 r.) — wolna encyklopedia, którą współtworzyć i poprawiać może
każdy;
— OpenCourseWare (od 2002 r.) — projekt otwartych kursów, zmierzający do
opublikowania w sieci Internet wszystkich materiałów szkoleniowych.
Celem wyżej wymienionych i wielu innych tego rodzaju przedsięwzięć jest:
23

budowa wolnych od opłat licencyjnych materiałów do wykorzystania podczas
nauczania w szkołach;

segregacja i indeksowanie materiałów edukacyjnych w taki sposób, aby można
je było łatwiej odszukać;

szkolenia nauczycieli i autorów;

obchodzenie barier dostępu i umożliwienie swobody wykorzystania i adaptacji do
indywidualnego zapotrzebowania współdzielących OER.
Otwarte zasoby edukacyjne muszą być tworzone i użytkowane z poszanowaniem zasad
prawa autorskiego, a zatem podstawowymi warunkami są:

niekomercyjne użycie;

dobro społeczne;

zakres wykorzystanego cudzego dorobku
(Gurell, Connelly, Wiley,
2009:
http://www.ebib.info/2009/101/a.php?gurell_connelly_wiley).
Oprócz
wspomnianych
na
początku
serwisów
edukacyjnych
(Wikipedia
i OpenCourseWare) na uwagę zasługują również takie witryny jak:
— Arxiv.org;
— Connexions;
— OER Commons;
—
Wikieducator.
9. Biblioteki cyfrowe
Kolejnym rozpowszechnionym źródłem informacji naukowej są biblioteki cyfrowe,
których działalność zdefiniować można jako gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie
zbiorów w formie elektronicznej, możliwych do odczytania przy użyciu odpowiedniego
oprogramowania komputerowego.
Wśród zalet e-bibliotek wymienić można następujące (Jędralska, 2009: s. 55–64):

zbiory są zawsze dostępne,

nie jest wymagane zapisanie się do danej biblioteki,

jednorazowo z jednego źródła może korzystać kilkadziesiąt osób,

nie trzeba ponosić kosztów usług reprograficznych, tj. tworzenia kserokopii,
24
skanów, mikrofilmów,


