Interpelacja nr 27888

Interpelacja nr 27888
do ministra środowiska
w sprawie polowań na ptaki i szkód wyrządzanych przez łosie
Szanowny Panie Ministrze! Moja interpelacja, którą kieruję na ręce Pana Ministra, jest reakcją na wnioski kierowane na
moje ręce ze środowisk bardzo mocno angażujących się w ogólnie pojętą ochronę przyrody.
W roku 2011 zakończono opracowywanie ˝Strategii ochrony i gospodarowania populacją łosia w Polsce˝ (strategia).
Opracowanie to zostało zlecone przez ministra środowiska. Dokument, który powstał, jest wynikiem prawie dwuletniej
pracy zespołu 16 naukowców, studentów kół naukowych dwóch uniwersytetów: w Białymstoku i Poznaniu oraz
pracowników Biebrzańskiego Parku Narodowego. Prace nad strategią zostały sfinansowane z Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Celem strategii było zweryfikowanie dotychczasowych zasad zarządzania krajową populacją łosi, wypracowanie
kompromisu między gospodarką leśną, łowiectwem, ochroną przyrody i turystyką, opartego przede wszystkim na
wynikach badań naukowych z zakresu ekologii i genetyki gatunku oraz na zasadach dobrej praktyki.
Strategia zaproponowała działania, które miały pomóc złagodzić problem szkód spowodowanych przez łosie w lasach i
znacząco zmniejszyć ryzyko kolizji komunikacyjnych z udziałem łosi.
W związku z tym proszę uprzejmie Pana Ministra o odpowiedź na poniższe pytania:
1. Jakie działania wynikające z zaleceń strategii zrealizowano od czasu ukończenia prac nad strategią w roku 2011 do
roku 2013 włącznie? Jeżeli to możliwe, proszę o podanie szczegółów i ewentualnie kosztów jednostkowych.
2. Jakie działania podjęło Ministerstwo Środowiska w okresie pomiędzy zakończeniem prac nad strategią a przyjęciem
˝Narodowego programu bezpieczeństwa ruchu drogowego 2013-2020˝ (dokument przyjęty uchwałą nr 5/2013 z dnia
20 czerwca 2013 r. przez Krajową Radę Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego), które prowadziłyby do uwzględnienia w
tym programie problemu kolizji z dzikimi zwierzętami, w tym z łosiami?
3. Jakie konkretnie działania wynikające z zaleceń zawartych w strategii zostały zaplanowane na rok: 2014, 2015,
2016 i na lata kolejne? Proszę o podanie szczegółów, w tym poszczególnych działań oraz założonego budżetu.
Kolejna składana interpelacja jest związaną z ochroną przyrody i jest niejako troską środowisk obrońców przyrody w
związku ze zbliżającym się terminem polowań na ptaki.
Ten termin to 15 sierpnia. Zgodnie z rozporządzeniem ministra środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie
określenia okresów polowań na zwierzęta łowne tego dnia przypada początek polowań na łyski, grzywacze oraz cztery
gatunki dzikich kaczek: krzyżówkę, cyraneczkę, czernicę i głowienkę.
W połowie sierpnia dzikie kaczki oraz łyski wyprowadzają nadal lęgi i wodzą jeszcze nielotne młode - często nawet do
końca I dekady września. Potwierdzają to udokumentowane obserwacje z całego kraju, które zbierane są przez
pozarządowe organizacje ochrony przyrody. Polskie przepisy w tym zakresie są sprzeczne z art. 7 ust. 4 dyrektywy
ptasiej, który zakazuje polowania w okresie wychowu młodych i w czasie trwania poszczególnych faz reprodukcji, oraz
sprzeczne z art. 5 lit. d tej dyrektywy, który zakazuje umyślnego płoszenia ptaków, szczególnie w okresie lęgowym.
