rozwój poznawczy i motoryczny w 7 roku życia dzieci urodzonych z

Medycyna Wieku Rozwojowego, 2012, XVI, 3
© IMiD, Wydawnictwo Aluna
Przemko Kwinta1, Małgorzata Klimek1, Andrzej Grudzień1, Magdalena Nitecka2,
Krzysztof Profus2, Monika Gasińska3, Dorota Pawlik4, Ryszard Lauterbach4,
Wiesław Olechowski5, Jacek Józef Pietrzyk1
ZKtM:WKEtz/DKdKZzEz
tϳZK<h‚z///hZKKEz,
<^dZD>E/DBD^/BΈчϭϬϬϬ'Ή
͵t/>KK_ZK<KtE/WZ<ZK:Kt
//hZKKEz,t>d,ϮϬϬϮͳϮϬϬϰ
ttK:tMdt/DBKWK>^</DΎ
/Ed>>dh>EDKdKZs>KWDEdK&ydZD>z>Kt
/Zd,t/',dΈчϭϬϬϬ'Ή,/>ZE/Ed,ϳd,zZK&>/&͖
Dh>d/EdZ͕ZK^^ͳ^d/KE>^dhzK&,/>ZEKZE
/Ed,D>KWK>^<sK/sK^,/WdtEϮϬϬϮEϮϬϬϰ
1Klinika Chorób Dzieci Katedry Pediatrii Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii
Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kierownik: prof. dr hab. n. med. J.J. Pietrzyk
2Poradnia Psychologii Rozwojowej i Klinicznej, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy
Kierownik: mgr M. Butscher
3Dział Rehabilitacji, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Krakowie
Kierownik: dr med. M. Gasińska
4Klinika Neonatologii Katedry Ginekologii i Położnictwa WL UJ w Krakowie
Kierownik: prof. dr hab. med. R. Lauterbach
5Oddział Noworodkowy z Oddziałem Intensywnej Terapii Noworodka, Szpital Wojewódzki im. Św. Łukasza w Tarnowie
Ordynator: dr med. W. Olechowski
Streszczenie
Wstęp: Poznanie problemów rozwojowych u noworodków urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała
ułatwia nie tylko lepsze przygotowanie tych dzieci do funkcjonowania w społeczeństwie, ale ułatwia też
retrospektywną ocenę metod profilaktyczno-leczniczych stosowanych w perinatologii i neonatologii.
Celem pracy była ocena rozwoju poznawczego i motorycznego dzieci w 7 r.ż. urodzonych z ekstremalnie małą urodzeniową masą ciała (ELBW), a także próba oceny szans na przeżycie i na osiągnięcie życia
wolnego od ciężkich zaburzeń rozwojowych.
Materiał i metoda: W województwie małopolskim w okresie od 1.09.2002 do 31.08.2004 roku urodziło
się 204 żywych noworodków z masą ciała ≤1000 g. We wczesnym okresie niemowlęcym zmarło 115
dzieci (56%). Badaniem w 7 roku życia objęto 81 spośród 89 (91%) żyjących dzieci, urodzonych w wieku
płodowym średnio 27,3 tyg. (SD: 2,1 tyg.) ze średnią masą ciała 840 g (SD: 130 g). U wszystkich dzieci
dokonano oceny występowania zaburzeń neurosensorycznych oraz rozwoju poznawczego przy użyciu
skali inteligencji Wechslera dla dzieci (WISC-R − Wechsler Intelligence Scale for Children – Revised). Przyjęta przez nas klasyfikacja badanych dzieci: I grupa − rozwój prawidłowy (pełna sprawność motoryczna,
iloraz inteligencji >84 punkty oraz prawidłowy wzrok i słuch), II grupa – łagodne lub umiarkowane zaburzenia rozwoju (mózgowe porażenie dziecięce I°, II° lub III° w ocenie w skali GMFCS (Gross Motor Function
Classification System), wartość ilorazu inteligencji 40-84 punktów, zaburzenia wzroku i/lub słuchu, niedosłuch 30-70 dB, z możliwością wyrównania (okulary, soczewki kontaktowe, aparat słuchowy, implan*Badanie finansowane z grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (nr NN407170734).
Badanie uzyskało zgodę Komisji Bioetycznej UJ (nr KBET 66/B/2007 z 28.06.2007r.).
Rozwój poznawczy i motoryczny w 7 roku życia dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała
223
ty ślimakowe), zespół nadpobudliwości ruchowej, III grupa – ciężkie zaburzenia rozwoju (ciężkie postacie mózgowego porażenia dziecięcego – IV° i V°, iloraz inteligencji <40 punktów, ślepota i/lub głuchota).
Wyniki: Do I grupy zaliczono 45 (56%) badanych dzieci, do II grupy zaliczono 25 (30%) dzieci, do grupy
III zaliczono 11 (14%) dzieci. U badanych dzieci stwierdzono również inne odchylenia od normy m.in.
nieharmonijny rozwój umysłowy, problemy z koncentracją uwagi, gorszą sprawność manualną. Częstość występowania mózgowego porażenia dziecięcego w badanej populacji wynosiła 16%, głuchoty
i znacznego osłabienia słuchu – 11%, ślepoty i znacznego niedowidzenia 12%. Ogólnie szansa przeżycia
wolnego od ciężkich zaburzeń wynosiła wśród dzieci z urodzeniową masą ciała ≤700 g jedynie 15%,
wśród dzieci z masą ciała 701-800 g − 28%, 801-900 g – 45%, a 901-1000g − 62%.
Wnioski: 1. Wyniki badań regionalnych mogą stanowić istotną pomoc w ocenie rokowania odnośnie
przeżycia i jakości życia dzieci urodzonych z ELBW. 2. U większości badanych dzieci stwierdzono nieharmonijny rozwój, problemy z koncentracją uwagi i gorszą sprawność manualną, co utrudnia w istotny
sposób ich funkcjonowanie w szkole i grupie rówieśniczej. 3. Konieczne jest kontynuowanie badań rozwoju somatycznego, psychicznego dzieci urodzonych z ELBW również w późniejszym okresie ich życia.
Słowa kluczowe: wcześniactwo, rozwój poznawczy, rozwój motoryczny, mózgowe porażenie
dziecięce, zaburzenia neurorozwojowe
Abstract
Introduction: A better understanding of the developmental problems in extremely low birth weight
(ELBW) preterm infants may enhance their chances of proper adaptation to their environment and make
it possible to retrospectively assess perinatal and neonatal methods of treatment. The aim of the study
was to evaluate the cognitive and motor development of ELBW children born from 2002 to 2004 in the
7th year of life. Based on these results and perinatal mortality data, it was established what chance the
children have to live free of severe complications.
