Blogi parentingowe jako narzędzie marketingu szeptanego
Transkrypt
Blogi parentingowe jako narzędzie marketingu szeptanego
MiR_Realia rynku.qxd 2015-01-27 17:29 Page 31 Realia rynku Agnieszka Chwiałkowska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Blogi parentingowe jako narzędzie marketingu szeptanego Parenting blogs as a tool of word-of-mouth marketing Celem artykułu jest przybliżenie roli blogerów parentingowych jako liderów opinii. W związku z rosnącą popularnością treści tworzonych przez użytkowników oraz wysokim zaufaniem, jakim te treści darzą czytelnicy, blogi stanowią potencjalnie efektywny kanał dotarcia do klientów przedsiębiorstwa, jak również samych ambasadorów marki. Branża produktów dla dzieci jest pod tym względem specyficzna, ponieważ rodzice często poszukują opinii na temat produktów dla dzieci wśród innych rodziców, a blogi stanowią łatwo dostępne źródło takich informacji. Dlatego też blogerzy prowadzący blogi parentingowe mogą generować pozytywny marketing szeptany na temat marki poprzez oddziaływanie na swoich czytelników. Celem badania było uzyskanie informacji użytecznych dla przedsiębiorstw planujących rozpoczęcie współpracy z blogującymi rodzicami w celu budowania relacji z innymi klientami. W tym celu niezbędne było zbadanie sylwetki blogera jako lidera opinii oraz identyfikacja głównych motywów prowadzenia przez niego bloga, aby opracować listę rekomendacji w zakresie promocji produktów za pomocą marketingu szeptanego w mediach społecznościowych, a zwłaszcza blogosferze1. The objective of the article is to present the evidence that bloggers writing blogs for parents can be considered as opinion leaders. As the user-generated content on social media gains in popularity, as well as, individuals trust the content published by bloggers, blogs can be considered as an effective channel for reaching both company clients and company ambassadors. In the sector of products for children, opinions and recommendations of others play even more important role and blogs constitute an important source of information for new parents. Therefore, as parenting bloggers are able to engage their readers, they can as well generate for the company positive word-of-mouth about its brand. The aim of the study was therefore to obtain the information important from the perspective of companieswhich plan to initiate the collaboration with parents who blog in order to be able to build and maintain relationships with them. In order to do so, it was necessary to investigate the main characteristics of a blogger-opinion leader and his motives, which resulted in a list of recommendations for companies planning to engage the bloggers in their wordof-mouth marketing strategy. Słowa kluczowe Keywords blogi parentingowe, liderzy opinii, indeks lidera opinii parenting blogs, opinion leaders, opinion leader index Z uwagi na ogromną liczbę przekazów marketingowych, na które wystawiony jest klient (zarówno offline, jak i online), niezwykle ważne z perspektywy przedsiębiorstwa jest umiejętne przebicie się ze swoim przekazem do znudzonego, a niekiedy poirytowanego tymi komunikatami klienta. Istotna w związku z tym zdaje się identyfikacja kanałów komunikacyjnych oraz form przekazu, które akceptują konsumenci. Ponadto rozwój Internetu i mediów społecznościowych, które stanowią coraz popularniejszy kanał komunikacyjny, w znacznym stopniu zmniejsza asymetrię informacji pomiędzy przedsiębiorstwem a klientami, którym media