Analiza rozwoju Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro

Transkrypt

Zeszyty
Naukowe nr
651
2004
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Gra˝yna Holik
Katedra Polityki Ekonomicznej
i Programowania Rozwoju
Zygmunt Nowak
Katedra Polityki Ekonomicznej
i Programowania Rozwoju
Analiza rozwoju Specjalnej Strefy
Ekonomicznej Euro-Park Mielec
1. Wprowadzenie
Proces transformacji rozpatrywany bywa wieloaspektowo. Jednym z nich
jest aspekt przestrzenny. Przekształcenia systemowe zapoczątkowane w Polsce
w 1989 r. spowodowały głębokie zróżnicowanie w polskiej przestrzeni. Niektóre
regiony stosunkowo szybko zaadaptowały się do warunków gospodarki rynkowej,
w innych zaczęły narastać negatywne skutki reform (tzw. regiony problemowe,
depresyjne). Regiony te, często silnie zurbanizowane i uprzemysłowione, do
okresu transformacji odgrywały ważną rolę w gospodarce kraju, a po rozpoczęciu
przekształceń systemowych same zaczęły wymagać głębokiej restrukturyzacji.
Dotyczyło to szczególnie ośrodków (miast) monokulturowych, rozwijających
się wokół dominującego w mieście przedsiębiorstwa. Spadek produkcji, rosnące
bezrobocie oraz wzrost niewykorzystanych zasobów produkcyjnych spowodowały
znaczne naruszenie struktury gospodarczej tych ośrodków (regionów).
Skala problemów wykluczała samodzielne ich rozwiązanie przez władze lokalne. Koniecznością stała się pomoc państwa, której wyrazem była m.in. ustawa
o specjalnych strefach ekonomicznych1. Określa ona cele i sposób tworzenia stref,
1
Ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych, Dz.U. nr 123,
poz. 600 z dnia 23 listopada 1994 r. z późn. zm.
158
Grażyna Holik, Zygmunt Nowak
zasady i warunki inwestowania na ich terenie oraz korzyści wynikające z prowadzenia tam działalności gospodarczej.
Strefy ekonomiczne są instrumentem polityki regionalnej, mającej na celu
optymalne wykorzystanie zasobów regionów do trwałego wzrostu gospodarczego
i podnoszenia ich konkurencyjności2. Podstawowym celem tworzenia stref jest
przyspieszenie rozwoju gospodarczego danego obszaru przez przyciągnięcie
kapitału, wdrażanie nowoczesnych technologii, pobudzanie rozwoju określonych
dziedzin. Służą temu rozwiązania instytucjonalne obejmujące ulgi i zwolnienia
podatkowe.
Na podstawie ustawy o SSE Rada Ministrów utworzyła w latach 1995–2002
17 specjalnych stref ekonomicznych, z czego obecnie funkcjonuje 14. Zajmują one
obszar 7033 ha. Biorąc pod uwagę cel, do którego realizacji je powołano, strefy
mogą stanowić3:
1) narzędzie restrukturyzacji starych okręgów przemysłowych:
– Katowicka SSE, Wałbrzyska SSE (restrukturyzacja przemysłu wydobywczego
węgla kamiennego i związanego z nim kompleksu przemysłu ciężkiego),
– Legnicka SSE (dywersyfikacja struktury gospodarczej regionu – monokultura
przemysłu związanego z wydobywaniem i przetwórstwem miedzi),
– Łódzka SSE (restrukturyzacja przemysłu lekkiego),
– Mielecka SSE (restrukturyzacja Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL
– Mielec),
– Tarnobrzeska SSE (dywersyfikacja struktury gospodarczej regionu – monokultura przemysłu siarkowego i jej przetwórstwo),
– Starachowicka SSE (restrukturyzacja Staropolskiego Okręgu Przemysłowego),
– Żarnowiecka SSE4 (zagospodarowanie niewykorzystanych terenów poprzemysłowych),
2) instrument aktywizacji regionów o niskim poziomie rozwoju gospodarczego:
Suwalska SSE, Warmińsko-Mazurska SSE, Słupska SSE,
3) formę zagospodarowania zaplecza naukowo-badawczego: Krakowski Park
Technologiczny, Technopark-Modlin,
2
M. Kozak, A. Pyszkowski, R. Szewczyk, Słownik rozwoju regionalnego, Agencja Wydawnicza Mark Print, Warszawa 2000, s. 35.
3
A. Bazydło, M. Smętkowski, Specjalne strefy ekonomiczne – światowe zróżnicowanie instrumentu [w:] Polskie specjalne strefy ekonomiczne – zamierzenia i efekty, pod red. E. Kryńskiej,
Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2000, s. 44–45.
4
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2001 r. w sprawie połączenia SSE „Tczew”
i SSE „Żarnowiec” w specjalną strefę ekonomiczną pod nazwą Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna (Dz.U. z 2001 r., nr 84, poz. 909 i Dz.U. nr 107, poz. 1178).
Analiza rozwoju Specjalnej Strefy Ekonomicznej…
159
4) narzędzie ograniczenia wysokiej stopy bezrobocia strukturalnego: Częstochowska SSE5, Tczewska SSE, Kamiennogórska SSE,
5) formę wykorzystania przygranicznego położenia: Kostrzyńsko-Słubicka
SSE, częściowo Suwalska SSE.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie funkcjonowania pierwszej
w Polsce Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec, która rozpoczęła
działalność w 1995 r. Przedmiotem rozważań będą przesłanki powołania strefy,
uregulowania prawne, koncepcja rozwoju strefy i jej struktura przestrzenna i funkcjonalna oraz efekty (bezpośrednie i pośrednie) wynikające z podejmowania działalności na jej terenie. Ustanowienie strefy uważane było za swoisty eksperyment
społeczno-ekonomiczny6. Do tej pory nie istniały w Polsce wydzielone specjalne
strefy ekonomiczne. Powoływano wprawdzie liczne składy celne, a nawet „wolne
obszary celne” (np. Wolny Obszar Celny w Gliwicach), ale pełniły one wyłącznie
rolę składu celnego, nie dokonywano tam żadnych inwestycji produkcyjnych czy
infrastrukturalnych.
2. Przesłanki powstania strefy
Specjalna Strefa Ekonomiczna Euro-Park Mielec zlokalizowana jest w południowo-wschodniej części Polski, w uprzemysłowionej dzielnicy miasta, będącego
głównym ośrodkiem powiatu mieleckiego.
Rozwój miasta i całego regionu był ściśle związany z funkcjonującą w Mielcu
Wytwórnią Sprzętu Komunikacyjnego (WSK – „PZL Mielec”), będącą kontynuatorką powstałych w 1938 r. Polskich Zakładów Przemysłu Lotniczego, wybudowanych w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego. Do 1990 r. dominującym
kierunkiem produkcji było lotnictwo ściśle powiązane z głównym odbiorcą, tj.
Związkiem Radzieckim, zarówno w dziedzinie konstrukcji, jak również zaopatrzenia i zbytu.
Na skutek przekształceń systemowych na początku lat 90. przedsiębiorstwo to
znalazło się, podobnie jak wiele innych dużych firm państwowych, w kłopotach
związanych z gwałtownym ograniczeniem krajowych i zagranicznych rynków
zbytu (rozpad RWPG, ZSRR). Załamanie sprzedaży nastąpiło pomimo to, że
produkcja WSK była zdywersyfikowana – oprócz produkcji lotniczej produkowano
aparaturę wtryskową, silniki wysokoprężne i pojazdy elektryczne Melex. Pod
5
Strefy: Częstochowska i Technopark Modlin – nie rozpoczęły działalności.