Material and methods: Two hundred and four alive newborns with birth weight ≤1000 g were born
in the Malopolska voivodship between 1.09.2002 and 31.08.2004. One hundred and fifteen children
(56%) died in early infancy. The study included 81 (91%) children out of the 89 surviving ones. Their
mean gestational age at birth was 27.3 weeks. (SD: 2.1 weeks) and their mean birth weight was 840g
(SD: 130g). Neurosensory disturbances were assessed in all the children and their cognitive development
was evaluated with the use of the WISC-R (Wechsler Intelligence Scale for Children – Revised) scale. The
children were divided into 3 groups: group I − normal development (full motor capacity and IQ >84
points and no vision or hearing impairment), group II – mild or moderate impairment (cerebral palsy
level I, II or III according to the Gross Motor Function Classification System [GMCS], or IQ 40-84 points,
or abnormal vision or hearing, or signs of the hyperactivity syndrome), group III − severe impairment
(cerebral palsy level IV, and/or IQ <40 points, or deafness/blindness).
Results: Forty-five (56%) children were included in group I, 25 (30%) in group II and 11 (14%) in group III.
Moreover, other neurologic abnormalities, such as uneven development, problems with concentration,
or abnormal grapho-motor ability were highly prevalent in the group of ELBW children. The incidence of
cerebral palsy in the population studied was 16%, the incidence of deafness and severe hearing impairment
was 11%, and blindness and severe vision impairment − 12%. In general, the chance of survival free of severe
complications was merely 15% in children with birthweight ≤700 g, 28% in children with birth weight 701800 g, 45% in children with birth weight 801-900 g, and 62% in children with birth weight 901-1000 g.
Conclusions: 1. The data gathered in a regional study may yield valuable information useful in assessing
the prognosis of the general health status of ELBW newborns. 2. Most of the children present uneven
development, problems with concentration, or abnormal grapho-motor ability, which may be a cause
of learning problems and abnormal relationships with peers. 3. A follow-up study up to adulthood is
required for this group of ELBW newborns.
Key words: prematurity, intellectual development, motor development, cerebral palsy,
neurodevelopmental disturbances
D͘t/<hZKtK:͕͘ϮϬϭϮ͕ys/͕ϯ͕ϮϮϮͳϮϯϭ
t^d%W
Niekwestionowana jest konieczność systematycznego
monitorowania rozwoju i stanu zdrowia dzieci przedwcześnie urodzonych, zwłaszcza z bardzo małą urodzeniową
masą ciała. Ośrodki neonatologiczne prowadzą własne
obserwacje, najczęściej krótkofalowe, dzieci urodzonych
z ekstremalnie małą masą ciała. W wielu krajach programy
badań koncentrują się nie tylko na wydłużeniu okresu
prowadzenia obserwacji do wieku dorosłego i oceny
funkcjonowania tych dzieci w dorosłym społeczeństwie
(1), ale także na porównaniu i przedyskutowaniu wyników
224
Przemko Kwinta i wsp.
obserwacji wieloośrodkowych i regionalnych z obiektywną
oceną prowadzonego postępowania diagnostyczno-leczniczego. Pierwszym badaniem w Polsce, oceniającym
w wieku 2 lat rozwój dzieci urodzonych przedwcześnie
w regionie Warszawy było badanie PREMATURITAS,
przeprowadzone przez M. Rutkowską (2).
Dotychczas brak było w Polsce wieloośrodkowego
badania oceniającego rozwój dzieci urodzonych ze skrajnie
małą masą ciała, w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Wybór wieku (7 rok życia) dla przeprowadzenia badania
u dzieci, urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała, nie
był przypadkowy. Dopiero dla dzieci po ukończeniu 6 lat
dostępna jest, standaryzowana na populacji polskiej skala
inteligencji dla dzieci D. Wechslera (WISC-R − Wechsler
Intelligence Scale for Children – Revised). Testy, które
można zastosować w badaniu dzieci młodszych (poniżej
6 roku życia), są nieporównywalne ze skalą Wechslera.
Są to głównie skale niewerbalne: Skala Dojrzałości
Umysłowej Columbia, Test Matryc Ravena lub też Test
Leitera. WISC-R jest obecnie jedynym dostępnym narzędziem, które pozwala na dokonanie wnikliwej oceny
rozwoju poznawczego, zarówno w sferze percepcyjno-motorycznej, jak i słowno-pojęciowej.
Nierzadko dopiero w 7 r.ż. dziecko po raz pierwszy
kontaktuje się z dużą grupą rówieśników. Sprostanie
temu wyzwaniu wymaga od dziecka dojrzałości społecznej, emocjonalnej i umysłowej (3). Wielu autorów
wskazuje, że u dzieci urodzonych ze skrajnie małą masą
ciała, w wieku szkolnym częstość zaburzeń w rozwoju
poznawczym jest istotnie statystycznie większa, wyniki w nauce istotnie gorsze w porównaniu z dziećmi
urodzonymi w fizjologicznym terminie porodu. Nawet
20-40% dzieci urodzonych przedwcześnie prezentuje
w wieku szkolnym zaburzenia zachowania lub wymaga
dodatkowych form nauczania (4, 5).
Celem pracy była: ocena rozwoju poznawczego i motorycznego dzieci w 7 roku życia urodzonych z masą
ciała ≤1000 g w województwie małopolskim, a także
próba oceny ich szansy na przeżycie wolne od ciężkich
zaburzeń rozwojowych.
DdZ/B
Badaniem objęto dzieci w 7 roku życia, urodzone
pomiędzy 1.09.2002 a 31.08.2004 r. w województwie
małopolskim z masą ciała ≤1000 g. W przeprowadzeniu badania wzięły udział: 2 ośrodki noworodkowe III
stopnia referencyjności w województwie małopolskim
(Klinika Neonatologii w Krakowie, Oddział Patologii
i Intensywnej Terapii Noworodka Kliniki Chorób Dzieci
w Krakowie) oraz ośrodek noworodkowy II stopnia referencyjności (Oddział Intensywnej Terapii Noworodka
Szpitala Wojewódzkiego im. Św. Łukasza w Tarnowie).