Organizacje ochrony przyrody, naukowcy i ornitolodzy od lat apelują o dostosowanie okresów polowań w
rozporządzeniu wydanym przez ministra środowiska do tej dyrektywy:
- Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków: http://www.otop.org.pl/aktualnosci/2012/08/14/378-polowanie-napiskleta-1/,
-
Towarzystwo
Ochrony
Przyrody
˝Salamandra˝:
http://www.salamandra.org.pl/index.php?option
=com_content&view=article&id=300:polowania-na-pisklta&catid=50:ptaki,
- Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków: http://www.ptop.org.pl/o-nas/naszym-zdaniem/304-polowania-na-pisklta.html,
- Ptaki Polskie: http://www.jestemnaptak.pl/artykul/roznorodnosc/polowanie-na-piskleta.
Podczas przeprowadzonych w roku 2013 przez Generalną Inspekcję Ochrony Środowiska konsultacji społecznych sześć
organizacji pozarządowych zgłosiło udokumentowany bogatymi źródłami naukowymi wniosek o skreślenie trzynastu
gatunków ptaków z listy zwierząt łownych. Dodatkowo organizacja pozarządowa wraz z RDOŚ w Szczecinie wnioskowały
o skreślenie z tej listy trzech gatunków dzikich kaczek oraz łyski. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska odniosła się
do tych uwag pozytywnie i poparła wniosek o skreślenie z listy zwierząt łownych ww. ptaków z uwagi na silne trendy
spadkowe populacji. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska zaproponowała też wprowadzenie moratorium na odstrzał
kuropatwy.
Ponadto, w opinii GDOŚ, w przypadku większości ptaków łownych nie prowadzi się racjonalnej gospodarki łowieckiej.
Gospodarka łowiecka zgodnie z ustawą Prawo łowieckie prowadzona jest w oparciu o roczne plany i wieloletnie plany
hodowlane. Jednym z kluczowych elementów planów są dane dotyczące liczebności zwierząt łownych w okresie
bezpośrednio poprzedzającym okres polowań oraz planowana liczba zwierząt przeznaczonych do odstrzału. Plany mają
pomagać w racjonalnym gospodarowaniu populacjami zwierząt łownych, tj. takim gospodarowaniu, które nie ma
negatywnego wpływu na te gatunki. Ptaki wędrowne - a więc wszystkie gatunki łowne, z wyjątkiem bażanta i jarząbka są częściowo wyłączone z takiego planowania.
W związku z powyższym uprzejmie proszę Pana Ministra o odpowiedź na następujące pytania:
1. Jakie działania podejmuje ministerstwo środowiska w celu dostosowania okresów polowań na ptaki łowne do
sezonu lęgowego oraz do obowiązujących przepisów dyrektywy ptasiej?
2. Jakie były powody odrzucenia przez ministerstwo propozycji organizacji pozarządowych oraz Generalnej Dyrekcji
Ochrony Środowiska co do skreślenia z listy gatunków łownych (lub wprowadzenia stosownego moratorium) tych
gatunków ptaków, których populacje wykazują tendencje spadkowe, oraz tych, które nie są objęte monitoringiem
populacji?
3. Na jakiej zasadzie dopuszczony jest w obecnym stanie prawnym wyjątek od ustawowej zasady, iż pozyskanie
łowieckie możliwe jest tylko w ramach racjonalnej gospodarki łowieckiej, a takim wyjątkiem jest dopuszczenie
pozyskania ptaków łownych nieobjętych racjonalną gospodarką łowiecką, co potwierdza m.in. GDOŚ?
Pozostaję z szacunkiem
Poseł Agnieszka Kołacz-Leszczyńska
Warszawa, dnia 25 lipca 2014 r.
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia
ministra - na interpelację nr 27888
w sprawie polowań na ptaki i szkód wyrządzanych przez łosie
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację posłanki Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej w sprawie polowań na ptaki i szkód
wyrządzanych przez łosie z dnia 18 lipca 2014 r. przesłaną przy piśmie Marszałka Sejmu z dnia 7 sierpnia 2014 r., przedkładam
następujące stanowisko.
Ad I. Argumentacja przedstawiona w interpelacji jednostronnie wskazująca jako przyczynę pomniejszania się stanu populacji ptaków
łownych i chronionych wykonywaniem polowania jest nieuprawniona. Na stan populacji wielu dzikich zwierząt mają istotny wpływ
zmiany klimatyczne, zatrucie środowiska, szybko postępującą urbanizacja, a przede wszystkim działalność człowieka powodująca
ograniczenie terenów lęgowych i żerowisk. W całym kompleksie negatywnych ciągłych oddziaływań polowanie jako gospodarcze
wykorzystanie stanowi niewielki fragment całości dodatkowo ograniczony wieloma przepisami prawa.