te umożliwiają, z jednej strony, filtrowanie informacji, których ci nie chcą bądź nie potrzebują, a z drugiej — efektywne poszukiwanie i porównywanie interesujących ich informacji z różnych źródeł. Można zatem powiedzieć, że mamy do czynienia z transformacją tzw. push marketingu, w którym to marketerzy na siłę narzucają swoje przekazy marketingowe klientom, do tzw. pull marketingu, gdzie proaktywny konsument sam wyszukuje treści na temat produktów i usług, nierzadko wykorzystując w tym celu wyszukiwarki internetowe, fora dyskusyjne i społeczności online (Calin, 2008). Największą popularnością oraz zaufaniem klientów (w rozpatrywanym przypadku — użytkowni- MARKETING I RYNEK 2/2015 31 MiR_Realia rynku.qxd 2015-01-27 17:29 Page 32 Realia rynku ków Internetu), cieszą się te media, w tworzeniu których partycypują oni sami (user-generated media) i które to stanowią jedną trzecią treści online odwiedzanych przez użytkowników. Wśród nich znajdują się blogi (Shao, 2009). Dlatego też, celem artykułu jest przybliżenie roli blogerów parentingowych jako liderów opinii. Rola liderów opinii Można zidentyfikować trzy typy liderów opinii, którzy powinni być traktowani w różny sposób, jako że ich potrzeby i motywy partycypacji w sieci internetowej różnią się od siebie (Eccleston i Griseri, 2008, s. 594–595): z eksperci, którzy zbierają dane dotyczące produktów i usług oraz służą pomocą innym poprzez dostarczanie opinii na ich temat innym osobom; zwykle inicjują dyskusje na temat marek i są wartościowym źródłem informacji dla konsumentów, którzy oczekują informacji rynkowej (Feick i Price, 1987, s. 85); z łącznicy, jak wskazuje ich nazwa, stanowią most pomiędzy różnymi typami osób oraz różnymi sieciami społecznymi; lubią spotykać nowych ludzi i dyskutować z nimi na temat produktów; z sprzedawcy, którzy rozmyślnie wpływają na decyzje zakupowe innych użytkowników i udzielają rekomendacji, czy kupić produkt danej marki czy nie. Ponadto, należy zauważyć, iż częstotliwość aktywności trzech rodzajów liderów opinii wspomnianych powyżej jest większa w przypadku liderów opinii online aniżeli offline, zwłaszcza wśród sprzedawców, w przypadku których ci obecni online nakłaniają innych do zakupu danej marki trzykrotnie częściej niż offline (Eccleston i Griseri, 2008, s. 604). Podczas gdy głównymi motywami dla prowadzenia aktywności opiniotwórczych ekspertów są: pomaganie innym ludziom, możliwość zmiany bądź udoskonalenia produktów i usług, poczucie, że ich opinia jest ważna i szanowana, to sprzedawcy, podejmując tego typu działania, odczuwają presję, aby wywrzeć pozytywny wpływ i pomóc innym. Łącznikom z kolei pomaga to w poznawaniu nowych ludzi oraz pozyskiwaniu nowych umiejętności (Eccleston i Griseri, 2008, s. 605). Jednocześnie w literaturze podejmuje się dyskusję na temat tego, czy marektingowcy powinni koncentrować się w swoich działaniach marketingowych jedynie na liderach opinii. Jak pisze Smith, dzisiejsze media i modele marketingowe nie doceniają wielkiego potencjału, jaki drzemie w większości konsumentów, i zamiast tego koncentrują się głównie na tych kilku, którzy mają największe sieci kontaktów (Smith i in., 2007, s. 395). Baiter i But- 32 man (2005) również zgadzają się z tą tezą i piszą: „wszyscy rozmawiają na temat produktów i usług, i mówi się o nich ciągle. Marketing szeptany nie powinien skupiać się więc na identyfikacji jedynie małej subgrupy najbardziej wpływowych lub osób z największą liczbą kontaktów po to, aby rozmawiać