W związku z trójstopniową organizacją opieki neonatologicznej w regionie jedynie w tych 3 ośrodkach leczone
były badane przez nas noworodki urodzone z masą ciała
≤1000 g. Dane z okresu okołoporodowego i czasu hospitalizacji pochodziły z dokumentacji medycznej ośrodków
uczestniczących w badaniu. Dodatkowo, zwrócono się
do ordynatorów wszystkich szpitali rejonowych z prośbą
o wypełnienie kwestionariusza dotyczącego liczby żywo
urodzonych, w ocenianym okresie, noworodków z ekstremalnie małą masą ciała oraz podanie dalszego losu
tych dzieci. Powyższe dane zweryfikowano z danymi
uzyskanymi z Głównego Urzędu Statystycznego. Według
GUS w ocenianym okresie urodziło się w województwie
małopolskim 275 noworodków z ekstremalnie małą masą
ciała, w tym 204 żywo oraz 71 martwo. Spośród 204 żywo
dĂďĞůĂ/͘ŚĂƌĂŬƚĞƌLJƐƚLJŬĂďĂĚĂŶĞũƉŽƉƵůĂĐũŝ;ϴϭĚnjŝĞĐŝͿ͘
dĂďůĞ/͘ůŝŶŝĐĂůĐŚĂƌĂĐƚĞƌŝƐƟĐƐŽĨƚŚĞƉŽƉƵůĂƟŽŶƐƚƵĚŝĞĚ͘
_ƌĞĚŶŝĂ;^Ϳ
DĞĂŶ;^Ϳ
hƌŽĚnjĞŶŝŽǁĂŵĂƐĂĐŝĂųĂ;ŐͿ
ŝƌƚŚǁĞŝŐŚƚ;ŐͿ
ϴϰϱ;ϭϯϬͿ
tŝĞŬƉųŽĚŽǁLJ;ƚLJŐ͘Ϳ
'ĞƐƚĂƟŽŶĂůĂŐĞ;ǁĞĞŬƐͿ
Ϯϳ͕ϯ;Ϯ͕ϭͿ
tŝĞŬǁĐŚǁŝůŝďĂĚĂŶŝĂ;ůĂƚĂͿ
ŐĞŽŶĞdžĂŵŝŶĂƟŽŶ;LJĞĂƌƐͿ
ϲ͕ϳ;Ϭ͕ϯͿ
DĞĚŝĂŶĂ
;ϮϱͲϳϱƉĞƌĐĞŶƚLJůͿ
Median
;ƉĞƌĐĞŶƟůĞͿ
^ŬĂůĂƉŐĂƌ;ϱŵŝŶͿ
ƉŐĂƌƐĐŽƌĞ;ϱŵŝŶ͘Ϳ
njĂƐŚŽƐƉŝƚĂůŝnjĂĐũŝƉŽƵƌŽĚnjĞŶŝƵ
;ĚŶŝͿ
>ĞŶŐƚŚŽĨŶĞŽŶĂƚĂů
ŚŽƐƉŝƚĂůŝnjĂƟŽŶ;ĚĂLJƐͿ
ϳ;ϰͲϴͿ
ϳϲ;ϲϯͲϵϳͿ
E;йͿ
WųĞđǏĞŷƐŬĂ
&ĞŵĂůĞƐĞdž
ϱϮ;ϲϰйͿ
^'Ύ
Ϯϰ;ϯϬйͿ
Respiratoroterapia
DĞĐŚĂŶŝĐĂůǀĞŶƟůĂƟŽŶ
ϳϯ;ϵϬйͿ
>ĞĐnjĞŶŝĞƐƵƌĨĂŬƚĂŶƚĞŵ
^ƵƌĨĂĐƚĂŶƚƚŚĞƌĂƉLJ
ϲϬ;ϳϲйͿ
>ĂƐĞƌŽƚĞƌĂƉŝĂnjƉŽǁŽĚƵZKWΎΎ
ZKWƌĞƋƵŝƌŝŶŐůĂƐĞƌƚŚĞƌĂƉLJ
Ϯϵ;ϯϲйͿ
<ƌǁĂǁŝĞŶŝĞ
ǁĞǁŶČƚƌnjĐnjĂƐnjŬŽǁĞ///Ͳ/sΣ
/ŶƚƌĂĐƌĂŶŝĂůŚĞŵŽƌƌŚĂŐĞ///Ͳ/sΣ
ϭϬ;ϭϮ͕ϯйͿ
>ĞƵŬŽŵĂůĂĐũĂŽŬŽųŽŬŽŵŽƌŽǁĂ
WĞƌŝǀĞŶƚƌŝĐƵůĂƌůĞƵŬŽŵĂůĂĐŝĂ
ϳ;ϴ͕ϲйͿ
důĞŶŽƚĞƌĂƉŝĂǁǁŝĞŬƵϯϲ
ƚLJŐ͘WDΎΎΎ
KdžLJŐĞŶƐƵƉƉŽƌƚĂƚƚŚĞĂŐĞŽĨ
ϯϲǁĞĞŬƐŽĨWD
ϯϭ;ϯϴйͿ
Ύ^'ʹƐŵĂůůĨŽƌŐĞƐƚĂƟŽŶĂůĂŐĞʹŶŽǁŽƌŽĚĞŬnjĂŵĂųLJ
ǁƐƚŽƐƵŶŬƵĚŽǁŝĞŬƵƉųŽĚŽǁĞŐŽ
ΎΎZKWʹƌĞƟŶŽƉĂƚŚLJŽĨƉƌĞŵĂƚƵƌŝƚLJʹƌĞƟŶŽƉĂƟĂ
ǁĐnjĞƑŶŝĂŬſǁ
ΎΎΎWDʹƉŽƐƚŵĞŶƐƚƌƵĂůĂŐĞʹǁŝĞŬůŝĐnjŽŶLJŽĚĚĂƚLJ
ŽƐƚĂƚŶŝĞũŵŝĞƐŝČĐnjŬŝ
Rozwój poznawczy i motoryczny w 7 roku życia dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała
225
Ryc. 1. Plan badania.
Fig. 1. Study schedule.
urodzonych noworodków, 191 (94%) leczonych było
w 3 ośrodkach biorących udział w badaniu. Do udziału
w programie badań w 7 roku życia zaproszono 89 dzieci
(43% kohorty urodzeniowej). Pełne dane dotyczące rozwoju uzyskano u 81 dzieci (91% dostępnej populacji).
Charakterystykę grupy objętej oceną przedstawiono
w tabeli I. W badanej grupie przeważały dziewczynki
(52/81; 64%). Średni wiek płodowy wynosił 27,3 tyg.
(SD: 2,1 tyg.), a średnia urodzeniowa masa ciała 845 g
(SD: 130 g). Większość dzieci wymagała w okresie noworodkowym wentylacji mechanicznej (73/81; 90%), a 60
(76%) otrzymało dotchawiczo surfaktant. W ocenianej
grupie zwraca uwagę bardzo duży odsetek dzieci, u których rozpoznano retinopatię wcześniaczą wymagającą
laseroterapii (29/81; 36%).
DdKz
Badanie przeprowadzono w terminie od 1.09.2009
do 30.12.2010 r. w poradniach specjalistycznych
Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie.
Rolę koordynatora programu pełniła Poradnia Patologii
i Rozwoju Noworodka Kliniki Chorób Dzieci Katedry
Pediatrii Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii
Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego
w Krakowie. Plan badania oraz liczbę uczestników
przedstawiono na rycinie 1.
ĂĚĂŶŝĞǁnjƌŽŬƵŝƐųƵĐŚƵ
Badanie wzroku i słuchu dzieci wykonane było podczas
konsultacji specjalistycznych w poradniach okulistycznej
i audiologicznej. Zakres badań uzależniony był od decyzji
konsultującego lekarza specjalisty. Lekarzy specjalistów
poproszono aby na podstawie badania fizykalnego i wyników badań dodatkowych zakwalifikowali dzieci do
jednej z 3 grup przyjętej przez nas klasyfikacji: 1) brak
zaburzeń widzenia i/lub słuchu, 2) zaburzenia wzroku i/lub
słuchu (niedosłuch na poziomie 30-70 dB), z możliwością
ich korygowania (okulary, soczewki kontaktowe, aparat
słuchowy, implanty ślimakowe); 3) głuchota (>70 dB)
i/lub ślepota mimo stosowanego leczenia.
ĂĚĂŶŝĞƌŽnjǁŽũƵƉŽnjŶĂǁĐnjĞŐŽ
Do oceny rozwoju poznawczego zastosowano skalę
dla dzieci D. Wechslera WISC-R (6). Obliczano iloraz
inteligencji zarówno w skali pełnej jak i słownej oraz
bezsłownej.