nie ma konieczności korzystania z wymiany międzybibliotecznej,
wyszukiwanie materiałów jest proste.
Przy użytkowaniu zasobów cyfrowych warto zwrócić uwagę na to, czy występują niżej
wymienione elementy, świadczące o wysokiej jakości oferowanych usług.
1. Jasno określona polityka rozwoju.
2. Opisy
dokonane
w sposób
pozwalający
użytkownikowi
na
poznanie
charakterystyki zasobów, w tym ich zakres, format, ograniczenia dostępu,
własność i inne informacje istotne dla określenia autentyczności, integralności
i interpretacji zasobów.
3. Rozwój
w czasie
rzeczywistym
i plany
dalszej
rozbudowy
po
skończeniu
finansowania, szczególnie gdy korzysta się z funduszy specjalnych (np. UE).
4. Szeroki dostęp do zasobu, m.in. dzięki usuwaniu zbędnych przeszkód w jego
użytkowaniu.
5. Dostępność dla osób niepełnosprawnych dzięki efektywnemu wykorzystywaniu
technologii adaptacyjnych.
6. Przestrzeganie zasad prawa autorskiego (zapisy o właścicielach praw autorskich
i uzyskanych zezwoleniach na użytkowanie).
7. Dostarczanie danych
o poziomie wykorzystania zasobów, pozwalających na
stosowanie standardowych miar użyteczności.
8. Zgodność
pracy
bibliotek
lokalnych
z inicjatywami
ogólnokrajowymi
i międzynarodowymi.
Podobnie jest z oceną jakości samych obiektów cyfrowych, czyli — inaczej rzecz ujmując
— plików powstałych przez digitalizację. Powinny one spełniać niżej wymienione kryteria.
1. Produkcja obiektów cyfrowych realizowana jest w sposób zapewniający spełnienie
założeń zapisanych w priorytetach, a poprawa jakości zwiększa współdziałanie
i możliwości wielokrotnego wykorzystania.
2. Dobry obiekt jest niezmienny (znana jest osoba lub instytucja, która dba o to, aby
obiekt pozostawał dostępny przez długi czas, bez względu na dokonywane zmiany
technologiczne).
3. Obiekt jest digitalizowany w formacie ułatwiającym jego aktualne i przyszłe
wykorzystywanie lub powielanie. W efekcie dobry plik można wymieniać pomiędzy
25
platformami, jest on ogólnie dostępny i zdigitalizowany zgodnie ze znanymi
standardami.
4. Nazwa służy jako niezmienny, unikalny identyfikator.
5. Autentyczność może być określona na przynajmniej trzy sposoby. Po pierwsze
użytkownik powinien mieć możliwość określenia pochodzenia obiektu, jego
struktury i kolejnych wersji. Po drugie czytelnik powinien mieć możliwość
zbadania, czy obiekt jest tym, czym powinien być. Po trzecie korzystający
powinien móc stwierdzić, że plik nie został uszkodzony lub zmieniony w sposób
nienależyty (Nahotko, 2006).
6. Cyfryzacja zasobów bibliiotecznych staje się coraz bardziej powszechna. Dzięki
różnego rodzaju inicjatywom lokalnym, regionalnym oraz krajowym w naszym
kraju
działa
obecnie
ponad
30
bibliotek
i regionalnych) zrzeszonych w Federacji
cyfrowych
(instytucjonalnych
Bibliotek Cyfrowych. Kilkanaście e-
bibliotek to wirtualne książnice regionalne, np. Kujawsko-Pomorska Biblioteka
Cyfrowa.
Poczet
uzupełniają
e-biblioteki
instytucjonalne
(uczelnie
wyższe),
których jest ponad 10. Na dzień 30 sierpnia 2010 r. w zbiorach polskich ebibliotek dostępnych było 449601 publikacji.
Od 11 września 2009 r. w ramach Europejskiej Biblioteki Cyfrowej Europeana osiągalne
są zasoby kilkudziesięciu bibliotek cyfrowych z obszaru Polski, skoncentrowanych wokół
Federacji Bibliotek Cyfrowych sieci PIONIER. Zasoby te na początku 2010 r. obejmowały
ponad 257 000 obiektów cyfrowych udostępnionych przez kilkaset polskich instytucji
kultury i nauki. Europeana to jedna z głównych inicjatyw Komisji Europejskiej, której
celem
jest
dziedzictwa
stworzenie
kulturowego
portalu
internetowego
i naukowego
Europy
stanowiącego
w formie
miejsce
elektronicznej.
dostępu
do
Portal
ten
funkcjonuje w Internecie od listopada 2008 roku. Z chwilą oficjalnego uruchomienia
pozwalał on na dotarcie do około 2 milionów obiektów cyfrowych. W grudniu 2009 r., po
przyłączeniu polskich bibliotek cyfrowych, liczba obiektów w Europeanie przekroczyła
5 milionów, z czego około 5,5% pochodzi z Polski. Według planów rozwoju do lipca 2010
roku Europeana ma osiągnąć poziom 10 milionów obiektów, a latem 2011 r. ma być ich
o kolejne 10 milionów więcej. Jak już wspomniano, portal ten pełni niezwykle ważną rolę
w udostępnianiu i promocji dziedzictwa kulturowego krajów europejskich, dlatego istotna
jest
reprezentacja
naszego
kraju
(Werla,
2010:
http://www.ebib.info/2010/110/a.php?werla).
26
Spis najbardziej znanych i najzasobniejszych bibliotek cyfrowych zamieszczono na stronie
http://onte.wsg.byd.pl w zakładce „e-Biblioteka”.
Warto dodać, że na uwagę zasługuje również serwis http://bookshop.eu, który jest
zbiorem publikacji Unii Europejskiej poświęconych działalności wspólnotowych instytucji.
27