z nimi na temat produktów lub usług. Marketing szeptany dotyczy wszystkich”. Nawet ludzie, którzy nie mają takiej sieci kontaktów jak liderzy opinii, gotowi są dzielić się wiadomościami o charakterze marketingowym z innym i robią to codziennie (Smith i in., 2007, s. 387). Trafnie marketing szeptany definiuje Kaikati, określając go słowami „marketing z ukrycia”, który „próbuje zaprezentować produkt bądź usługę poprzez sprytne rozprzestrzenianie tak zwanego buzzu na temat marki w ukradkowy sposób. Zamiast agresywnie krzyczeć do wszystkich na raz, marketing szeptany okazjonalnie szepcze do kilku osób. Jednocześnie skupia uwagę na atrakcyjnych cechach produktu bądź serwisu, które sprawiają, że staje się on pożądany. Następnie w pełni polega na konsumentach, którzy nim zachwyceni opowiedzą o swoich pozytywnych doświadczeniach z marką innym zainteresowanym osobom” (Kaikati i Kaikati, 2004, s. 6). Marketing szeptany uznawany jest za bardziej stargetowany, a przez to bardziej odpowiedni dla grupy docelowej będącej jego odbiorcą. Jak mówi Keller, marketing szeptany jest najbardziej efektywnym rodzajem komunikacji marketingowej (Keller, 2007, s. 448). Przez Leborie (2006) został określony jako „forma kontaktu z klientem o największej zdolności generowania zaangażowania konsumenta”. Zdaniem Valente (1996) „marketing szeptany, a zwłaszcza pozytywny marketing szeptany może naprawdę zrobić różnicę przy wprowadzaniu nowego produktu na rynek. Negatywny marketing szeptany bądź jego zupełny brak może albo opóźnić rozprzestrzenianie się sprzedaży produktu, albo nawet doprowadzić do niepowodzenia we wprowadzaniu go na rynek”. Źródłem takiego marketing szeptanego mogą być właśnie blogerzy. Metodyka badania W okresie kwiecień–maj 2013 r. zostało przeprowadzone badanie blogerów będących rodzicami dzieci do lat 3 (najmłodsze dziecko) i prowadzących blogi o tematyce związanej z niemowlętami i małymi dziećmi. Metodą badawczą była ankieta internetowa. Zastosowanym instrumentem pomiarowym był kwestionariusz dostępny online skonstruowany za pomocą narzędzia Google oraz składający się z 22 pytań dotyczących prowadzenia bloga i współpracy blogerów w tym zakresie z przedsiębiorstwami. Populację badaną zidentyfikowano jako blogerów będących rodzicami, których blogi znajdują się MARKETING I RYNEK 2/2015 MiR_Realia rynku.qxd 2015-01-27 17:29 Page 33 Realia rynku na liście portalu społecznościowego „Blogi Mam” (http: //blogimam.pl, 17.12.2013). Z prośbą o wypełnienie kwestionariusza online wysłano wiadomości e-mail za pośrednictwem serwisu społecznościowego Facebook, a także za pomocą formularzy kontaktowych zamieszczanych na blogach. Na portalu „Blogi Mam” w okresie, w którym odbywało się badanie, znajdowało się 730 blogów prowadzonych przez rodziców (głównie mamy). Była to lista aktualna w momencie wysyłania kwestionariuszy, tzn. wszystkie blogi były aktywne, blogerzy zamieszczali wpisy w ciągu ostatniego miesiąca (należy jednak zwrócić uwagę na to, że codziennie nowe blogerki rejestrują tam swoje blogi). Z częścią blogerów nie udało się skontaktować ze względu na brak na blogu adresu e-mail, odnośnika do strony na portalu Facebook bądź formularza kontaktowego. Ostatecznie próba liczyła 432 rodziców blogerów (wykluczeni blogerzy to ci, z którymi nie było możliwości kontaktu). Należy zwrócić uwagę, iż blogerzy, którzy nie umieszczają informacji kontaktowych, często traktują swojego bloga jako źródło informacji dla swojej rodziny i znajomych