6
D. Tomala, T. Tomaszewski, Pilotażowy eksperyment, „Głos Mielecki” 27.08.1993 r.
160
względem technologicznym zakład był jednym z najnowocześniejszych w kraju.
Na jego terenie funkcjonował Ośrodek Badawczo-Rozwojowy7.
Trudna sytuacja ekonomiczna firmy przejawiała się głównie w drastycznych
redukcjach zatrudnienia z ok. 20 tys. osób w 1990 r. do ok. 8 tys. osób w 1995 r.
Stopa bezrobocia w Mielcu osiągnęła poziom 20%. Był to jeden z najwyższych
wskaźników w Polsce. Niekorzystna była również struktura bezrobocia w regionie. W 1995 r. ponad 63%8 zarejestrowanych bezrobotnych stanowili ludzie młodzi, w wieku poniżej 24 lat: większość z nich posiadała doświadczenie z pracy
w przemyśle, zdobyte w WSK PZL Mielec. Znaczny był również odsetek osób
trwale pozostających bez pracy (ponad 20% bezrobotnych w 1995 r. poszukiwało
pracy od ponad 2 lat).
Pogarszająca się sukcesywnie kondycja ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa (pomimo uruchomienia procesu restrukturyzacji) oddziaływała na sytuację
społeczno-gospodarczą całego regionu mieleckiego. Protesty społeczne i akcje
strajkowe zaczęły się nasilać. Ich efektem było podpisanie w listopadzie 1992 r.
protokołu uzgodnienia pomiędzy komisją rządową (reprezentowaną przez ministra
przemysłu i handlu) i komitetem strajkowym. Ministerstwo zobowiązało się do
powołania w Mielcu specjalnej strefy ekonomicznej, która miała być odpowiedzią
na drastyczną sytuację miasta i regionu (wysokie bezrobocie, zbędny majątek
produkcyjny, brak ofert na rynku pracy).
Z uwagi na brak krajowych doświadczeń w tworzeniu tego typu obszarów
uprzywilejowanych koncepcja i strategia funkcjonowania strefy została opracowana w 1993 r. przez irlandzką firmę Shannon Free Airport Development Company
Limited (SFADCO) – organ zarządzający strefą w Shannon. Przy opracowaniu projektu strefy mieleckiej wykorzystano doświadczenia SSE w Shannon w Irlandii9.
3. Uregulowania prawne
W efekcie działań organizacyjnych i legislacyjnych 5 września 1995 r.,
Rada Ministrów wydała Rozporządzenie w sprawie ustanowienia Specjalnej
Strefy Ekonomicznej w Mielcu, a 10 grudnia 1996 r. minister przemysłu i handlu
– Rozporządzenie w sprawie ustalenia planu rozwoju Strefy10. W dokumencie tym
określono, że strategicznymi celami ustanowienia Strefy są:
7
R.W. Królikowski, Wpływ specjalnej strefy ekonomicznej na podniesienie konkurencyjności
miasta (na przykładzie SSE Euro-Park Mielec) [w:] Konkurencyjność miast i regionów, pod red.
Z. Szymli, materiały konferencji naukowej, AE w Krakowie, Kraków 2001, s. 191.
8
Materiały Powiatowego Urzędu Pracy w Mielcu.
9
A. Bazydło, Specjalna strefa ekonomiczna Euro-Park Mielec [w:] Polskie specjalne…, s. 56.
10
Rozporządzenie RM z dnia 5 września 1995 r. w sprawie ustanowienia specjalnej strefy
ekonomicznej w Mielcu (Dz.U. 1995, nr 107, poz. 526 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra
161
− utworzenie docelowo około 7 tys. nowych miejsc pracy,
− zagospodarowanie majątku przemysłowego i infrastruktury gospodarczej
pozostałych po restrukturyzacji WSK „PZL – Mielec”.
Pozostałe cele to:
− rozwój skupisk przemysłowych na bazie gospodarczych atutów Mielca
i regionu,
− odbudowa pozycji rynkowej spółek powstałych w wyniku restrukturyzacji
holdingu WSK „PZL – Mielec”,
− dywersyfikacja działalności gospodarczej na obszarze Strefy oraz stymulowanie małej i średniej przedsiębiorczości w regionie.
Po 2000 r. funkcjonowanie Strefy opiera się również na:
− ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców11,
− Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2001 r. w sprawie pomocy
regionalnej dla przedsiębiorców12,
− ustawie z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej13.
Dokumenty te regulują zakres i typ zwolnień podatkowych dla podmiotów
gospodarczych prowadzących działalność w Strefie. Na zarządzającego SSE
Euro-Park Mielec została wyznaczona Agencja Rozwoju Przemysłu SA (ARP SA)
w Warszawie14, która zorganizowała w Mielcu swój oddział.
Na podstawie przepisów ustawy o SSE obowiązujących do końca 2000 r.
oraz rozporządzenia Rady Ministrów (o ustanowieniu Strefy)15, w okresie funkcjonowania Strefy podmioty prowadzące działalność gospodarczą na jej terenie
– na podstawie zezwoleń wydawanych przez zarządzającego – mogły korzystać
z następujących ulg i preferencji:
− całkowitego zwolnienia z podatku dochodowego na okres 10 lat i 50%
zwolnienia z podatku dochodowego w pozostałym okresie trwania Strefy,
− uznania wydatków inwestycyjnych za koszty uzyskania przychodów w roku
podatkowym dla podmiotów nie korzystających ze zwolnień podatkowych,
Przemysłu i Handlu z dnia 10 grudnia 1996 r. w sprawie ustalenia planu rozwoju specjalnej strefy
ekonomicznej w Mielcu (Dz.U. 1996, nr 154, poz. 749).
11
Dz.U. z 2000 r., nr 60, poz. 704.
12
Dz.U. z 2001 r., nr 28, poz. 306.
13
Dz.U. z 1999 r., nr 101, poz. 1178.
14
Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 15 grudnia 1995 r. w sprawie powierzania Agencji Rozwoju Przemysłu SA udzielania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej
oraz wykonywanie kontroli działalności podmiotów gospodarczych na terenie Specjalnej Strefy
Ekonomicznej Euro-Park Mielec, oraz ustalenia zakresu tej kontroli, MP 1995, nr 67, poz. 768.
15
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 września 1995 r. z późn. zm., t.j. (Dz.U. z 1997 r.,
nr 135, poz. 914).
162
− stosowania podwyższonych stawek amortyzacyjnych środków trwałych,
− całkowitego zwolnienia z podatku od nieruchomości niezależnie od innych
ulg.
Całkowite zwolnienie z podatku dochodowego w Strefie mieleckiej przysługiwało w wypadku spełnienia jednego z dwóch warunków:
− poniesienia nakładów inwestycyjnych w wysokości przekraczającej równowartość 2 mln euro,
− zatrudnienia co najmniej 100 osób.
Przedsiębiorca nie spełniający wymagań związanych z uzyskaniem całkowitego zwolnienia z podatku dochodowego mógł uzyskać prawo do częściowego
zwolnienia z podatku dochodowego od wartości poniesionych nakładów inwestycyjnych lub 10% zwolnienia z podatku dochodowego za każdych zatrudnionych
10 pracowników.