Prowadzenie gospodarki łowieckiej oraz wykonywanie polowania jest zgodne z prawem UE. Dyrektywa ptasia, czyli dyrektywa
Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, zawiera 3 załączniki, które
dotyczą łowiectwa:
- II/A - ptaki, na które wolno polować w całej UE (zawiera 11 poniższych gatunków z polskiej listy ptaków łownych na 24 łącznie);
- II/B - na które wolno polować tylko w tych krajach członkowskich, w których stwierdzono ich występowanie (zawiera 2 gatunki z
polskiej listy ptaków łownych na 58 łącznie).
IV. Metody, narzędzia i środki transportu, których nie można stosować w celu zabijania lub łapania ptaków (odniesienie w art. 8
dyrektywy).
Dyrektywa siedliskowa, czyli dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz
dzikiej fauny i flory, zawiera 2 załączniki, które dotyczą łowiectwa.
V. Gatunki zwierząt i roślin ważnych dla wspólnoty, których pozyskiwanie ze stanu dzikiego i eksploatacja może podlegać działaniom w
zakresie zarządzania (2 gatunki łowne w Polsce).
VI. Zabronione metody i środki chwytania i zabijania oraz środki transportu.
Powyższe przepisy zostały przetransponowane do naszego prawa krajowego i są ściśle przestrzegane.
Monitoring ptaków jest wykonywany przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska,
który zlecił go Ogólnopolskiemu Towarzystwu Ochrony Ptaków. OTOP koordynuje w tym zakresie działania PTOP Salamandra, Komitetu
Ochrony Orłów, Stowarzyszenia Ochrony Sów oraz Muzeum i Instytut Zoologii PAN. Stacja Badawcza Polskiego Związku Łowieckiego w
Czempiniu k. Poznania prowadzi monitoring zwierząt łownych od 1958 r. na potrzeby gospodarki łowieckiej, a od 1981 r. wydaje
regularnie prace poświęcone tematyce zmian liczebność gatunków łownych. Wyniki ww. monitoringów są ogólnie dostępne i nie dają
powodu w stosunku do większości gatunków ptaków łownych podjęcia tak zdecydowanych działań, jak spowodowanie zmiany przepisów
w celu zaniechania polowań na wszystkie ptaki łowne.
Kwestie terminów polowań na ptaki uznane w interpelacji za niezgodne z przepisami dyrektywy ptasiej naszym zdaniem nie kolidują z
okresem wychowu młodych oraz zakazem płoszenia ptaków w okresie lęgowym. Według danych zawartych na stronie Głównego
Inspektoratu Ochrony Środowiska http://www.monitoringptakow.gios.gov.pl/metodyka kontrole lęgowe ptaków odbywają się w dwóch
okresach, tj. liczenie wczesnowiosenne, przypadające na kwiecień i pierwszą połowę maja oraz późnowiosenne przypadające na drugą
połowę maja i czerwiec. Wczesne liczenie pokrywa się ze szczytem aktywności lęgowej gatunków osiadłych. Natomiast liczenia
późnowiosenne rozpoczynają się po przylocie najpóźniejszych migrantów. Polowania na ptactwo w Polsce rozpoczynają się od 15
sierpnia, to jest 6-8 tygodni od zakończenia okresu lęgowego. To jest praktycznie po zakończeniu okresu gniazdowania ptaków. Zgodnie
z terminologią okres lęgowy kaczek trwa do końca czerwca. Jednorazowe przypadki stwierdzenia wyprowadzenia młodych kaczek w
późniejszym okresie może mieć miejsce, jednakże w przypadku gatunków dzikich anomalie nie mogą być brane za wzorzec rozrodu
ptaków. Dodatkowo na większość ptactwa łownego można polować tylko w locie, co umożliwia pozyskiwanie tylko i wyłącznie gatunków
zdolnych do lotu. Ponadto przeprowadzona analiza okresów polowań na ptactwo łowne w krajach europejskich wyraźnie wskazuje, że
okresy polowań na gęsi rozpoczynają się nawet 1 sierpnia, a na kaczki krzyżówki od 15 sierpnia lub 1 września i nie są określane jako
sprzeczne z przepisami unijnymi.
