poło enie geograficzne i środowisko naturalne

Paweł Przetacznik Zręcin – położenie geograficzne i środowisko naturalne.
____________________________________________________________________
« HISTORIA TESTIS TEMPORUM,
LUX VERITATIS, VITA MEMORIAE,
MAGISTRA VITAE, NUNTIA VETUSTATIS»1
LIVIUS
POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE
I ŚRODOWISKO NATURALNE
ręcin to wieś położona w środkowej części Dołów
Jasielsko
wchodzącej
w
skład
–
Pogórza
Sanockich,
w
Kotlinie
Środkowobeskidzkiego,
Krośnieńskiej
na
lewym
orograficznym brzegu Jasiołki, w odległości 6 kilometrów na południowy
zachód od Krosna, na 49o 40’ szerokości geograficznej północnej i 21o 41’
długości
geograficznej
omawiany teren
wschodniej.
Pod
względem
administracyjnym
leży w województwie podkarpackim,
w powiecie
krośnieńskim i należy do gminy Chorkówka. Powierzchnia wsi wynosi 605
km2. Na wschodzie Zręcin graniczy ze Szczepańcową,
z
Machnówką,
Bóbrką
i
Chorkówką,
od
strony
na południu
zachodniej
z Żeglcami, na północy z Żarnowcem i Świerzową Polską.
1
„Historia to świadek czasów, światło prawdy, żywa pamięć, mistrzyni życia, zwiastunka
przeszłości.” [za:] Jędraszko Cz. [1988], Łacina na co dzień., Warszawa, s. 111.
1
Paweł Przetacznik Zręcin – położenie geograficzne i środowisko naturalne.
____________________________________________________________________
Kotlina Krośnieńska charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu.
Zręcin rozpościera
płaskodennych
się wśród kotlinowatych, rozległych lub drobnych
obniżeń,
wymodelowanych
w
obrębie
poziomów
akumulacyjnych, pomiędzy garbami i wzgórzami. Średnia wysokość nad
poziom morza wynosi
270 m. Najwyższe spośród
czterech wzniesień
Zręcina, w dzielnicy Przylaski, zwane Górą Przylaską lub Wierzchowiną,
leży 387 m n.p.m., kolejne to Góra Śliwińska 351 m n.p.m., Góra 300 m
n.p.m. i Górka Kościelna 280 m n.p.m.
Obszar
kotliny
Krośnieńskiej
należy
do
fliszu
karpackiego
zbudowanego w większości z naprzemianległych warstw łupków ilastych
i marglistych, mułowców, piaskowców i zlepieńców wyróżniających się
zmienną grubością ławic, różnorodną barwą i spoiwem. Osady te powstały
w ciągu 110 milionów lat (dolna kreda-oligocen), a w czasie ruchów
górotwórczych zostały sfałdowane i ponasuwane na siebie. 2
Zręcin,
podobnie jak cała okolica, posiada zróżnicowane gleby.
Dominują gleby gliniaste i ilaste. Spotyka się również czarnoziemy, gleby
torfowe i mady.
Klimat samego Zręcina
nie różni się od
warunków panujących
w całym regionie Kotliny Krośnieńskiej. Posiada cechy klimatu podgórskiego.
Średnia temperatura w roku wynosi 7o C, stycznia –3 o C, lipca ok. 20 o C.
Pierwsze przymrozki pojawiają się już w październiku, ostatnie nawet pod
koniec maja. Pokrywa śnieżna utrzymuje się około 100 dni w roku. Okres
wegetacyjny trwa ok. 190 dni.3
Obszar Kotliny Krośnieńskiej oraz terenów z nią sąsiadujących jest
gęsto poprzecinany małymi i średnimi ciekami stałymi oraz rzekami. Zręcin
leży w widłach rzeki Jasiołki i Bóbrki.
Pierwsza z nich
wypływa
z zachodnich stoków Kanasiówki (823 m), zbiera wody licznych potoków
górskich, następnie, płynąc w kierunku Dukli, zmienia swój kierunek na
północny, przepływa przez Zręcin, dalej na zachód w kierunku Jedlicza, aż do
2
3
Różański H., Naftofity na Podkarpaciu., [za:] www.rozanski.pl/naftofity2002.htm (maj 2004)
Michalak J. [1998], Krosno i okolice., Krosno, s. 11
2
Paweł Przetacznik Zręcin – położenie geograficzne i środowisko naturalne.
____________________________________________________________________
Jasła gdzie wpada do Wisłoki. Druga z nich, Bóbrka, na mapach z 1851 roku
występująca jako Boberka i tak też często do dziś przez miejscową ludność
nazywana, płynie przez wieś Bóbrkę, od której wzięła swą nazwę, w kierunku
północnym, aż do granic pobliskiej Chorkówki, następnie
na zachód do
Zręcina, gdzie przybiera kierunek północny i wpada do Jasiołki.