Od 1 stycznia 2001 r. podstawą prawną udzielania pomocy jest znowelizowana
ustawa o SSE i ustawa o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy
publicznej dla przedsiębiorców, która normuje zasady i warunki udzielania
pomocy, zgodnie z regulacjami prawnymi obowiązującymi w Unii Europejskiej.
Ustawa ta obliguje do dostosowania do niej w ciągu 2 lat przepisów prawnych, na
mocy których jest udzielana pomoc publiczna i jednocześnie zabrania udzielania
pomocy publicznej niezgodnej z jej przepisami już z dniem 1 stycznia 2001 r.
Pomoc publiczna dostępna w strefie to tzw. pomoc regionalna, która może być
udzielana jedynie w celu:
− wspierania nowych inwestycji,
− tworzenia nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją.
Ustawa dopuszcza wyjątki od tej reguły, które są ściśle określone przepisami
ustawy. Prawo do uzyskania inwestycyjnej pomocy ma przedsiębiorca, który:
– uzyska zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie
strefy,
– poniesie nakłady inwestycyjne w wysokości nie mniejszej niż 100 tys. euro.
Podstawą udzielenia zezwolenia jest pozytywna ocena złożonego przez
przedsiębiorcę biznesplanu przedsięwzięcia realizowanego w strefie. Zezwolenie
określa przedmiot działalności gospodarczej, wielkość zatrudnienia i inwestycji.
Inwestor, który spełni warunki określone zezwoleniem, będzie mógł uzyskać
pomoc regionalną w formie zwolnień od podatku dochodowego w wysokości16:
− 50% całkowitych kosztów inwestycji,
− 50% dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników,
− dla małych i średnich przedsiębiorców wielkość pomocy jest podwyższona
do 65%.
16
Dz.U. z 2001 r., nr 28, poz. 306.
163
Wielkość pomocy regionalnej na wspieranie nowych inwestycji oblicza się,
uwzględniając koszty kwalifikujące się do objęcia tą pomocą, na które składają
się:
– koszty nabycia gruntów – w wysokości nie wyższej niż 5% całkowitych
kosztów inwestycji,
– nakłady na budowle i budynki – w wysokości nie wyższej niż 40% całkowitych kosztów inwestycji,
– nakłady na wyposażenie obiektów (maszyny, urządzenia) – w wysokości nie
wyższej niż 70% całkowitych kosztów inwestycji – przy czym suma procentowych
udziałów składników kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, wymienionych w pkt. 1–3, nie może przekroczyć 100%. Istnieje również możliwość podwyższenia o 25% kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą (pkt. 1–3), jeżeli
przedsiębiorca poniesie wydatki na zakup wartości niematerialnych i prawnych.
Wielkość pomocy regionalnej na tworzenie nowych miejsc pracy oblicza się,
uwzględniając wartość ponoszonych przez przedsiębiorcę dwuletnich kosztów
pracy nowo zatrudnionych pracowników, na które składają się koszty płacy brutto
pracowników powiększone o wszystkie obowiązkowe płatności związane z ich
zatrudnieniem. Korzystanie z pomocy regionalnej wymaga:
− prowadzenia działalności gospodarczej, określonej w zezwoleniu przez co
najmniej 5 lat od dnia udzielenia pomocy,
− składniki majątku, z którymi były związane wydatki inwestycyjne muszą
pozostać własnością przedsiębiorcy przez okres 5 lat od dnia ich wprowadzenia
do ewidencji środków trwałych,
− utrzymania nowo utworzonych miejsc pracy przez okres 5 lat od dnia udzielenia pomocy,
− udziału własnego przedsiębiorcy w nakładach związanych z nową inwestycją
w wysokości co najmniej 25%.
Jak już wcześniej wspomniano, powyższe zasady dotyczą tych przedsiębiorców,
którzy uzyskali zezwolenie po 1 stycznia 2001 r. Zasady te będą obowiązywać do
2017 r., czyli do momentu istnienia strefy.
W wyniku negocjacji Polski z UE ustalono, że po wstąpieniu Polski do struktur unijnych małym i średnim firmom, które rozpoczęły działalność przed 2001 r.
Komisja Europejska udzieli okresów przejściowych17:
− małe firmy będą otrzymywały pomoc publiczną na starych zasadach, czyli
bez wyznaczonego górnego limitu do końca 2011 r.,
− średnie firmy do 31 grudnia 2010 r.
17
A. Michalski, B. Cieszewska, Polityka konkurencji. Polski rynek, ale prawo europejskie,
„Rzeczpospolita” 7.01.2003.
164
Duże firmy, które zainwestowały w strefach przed 2000 r. będą mogły starać
się o pomoc państwa wynoszącą maksymalnie 75% kosztów inwestycji, natomiast
„inwestorzy roku 2000” otrzymają ulgi wynoszące maksymalnie 50% kosztów
inwestycji18.
4. Plan rozwoju strefy
Jednym z najważniejszych dokumentów określających założenia działalności
SSE Euro-Park Mielec jest plan jej rozwoju19. Przedstawione w nim zostały m.in.
cele ustanowienia strefy, prognozy nakładów koniecznych do jej funkcjonowania,
stan infrastruktury technicznej.
W planie sformułowano również podstawy strategii rozwoju oraz kolejne etapy
rozwoju mieleckiej strefy. Przyjęto oparcie strategii inwestowania na inwestycjach
bezpośrednich (one mają dominować w strefie) oraz związkach kapitałowych
(joint ventures). Strategię gospodarczą oparto na koncentracji przedsiębiorstw
wykorzystujących umiejętności ludzi, doświadczenie, infrastrukturę, zaplecze
badawczo-rozwojowe, dostępną technologię i zasoby regionu, a także tendencje
gospodarcze w skali makro. Założono pozyskanie kilku inwestorów strategicznych, utworzenie w obrębie strefy zaplecza kooperacyjnego dla inwestorów działających w strefie i poza nią. Przyjęto preferowanie inwestycji trwale związanych
z obszarem strefy i generujących wiele miejsc pracy. Założono, że strefa będzie
wpływała na aktywizację gospodarczą regionu i jego rozwój.
Przy formułowaniu strategii gospodarczej przyjęto również założenie, że
Mielec może być siedzibą dla przemysłów skutecznie konkurujących na rynkach
międzynarodowych. Według tych założeń rozwój gospodarczy regionu zależeć
będzie od tego, czy uda mu się stać bazą dla wielu konkurujących firm. Prowadziłoby to do powstania w Mielcu skupisk przemysłowych, czyli grup przedsiębiorstw
działających w określonym sektorze produkcji20.
Przy tworzeniu skupisk kierowano się następującymi przesłankami:
– priorytet będą mieli inwestorzy wykorzystujący istniejące tradycje przemysłowe Mielca, doświadczenia, kwalifikacje, umiejętności ludzi,
– zarządzający strefą będzie pozyskiwał inwestorów, którzy rozwiną nowe
gałęzie produkcji oparte na dostępnych w Mielcu zawodach i umiejętnościach
pracowników,
18
Dla przedsiębiorstw branży motoryzacyjnej próg ten wynosi, niezależnie od daty rozpoczęcia
działalności, 30%.
19
20
Dz.U. z 1996 r., nr 154, poz. 749.
Specjalna Strefa Ekonomiczna w Mielcu – Raport końcowy, Program Restrukturyzacji
Przemysłu – Polska Analiza Celowości Projektu, nr 111, maj 1996 r., s. 96.