Odnosząc się do części poświeconej planowaniu łowieckiemu, należy stwierdzić, że oparte jest na inwentaryzacjach łowieckich
przeprowadzanych dla każdego obwodu łowieckiego osobno. W przypadku ptactwa przelotnego jest to niemożliwe, dlatego dla ptactwa
lęgowego wykorzystywane są, oprócz obserwacji, informacje podawane w źródłach naukowych, jak Kuczyński L. Chylarecki P., 2012,
Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski, GIOŚ, Warszawa, np. w przypadku kaczki krzyżówki, której populacja oceniana jest na 300
tys. sztuk, a trend rozpowszechniania określono jako umiarkowany wzrost. W stosunku do populacji kuropatwy (wielkość populacji
określono do 230 tys. sztuk, trend liczebności uznano za stabilny podobnie jak trend rozpowszechniania) czynione są zabiegi hodowlane
poprzez zasiedlenia okazami pochodzącymi z hodowli zamkniętych, przy równoczesnym ograniczaniu szkodników łowieckich. Wydaje się
zatem, że przyjęte zasady ustalania odstrzału ptactwa lęgowego i przelotnego spełniają swoje zadanie, ponieważ pozyskanie nie wpływa
decydująco na stan poszczególnych populacji. W przeprowadzonej analizie okresów polowań i gatunków ptaków użytkowanych łowiecko
w innych krajach europejskich wykazano, że podlegają odstrzałowi takie gatunki jak m.in. czajki, skowronki, kosy, drozdy, paszkoty,
sójki, sroki (Francja, Grecja, Włochy), które od dawna są pod ochroną w naszym kraju. Odnosząc się do pytań sformułowanych w
interpelacji uprzejmie informuję:
1. Korekty okresów polowań na ptactwo łowne są dokonywane po rozważeniu często rozbieżnych opinii z uwzględnieniem
uwarunkowań środowiskowych, jak miało to miejsce w przypadku skrócenia okresu polowań na gęś gęgawę. Obecnie rozważana jest
zmiana rozporządzenia w sprawie poszerzenia listy ptaków łownych o trzy gatunki obce zagrażające środowisku. Równolegle będą też
rozpatrywane wnioski o ewentualne zmiany okresów polowań na inne gatunki zwierzyny w powiązaniu z praktykami stosowanymi w tym
zakresie w innych krajach europejskich, których doświadczenia nie można lekceważyć.
2. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska nie wypowiadała się w tej sprawie oficjalnie, z wyjątkiem korespondencji wewnętrznej
przedstawiającej wnioski do rozpatrzenia, w tym zadania niektórych komórek organizacyjnych bądź osób, które jak wspomniano
powyżej, muszą być rozpatrywane w szerszym kontekście oczywiście z poszanowaniem prawa.
3. Racjonalna gospodarka łowiecka jest oparta na stosownych przepisach, ale też na długookresowym doświadczeniu Polskiego
Związku Łowieckiego i błędem byłoby zakładać, że wykonywanie polowania na ptactwo łowne nie może mieć miejsca z uwagi na brak
możliwości inwentaryzowania populacji. Dotyczy to wszystkich krajów europejskich, gdzie zgodnie z wielowiekową tradycją takie
polowania się odbywają i nie powodują eksterminacji gatunków zwierząt łownych. Podkreślić należy także rolę, jaką spełniają myśliwi w
zapobieganiu kłusownictwu przez swoją obecność w obwodzie łowieckim podczas prac hodowlanych oraz wykonywania polowania.
Pozbawienie ich możliwości polowań na ptaki łowne byłoby równoznaczne z pozbawieniem ochrony większości łowisk przez znaczną
część roku.
Ad II.