We wsi występują również trzy mniejsze potoki : Depszczyński, Leśny – na
mapach z 1851 roku pod nazwą Potok od Przylasku - i Potoczek, nazwany
przez ludność
ze względu na swe niewielkie rozmiary - Źródełkiem.
Do końca XIX wieku
w Zręcinie płynęła rzeka Młynówka,
pobierająca
wody z Jasiołki, na której wybudowano w tym celu sztuczną tamę, wykonaną
z szerokich dębowych gwintowanych pni, wkręcanych w dno Jasiołki,
prawdopodobnie sztucznie przekopana. Nazwa jej pochodziła od młyna, do
którego miała dostarczać toczone wody. Na mapie z 1851 roku występuje
pod nazwą Młyńska Przekopa. Z niej z kolei wypływał sztuczny kanał
doprowadzony do posiadłości dworskich Karola Klobassy, ówczesnego
właściciela.
W tym też okresie w Zręcinie było 9 stawów, które nie
zachowały się do dnia dzisiejszego.
Zręcin i
i
zwierzęcego.
jego okolice
Sprzyja
cechują się bogactwem
temu
brak
przemysłu
zanieczyszczenie środowiska naturalnego.
większe
świata roślinnego
ciężkiego
i
niskie
W samej wsi nie występują
kompleksy leśne, liczne drzewostany nie tworzą zwartych grup.
Tereny zadrzewione
zajmują
niewielką
stosunkowo powierzchnię,
rozrzucone są w różnych częściach miejscowości i często zwane laskami.
Dominują w nich drzewa liściaste graby, buki, jawory, dęby, klony, jesiony,
kasztanowce białe, brzozy, lipy, osiki, olchy i wierzby. Rosną także drzewa
iglaste zwłaszcza świerki i jodły. W laskach tych można także spotkać stare
lub dzikie drzewa owocowe: jabłonie, grusze, jagody. Licznie występuje
leszczyna, kalina, jarzębina, głóg, dziki bez, tarnina, jałowiec oraz dzika róża.
W poszyciu można znaleźć dzikie maliny, jeżyny, borówki oraz,
wśród
skrzypów, mchów, paproci i porostów, różnorodne grzyby, spośród jadalnych
np. borowiki szlachetne, podgrzybki , kozaki , kurki, opieńki miodowe, itp.
3
Paweł Przetacznik Zręcin – położenie geograficzne i środowisko naturalne.
____________________________________________________________________
Bogactwo szaty roślinnej łatwo dostrzec na licznych łąkach, które
w większości nie są już wykorzystywane w celach gospodarskich. Spotkać
tutaj można przylaszczki, przebiśniegi, zawilce jesienne, storczyki, lilie
złotogłów, goryczki, krwawnik pospolity, rzepik, dzięgiel leśny, dziewannę,
rumian szlachetny, melisę lekarską, dziurawiec zwyczajny, trzciny łąkowe
i wodne oraz wiele innych gatunków. Na uwagę zasługują drzewa – pomniki
przyrody: 2 dęby szypułkowe, lipy szerokolistne (fot.7) oraz stare
kasztanowce białe.
Świat zwierzęcy reprezentują lisy, sarny, jelenie, kuny leśne i domowe,
łasice, tchórze i wydry, zające,
zwierzęta.
wiewiórki pospolite, jeże i inne drobne
Wśród ssaków występujących na obszarze Zręcina należy
zauważyć także dwa gatunki nietoperzy nocka i nietoperza wielkoucha, które
zamieszkują m.in. na strychu i wieży tutejszego kościoła. Licznie
reprezentowane są ptaki
np. bociany białe, orliki krzykliwe, jastrzębie,
pustułki, puchacze, sowy, puszczyki, kukułki, gile, dzięcioły, kosy, sikory
modre, jaskółki dymówki, jeżyki, wróble, drozdy, sójki, dzikie gołębie, dzikie
kaczki, kruki, gawrony, sroki, kawki. Na łąkach i w zaroślach mają swe
gniazda kuropatwy, bażanty, przepiórki, jarząbki oraz inne drobne ptactwo.
Z gadów należy wymienić zaskrońca, żmiję zygzakowatą,
z płazów
salamandrę, traszki oraz różne gatunki żab. Środowisko wodne reprezentują
raki, pijawki oraz ryby: szczupaki, węgorze, sumy, liny, klenie, płocie świnki,
strzelbie. Zwłaszcza nad łąkami i ciekami wodnymi spotyka się liczne gatunki
motyli i chrząszczy.
4