165
– pozyskiwani będą inwestorzy strategiczni podejmujący działalność w nowych
dziedzinach produkcji wymagających nowych kwalifikacji i umiejętności.
Zgodnie z Planem rozwoju SSE Euro-Park Mielec dokonano podziału skupisk
przemysłowych na trzy grupy. Do skupisk przemysłowych w dotychczasowych
dziedzinach produkcji (tradycje przemysłowe Mielca) zaliczono: przemysł lotniczy,
motoryzacyjny, metalowy i elektromaszynowy. Drugą grupę tworzą skupiska przemysłowe w nowych dziedzinach produkcji, tj. produkcja materiałów i wyposażenia
dla budownictwa, wyroby o zaawansowanej technologii (dobre zaplecze badawczo-rozwojowe z kadrą inżynierską), przemysł lekki i agrobiznes. Trzecia grupa
to szeroko pojęte usługi, od działalności w zakresie magazynowania po usługi
związane z dostawą mediów, w zakresie transportu lotniczego, usługi w dziedzinie
bankowości i ubezpieczeń. Okres realizacji planu ustalono na 20 lat i podzielono
na pięć etapów:
Etap I lata 1995–1996
– tworzenie warunków formalno-prawnych i organizacyjnych umożliwiających
podejmowanie działalności gospodarczej,
– przyjęcie pierwszych inwestorów,
– przygotowanie programów do realizacji drugiego etapu;
Etap II lata 1997–2000
– realizacja podstawowych inwestycji infrastrukturalnych (modernizacja, rozbudowa),
– wchodzenie inwestorów do strefy;
Etap III lata 2001–2005
– rozwój działalności gospodarczej w strefie i regionie;
Etap IV lata 2006–2010
– osiągnięcie docelowego poziomu aktywności gospodarczej i zatrudnienia;
Etap V lata 2011–2015
– formowanie warunków i funkcjonowania powstałego obszaru przemysłowego
po wygaśnięciu regulacji prawnych obowiązujących w ciągu 20 lat trwania strefy.
Plan rozwoju strefy ma charakter strategiczny, długookresowy. Na jego podstawie instytucja zarządzająca – ARP SA – opracowuje roczne plany operacyjne
i przedstawia je do akceptacji Ministrowi Gospodarki. Ponadto ARP SA opracowuje i przedkłada Ministrowi Gospodarki roczne sprawozdania z przebiegu realizacji celów ustanowienia strefy oraz wnioski dotyczące działań w przyszłości.
5. Struktura przestrzenna i funkcjonalna strefy
Specjalna Strefa Ekonomiczna Euro-Park Mielec zlokalizowana jest w południowo-wschodniej części Polski, w województwie podkarpackim. Główna
część Strefy znajduje się w Mielcu, 70-tysięcznym mieście będącym centralnym
166
ośrodkiem subregionu mieleckiego. W 2001 r. Strefa została poszerzona o Obszary
Przemysłowe w Chełmie, Gorlicach i Dębicy, natomiast w 2002 r. o Obszar Przemysłowy w Sanoku (rys. 1).
Gdaƒsk
Poznaƒ
Warszawa
Che∏m
MIELEC
Gorlice
D´bica
Sanok
Rys. 1 Rozmieszczenie Obszarów Przemysłowych SSE Euro-Park Mielec.
Źródło: www.europark.com.pl
Obecnie obszar SSE Euro-Park Mielec obejmuje 782 ha21 (zagospodarowany
w 84%), w tym:
− Obszar Przemysłowy Mielec – 680 ha (w tym 350 ha lotnisko),
− Obszar Przemysłowy Chełm – 31 ha,
− Obszar Przemysłowy Gorlice – 22 ha,
− Obszar Przemysłowy Dębica – 15 ha,
− Obszar Przemysłowy Sanok – 33 ha.
Zaletą Strefy jest korzystne położenie i związane z tym możliwości komunikacyjno-transportowe. Znajdujące się na jej terenie lotnisko umożliwia obsługę
czarterowego transportu pasażerskiego i cargo w ruchu krajowym i międzyna21
Internet: www. europark.com.pl/mielec.html; www. europark.com.pl/helm.html; www.
europark.com.pl/gorlice.html; www. europark.com.pl/debica.html; www. europark.com.pl/
sanok.html
167
rodowym. W pobliżu Strefy przebiegają główne szlaki komunikacji drogowej.
Najważniejsza z punktu widzenia handlu i możliwości transportu, jest droga
międzynarodowa A-4. Przebiega przez Dębicę, a oddalona 20 km od Euro-Park
Mielec łączy Europę Zachodnią z Ukrainą. Połączenia kolejowe umożliwiają
transport towarów bezpośrednio ze Strefy. Ponadto nieopodal Strefy przebiega
szerokotorowa magistrala hutniczo-siarkowa, łącząca Górny Śląsk z Ukrainą
i Rosją22.
Zlokalizowane na terenie Strefy posterunki celne i Agencja Celna zapewniają
obsługę odpraw w wywozie i przywozie oraz świadczą usługi z zakresu składu
i magazynu celnego.
Obszary przemysłowe wchodzące w skład SSE Euro-Park Mielec (stanowią
13,1% ogólnej powierzchni Strefy) są również ważnymi węzłami komunikacyjnymi i kolejowymi na międzynarodowym szlaku transportowym. Na ich terenie
obowiązują ulgi i preferencje, z których mogą korzystać – na ogólnych zasadach
– przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na podstawie zezwoleń.
Dodatkowo na Obszarze Przemysłowym Dębica wprowadzono zwolnienia
z podatku od nieruchomości, natomiast na Obszarze Chełma preferencyjne stawki
w podatkach lokalnych.
Infrastruktura całej strefy zapewnia dostępność wszystkich mediów i usług
niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Uzbrojenie terenu obejmuje: energię elektryczną, gaz ziemny, kanalizację, wodę pitną i przemysłową,
sieć ciepłowniczą i telekomunikacyjną.
Władze samorządowe miast – centrów obszarów przemysłowych zapewniają
inwestorom przyjazne otoczenie biznesowe, dbając o właściwy klimat dla inwestycji, rozwój przedsiębiorczości, popierając inicjatywy zmierzające do tworzenia
nowych miejsc pracy. Działają tu liczne organizacje i instytucje ułatwiające prowadzenie działalności gospodarczej. Szczególnie istotną rolę pełnią wśród nich:
Mielecka Agencja Rozwoju Regionalnego (MARR), Mielecka Izba Gospodarcza,
Centrum Wspierania Biznesu, Inkubatory Przedsiębiorczości (Mielec, Chełm),
Ośrodki Wspierania Przedsiębiorczości, Izby Rolnicze i Stowarzyszenia.
Usługi okołobiznesowe świadczą firmy consultingowe, oddziały i filie banków,
biura projektowe, firmy ubezpieczeniowe oraz kancelarie prawne.
Strefa dysponuje ponadto znacznym potencjałem wykwalifikowanej siły roboczej bezpośrednio zaangażowanej w produkcji, jak i menedżerskiej23.
Przedmiotem dalszej, szczegółowej analizy w artykule będzie główna część
Strefy, która jest zlokalizowana w dzielnicy przemysłowej Mielca, na obszarze
22
23
Internet: www.europark.com.pl/logistyczne.html
Folder informacyjny ARP SA Oddział w Mielcu oraz strony internetowe Obszarów Przemysłowych (odnośnik 21).