Szczegółowa analiza wyników umożliwiła ocenę harmonii rozwoju oraz następujących funkcji poznawczych
słownych i bezsłownych:
tT’PXOZDI[BTØCQPTJBEBOZDIXJBEPNPʯDJVNJFKʒUność uogólniania i klasyfikacji, myślenie arytmetyczne,
zasób słownictwa i umiejętność definiowania pojęć,
rozumienie norm społecznych, pamięć bezpośrednia
słuchowa,
tCF[T’PXOZDITQPTUS[FHBXD[PʯʉX[SPLPXBNZʯMFOJF
226
Przemko Kwinta i wsp.
przyczynowo-skutkowe, analiza i synteza wzrokowa,
wyobrażenie przestrzenne, tempo uczenia się wzrokowo-ruchowego.
KĐĞŶĂǁLJƐƚħƉŽǁĂŶŝĂŝŶŶLJĐŚƉƌŽďůĞŵſǁ
ƌŽnjǁŽũŽǁLJĐŚ
Na podstawie obserwacji w czasie badania psychologicznego oceniono występowanie następujących zaburzeń
rozwojowych: zaburzeń artykulacyjnych, nadruchliwości,
zaburzeń koncentracji uwagi, impulsywności, problemów adaptacyjnych, męczliwości, tempa pracy i stopnia
wzmożonego napięcia emocjonalnego.
Dokonywano również oceny sprawności grafomotorycznej oraz tzw. zgodności ręka – oko.
KĐĞŶĂǁLJƐƚħƉŽǁĂŶŝĂŝƐƚŽƉŶŝĂŵſnjŐŽǁĞŐŽ
ƉŽƌĂǏĞŶŝĂĚnjŝĞĐŝħĐĞŐŽ
w skali GMFCS (Gross Motor Function Classification
System), wartość ilorazu inteligencji 40-84 punktów,
zaburzenia wzroku i/lub słuchu, niedosłuch 30-70 dB,
z możliwością wyrównania (okulary, soczewki kontaktowe, aparat słuchowy, implanty ślimakowe), zespół
nadpobudliwości ruchowej,
t***HSVQBoDJʒ˃LJF[BCVS[FOJBSP[XPKVDJʒ˃LJFQPTUBDJF
mózgowego porażenia dziecięcego – IV° i V°, iloraz
inteligencji <40 punktów, ślepota i/lub głuchota).
KE^E^zEWZ‚z/
tK>EK/%‚</,hZF
ZKtK:Ktz,
Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (mpdz)
kwalifikowano do grup na podstawie ich możliwości
motorycznych (samodzielnego lub z pomocą przemieszczania się). Podział przeprowadzono opierając
się na skali Gross Motor Function Classification System
- GMFCS (7).
Ostatnim etapem badania był próba oceny szansy
na przeżycie wolne od ciężkich zaburzeń rozwojowych.
W analizie wykorzystano dane: zebrane od ordynatorów
oddziałów noworodkowych i otrzymane z Głównego
Urzędu Statystycznego oraz wyniki badań własnych
dotyczących rozwoju intelektualnego i motorycznego
noworodków urodzonych z ekstremalnie małą masą
ciała.
WZz:%d<ZzdZ/KEzZKtK:h
tzE/</
Na podstawie uzyskanych wyników przeprowadzonych badań dzieci kwalifikowano do jednej z 3 grup:
t*‫ڀ‬HSVQB¦SP[XØKQSBXJE’PXZQF’OBTQSBXOPʯʉNPUPryczna, iloraz inteligencji >84 punkty oraz prawidłowy
wzrok i słuch),
t**HSVQBo’BHPEOFMVCVNJBSLPXBOF[BCVS[FOJBSP[XPKV
(mózgowe porażenie dziecięce I°, II° lub III° w ocenie
tnjƌŽŬŝƐųƵĐŚ
Ślepotę lub jedynie poczucie światła odnotowano u 4
dzieci (5%), a istotne upośledzenie widzenia u kolejnych 6
dzieci (7%). Głuchotę nie poddającą się terapii rozpoznano
również u 4 dzieci (5%). Ciężki lub umiarkowany niedosłuch,
który korygowany był aparatami słuchowymi lub wszczepem
implantów ślimakowych stwierdzono u 5 dzieci (6%).
ͻƑƌĞĚŶŝĂͬŵĞĂŶнϵϱй/
ZLJĐ͘Ϯ͘tLJŶŝŬŝďĂĚĂŶŝĂŝůŽƌĂnjƵŝŶƚĞůŝŐĞŶĐũŝƵnjLJƐŬĂŶĞǁƉŽƐnjĐnjĞŐſůŶLJĐŚƉŽĚƐŬĂůĂĐŚt/^ͲZ͘
&ŝŐ͘Ϯ͘ĞƚĂŝůĞĚƌĞƐƵůƚƐŽĨƚŚĞ/YƚĞƐƚƐ͘
227
Rozwój poznawczy i motoryczny w 7 roku życia dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała
W badaniu rozwoju poznawczego testem Wechslera
53 (65%) dzieci uzyskało wartość I.I. 85 punktów i powyżej, 13 dzieci (16%) − wynik w zakresie 70-84 punktów, 9 dzieci (11%), w zakresie 40-69 punktów oraz 6
dzieci (7%) otrzymało <40 punktów (ciężkie mózgowe
porażenie dziecięce, niemożność wykonania badania).
Ogólnie średnia wartość ilorazu inteligencji w badanej
grupie wynosiła 92,9 punktów (SD: 17 punktów), w tym
w skali słownej 94,5 punktów, a w skali bezsłownej 91
punktów. Szczegółową ocenę uzyskanych wyników w poszczególnych elementach psychologicznego badania
testem WISC-R przedstawia rycina 2.
/ŶŶĞƉƌŽďůĞŵLJƌŽnjǁŽũŽǁĞ
Na rycinie 3 przedstawiono stwierdzane u dzieci
w czasie badania psychologicznego problemy rozwojowe. Zwrócić należy uwagę, że w opinii badających
psychologów aż 2/3 dzieci wykazuje nieharmonijny
rozwój, a 40% problemy adaptacyjne. Równie częste są
także problemy z koncentracją uwagi oraz nadruchliwość
i impulsywność (ponad 30% badanych dzieci).