1. Pierwszą czynnością zapewniającą ochronę łosia było wydanie w 2001 r. rozporządzenia ministra środowiska w sprawie ustalenia
listy gatunków zwierząt łownych oraz określenia okresów polowań na te zwierzęta (Dz. U. Nr 43 poz. 488), które nadało łosiowi status
zwierzęcia łownego pod całoroczną ochroną bez wyznaczonego okresu polowań. Odrodzenie populacji było monitorowane podczas
corocznych inwentaryzacji łowieckich (wzrost potwierdzają dane GUS), a także przez zlecenie w roku 2003 Zakładowi Badania Ssaków
UJ ˝Analizy kształtowania populacji łosia w Polsce oraz określenia kierunków gospodarowania tą populacją˝ oraz ˝Strategii ochrony i
gospodarowania populacją łosia w Polsce˝ wykonanej w 2011 r. przez Uniwersytet w Białymstoku.
Mając na uwadze opinie wyrażone w ˝Strategii...˝ odnośnie do dokładności przeprowadzonej inwentaryzacji postanowiono w I kw.
2012 r. oraz 2013 r. powtórzyć inwentaryzacje populacji łosia w nadleśnictwach, w których stwierdzono 5 lub więcej osobników na 1 tys.
ha. Ocena obu inwentaryzacji została powierzona 6-osobowej grupie ekspertów, którzy dokonali analizy wyników. Obie inwentaryzacje
były dokonywane przy pomocy pracowników Lasów Państwowych oraz kół łowieckich w ramach corocznej inwentaryzacji łowieckiej.
2. Odpowiadając na drugie pytanie, należy stwierdzić, że problem kolizji z dzikimi zwierzętami w ruchu drogowym został podniesiony
w ˝Uwagach do projektu narodowego programu bezpieczeństwa ruchu drogowego na lata 2013-2020˝. Uwagi zostały zgłoszone w dniu
5 marca 2013 r. i dotyczyły w szczególności potrzeby ograniczania prędkości w celu ograniczenia kolizji drogowych z dużymi zwierzętami
o skutkach trudnych do przewidzenia dla użytkowników pojazdów samochodowych. Ponadto zwrócono uwagę na respektowanie
przebiegu korytarzy ekologicznych, budowę nowych i modernizację ciągów komunikacyjnych w sensie zapewnienia bezkolizyjnych
przejść dla zwierząt pod i nad jezdniami. Również zwrócono uwagę na potrzebę likwidacji nieuzasadnionych ograniczeń prędkości, które
powodują utratę zaufania kierowców do oznakowania dróg i w efekcie końcowym, zwłaszcza na obszarach chronionych przyrodniczo,
powoduje lekceważenie tych znaków.
3. Na I kw. 2015 r. została zaplanowana w ramach inwentaryzacji corocznej sprawdzająca inwentaryzacja populacji łosia z uwagi na
fakt, że część uczestników konsultacji publicznych i opiniowania projektu rozporządzenia w sprawie określenia okresów polowań na
zwierzęta łowne poddawało w wątpliwość oficjalne dane GUS. Postanowiono przed ostateczną decyzją w sprawie zniesienia moratorium
na odstrzał i wyznaczeniu okresu polowań na łosie raz jeszcze oszacować stan populacji w najbliższej inwentaryzacji i to najlepszymi
dostępnymi metodami z udziałem niezależnych fachowców. Weryfikacja stanu populacji łosia powinna zostać przeprowadzona przed
końcem łowieckiego roku gospodarczego (31 marca 2015 r.) i wtedy też zostaną podjęte decyzje w sprawie utrzymania moratorium lub
jego odwołania na określonych warunkach. Obecnie trwa dyskusja nad wyłonieniem grupy fachowców, którzy przygotują zasady i
sposób oceny inwentaryzacji tego gatunku. Inwentaryzacja będzie miała miejsce w terminach przewidzianych dla inwentaryzacji
łowieckiej i w większości wykonana będzie siłami Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe oraz Polskiego Związku
Łowieckiego z uwagi na koszty. Kosze odrębnej inwentaryzacji wykonanej na 5 tys. obwodów łowieckich (ponad 80% powierzchni kraju)
we współpracy ze służbami nadleśnictw (430 jednostek) mógłby wynosić nawet 50 mln zł. Koszty budżetu będą ograniczone do
minimum i odnosić się będą do wynagrodzeń ekspertów zewnętrznych.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Piotr Otawski
Warszawa, dnia 11 września 2014 r.