168
należącym wcześniej do Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego „PZL Mielec”.
Obecnie wydzielone z niej spółki oferują różnorodne możliwości współpracy,
natomiast pozostały po restrukturyzacji WSK majątek – budynki fabryczne oraz
tereny pod nową zabudowę – przejęła Agencja Rozwoju Przemysłu SA w Warszawie (zarządzający Strefą) i udostępnia go inwestorom.
6. Potencjał ekonomiczny strefy
Preferencyjne warunki prowadzenia działalności w Strefie, dostępność wykwalifikowanej siły roboczej, infrastruktura, możliwość kooperacji ze spółkami
mieleckiej WSK czy bliskość granicy, to najważniejsze powody, które stanowią
zachętę do inwestowania.
Na terenie SSE Euro-Park Mielec działają 54 przedsiębiorstwa (stan na
31.12.2002 r. – tabela 1), które rozpoczęły funkcjonowanie na podstawie zezwolenia24.
Tabela 1. Przedsiębiorstwa funkcjonujące w SSE Euro-Park Mielec w 2002 r.
Nazwa przedsiębiorstwa
Profil działalności
Armag Telekom Sp. z o.o.
Produkcja osprzętu telekomunikacji
Alukon Sp. z o.o.
Produkcja wyrobów z aluminium i stali
Atlantis Mielec Sp. z o.o.
Produkcja systemów lekkiej obudowy z płyt
warstwowych
BRW Sp. z o.o.
Produkcja mebli
ComluterLand Sp. z o.o.
Projektowanie oprogramowania komputerowego
Elektrociepłownia Mielec Sp. z o.o.
Produkcja energii cieplnej i elektrycznej
Eurocast Sp. z o.o.
Produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych
Euro-Eco Sp. z o.o.
Dystrybucja wody i odprowadzanie ścieków
Euro-Energetyka Sp. z o.o.
Dystrybucja energii elektrycznej
Fakro-WDF Sp. Z o.o.
Produkcja okien dachowych
Firma Produkcyjno-Usługowo-Handlowa
„Mechanika” Leśniak Danuta & Adam
Produkcja wyrobów z metalu
Firma Tarapata Sp. z o.o.
Produkcja podzespołów do motoryzacji
Formaplan Mielec Sp. z o.o.
Produkcja wyrobów z drewna
24
Pierwsze zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w Strefie otrzymała firma
Agmar Telecom Sp. z o.o. – kwiecień 1996 r.
169
cd. tabeli 1
Frantschach IPP Sp. z o.o.
Produkcja opakowań papierowych
Geyer & Hosaja Zakłady Gumowe w Mielcu
Sp. z o.o.
Produkcja wyrobów gumowych
HELIO.COM SA
Produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych
Henryk Bury – Mielec Sp. z o.o.
Produkcja akcesoriów do telefonów komórkowych
Huta Mikołaj Sp. z o.o.
Produkcja blach dachowych
J.W. Industries Sp. z o.o.
Produkcja segmentów dla budownictwa mieszkaniowego i hotelowego
Kirchhoff Polska Sp. z o.o.
Produkcja części i podzespołów dla przemysłu
motoryzacyjnego
Kirkham Motorsports Sp. z o.o.
Produkcja podzespołów samochodowych
Koronet-Polska Sp. z o.o.
Produkcja zapalniczek
Krono-Wood Sp. z o.o.
Laboratorium Frakcjonowania Osocza Sp. z o.o. Produkcja preparatów farmaceutycznych
Lear Automotive (EEDS) Poland Sp. z o.o.
Produkcja wiązek elektrycznych do samochodów
Leopard Automobile Mielec Sp. z o.o.
Produkcja zespołów samochodowych i innych
pojazdów
Melex-Tłocznia Sp. z o.o.
Produkcja wyrobów metalowych metodą
obróbki plastycznej
Melnox Sp. z o.o.
Oficyna Wydawnicza PRESS MEDIA Roman
Oraczewski
Usługi poligraficzne
Onduline Production Sp. z o.o.
Produkcja pokryć dachowych
PETRO-PAK SA
Produkcja opakowań
PLASTOC FACTORY „COBI” SA
Produkcja zabawek z tworzyw sztucznych
Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.
Produkcja sprzętu lotniczego
Polsko-Koreańske Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe JOONGPOL Sp. z o.o.
Produkcja arkuszy i kształtowników z pianki PE
PPHU Lobo Mielec Sp. z o.o.
Produkcja stolarki aluminiowej
PRESS-MEDIA SA
Działalność wydawnicza
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-HandlowoUsługowe „P&S” Sp. z o.o.
Produkcja wyrobów z metali
R&G Strefa Sp. z o.o.
Produkcja sprzętu AGD i urządzeń elektrycznych
170
cd. tabeli 1
Sanglass SA
Produkcja urządzeń sanitarnych
Spiroflex Sp. z o.o.
Produkcja wyrobów z aluminium i stali nierdzewnej
Stamet – Zakład Mechaniczny
Stachura Stanisław
Produkcja części lotniczych, samochodowych,
wyposażenia obrabiarek
Systemy Lokalizacji Obiektów „Lokalizator”
Sp. z o.o.
Produkcja systemów GPS
Termo Organika SA
Produkcja wyrobów w tworzyw sztucznych
Thermocomfort SA
Produkcja ociepleń
Villa Glass Studio Sp. z o.o.
Produkcja żelu parafinowego
Wire Bind Spiral Sp. z o.o.
Produkcja akcesoriów introligatorskich
Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych „PZL
Mielec” Sp. z o.o.
Produkcja drzwi do samolotu Boeing 757
Zakład Mechaniczny Mech-Go Zbigniew Gryc Produkcja wyrobów metalowych
Zakład Narzędziowy „PZL Mielec” Sp. z o.o.
Produkcja narzędzi, przyrządów, form
Zakład Produkcyjno-Remontowy „PRODREM” Produkcja wyrobów metalowych gotowych
Sp. z o.o.
i urządzeń
Zakład Produkcyjny „Kamax Mielec” SA
Produkcja zespołów dla transportu kolejowego
Zakład Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych
„PZL Mielec” Sp. z o.o.
Przetwórstwo tworzyw sztucznych
Zakłady Farmaceutyczne COLFARM SA
Produkcja wyrobów farmaceutycznych
Zielona Budka Zbigniew Grycan Mielec
Sp. z o.o.
Produkcja artykułów spożywczych
Źródło: www.europark.com.pl/firmy.html
W latach 1996–2002 wydano łącznie 79 zezwoleń na prowadzenie działalności
gospodarczej (tabela 2), trzy kolejne zezwolenia przechodzą procedurę rokowań.
Tabela 2. Liczba zezwoleń wydanych na prowadzenie działalności gospodarczej w SSE
Euro-Park Mielec
Wyszczególnienie
1996
1997
1998
1999
2000
Zezwolenia w danym roku
19
12
Zezwolenia narastająco
19
31
2001
10
3
30
1
4
41
44
74
75
79
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARP SA O/Mielec, Mielec 2002 r.
2002
171
Z analizy tabeli 2 wynika, że popularność Strefy wśród przedsiębiorców
w badanym okresie była zróżnicowana. Okres ten można podzielić na dwa etapy.