tLJƐƚħƉŽǁĂŶŝĞŝƐƚŽƉŝĞŷŵſnjŐŽǁĞŐŽƉŽƌĂǏĞŶŝĂ
ĚnjŝĞĐŝħĐĞŐŽ
Mózgowe porażenie dziecięce rozpoznano u 13 dzieci
(16%), w tym u 7 dzieci (9%) ocenione było jako ciężkie
dĂďĞůĂ//͘KĐĞŶĂŬŽƌĞůĂĐũŝƉŽŵŝħĚnjLJǁLJŶŝŬĂŵŝŝůŽƌĂnjƵŝŶͲ
ƚĞůŝŐĞŶĐũŝĂƐƚǁŝĞƌĚnjĂŶLJŵŝnjĂďƵƌnjĞŶŝĂŵŝŶĞƵƌŽůŽŐŝĐnjŶLJŵŝ͘
dĂďůĞ//͘ŽƌƌĞůĂƟŽŶďĞƚǁĞĞŶ/YƌĞƐƵůƚƐĂŶĚŶĞƵƌŽůŽŐŝĐ
ŝŵƉĂŝƌŵĞŶƚ͘
/ůŽƌĂnjŝŶƚĞůŝŐĞŶĐũŝ
/ŶƚĞůŝŐĞŶĐĞƋƵŽƟĞŶƚ
ĂďƵƌnjĞŶŝĞ
/ŵƉĂŝƌŵĞŶƚ
фϰϬ
Eсϲ
ϰϬͲϲϵ
Eсϭϵ
ϳϬͲϴϰ
Eсϭϯ
шϴϱ
Eсϱϯ
DWnjΎ
Cerebral
palsy
/Ͳ///
'D&^ΎΎ
0
2
2
2
/sͲs
'D&^ΎΎ
6
0
0
1
ĂďƵƌnjĞŶŝĂ
ǁnjƌŽŬƵ
Vision
ŝŵƉĂŝƌŵĞŶƚ
umiarkoͲ 2
ǁĂŶĞ
Moderate
2
1
1
_ůĞƉŽƚĂ
Blindness
2
0
1
1
ĂďƵƌnjĞŶŝĂ
ƐųƵĐŚƵ
Hearing
ŝŵƉĂŝƌŵĞŶƚ
umiarkoͲ 1
ǁĂŶĞ
Moderate
2
0
2
'ųƵĐŚŽƚĂ
Deafness
1
2
0
1
Nie oceniano
Not evaluated
ZŽnjǁſũƉŽnjŶĂǁĐnjLJ
7
12
5
ĂďƵƌnjĞŶŝĂ
ŬŽŶĐĞŶƚƌĂĐũŝƵǁĂŐŝ͕
ŝŵƉƵůƐLJǁŶŽƑđ͕
Problems
ǁŝƚŚĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟŽŶ
ŚĂƐƚLJĂĐƟŽŶƐ
ΎDWnjͲŵſnjŐŽǁĞƉŽƌĂǏĞŶŝĞĚnjŝĞĐŝħĐĞ
Ύ^ŬĂůĂ'D&s^Ͳ'ƌŽƐƐDŽƚŽƌ&ƵŶĐƟŽŶůĂƐƐŝĮĐĂƟŽŶƐĐĂůĞ
100%
90%
80%
70%
63,3
60%
50%
40,8
40%
36,7
36,7
32,7
32,7
30,6
30,6
9
10
30%
20,4
20%
16,3
10%
0%
1
2
3
4
5
6
7
8
ϭʹŶŝĞŚĂƌŵŽŶŝũŶLJƌŽnjǁſũͬƵŶĞǀĞŶĚĞǀĞůŽƉŵĞŶƚ
ϳʹŵħĐnjůŝǁŽƑđͬeasy weariness
ϮʹŶŝĞnjŐŽĚŶŽƑđƌħŬŝŝŽŬĂͬŚĂŶĚͬĞLJĞŝŶĐŽŶƐŝƐƚĞŶĐĞ
ϴʹǁŽůŶĞƚĞŵƉŽƉƌĂĐLJͬƐůŽǁǁŽƌŬƌĂƚĞ
ϯʹƉƌŽďůĞŵLJĂĚĂƉƚĂĐLJũŶĞͬƉƌŽďůĞŵƐǁŝƚŚĂĚĂƉƚĂƟŽŶ
ϵʹǁnjŵŽǏŽŶĞŶĂƉŝħĐŝĞĞŵŽĐũŽŶĂůŶĞͬŝŶĐƌĞĂƐĞĚĞŵŽƟŽϰʹnjĂďƵƌnjĞŶŝĂƵǁĂŐŝͬƉƌŽďůĞŵƐǁŝƚŚĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟŽŶ
nal tension
ϱʹŶĂĚƌƵĐŚůŝǁŽƑđͬŚLJƉĞƌĂĐƟǀŝƚLJ
ϭϬʹnjĂďƵƌnjĞŶŝĂĂƌƚLJŬƵůĂĐũŝͬƉƌŽďůĞŵƐǁŝƚŚƉƌŽƉĞƌĂƌƟĐƵ6ʹŝŵƉƵůƐLJǁŶŽƑđͬŚĂƐƚLJĂĐƟŽŶƐ
ůĂƟŽŶ
ZLJĐ͘ϯ͘tLJƐƚħƉŽǁĂŶŝĞnjĂďƵƌnjĞŷƌŽnjǁŽũŽǁLJĐŚǁŐƌƵƉŝĞϴϭĚnjŝĞĐŝǁϳƌŽŬƵǏLJĐŝĂƵƌŽĚnjŽŶLJĐŚnjĞŬƐƚƌĞŵĂůŶŝĞŵĂųČ
ŵĂƐČĐŝĂųĂ͘
&ŝŐ͘///͘dŚĞŝŶĐŝĚĞŶĐĞŽĨĚĞǀĞůŽƉŵĞŶƚĂďŶŽƌŵĂůŝƟĞƐŝŶϴϭĐŚŝůĚƌĞŶŝŶƚŚĞϳƚŚLJĞĂƌŽĨůŝĨĞďŽƌŶĂƐ>tŶĞǁďŽƌŶƐ͘
228
Przemko Kwinta i wsp.
(IV i V stopień wg GMFCS) a u 6 (7%) łagodne lub
umiarkowane (I-III stopień wg GMFCS).
KEZKtK:hE:'ZhWz
Prawidłowy rozwój stwierdzono u 45 dzieci (56%), 25
dzieci (30%) zakwalifikowano do grupy łagodnego lub
umiarkowanego zaburzenia rozwoju, natomiast 11 (14%)
dzieci do grupy ciężkiego zaburzenia rozwoju. Korelację
pomiędzy wynikami ilorazu inteligencji a stwierdzanymi
zaburzeniami neurologicznymi przedstawiono w tabeli II.
KE^E^zEWZ‚z/
tK>EK/%‚</,hZF
ZKtK:Ktz,
W województwie małopolskim w okresie od 1.09.2002
do 31.08.2004 roku urodziło się 204 żywych noworodków
z masą ciała ≤1000 g. We wczesnym okresie niemowlęcym zmarło 115 dzieci (56%). Podsumowanie szansy
na przeżycie wolne od ciężkich zaburzeń rozwojowych
w zależności od wieku płodowego oraz urodzeniowej
masy ciała przedstawiono na rycinach 4 i 5. Ogólnie
szansa przeżycia wolnego od ciężkich zaburzeń wynosiła
wśród dzieci z urodzeniową masą ciała ≤700 g jedynie
15%, wśród dzieci z masą ciała 701-800 g − 28%, 801900g – 45%, a 901-1000g − 62%.