oraz nie są zainteresowani kontaktem z przedsiębiorstwami (a zatem również promocją i zarabianiem na blogu poprzez współpracę z przedsiębiorstwami), można zatem powiedzieć, że ich wykluczenie z populacji badanej nie umniejsza wartości badania. Ponadto dotarcie do grupy blogerów, którzy rejestrują swoje blogi na najpopularniejszym tego typu portalu, sprawia, że badana populacja obejmuje tylko blogerów, którzy dbają o liczbę swoich czytelników oraz podejmują odpowiednie działania marketingowe w celu zapewnienia popularności swojego bloga, a zatem potencjalnie współpraca przedsiębiorstwa z takimi blogerami może mu przynieść odpowiednie korzyści. Otrzymano 177 odpowiedzi respondentów, zwrotność wynosiła zatem 41%. Oczywiście nie wszyscy rodzice blogerzy rejestrują swojego bloga na wspomnianym wyżej portalu, z tego względu wyników badania nie można uogólniać na całą populację rodziców blogerów, gdyż próba badawcza nie jest próbą reprezentatywną. Wnioski z niniejszego badania dotyczą blogerów, którzy wzięli w nim udział. Nie ma jednak podstaw do wykluczenia możliwości zastosowania rekomendacji, będących rezultatem przeprowadzonych analiz, do współpracy z blogerami, także tymi, którzy nie brali udziału w badaniu. Celem badania było uzyskanie informacji użytecznych dla przedsiębiorstw planujących rozpoczęcie współpracy z blogującymi rodzicami w celu budowania relacji z innymi klientami poprzez media społecznościowe, w tym blogi. W tym celu niezbędne było zbadanie sylwetki blogera jako lidera opinii, wykorzystując skonstruowany wcześniej indeks blogera lidera opinii (Chwiałkowska i Turkiewicz, 2014), oraz identyfikacja głównych motywów prowadzenia przez niego bloga, aby opracować listę rekomendacji w zakresie promocji produktów za pomocą marketingu szeptanego w mediach społecznościowych, a zwłaszcza blogosferze. Wraz ze wzrostem popularności blogów marketerzy coraz częściej dostrzegają zalety stymulowania dyskusji na temat swoich produktów na blogach. Blogerzy, w tym blogujący rodzice, są często postrzegani jako cenne i godne zaufania źródło informacji dla innych rodziców, a publikowane przez nich treści wzbudzają więcej zaufania aniżeli komunikaty przedsiębiorstwa, dlatego też mogą oni wpływać na zachowania swoich czytelników. Profil respondenta Niemal wszyscy respondenci to kobiety (wśród ankietowanych znalazł się tylko jeden mężczyzna). Wiek najmłodszego dziecka respondentek to maksymalnie 3,5 roku. Wszyscy — za wyjątkiem jednego respondenta — są odpowiedzialni za podejmowanie decyzji dotyczących zakupu produktów dla niemowląt. Prowadzenie bloga i współpraca z przedsiębiorstwami Większość ankietowanych blogerów prowadzi bloga od ponad 1 roku. Rysunek 1 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie związane z długością prowadzenia bloga. Blogerzy poważnie traktują prowadzenie bloga, gdyż aż 70% z nich zamieszcza posty kilka razy w tygodniu. Tablica 1 obrazuje, jak często respondenci aktualizują treści na swoim blogu. Tablica 1. Częstotliwość publikowania na blogu Opowiedzi 1 raz w miesiącu 1 raz w tygodniu 2–3 razy w miesiącu 2–3 razy w tygodniu 4–6 razy w tygodniu codziennie rzadziej niż 1 raz w miesiącu Częstość Odsetek 3 27 20 67 43 14 3 2 15 11 38 24 8 2 Ź r ó d ł o: opracowanie własne. Ponadto blogerzy świadomie promują swojego bloga, o czym świadczy wysoki odsetek (63%) bada- MARKETING I RYNEK 2/2015 33 MiR_Realia rynku.qxd 2015-01-27 17:29 Page 34 Realia rynku Rysunek 1. Długość prowadzenia bloga Ź