Słodycze na specjalne okazje – dla cukrzyków

Słodycze na specjalne okazje – dla cukrzyków
W ostatnim dziesięcioleciu gwałtownie wzrosło tempo Ŝycia. Z dnia na dzień bombarduje nas
coraz więcej nowych informacji, rosną wymagania, przybywa nam obowiązków. Presja
konsumpcyjnego stylu Ŝycia napędzona dodatkowo reklamą, powoduje, Ŝe nie potrafimy z
niczego zrezygnować. Zapominamy, Ŝe chociaŜ rozkwit nauki i techniki przyspiesza rozwój
cywilizacji, to wciąŜ nie jest w stanie zwiększyć zdolności adaptacyjnych organizmu. W
efekcie Ŝyjemy w ciągłym stresie i wiecznej pogoni za zdobyczami cywilizacji.
Zmiana stylu Ŝycia powoduje coraz większą izolacje od środowiska naturalnego, rośnie ilość toksyn we
wdychanym powietrzu, pitej wodzie i spoŜywanej Ŝywności. Do dyspozycji mamy wszystkie rodzaje
poŜywienia, praktycznie o kaŜdej porze roku i w znacznie większej ilości, niŜ potrzebuje tego organizm.
Zaczęliśmy jeść potrawy nowe, ładne, kolorowe, sztuczne, ale mniej zdrowe.
Prawidłowe Ŝywienie dzieci i młodzieŜy z cukrzycą jest bardzo waŜnym elementem leczenia choroby.
SłuŜy zapewnieniu dzieciom, młodzieŜy z cukrzycą prawidłowego rozwoju fizycznego i umysłowego,
dobrej kontroli metabolicznej oraz moŜliwości prowadzenia aktywnego trybu Ŝycia na równi z dziećmi
zdrowymi. Nauka zdrowego odŜywiania dzieci, młodzieŜy z cukrzycą i ich rodzin, stałe doradztwo
dietetyczne powinny być uwzględniane w edukacji na równi z innymi elementami terapii cukrzycy
(insulinoterapia, wysiłek fizyczny).
Nowoczesna insulinoterapia i moŜliwość prowadzenia stosownej samokontroli pozwalają w znacznym
stopniu zliberalizować odŜywianie w cukrzycy. Specyficzne zalecenia dietetyczne, które otrzymuje
dziecko, młody człowiek z cukrzycą mają na celu zredukowanie do minimum ryzyko hipoglikemii i
hiperglikemii oraz zapobieganie późnym powikłaniom jak otyłość, nadciśnienie. Wskazówki dotyczą nie
tylko osoby chorej, ale całej rodziny. NaleŜy unikać stosowania „diety nakazowej”, która oznacza
ograniczenia i staje się źródłem uczucia odmienności lub buntu ze strony dziecka i jego rodziców.
Leczenie metodą wielokrotnych wstrzyknięć, ciągłym podskórnym wlewem insuliny (pompy insulinowe)
stwarza duŜe moŜliwości zmian zarówno wielkości posiłków jak i pory spoŜywania pod warunkiem, Ŝe
osoba z cukrzycą opanowała wiedzę i umiejętności niezbędne do realizowania tego systemu leczenia.
OdŜywianie w cukrzycy u dzieci i młodzieŜy powinno stanowić 55-60% węglowodanów, 30% tłuszczy, 1015% białka, a zaplanowany system Ŝywienia powinien ulegać modyfikacji stosownie do zmian w trybie
Ŝycia dziecka.
Praktyczne wskazówki dla rodziców dotyczące prawidłowego Ŝywienia dzieci
•
•
Kształtowanie zachowań dziecka przy posiłkach.
Spokojna atmosfera, estetyczny wygląd, regularne pory posiłków, dobry przykład rodziców
korzystnie wpływają na kształtowanie prawidłowych nawyków Ŝywieniowych. Nerwowa
atmosfera przy stole, omawianie problemów rodzinnych wpływają na kojarzenie posiłków z
przykrościami. Nadmierne rozdrabnianie produktów (przecieranie, gotowanie, stosowanie
potraw łatwych do gryzienia) ułatwia i przyspiesza posiłki dziecka, ale moŜe hamować jego
rozwój psychomotoryczny. Podawanie produktów o drobnych, kulistych kształtach i
rozpraszanie uwagi dziecka – mówienie, chodzenie, zabawa, w trakcie jedzenia mogą być
przyczyną niebezpiecznego zadławienia.
Dobór odpowiednich produktów spoŜywczych.