ZLJĐ͘ϰ͘KĐĞŶĂƌŽŬŽǁĂŶŝĂĐŽĚŽƉƌnjĞǏLJĐŝĂŝƌŽnjǁŽũƵŶĞƵƌŽͲ
ůŽŐŝĐnjŶĞŐŽǁϳ͘ƌŽŬƵǏLJĐŝĂǁƉŽĚŐƌƵƉĂĐŚǁLJƌſǏŶŝŽŶLJĐŚŶĂ
ƉŽĚƐƚĂǁŝĞǁŝĞŬƵƉųŽĚŽǁĞŐŽ;ǁƉŽůƵďŝĂųLJŵŶĂǁLJŬƌĞƐŝĞ
ƉŽĚĂŶŽďĞnjǁnjŐůħĚŶČůŝĐnjďħĚnjŝĞĐŝŽƉƌĂǁŝĚųŽǁLJŵƌŽnjǁŽũƵͿ͘
&ŝŐ͘ϰ͘WƌŽŐŶŽƐŝƐĨŽƌƚŚĞĚĞǀĞůŽƉŵĞŶƚŽĨƚŚĞĐŚŝůĚŝŶƚŚĞϳƚŚ
LJĞĂƌŽĨůŝĨĞĂƐƌĞůĂƚĞĚƚŽƚŚĞŐĞƐƚĂƟŽŶĂůĂŐĞĂƚďŝƌƚŚ;ƚŚĞ
ŶƵŵďĞƌŽŶƚŚĞǁŚŝƚĞĮĞůĚŝŶĚŝĐĂƚĞƐƚŚĞĂĐƚƵĂůŶƵŵďĞƌŽĨ
ĐŚŝůĚƌĞŶǁŝƚŚŶŽƌŵĂůĚĞǀĞůŽƉŵĞŶƚͿ͘
z^<h^:
Publikowane przez światowe ośrodki neonatologiczne
wyniki wieloletnich obserwacji rozwoju noworodków
urodzonych jako skrajnie niedojrzałe obrazują, jak ważna
jest długofalowa obserwacja tej grupy dzieci.
Od lat 80-tych na świecie obserwuje się zmniejszenie umieralności dzieci urodzonych z ekstremalnie
małą masą ciała (ELBW − Extremely Low Birth Weight).
Równocześnie pojawiają się różne informacje dotyczące ich rozwoju i występujących zaburzeń. (8). Różnice
wyników w publikowanych pracach, mogą być związane
z okresem, w którym prowadzone były badania, a także
z różnicami w metodach postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, różnicami w wyposażeniu miejsca
urodzenia (poród w ośrodkach perinatologicznych III
stopnia lub transport po urodzeniu), a także z charakterem badania (jedno- lub wieloośrodkowe). Istotnym jest
zatem długofalowe prowadzenie na bieżąco obserwacji
regionalnych i/lub krajowych kohort urodzeniowych.
KĐĞŶĂƌŽnjǁŽũƵƉŽnjŶĂǁĐnjĞŐŽ
W badaniach własnych nad rozwojem poznawczym
w oparciu o skalę do badania inteligencji WISC-R
prawidłowy wynik stwierdzono u 65% dzieci. Iloraz
ZLJĐ͘ϱ͘KĐĞŶĂƌŽŬŽǁĂŶŝĂĐŽĚŽƉƌnjĞǏLJĐŝĂŝƌŽnjǁŽũƵŶĞƵͲ
ƌŽůŽŐŝĐnjŶĞŐŽǁϳ͘ƌŽŬƵǏLJĐŝĂǁƉŽĚŐƌƵƉĂĐŚǁLJƌſǏŶŝŽŶLJĐŚ
ŶĂƉŽĚƐƚĂǁŝĞƵƌŽĚnjĞŶŝŽǁĞũŵĂƐLJĐŝĂųĂ;ǁƉŽůƵďŝĂųLJŵŶĂ
ǁLJŬƌĞƐŝĞƉŽĚĂŶŽďĞnjǁnjŐůħĚŶČůŝĐnjďħĚnjŝĞĐŝŽƉƌĂǁŝĚųŽͲ
ǁLJŵƌŽnjǁŽũƵͿ͘
&ŝŐ͘ϱ͘WƌŽŐŶŽƐŝƐĨŽƌƚŚĞĚĞǀĞůŽƉŵĞŶƚŽĨƚŚĞĐŚŝůĚŝŶƚŚĞ
ϳƚŚLJĞĂƌŽĨůŝĨĞĂƐƌĞůĂƚĞĚƚŽƚŚĞďŝƌƚŚǁĞŝŐŚƚ;ƚŚĞŶƵŵďĞƌ
ŽŶƚŚĞǁŚŝƚĞĮĞůĚŝŶĚŝĐĂƚĞƐƚŚĞĂĐƚƵĂůŶƵŵďĞƌŽĨĐŚŝůĚƌĞŶ
ǁŝƚŚŶŽƌŵĂůĚĞǀĞůŽƉŵĞŶƚͿ͘
Inteligencji (I.I.) poniżej 70 uzyskało 18%, podobnie
stwierdzili Taylor i wsp. (9) oraz Hack (10) w obserwacjach dzieci w wieku szkolnym. Uzyskany średni wynik
I.I. wynosił w skali pełnej 92,9 i, co charakterystyczne jest
dla badanej grupy, w skali słownej był wyższy [śr. 94,5]
od wyniku w skali bezsłownej [śr. 91,0]. Taki rozkład
wyników wskazuje na zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz małej motoryki, które stwierdza
się w wieku szkolnym w grupie dzieci urodzonych jako
niedojrzałe noworodki (11). Dzieciom, u których nie
można było wykonać badania z powodu ich ciężkich
Rozwój poznawczy i motoryczny w 7 roku życia dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała
zaburzeń neurologicznych, przypisano wynik I.I. poniżej
40 pkt (12). Analizując poszczególne elementy badania psychologicznego stwierdzono obniżone wartości
dla myślenia arytmetycznego, pamięci bezpośredniej
słuchowej oraz w próbach sprawdzających możliwości
manualne, koordynację wzrokowo-ruchową. Podobne
wyniki podają autorzy – Vohr i Garcia (13) podkreślając
istnienie problemu z integracją wzrokowo-ruchową.
Według nich problem ten występuje nawet u 45% dzieci
urodzonych przedwcześnie, według Saigal i wsp. (14) oraz
Taylor i wsp. (9) u 17-21%. Problemy z arytmetyką, ale
też z czytaniem występują 3-5x częściej w populacji dzieci
urodzonych przedwcześnie w porównaniu z rówieśnikami
urodzonymi o czasie (15). Schraeder i wsp. podają, że
71% dzieci z ELBW ma problemy z nauką matematyki
i czytania (w porównaniu do 29% w grupie rówieśników
urodzonych o czasie) (11). W badaniu Horwood i wsp.
(5) 1/3 dzieci urodzonych przedwcześnie osiągnęła niższe
wyniki w czytaniu, 40% w matematyce i pisaniu a 33%
wymagało dodatkowego nauczania.
KĐĞŶĂǁLJƐƚħƉŽǁĂŶŝĂŝŶŶLJĐŚƉƌŽďůĞŵſǁ
ƌŽnjǁŽũŽǁLJĐŚ
W badaniu psychologicznym zaobserwowano takie
problemy jak zaburzenia: adaptacyjne, koncentracji
uwagi, artykulacji, a także nieharmonijny rozwój.