r ó d ł o: opracowanie własne. nych umożliwiających czytelnikom subskrypcję ich bloga za pomocą e-maila, RSS oraz Facebooka, co obrazuje rysunek 2. Twitter nie jest popularnym kanałem komunikacji w tym przypadku, co można wytłumaczyć faktem, że ta platforma społecznościowa nie jest popularna wśród polskich internautów (Wirtualne media, 2013). Zdecydowanie najpopularniejszym, spośród narzędzi promocji jest jednak Facebook, za pomocą którego swojego bloga promuje aż 77% respondentów. Ponadto blogerzy starają się zwiększać popularność swoich blogów, zachęcając czytelników do wchodzenia z nimi w interakcje oraz komentowania zamieszczonych na blogu treści — tylko 16% ankietowanych nie stosuje żadnego rodzaju zachęt do komentowania, 16% prosi swoich czytelników o porady, 22% o dzielenie się własnymi doświadczeniami, 13% zachęca do udziału w konkursach. Połowa (51%) ankietowanych świadomie korzysta ze słów kluczowych w celu promocji swojego bloga w wyszukiwarkach. Przeciętna liczba czytelników miesięcznie zależy od danego bloga — jest to od kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy odwiedzin. Najczęściej jest to jednak kilka tysięcy wyświetleń miesięcznie. Wśród powodów założenia i prowadzenia bloga respondenci wymieniają najczęściej: z udzielenie wsparcia przyszłym rodzicom — chęć pokazania innym, jakie zabawki i książki dla dzieci warto kupić, z stworzenie pamiątki dla dziecka, utrwalenia wspomnień i ważnych ulotnych chwil z życia oraz dzielenie się nimi z bliskimi, Rysunek 2. Umożliwianie czytelnikom subskrypcji bloga Ź r ó d ł o: opracowanie własne. 34 MARKETING I RYNEK 2/2015 MiR_Realia rynku.qxd 2015-01-28 16:45 Page 35 Realia rynku z możliwość utrzymywania kontaktu z innymi ro- dzicami oraz oderwania się od codziennych obowiązków, spełniania się w innej roli, z hobby, takie jak fotografia, projekty wizualne, praca pedagogiczna, dziennikarstwo/malarstwo, z radzenie sobie z niepełnosprawnością dziecka, z możliwość nawiązywania kontaktu z innymi ludźmi, rodzicami, z zderzenie swoich poglądów z innymi, z sposób na znalezienie pozytywów dnia, z dzielenie się pięknymi chwilami z innymi. Respondenci wskazują również, iż zawiedli się na reklamach i sprzedawcach, z czego wynika chęć samodzielnego testowania produktów oraz dzielenia się swoją opinią na ich temat z czytelnikami. Jedynie 4% ankietowanych wskazało na chęć dodatkowego zarobku jako motyw założenia bloga, a jednocześnie 18% badanych faktycznie na blogu zarabia. Większość blogerów (60%) często i bardzo często otrzymuje zapytania od czytelników dotyczące swoich wpisów na blogu, a 26% często i bardzo często wspomina marki stosowanych przez siebie produktów dla dzieci na blogu, czasami robi to 32% respondentów, a tylko 13% nigdy nie pisze o wykorzystywanych przez siebie produktach. Indeks blogera lidera opinii W celu zbadania siły opiniotwórczej ankietowanych skonstruowano indeks blogera lidera opinii2. W tym celu respondenci zostali poproszeni o ustosunkowanie się do sześciu poniżej wymienionych stwierdzeń, zaznaczając na skali pozycyjnej, w jakim stopniu się z nimi zgadzają (przy czym 0 punktów oznacza „zupełnie nie zgadzam się z tym stwierdzeniem”, 100 punktów „całkowicie się z nim zgadzam”). Statystyka alfa Cronbacha dla poniższego zestawu zdań wyniosła 0,871, co świadczy o spójności indeksu i pozwala na przeprowadzenie dalszych analiz. Zmienne, które znalazły się w indeksie są następujące: 1. Jestem postrzegany przez grono moich czytelników jako autorytet. 