W latach 90. najwięcej pozwoleń wydano w pierwszym roku istnienia Strefy (19),
później ich liczba zmalała (w 1999 r. 3 zezwolenia). Wiązało się to m.in. z powstawaniem stref ekonomicznych w różnych częściach kraju oraz atmosferą niepewności wokół przyszłości stref, w aspekcie integracji Polski z Unią Europejską.
Wzrost zainteresowania inwestorów uzyskaniem zezwolenia na działalność
w Strefie można zaobserwować w 2000 r. Był on praktycznie ostatnim, w którym
inwestorzy mogli rozpocząć działalność na dotychczasowych warunkach. Dlatego
w tym roku wydano ich aż 30. Otrzymały je prawie wyłącznie firmy polskie, na
ogół niewielkie, reprezentujące następujące branże: metalową, tworzyw sztucznych, motoryzacyjną, elektroniczną.
Wejście w życie od 1 stycznia 2001 r. znowelizowanej ustawy o specjalnych
strefach ekonomicznych (SSE) i ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców sprawiło, że od tej daty zaczęły
obowiązywać nowe zasady udzielania pomocy regionalnej w SSE. Ponadto
likwidacja ulgi w postaci zwolnienia z podatku od nieruchomości wzbudziła
zaniepokojenie i protesty inwestorów. Wynikiem tego był spadek zainteresowania działalnością w Strefie i stan „zawieszenia” w zakresie wydawania zezwoleń
(1 zezwolenie). W 2002 r. wydano 4 zezwolenia na prowadzenie działalności
gospodarczej. Otrzymały je firmy:
− Retech Sp. z o.o. (produkcja części elektromechanicznych),
− Kuchcik – Okarma, Misiołek Sp. z o.o. (wyrób i przetwórstwo olejów rafinowanych),
− Centurion-R Sp. z o.o. (produkcja drzwi z płyt laminowanych),
− C+N Polska Sp. z o.o. (produkcja opakowań do kosmetyków).
Spośród 79 zezwoleń wydanych w SSE Euro-Park Mielec w latach 1996–2002
63 pozostają ważne. W tej liczbie 54 inwestorów prowadzi działalność, a pozostali
przygotowują się do jej rozpoczęcia. W Strefie przeważają małe i średnie firmy
– 41 przedsiębiorstw, co stanowi 76% ogółu.
Zgodnie z ustawą prawo działalności gospodarczej25:
1) małym przedsiębiorcą jest ten, kto w poprzednim roku obrotowym:
– zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników,
– miał przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji
finansowych do 7 mln euro lub suma aktywów jego bilansu nie przekroczyła 5 mln
euro;
2) średni przedsiębiorca to taki, który w minionym roku obrotowym:
– zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników,
25
Dz.U. z 1999 r., nr 101, poz. 1178.
172
– uzyskał przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych do 40 mln euro lub suma aktywów jego bilansu nie przekroczyła
27 mln euro.
Większość małych i średnich inwestorów strefowych rozpoczęła działalność
przed 2001 r. i będzie otrzymywała pomoc publiczną na „starych” zasadach odpowiednio do 2011 i 2010 r.
Odnośnie do dużych inwestorów – w Strefie jest ich 13 – warunki funkcjonowania są zróżnicowane. Wśród nich trzy firmy określane są jako „inwestorzy
roku 2000”, w związku z czym mogą liczyć na ulgi wynoszące maksymalnie 50%
kosztów inwestycji. Są to następujące firmy:
− Alukon Sp. z o.o. (produkcja wyrobów z aluminium i stali),
− Euro-Eco Sp. z o.o. (dystrybucja wody i odprowadzanie ścieków),
− Euro-Energetyka Sp. z o.o. (dystrybucja energii elektrycznej).
Korzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej w specjalnych
strefach ekonomicznych były i są zachętą do lokowania inwestycji na ich terenie.
Świadczy o tym m.in. tempo rozwoju tych obszarów w Polsce. Ulgi i przywileje
przyciągają do Strefy mieleckiej znane firmy polskie i zagraniczne, które zainwestowały do 2002 r. łącznie 1,9 mld zł (stan na 30.06.2002 r.)26, co stanowiło 17,5%
wartości inwestycji zrealizowanych we wszystkich strefach w Polsce. Według
szacunków ARP SA, zdecydowana większość tych inwestycji (63%) to przedsięwzięcia typu green-field (od podstaw). 67% wartości zainwestowanego kapitału
jest pochodzenia zagranicznego – jest to kapitał głównie austriacki, amerykański
i niemiecki. Poza tym zagraniczni inwestorzy pochodzą z Francji, Szwecji, Włoch
i Korei.
W latach 1998–2001 łączna wysokość ulg z tytułu opodatkowania dochodów
osób prawnych działających w SSE Euro-Park Mielec kształtowała się odpowiednio: 52 611 219 zł, 105 490 957 zł, 226 094 435 zł i 247 367 513 zł.
Na terenie Strefy powstało w krótkim czasie wiele nowych zakładów. Do końca
2002 r. oddano do użytku 26, ponadto 15 przedsiębiorców przebudowało lub
zmodernizowało istniejące obiekty produkcyjne. Powstało łącznie 210 tys. m 2
nowej powierzchni prodkcyjnej.
Największymi inwestorami w Strefie pod względem wielkości zainwestowanych nakładów są firmy: Krono-Wood Sp. z o.o. (produkcja drewnopodobnych
materiałów wykończeniowych i wyrobów dla budownictwa mieszkaniowego)
i Melnox Sp. z o.o. (produkcja, dystrybucja i handel wyrobów z drewna na
bazie płyt drewnopodobnych). Łącznie zainwestowały one ponad 600 mln zł.
Reprezentują kapitał austriacki. Krono-Wood to jednocześnie najnowocześniejsza
fabryka grupy działającej w 9 krajach i jedna z 5 największych firm tej branży
26
A. Michalski, B. Cieszewska, op. cit.
173
istniejących w Polsce (są wśród nich m.in. zakłady w Grajewie i Wieruszowie).
Ponadto firmy Lear Automotive (EEDS) Poland Sp. z o.o. (produkcja wiązek elektrycznych do samochodów osobowych Opel i Ford), BRW Sp. z o.o. (produkcja
mebli skrzyniowych z płyt wiórowych), Kirchhoff Polska Sp. z o.o. (produkcja
części i podzespołów dla przemysłu motoryzacyjnego) czy Onduline Production
Sp. z o.o. (produkcja pokryć dachowych) to inwestycje rzędu 40–70 mln zł każda27.
Struktura branżowa firm działających w mieleckiej Strefie jest bardzo zróżnicowana. Występuje tu zarówno przemysł farmaceutyczny (Zakłady Farmaceutyczne
Colfarm SA), tworzyw sztucznych (Termo Organika SA, Plastic Factory „COBI”
SA, Eurocast Sp. z o.o.), poligraficzny (Oficyna Wydawnicza PRESS MEDIA
Roman Oraczewski), jak i przetwórstwo drewna i produkcja mebli (Melnox Sp.
z o.o., BRW Sp. z o.o.) czy przemysł metalowy (ZP „Kamax-Mielec SA, Zakład
Produkcyjno-Remontowy „PRODREM” Sp. z o.o.) i lotniczy (Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych „PZL Mielec” Sp. z o.o., PZL Sp. z o.o.). Dominującymi
branżami produkcyjnymi w SSE Euro-Park Mielec są (rys. 2):
− produkcja materiałów dla budownictwa,
− branże: metalowa, transportowa oraz chemikalia i tworzywa sztuczne. W branży transportowej znajdują się głównie spółki powstałe po restrukturyzacji WSK
„PZL Mielec” oraz firmy wykorzystujące tradycje Mielca – jako silnego ośrodka
przemysłu środków transportu (np. Lear Automotive EEDS Poland Sp. z o.o., Geyer
& Hosaja Zakłady Gumowe w Mielcu Sp. z o.o., Kirchhoff Polska Sp. z o.o.).