U ponad 1/3 dzieci stwierdzono nadruchliwość i impulsywność, co jest zgodne z obserwacjami innych
autorów (4, 5, 9, 16, 17). Autorzy ci podkreślają , że
u dzieci przedwcześnie urodzonych istnieje zwiększone
ryzyko wystąpienia zespołu ADHD.
KĐĞŶĂǁLJƐƚħƉŽǁĂŶŝĂŝƐƚŽƉŝĞŷŵſnjŐŽǁĞŐŽ
ƉŽƌĂǏĞŶŝĂĚnjŝĞĐŝħĐĞŐŽ
Przedwczesne urodzenie stanowi również zwiększone
ryzyko wystąpienia mózgowego porażenia dziecięcego (mpdz). Częstość jego występowania, zwłaszcza w grupie dzieci z ELBW, wiąże się ze stopniem
agresywności i jakości perinatalnej opieki medycznej. Częstość mpdz, znaczącego klinicznego markera
uszkodzeń mózgu, wzrastała w okresie pierwszych lat
u dzieci, u których prowadzono intensywną terapię
neonatologiczną, równolegle do obniżenia się umieralności dzieci urodzonych z masą ciała <1500 g. Od
2000 r, kiedy ogranicza się stosowanie postnatalnie
kortykoterapii, wprowadzane są nowe metody wentylacji oraz nowe metody zapobiegania posocznicy i
zakażeniom szpitalnym, stwierdza się zmniejszenie
częstości występowania posocznicy oraz wylewów
około/dokomorowych. W konsekwencji zaobserwowano tendencję spadkową w częstości występowania
mpdz (18). W badanej przez nas populacji u 16% dzieci
urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała rozpoznano mózgowe porażenie dziecięce a 9% nie posiadało możliwości samodzielnego poruszania się. Dzieci
z mpdz przemieszczają się, co było podstawą w ocenie
229
w skali GMFCS, samodzielnie bez pomocy, samodzielnie z pomocą kul, lasek, balkonika lub na wózku, albo
wymagają pomocy rodziców w przemieszczaniu się.
Podobną częstość występowania mpdz, ale u dzieci
jeszcze bardziej niedojrzałych, urodzonych przed 26.
tygodniem wieku płodowego, wykazali w swoim badaniu
przeprowadzonym w 2 ośrodkach Jacobs i wsp. (19).
W badaniu EPICure częstość ta była wyższa, wynosiła
20%, u dzieci urodzonych jako skrajnie niedojrzałe
− <26. tygodnia wieku płodowego (20). W Australii,
w badaniu prowadzonym przez Roberts i wsp. w latach
90-tych XX wieku, w grupie dzieci z urodzeniową masą
ciała poniżej 1000 g, mpdz rozpoznano u 10% dzieci
(21), podobnie w badaniu Doyle i wsp. (12). W badaniu polskim PREMATURITAS (2) i we francuskim
EPIPAGE (22) − częstość występowania mpdz w całej
badanej populacji wynosiła 9, natomiast po podziale na
grupy według wieku płodowego, stwierdzono różnice.
Mpdz najczęściej występowało u dzieci urodzonych
przed 27 tygodniem − 18%, urodzonych w 27. i 28.
tygodniu 12-13%. W badaniu PREMATURITAS u dzieci
z ciąży trwającej 24-26 tygodni – mpdz występowało
u 30% dzieci. W badaniu EPIPAGE − 67% dzieci poruszało się bez pomocy, w badaniu EPICure – 31%,
w badaniu Doyle`a i wsp. – 25%, a w naszym badaniu
do poziomu I w skali GMFCS zakwalifikowaliśmy
5 dzieci, czyli 31% pacjentów z mpdz.
KĐĞŶĂƐnjĂŶƐLJŶĂƉƌnjĞǏLJĐŝĞǁŽůŶĞŽĚĐŝħǏŬŝĐŚ
njĂďƵƌnjĞŷƌŽnjǁŽũŽǁLJĐŚ
Istotne znaczenie ma prowadzone od dawna monitorowanie wczesnej umieralności niemowląt (w 1.
roku życia). W badanej przez nas grupie wynosiła ona
58%. Uzyskane wyniki podobne są do uzyskiwanych
na świecie w latach 1995-2000 (20, 22, 23, 24). Należy
jednak zwrócić uwagę na dane statystyczne opublikowane w Szwecji w 2009 roku, z których wynika, że 70%
dzieci urodzonych w 24 tygodniu wieku płodowego
ma szansę na przeżycie pierwszego roku życia (25).
Dane japońskie z 2005 roku wykazują, że 60% dzieci
urodzonych w 23 tygodniu ciąży ma szansę na przeżycie
do 90 dnia życia (26).
Z punktu widzenia jakości życia niezwykle ważne
jest określenie nie tylko szansy na przeżycie, ale przede
wszystkim szansy na przeżycie dziecka bez występowania istotnych uszkodzeń. W badaniach własnych szansę
na przeżycie pierwszego roku życia miało 32% dzieci.
Wykazaliśmy też, że szansa na przeżycie bez istotnych
powikłań, rośnie wraz z rosnącą dojrzałością dziecka.
W badanej przez nas populacji dzieci urodzonych w 26-27.
Hbd jest mniejsza w porównaniu do innych ośrodków.
Szansa na przeżycie bez istotnych zaburzeń rozwoju dla
dzieci urodzonych w 23 tygodniu ciąży w naszej populacji
wynosiła 5%, inni autorzy podają 6-14% (27). Najlepsze
wyniki − 30% szansy na przeżycie bez powikłań uzyskano
w dwóch ośrodkach w Szwecji w latach 1992-1998 (28).
230
Przemko Kwinta i wsp.
Uzyskane wyniki wskazują, że problemem staje się
konieczność stymulowania zaburzonych sfer poznawczych dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała
(np. poprzez organizowanie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, dydaktyczno-wyrównawczych, kształcenie
specjalne). Skłaniają również do monitorowania dalszego
rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie, zwłaszcza, że
jak podkreślają niektórzy autorzy, konieczność uczestniczenia w specjalnych zajęciach edukacyjnych wzrasta
w kolejnych latach nauki szkolnej (21, 26).
Podsumowując, potrzebna jest więc dalsza, długofalowa obserwacja badanej grupy dzieci urodzonych
z ekstremalnie małą masą ciała.
WNIOSKI
1. Wyniki badań regionalnych mogą stanowić istotną
pomoc w ocenie rokowania odnośnie przeżycia i jakości życia dzieci urodzonych z ELBW.
2. U większości badanych dzieci stwierdzono nieharmonijny rozwój, problemy z koncentracją uwagi i gorszą
sprawność manualną, co utrudnia w istotny sposób
ich funkcjonowanie w szkole i grupie rówieśniczej.
3. Konieczne jest kontynuowanie badań rozwoju somatycznego i psychicznego obejmujących dzieci urodzone
z ELBW również w późniejszym okresie ich życia.
W/_D/EE/dtK
1. Saigal S., Pinelli J., Hoult L., Kim M.M., Boyle M.: Psychopathology
and social competencies of adolescents who were extremely
low birth weight. Pediatrics 2005, 111, 969-975.