2. Na blogu umieszczam porady dla moich czytelników. 3. Czytelnicy często proszą mnie o rady. 4. Moje rekomendacje mają wpływ na to, jakie produkty kupują moi czytelnicy. 5. Promowanie bloga jest dla mnie bardzo ważne — staram się wykorzystywać wszelkie dostępne możliwości. 6. Moi czytelnicy korzystają z umieszczanych przeze mnie na blogu porad. Autorka arbitralnie przyjęła wartość indeksu na poziomie powyżej 75 za świadczącą o byciu liderem opinii. Tablica 2 przedstawia odsetek respondentów znajdujących się w poszczególnych przedziałach indeksu. Tablica 2. Indeks blogera lidera opinii Przedział (odsetek maksymalnej możliwej wartości indeksu) Mniej niż 25% Od 25 do 49,9% Od 50 do 74,9% Od 75 do 100% Liczba blogerów Odsetek blogerów 44 49 64 20 25 28 36 11 Ź r ó d ł o: opracowanie własne. Co dziesiątego (11%) blogera respondenta można uznać za uważającego się za niekwestionowanego lidera opinii i mogącego w związku z tym wywierać wpływ na decyzje zakupowe swoich czytelników. Indeks w przedziale 60–100 punktów uzyskało 30% respondentów. Można ich — zdaniem autorki — uznać za osoby również mające wpływ na decyzje zakupowe. Jednocześnie 18% blogerów zarabia na swoim blogu, występuje jednak słaba zależność (współczynnik korelacji Pearsona wynoszący 0,256 istotny na poziomie istotności 0,01) między zarabianiem na blogu a wartością indeksu danego blogera. Zatem nie każdy lider opinii decyduje się na czerpanie korzyści zarobkowych z prowadzenia swojego bloga, a nie każdy bloger podejmujący współpracę z przedsiębiorstwem w istocie postrzega siebie samego jako osobę wywierającą wpływ na innych. Ponadto nie ma istotnej statystycznie zależności pomiędzy długością prowadzenia bloga a wartością indeksu lidera opinii. Istnieje natomiast statystycznie istotna (na poziomie istotności 0,01) zależność o średnim natężeniu między wartością indeksu oraz tym, jak często bloger otrzymuje zapytania lub komentarze od czytelników związane z prezentowanymi treściami (współczynnik korelacji Pearsona równy 0,348), oraz tym, jak często blogerowi zdarza się zamieszczać na blogu informacje na temat marek produktów dla niemowląt, z jakich korzysta (współczynnik korelacji Pearsona równy 0,388). Istnieje również słaba zależność między wartością indeksu a zachęcaniem czytelników do komentowania treści (w celu obliczenia korelacji MARKETING I RYNEK 2/2015 35 MiR_Realia rynku.qxd 2015-01-28 16:45 Page 36 Realia rynku kafeteria odpowiedzi została zmieniona na skalę dychotomiczną, gdzie odpowiedzi „nie” przyporządkowano wartość 0, a wszystkim pozostałym wartość 1), ze wskaźnikiem korelacji Pearsona równym 0,231 istotnym na poziomie istotności 0,01. Podobnie istnieje słaba istotna statystycznie zależność między wartością indeksu a częstotliwością zamieszczania postów (wskaźnik korelacji Pearsona równy 0,278). Niemal połowa (47%) respondentów zarabiających na blogu otrzymuje wynagrodzenie rzeczowe od przedsiębiorstw, których marki są reklamowane na blogach, a 20% otrzymuje wynagrodzenie pieniężne. Inną popularną formą zarabiania na blogu są Google Ads, z której korzysta 18% zarabiających na blogu respondentów. Zatem to współpraca z przedsiębiorstwami jest głównym źródłem przychodów z prowadzenia bloga. Zarobki blogerów nie są jednak wysokie — w większości przypadków suma wynagrodzenia i wartości otrzymanych rzeczy nie przekracza kilkuset złotych. Podsumowanie Blogi parentingowe stopniowo zdobywają coraz większą popularność w Polsce zarówno