Urozmaicone odŜywianie zawierające pełnowartościowe produkty spoŜywcze zapewnia
pokrycie zapotrzebowania na wszystkie składniki odŜywcze. Stopniowe wprowadzanie i
przyzwyczajanie do nowych produktów pomaga dziecku zaakceptować szeroki asortyment
produktów i potraw.
• przykład rodziców lub opiekunów (wspólne posiłki, akceptacja urozmaiconego Ŝywienia
przez rodziców)
• zachęcająca forma posiłków (atrakcyjne kolory, kształty, konsystencje)
• podawanie nowych produktów w małej ilości z tymi, które dziecko juŜ zna i lubi bez
zmuszania do ich jedzenia
• zjedzenie nowych produktów w towarzystwie rówieśników (produkty są lepiej
akceptowane)
• zapoznanie dziecka z nowymi produktami zanim tafią na stół poprzez uczestniczenie w
zakupach, pomoc przy przygotowywaniu potraw, podawanie do stołu
• cierpliwe wprowadzanie nowego produktu po pierwszej odmowie jego spróbowania
• produkt spoŜywczy nie moŜe być traktowany jako nagroda – obietnica np. słodyczy po
zjedzeniu nielubianych warzyw. Utrwala to w świadomości dziecka przekonanie, Ŝe warzywa
•
są niedobre
• uwzględnienie preferencji smakowych dziecka w rozsądnych granicach
Umiar. Kierowanie się apetytem i aktywnością fizyczną dziecka zapobiega jego
przekarmianiu.
Ciastka, słodycze i inne specjalne okazje
Jedzenie słodyczy jest niezgodne z zasadami zdrowego odŜywiania. Pozwolenie dzieciom z cukrzycą na
spoŜywanie produktów słodkich zawierających cukier (nawet sporadycznie) tłumaczy się jedynie
ustępstwem w kierunku złych nawyków cywilizacyjnych. Tak jak większość dorosłych pozwala sobie na
coś dobrego od czasu do czasu, tak samo dzieci powinny umieć tak regulować dawki insuliny, wysiłek
fizyczny i odŜywianie Ŝeby móc okazyjnie zjeść coś słodkiego by nie miało to wpływu na ich poziom cukru
we krwi.
Nie moŜna jednak zaprzeczyć, Ŝe przyjęcia są waŜne w Ŝyciu dzieci i młodzieŜy. Powinny być źródłem
radości, a nie budzić poczucie inności z powodu choroby. Odstępstwa od zdrowego odŜywiania przy
równocześnie zwiększonej aktywności fizycznej zwykle powodują niezbyt duŜy wzrost glikemii. Z czasem
większość dzieci z cukrzycą staje się dostatecznie odpowiedzialna i sama mądrze wybiera produkty do
zjedzenia.
Okazjonalnie moŜna podać dzieciom ciastko lub inną słodycz (czekolada, cukierki, wafelki, batoniki)
pamiętając aby wliczyć je do dziennego zapotrzebowania kalorycznego z zawartą ilością wymienników
węglowodanowych i aby przekąska przypadała w czasie zgodnym z rozkładem posiłków. Bywają sytuacje,
kiedy moŜna pozwolić na małą porcję słodyczy. Najczęściej przed intensywnym wysiłkiem fizycznym,
kiedy wykonujemy dodatkową pracę fizyczną. Potrzebujemy wtedy więcej energii i jeŜeli wyniki glikemii
są prawidłowe moŜna podać 1-2 WW w słodyczach. Musimy tylko pamiętać, Ŝe w okresie niedocukrzenia
nie moŜna jeść czekolady lub innych produktów zawierających oprócz cukru tłuszcz.
Przykłady zawartości jednego WW w słodyczach.
Paluszki 15g (10 paluszków)
Herbatniki 15 g (2 herbatniki typu petit-beurre)
Batonik Mars, Snikers, Bunty 16g (1\3 batonika)
Czekolada pełna 16g (1\6 czekolady o wadze 100g)
Czekolada nadziewana 16g (1\6 czekolady o wadze 100g)
Krówki 10g (1 duŜa krówka)
Pączek 20g (1\2 pączka)
Krakersy 15g (3 krakersy)
SpoŜywanie słodyczy między posiłkami powoduje utratę łaknienia i jest przyczyną nieracjonalnego
odŜywiania, sprzyja równieŜ próchnicy zębów. U osób chorych na cukrzycę jest powodem znacznych
przecukrzeń, dlatego naleŜy pamiętać, aby na kaŜdy 1 WW ze spoŜytego batonika podać określoną
dawkę insuliny szybko, bądź krótkodziałającej. Dawka insuliny do dostrzyknięcia na przekąskę słodką
jest indywidualna dla osoby z cukrzycą i zaleŜy od dobowego zapotrzebowania organizmu na insulinę,
ilości WW w słodyczach. W terapii pompą insulinową stosujemy w zaleŜności od rodzaju słodyczy bolus
prosty lub przedłuŜony (jeŜeli czekolada lub baton czekoladowy z orzechami).