2. Rutkowska M.: Ocena rozwoju dzieci urodzonych
przedwcześnie. Dwuletnie prospektywne badanie kohortowe.
Seminaria z Medycyny Perinatalnej. Tom VIII. Ośrodek
Wydawnictw Naukowych, Poznań 2003.
3. Rijneveld S.A., de Kleine M.J.K., van Baar A.L. et al: Behavioural
and emotional problems in very preterm and very low
birthweight infants at age 5 years. Arch. Dis. Child. Fetal
Neonatal Ed 2006, 91, F423-F428.
4. Bhutta A., Cleves M., Casey P., Cradock M., Anand K.:
Cognitive and behavioural outcomes of school-aged children
who were born preterm. JAMA 2002, 288, 728-737.
5. Horwood L., Mogridge N., Darlow B.: Cognitive, educational,
and behavioural outcomes at 7 to 8 years in national very
low birthweight cohort. Arch. Dis. Child. Fetal Neonatal
Ed 1998, 79, F12-F20.
6. Krasowicz-Kupis G., Wiejak K.: Skala inteligencji Wechslera dla
dzieci (WISC-R) w praktyce psychologicznej. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2006.
7. Pallisano R., Rosenbaum P., Walter S., Russell D., Wood E.,
Galuppi B.: Development and reliability of system to classify gross
motor function in children with cerebral palsy. Developmental
Medicine & Child Neurology 1997, 39, 214-233.
8. Wilson-Costello D., Friedman H., Minich N., Siner B., Taylor
G., Schluchter M., Hack M.: Improved neurodevelopmental
outcomes for extremely low birth weight infants in 20002002. Pediatrics 2007, 119, 37-45.
9. Taylor H., Klein N., Minich N., Hack M.: Middle-school
outcomes in very low birthweight. Child. Dev. 2000, 71,
1495-1511.
10. Hack M., Taylor G., Klein N., Mercuri-Minich N.: Functional
limitations and special health care needs of 10- to 14-year-old
children weighing less than 750 grams at birth. Pediatrics
2000, 106, 554-560.
11. Schneider C., Nadau L., Bard Ch., Lambert J., Majnemer
A., Malouin F., Robaey P., St-Amand P., Tessier R.: Visuomotor coordination in 8-year-old children born pre-term
before and after 28 weeks of gestation. Developmental
Neurorehabilitation 2008, 11(3), 215-224.
12. Doyle L.W., Anderson P.J.: Improved neurosensory outcome
at 8 years of age of extremely low birthweight children
born in Victoria over three distinct eras. Arch. Dis. Child.
Fetal Neonatal Ed 2005, 90, F484-F488.
13. Vohr B., Garcia C.: Neurodevelopmental and school
performance of very low-birth-weight infants: a sevenyear longitudinal study. Pediatrics1985, 76(3), 345-350.
14. Saigal S., den Ouden L., Wolke D. et al.: School-age outcomes
in children who were extremely low birth weight from
four international population-based cohorts. Pediatrics
2003, 112, 943-950.
15. Cooke R., Foulder-Hughes L.: Growth impairment in the
very preterm and cognitive and motor performance at 7
years. Arch. Dis. Child. 2003, 88, 482-487.
16. Wolke D.: Psychological development of prematurely born
children. Arch. Dis. Child. 1998, 78, 567-570.
17. Hille E.T., Lya den Ouden A., Saigal S., Wolke D., Lambert M.,
Whitaker A., Pinto-Martin J., Hoult L., Meyer R., Feldman J.,
Veerlove-Vanhorick S., Paneth N.: Behavioural problems in
children who weigh 1000g or less at birth in four countries.
Lancet 2001, 357, 1641-1643.
18. Wilson-Costello D.: Is there evidence that long-term
outcomes have improved with intensive care? Seminars
in Fetal Neonatal Med. 2007, 12, 344-354.
19. Jacobs S., O’Brien K., Inwood S., Kelly E., Whyte H.: Outcome
of infants 23-26 week’s gestation pre and post surfactant.
Acta Pediatr. 2000, 89, 959-965.
20. Marlow N., Wolke D., Bracewell M., Samara M.: Neurologic
and developmental disability at six years of age after extremely
preterm birth. N. Engl. J. Med. 2005, 352, 9-19.
21. Roberts A-P., Anderson P.J., Doyle L.: Neurosensory disabilities
at school age in geographic cohorts of extremely low birth
weight children born between the 1970s and the 1990s. J.
Pediatr. 2009, 154, 829-934.
22. Larroque B., Ancel p-Y., Marret S., Marchand L., Andre
M., Arnaud C., Pierrat V., Roze J-C., Messer J., Burguet A.,
Picaud J-Ch., Breart G., Kaminski M.: Neurodevelopmental
disabilities and special care of 5-year-old children born before
33 weeks of gestation (the EPIPAGE study): a longitudinal
cohort study. Lancet 2008, 371, 813-820.
23. Vanhaesebrouck P., Allegaert K., Bottu j., Debauche Ch., Devlieger
H., Docx M., Francois A., Haumont D., Lombert J., Rigo J., Smets
Rozwój poznawczy i motoryczny w 7 roku życia dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała
K., Vanherreweghe I., Overmeire B., Reempts P.: The EPIBEL
study: outcomes to discharge from hospital for extremely preterm
infants in Belgium. Pediatrics 2004, 114, 663-675.
24. El-Metwally D., Vohr B., Tucker R.: Survival and neonatal
morbidity at the limits of viability in the mid 1990s: 22 to
25 weeks. J. Pediatr. 2000, 137, 616-22.
25. The EXPRESS Group: One-Year survival of extremely
preterm infants after active perinatal care in Sweden. JAMA
2009, 301, 2225-2227.
26. Itabashi K., Horiuchi T., Kusuda S., Kabe K., Itani Y.,
Nakamura T., Fujimura M., Matsuo M.: Mortality rates
for extremely low birth weight infants born in Japan in
2005. Pediatrics 2009; 123, 445-450.
27. Gross S.J., Anbar R.D., Mettelman B.B.:.Follow-up at 15 years
of preterm infants from a controlled trial of moderately
early dexamethasone for the prevention of chronic lung
disease. Pediatrics. 2005, 115, 681-687.
231
28. Serenius F., Ewald U., Farooqi A., Holmgren P.A., Håkansson
S., Sedin G.: Short-term outcome after active perinatal
management at 23-25 weeks of gestation. A study from
two Swedish perinatal centres. Part 3: neonatal morbidity.
Acta Paediatr. 2004, 93, 1090-1097.
Wkład Autorów/Authors' contributions
Według kolejności
Konflikt interesu/Conflicts of interest
Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów.
The Authors declare that there is no conflict of interest.
Nadesłano/Received: 17.05.2011 r.
Zaakceptowano/Accepted: 8.05.2012 r.
Published on line/Dostępne on line
Adres do korespondencji:
Przemko Kwinta
Klinika Chorób Dzieci Katedry Pediatrii WL UJ
ul. Wielicka 265, 30-663 Kraków
tel./fax (12) 658-44-46
[email protected]