300 000 000
250 000 000
226 094 435
200 000 000
247 367 513
150 000 000
105 490 957
100 000 000
50 000 000
0
52 611 219
1998
1999
2000
2001
Rys. 2. Łączna wysokość ulg z tytułu opodatkowania dochodów osób prawnych
działających w SSE Euro-Park Mielec
Źródło: opracowanie własne.
27
W. Dziemianowicz, J. Hausner, J. Szlachta, Restrukturyzacja ośrodków monokulturowych na
przykładzie Mielca, Polska Regionów nr 23, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa
2000, s. 26.
174
Pozostałe branże, na które przypada 12%, to m.in. przemysł spożywczy,
informatyka, elektronika czy poligrafia. Z analizy struktury branżowej firm działających w Strefie wynika, że oprócz dziedzin charakterystycznych (tradycyjnych)
dla tego regionu pojawiły się nowe, np. produkcja materiałów budowlanych czy
branża meblarska i informatyczna.
12%
19%
6%
14%
17%
11%
21%
przemys∏ metalowy
przetwórstwo drewna
inne
Êrodki transportu/lotnictwo
tworzywa sztuczne
materia∏y dla budownictwa
przemys∏ farmaceutyczny
Rys. 3. Główne branże i rodzaje przemysłu w SSE Euro-Park Mielec
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARP SA Mielec 2001.
9%
12%
9%
28%
27%
15%
1–25 osób
26-50 osób
51–100 osób
101–250 osób
251–500 osób
powy˝ej 500 osób
Rys. 4. Struktura wielkości firm w SSE Euro-Park Mielec pod względem liczby
zatrudnionych pracowników
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARP SA Mielec 2001 r.
175
Jednym z dwóch strategicznych celów określonych we wstępnych założeniach
dla Strefy mieleckiej było utworzenie w ciągu 10 lat 7 tys. nowych miejsc pracy.
Według danych ARP SA do końca 2002 r. na obszarze Strefy powstało ok. 6800
miejsc pracy. Liderem wśród mieleckich pracodawców jest firma Lear Automotive
(EEDS) Poland Sp. z o.o., zatrudniająca ponad 1200 pracowników.
Jak już wcześniej wspomniano, w Strefie przeważają firmy małe i średnie,
zatrudniające do 250 pracowników (82%). Wśród nich dominują przedsiębiorstwa
zatrudniające od 26–50 pracowników (28%) i od 101–250 pracowników (27%).
Najwięksi pracodawcy, zatrudniający powyżej 500 pracowników stanowią zaledwie 9% firm działających w Strefie. Trzy przedsiębiorstwa zatrudniają powyżej
1000 pracowników: wspomniany Lear Automotive (EEDS) Poland Sp. z o.o.,
Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. i BRW Sp. z o.o.
Docelowe zatrudnienie wynikające z realizowanych projektów (4 zezwolenia
wydane w 2002 r.) to około 7400 nowych miejsc pracy. Należy podkreślić, że
na obszarze Strefy miejsca pracy tworzą firmy, które działały tutaj przed jej
powstaniem, a także firmy usługowe, np. banki, instytucje celne, punkty handlowe, gastronomiczne, świadczące prace remontowo-wykończeniowe, usługi
transportowe, telekomunikacyjne czy oferujące dostęp do energii elektrycznej. Nie
korzystają one wprawdzie z ulg czy przywilejów, ale są solidnymi pracodawcami.
Szacuje się, że obecnie na obszarze Strefy w Mielcu zatrudnienie ogółem wynosi
ok. 11,5 tys. osób.
7. Analiza SWOT SSE Euro-Park Mielec
Mielecka Specjalna Strefa Ekonomiczna miała stanowić rozwiązanie problemu
restrukturyzacji dużego obszaru przemysłowego, z nadrzędnym celem zagospodarowania nie wykorzystanego majątku i zasobów ludzkich (7 tys. nowych miejsc
pracy). Szacowano, że zapotrzebowanie na kapitał inwestycyjny w Strefie wyniesie
docelowo nie mniej niż 500 mln zł28.
Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że cele te zostały
zrealizowane. Wysoka dynamika inwestycyjna spowodowała szybkie zapełnienie
Strefy i potrzebę poszerzenia jej powierzchni o nowe obszary przemysłowe (2001 r.
i 2002 r.).
Od początku 2001 r. inwestorzy wchodzący do Strefy działają na podstawie
nowych regulacji prawnych przystosowujących nasze ustawodawstwo do obowiązującego w UE. Wiąże się to z koniecznością wyznaczenia nowych celów
i aktualizacją oferty Strefy.
28
Plan rozwoju Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Mielcu…
176
W tabeli 3 za pomocą analizy SWOT dokonano oceny silnych i słabych stron
SSE Euro-Park Mielec oraz szans i zagrożeń rynkowych, z którymi musi się
liczyć potencjalny inwestor podejmujący działalność po 2000 r.
Tabela 3. Analiza SWOT SSE Euro-Park Mielec
Mocne strony (S)
Słabe strony (W)
Infrastruktura Strefy zapewniająca dostępność Odległość od dużych miast
wszystkich mediów i usług potrzebnych
do prowadzenia działalności (media,
komunikacja, logistyka
Korzystne położenie i związane z tym
możliwości komunikacyjno-transportowe
(m.in. lotnisko)
Słaba dostępność komunikacyjna (jakość
dróg, brak zelektryfikowanej linii kolejowej)
Dostępność wysoko kwalifikowanej siły
roboczej
Nie wykorzystane możliwości, jakie daje
lotnisko znajdujące się na terenie strefy
Znaczący potencjał kooperacyjny, oferujący
możliwości współpracy w dziedzinie
projektowania, podwykonawstwa, wspólnych
przedsięwzięć
Likwidacja ulgi w płatności podatku od
nieruchomości
Zaplecze badawczo-rozwojowe
Bliskość granicy wschodniej (rynki zbytu)
Sprawne zarządzanie Strefą przez ARP
SA (najkrótszy cykl realizacji inwestycji
– pozwolenia na budowę wydawane na
miejscu, profesjonalna obsługa projektów
inwestycyjnych)
Duża dywersyfikacja struktury branżowej
podmiotów prowadzących działalność
Przyjazne otoczenie biznesowe
Wsparcie procesów rozwojowych w Strefie
przez inwestycje oraz politykę lokalną
realizowaną przez władze samorządowe
Szanse (O)
Zagrożenia (T)
Rosnące zainteresowanie inwestorów
krajowych i zagranicznych
Konkurencja ze strony innych Stref zwłaszcza
tarnobrzeskiej i katowickiej
Planowane dalsze inwestycje w infrastrukturę
Zmiana zasad udzielania pomocy publicznej
dla firm w strefach w związku z integracją
Polski z UE
Ekologicznie czyste otoczenie
Stagnacja w gospodarce krajowej
Możliwość rozwoju przetwórstwa rolnospożywczego z uwagi na rolniczy charakter
okolicznych gmin
Szanse (O)
177
Zagrożenia (T)
Możliwość kształcenia i dostosowywania
profilu zawodowego pracowników
zatrudnionych w Strefie dzięki rozwiniętej
sieci szkolnictwa wyższego (m.in. WSGiZ)
Szansa poprawy komunikacji drogowej
(planowana autostrada A-4 będzie przebiegała
w odległości 20 km od Strefy
Źródło: opracowanie własne.
