Zadrzewienia w krajobrazie rolniczym

Rok akademicki:
Grupa przedmiotów:
Numer katalogowy:
Nazwa przedmiotu1):
ZADRZEWIENIA W KRAJOBRAZIE ROLNICZYM
Tłumaczenie nazwy na jęz. angielski3):
TREES AND SHRUBS IN AGRICULTURAL LANDSCAPE
4)
ECTS 2)
2
OCHRONA ŚRODOWISKA
Kierunek studiów :
5)
Koordynator przedmiotu :
dr inż. JACEK ZAJĄCZKOWSKI
Prowadzący zajęcia6):
dr inż. JACEK ZAJĄCZKOWSKI
7)
Jednostka realizująca :
WYDZIAŁ LEŚNY SGGW - KATEDRA HODOWLI LASU
Wydział, dla którego przedmiot jest
realizowany8):
Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska
9)
Status przedmiotu :
a) przedmiot FAKULTATYWNY
b) stopień I rok 3 lub stopień II
c) stacjonarne / niestacjonarne
Cykl dydaktyczny10):
SEMESTR LETNI
Jęz. wykładowy11):
POLSKI
Założenia i cele przedmiotu12):
Zapoznanie studentów ze znaczeniem zadrzewień jako taniego, nowoczesnego i proekologicznego sposobu
podnoszenia stabilności środowiska rolniczego oraz ulepszania jego cech użytkowych. Przedstawienie
technologii oraz prawnych uwarunkowań projektowania i prowadzenia zadrzewień. Praktyczna nauka
identyfikacji potrzeb zadrzewieniowych, inwentaryzacji terenowej oraz sporządzania projektów zadrzewień.
Formy dydaktyczne, liczba godzin13):
Metody dydaktyczne14):
a)
WYKŁADY (6x3h);
liczba godzin 18;
b)
ĆWICZENIA PROJEKTOWE;
liczba godzin 6;
c)
ĆWICZENIA TERENOWE (1 dzień);
liczba godzin 6;
Prezentacja, Dyskusja, Studium przypadku, Indywidualne projekty studenckie, Konsultacje
Wykłady przedstawiają: (a) definicję, klasyfikację i historię zadrzewień w Polsce; (b) mechanizmy i rezultaty
wiatrochronnego oddziaływania zadrzewień; (c) pozostałe funkcje ekologiczne zadrzewień, a także funkcje
techniczne, produkcyjne i estetyczne; (d) zasady doboru gatunków drzew i krzewów do zadrzewień; (e) zakres i
zasady przygotowywania projektów systemów zadrzewień o różnych funckjach; (f) technologię zakładania i
pielęgnowania zadrzewień oraz (g) aktualny stan prawny i perspektywy rozwoju zadrzewień w Polsce.
Pełny opis przedmiotu15):
Każdy student wykonuje, w oparciu o dodatkowe informacje i indywidualne konsultacje na ćwiczeniach, projekt
zawierający: (a) analizę warunków środowiska wskazanego fragmentu gminy; (b) identyfikację typów i
przestrzennego zasięgu różnych potrzeb zadrzewieniowych; (c) propozycje składu gatunkowego, formy
przestrzennej i budowy pionowej zadrzewień w wybranych obiektach; (d) opis cech sadzonek i wyliczenia ich
ilości; (e) wytyczne odnośnie zakładania, pielęgnacji i ochrony zadrzewień w wybranych obiektach.
Podczas zajęć terenowych studenci poznają zasady inwentaryzacji zadrzewień i wykonują ją w grupach w
niewielkich przykładowych obiektach.
Wymagania formalne (przedmioty
wprowadzające)16):
Meteorologia, Ekologia, Gospodarka leśna, Gleboznawstwo, Ochrona przyrody, Geodezja
Założenia wstępne17):
Klimat Polski, Obieg materii w ekosystemach, Funkcjonowanie biocenoz, Podstawowe cechy biologiczne i
ekologiczne gatunków drzew, Cechy fizyczne gleb, Geomorfologia, Produkcja szkółkarska, Chronione gatunki
roślin i zwierząt łąkowo-polnych, Rodzaje i cechy materiałów kartograficznych oraz teledetekcyjnych.