wśród ich czytelników, jak i autorów. Stanowią one niezwykle interesujący obszar badawczy, a chęć blogerów do udziału w badaniach również zasługuje na wzmiankę. Wielu blogerów aktywnie angażuje się w prowadzenie swoich blogów oraz podejmuje świadome kroki w celu ich reklamowania bądź budowania zaangażowania użytkowników. Zaprezentowana sylwetka blogerów parentingowych oparta na ich motywacjach do prowadzenia bloga może stanowić wskazówkę dla przedsiębiorstw chcących podjąć współpracę z tą grupą opiniotwórczą w mediach społecznościowych. Skonstruowany indeks blogera jako lidera opinii może natomiast być pomocny w identyfikacji blogerów, z którymi przedsiębiorstwo powinno współpracować, aby wywrzeć wpływ na jak najszersze grono czytelników i użytkowników mediów społecznościowych3. Przypisy 1 Badanie przedstawione w artykule było finansowane z grantu WNEiZ Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a dane zostały pozyskane podczas przygotowywania dysertacji doktorskiej autorki. 2 Indeks opracowany na podstawie: Chwiałkowska i Turkiewicz, 2014. 3 Autorka chciałaby podziękować wszystkim blogerom biorącym udział w badaniu za cenną informacją zwrotną dotyczącą formy i treści badania, która niewątpliwie przyczyniła się do poprawy jego jakości, za ciekawe uwagi merytoryczne oraz otwartość i szczerość w dzieleniu się swoimi doświadczeniami zarówno związanymi z prowadzeniem bloga, jak i współpracą podejmowaną z przedsiębiorstwami. Literatura Balter, D. i Butman, J. (2005). Grapevine. The New Art of Word-of-Mouth Marketing. New York: Portfolio. Calin, G. (2008). Integrated Online Marketing Communication Implementation and Management. Journal of Communication Management, 12 (2), 169–184. Chwiałkowska, A. i Turkiewicz, J. (2014). Blogerzy jako liderzy opinii — badanie blogów kulinarnych. Marketing i Rynek, (12), 13–22. Eccleston, D. i Griseri, L. (2008). How Does Web 2.0 Stretch Traditional Influencing Patterns? International Journal of Market Research: Web 2.0 special issue, 50 (5). Feick, L.F i Price, L.L. (1987). The Market Maven. A Diffuser of Marketplace Information. Journal of Marketing, 51 (1). Kaikati, A.M. i Kaikati, J.G. (2004). Stealth Marketing. How to Reach Consumers Surreptitiously. California Management Review, 46 (4). Keller, E. (2007). Unleashing the Power of Words of Mouth: Creating Brand Advocacy to Drive Growth. Journal of Advertising Research, 47 (4). Laborie, J.L. (2006). The Theory Behind Engagement and Integration's Early Experience Across Media. Referat na konferencję: ReThink: 52nd Annual Advertising Research Foundation Annual Conference and Expo. Pozyskano z: http://mail.thearf.org/roymorgan/Engagement/2006.rethink.ARRThe%20Theory.pres.Laborie.pdf (26.11.2012). Shao, G. (2009). Understanding the Appeal of User-generated Media. A Uses and Gratification Perspective. Internet Research, 19 (1), 7–25. Smith, T., Coyle, J.R., Lightfoot, E. i Scott, A. (2007). Reconsidering Models of Influence. The Relationship between Consumer Social Networks and Word-of Mouth Effectiveness. Journal of Advertising Research, (December). Valente, T.W. (1996). Social Network Thresholds in the Diffusion of Innovations. Social Networks, 18 (I), 69–89. Wirtualne media (2013). Twitter rekordowo popularny w Polsce, ale mało atrakcyjny dla reklamodawców. Pozyskano z: http://www.wirtualnemedia. pl/artykul/twitter-rekordowo-popularny-w-polsce-ale-malo-atrakcyjny-dla-reklamodawcow (08.08.2013). 36 MARKETING I RYNEK 2/2015