8. Zakoƒczenie
Wraz z wejściem w życie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych
(1 stycznia 1995 r.) wprowadzono do polityki ekonomicznej nowoczesny instrument rozwiązywania problemów społeczno-gospodarczych. Ustawa o SSE w art.
3 deklarowała przyspieszenie rozwoju gospodarczego, m.in. przez tworzenie
nowych miejsc pracy w regionach z różnych względów „problemowych” (np. brak
podstawowej infrastruktury, konieczność restrukturyzacji itp.). Do realizacji tego
celu zamierzano wykorzystać naturalną aktywność i przedsiębiorczość jednostek,
oferując im pakiet zachęt (prawo do ulg podatkowych). Strefy ekonomiczne
miały więc być również instrumentem rozwoju regionalnego, aktywizując gospodarczo nie tylko najbliższe sąsiedztwo, ale cały region dzięki powstawaniu sieci
powiązań kooperacyjnych między firmami funkcjonującymi w strefie i poza nią,
eliminując dzięki temu tzw. efekt enklawy.
SSE Euro-Park Mielec, oprócz realizacji celów strategicznych określonych
w Planie rozwoju strefy (tzw. efekty bezpośrednie), przyniosła również korzyści
pośrednie, tj.:
− ożywienie gospodarcze w otoczeniu strefy,
− aktywizację gminy i powiatu,
− budowę infrastruktury służącej miejscowej ludności,
− restrukturyzację i dywersyfikację działalności gospodarczej w regionie,
− transfer nowoczesnych technologii.
Od początku funkcjonowania Strefy w Mielcu wzrosła liczba podmiotów
gospodarczych (z 3292 zarejestrowanych w 1994 r. do 3976 w 2000 r.). Znaczna
ich część to firmy działające w Strefie. Wzrosły też wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych. Wiąże się to z faktem, że każde dwa nowe miejsca
pracy w Strefie stymulują powstanie jednego miejsca w jej otoczeniu, w usługach
czy handlu, na skutek czego:
− stopa bezrobocia w Mielcu obniżyła się z 20,9% w 1994 r. do 14,2% w 2000 r.,
178
− wzrosła koniunktura na rynku usług budowlanych, projektowych i geodezyjnych,
− nastąpił rozwój usług bankowych (wzrost liczby banków lub ich filii z 6
w 1995 r. do 10 w 2001 r.),
− wzrosła liczba lokali gastronomicznych (obecnie działa ok. 50 lokali w tym
16 restauracji),
− następuje modernizacja i rozwój bazy noclegowej, poprawa standardu usług
hotelowych (modernizacja hotelu „Jubilat”, który obecnie odpowiada 3-gwiazdkowym standardom),
− rozwijają się usługi szkoleniowe (powstało m.in. Międzynarodowe Centrum
Kształcenia i Rozwoju Gospodarczego, Centrum Kształcenia Ustawicznego, Mielecka Szkoła Biznesu, Wyższa Szkoła Gospodarki i Zarządzania itd.) zajmujące
się restrukturyzacją społeczno-zawodową mieszkańców regionu,
− ma miejsce ożywienie na rynku nieruchomości,
− wzrósł popyt na usługi typu: transport towarowy, ochrona mienia, catering,
sprzątanie obiektów itp.,
− następuje rozwój turystyki i rekreacji (odrestaurowano zamki w pobliskim
Przecławiu, Baranowie i Krasiczynie; otwarto wiele atrakcyjnych ścieżek rowerowych, modernizowane są obiekty sportowe).
Ten dynamiczny rozwój miasta i regionu mieleckiego od drugiej połowy lat
90. nie byłby możliwy bez funkcjonowania Strefy i aktywnej postawy władz
samorządowych, zmierzających do podniesienia ich atrakcyjności inwestycyjnej
i konkurencyjności.
W wyniku zakończonych negocjacji z UE, warunki funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce uległy pogorszeniu zarówno w aspekcie
czasowym, jak i finansowym. Może to mieć istotny wpływ na dalszy rozwój
analizowanej strefy, zwłaszcza w okresie w którym wygasną wszystkie dotychczasowe ulgi i przywileje. Niemniej jednak wydaje się, że zlokalizowany w strefie
potencjał będzie jeszcze długo stanowił siłę napędową rozwoju gospodarki
lokalnej.
Literatura
Bazydło A., Smętkowski M., Specjalne strefy ekonomiczne – światowe zróżnicowanie
instrumentu [w:] Polskie specjalne strefy ekonomiczne – zamierzenia i efekty, pod red.
E. Kryńskiej, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2000.
Bazydło A., Specjalna strefa ekonomiczna Euro-Park Mielec [w:] Polskie specjalne strefy
ekonomiczne – zamierzenia i efekty, pod red. E. Kryńskiej, Wydawnictwo Scholar,
Warszawa 2000.
179
Dziemianowicz W., Hausner J., Szlachta J., Restrukturyzacja ośrodków monokulturowych
na przykładzie Mielca, Polska Regionów nr 23, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa 2000.
Kozak M., Pyszkowski A., Szewczyk R., Słownik rozwoju regionalnego, Agencja Wydawnicza Mark Print, Warszawa 2000.
Królikowski R.W., Wpływ specjalnej strefy ekonomicznej na podniesienie konkurencyjności miasta (na przykładzie SSE Euro-Park Mielec) [w:] Konkurencyjność miast
i regionów, pod red. Z. Szymli, materiały konferencji naukowej, AE w Krakowie,
Kraków 2001.
Michalski A., Cieszewska B., Polityka konkurencji. Polski rynek, ale prawo europejskie,
„Rzeczpospolita” 7.01.2003.
Specjalna Strefa Ekonomiczna w Mielcu – Raport końcowy, Program Restrukturyzacji
Przemysłu – Polska Analiza Celowości Projektu nr 111, maj 1996.
Tomala D., Tomaszewski T., Pilotażowy eksperyment, „Głos Mielecki” 27.08.1993 r.
An Analysis of the Development of the Euro-Park Mielec
Special Economic Zone
Special economic zones are an instrument of regional policy, the goal of which is
to utilise regions in the most effective manner in order to ensure sustainable economic
growth and to increase competitiveness. In particular, this refers to so-called “problem
regions” that for various reasons have found themselves in a difﬁcult socio-economic
situation.
In Poland, based on the Act on Special Economic Zones, seventeen zones were
created between 1995 and 2002 (14 currently operate). The purpose of this article is to
present the operations of the ﬁrst Polish special economic zone: Euro-Park Mielec. The
authors describe, inter alia, the reasons for its creation, legal regulations governing its
operations, development concept, spatial and functional structure, as well as the direct
consequences of the Zone’s operations from 1996 to 2002.

Analiza rozwoju Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zmiana adresu najemcy właściciela

Lodówki prosto z zakładu lotniczego W filmie pt. „Indiana Jones i

Gdzie szukać pomocy dla dzieci i młodzieży w Mielcu?

Sprawozdanie merytoryczne z działalności