Postępowanie, aby nie doszło znacznego przecukrzenia
•
•
•
SpoŜywanie niecodziennego posiłku w porze jakiegoś dotychczasowego posiłku np. kolacja
wigilijna moŜe być w porze codziennej kolacji.
Przed planowanym większym posiłkiem naleŜy zwiększyć dawkę insuliny szybko bądź
krótko działającej lub dostrzyknąć tę insulinę.
W szczycie działania zwiększonej dawki insuliny zmierzyć stęŜenie cukru na glukometrze.
JeŜeli jest hiperglikemia, to ponownie naleŜy dostrzyknąć insulinę. Oznacza to, Ŝe dawka
korekcyjna była zbyt mała.
Częste uczestniczenie w „specjalnych okazjach” z zastosowaniem metody dostrzykiwania dodatkowych
jednostek insuliny moŜe dość szybko spowodować nadwagę, a w dalszych konsekwencjach moŜe dojść
do insulinooporności (brak reakcji na wstrzykiwaną insulinę). Dawka insuliny jest coraz większa, a
glikemia utrzymuje się stale na wysokim poziomie. Przekroczenie naleŜnej dawki insuliny powoduje
utratę zdolności reagowania na insulinę.
Cukrzycowe jedzenie
Produkty cukrzycowe pod postacią słodyczy często spotykane w sklepach ze zdrową Ŝywnością nie są
zalecane dla dzieci i młodzieŜy. Często zdarza się, Ŝe są one droŜsze i mają wyŜszą wartość energetyczną
niŜ odpowiadające im słodycze z naturalnego cukru. MoŜna je kupić jako tzw. produkty bezcukrowe.
JeŜeli są stosowane na co dzień mogą być przyczyną nadwagi i otyłości. Ich smak jest często poprawiany
róŜnymi substancjami chemicznymi, które dłuŜej stosowane są szkodliwe. Słodziki uŜywane do
produktów bezcukrowych są to substancje, które mają słodki smak i bezpośrednio po spoŜyciu nie
powodują przecukrzenia. Niektóre z nich ulegają przemianie w wątrobie do glukozy i mogą przyczynić się
do hiperglikemii oraz są źródłem dodatkowej energii.
Najbardziej zalecanym środkiem zastępującym cukier jest aspartamian. Jest 180 razy słodszy od cukru, a
nie ma znaczenia energetycznego. Niestety rozkłada się w wysokiej temperaturze (pieczenie, gotowanie).
W Polsce znany jest jako Nutra Sweet, Diaspam. Wchodzi w skład niektórych dŜemów, lodów lub
napojów typu Light lub Diet. Produkty oznaczone tymi symbolami powinny być spoŜywane przez dzieci
wyłącznie okazjonalnie ze względu na zawartość innych niŜ cukier węglowodanów prostych np. fruktozy,
wysoką kaloryczność i/lub wysoką zawartość tłuszczów.
Niektóre „specjalne” cukrzycowe produkty Ŝywnościowe zawierają sorbitol, który moŜe dawać efekt
biegunkowy. Do sporządzania potraw w wysokiej temperaturze nadaje się acesulfam K. sacharyna i
cyklaminiany nie powinny być spoŜywane przez dzieci. Istnieje wiele produktów spoŜywczych
oznaczonych napisem light lub maxi. Część produktów zawiera jednak węglowodany i powoduje
przecukrzenie. NaleŜy do nich czekolada light, soki light, wafle light. Niektóre produkty takie jak cocacola light nie zawierają innych węglowodanów i nie mają istotnego wpływu na stęŜenie glukozy we krwi.
Przed kupieniem lub spoŜyciem produktów light naleŜy sprawdzić ile zawierają węglowodanów i kalorii.
Na zakończenie chciałabym przytoczyć myśl z ksiąŜki R. Hanas „Cukrzyca typu 1” s. 176:
„Od ery prehistorycznej ludzie poszukiwali cukru. Wytłumaczeniem moŜe być to, Ŝe wiele naturalnych
słodkich produktów rzadko jest trujących, podczas gdy gorzkie często są”.
mgr Alicja Szewczyk
Pielęgniarka Pediatryczna
Klinika Pediatrii, Oddział Diabetologii
Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”