Efekty kształcenia18):
Student:
01 - Identyfikuje zagrożenia i potrzeby użytkowe środowiska oraz wskazuje główne funkcje zadrzewień
02 - Rozpoznaje historyczne uwarunkowania aktualnego
stanu zadrzewień na danym terenie
03 - Inwentaryzuje zadrzewienia w terenie
Sposób weryfikacji efektów kształcenia19):
Efekt 01, 02, 04, 06 - końcowy sprawdzian pisemny (ocena w skali 2, 3.0, 3.5, 4.0, 4.5, 5.0)
Efekt 01, 04, 05 projekt indywidualny (ocena w skali jak wyżej)
Efekt 03, 07 raport z inwentaryzacji terenowej (uwzględniany w ocenie z projektu)
04 - Zna zasady dopasowania cech strukturalnych
zadrzewień do ich przewidywanych funkcji
05 - Sporządza projekt i kosztorys zadrzewień
06 - Zna techologię zakładania, pielęgnowania,
ochrony i użytkowania zadrzewień
07 - Pracuje w zespole
Dokumentacja do wglądu dla studentów:
Forma dokumentacji osiągniętych efektów Imienne formularze odpowiedzi testowych; Imienne projekty zadrzewień.
kształcenia 20):
Dokumentacja wewnętrzna:
Arkusze zestawów pytań testowych; Dane identyfikujące obszary problemowe do projektów indywidualnych.
Elementy i wagi mające wpływ na ocenę
końcową21):
Do weryfikacji efektów pracy służą dwie oceny (ze sprawdzianu i projektu) o jednakowych wagach.
Ocena końcowa wystawiana jest jako średnia z tych dwóch ocen, o ile obydwie są pozytywne (co najmniej 3.0)
Miejsce realizacji zajęć22):
Zajęcia wykładowe i projektowe realizowane są w salach dydaktycznych; Dostęp do wybranych pozycji literatury
możliwy jest w czytelni Wydziału Leśnego; Zajęcia terenowe odbywają się w V-VI w okolicach Powsina i Kabat.
Literatura podstawowa i uzupełniająca23):
1. Bałazy S. (red.), 2010: Uwarunkowania ochrony i restytucji zadrzewień na obszarach wiejskich. IŚRiL PAN Poznań, KNL PAN, Starostwo Gostyń
2. Bałazy S., Gmiąt A. (red.), 2007: Ochrona środowiska przyrodniczego w świetle programów rolno-środowiskowych Unii Europejskiej. Materiały
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
szkoleniowe i część badawcza. Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Karniowce, ZBŚRiL Poznań, Instytut Nauk o Środowisku UJ Kraków
Banaszak J. (red.), 2002: Wyspy środowiskowe. Bioróżnorodność i próby typologii. Wyd. WSP, Bydgoszcz, 302 ss.
Brandyk T., Hewelke P. (red.), 1996: Ochrona i zrównoważony rozwój środowiska wiejskiego. Wyd. SGGW, Warszawa
Brzeziecki B., Zajączkowski J., 2008: Zagospodarowanie brzegu lasu. W: e-Poradnik Rębnie. http://rebnie.wl.sggw.pl/ BrzegLasu.htm
Cieszewska A. (red.), 2004: Płaty i korytarze jako elementy struktury krajobrazu – możliwości i ograniczenia koncepcji.
Problemy Ekologii Krajobrazu t. XIV. Wyd. SGGW, Warszawa
Cieślak M., 1994: Awifaunistyczne wskazówki do kształtowania zadrzewień śródpolnych. Ochr. Środ. i Zas. Nat. 8: 27-40
Curzydło J., 1985: Wpływ lasów i zadrzewień na rozprzestrzenianie się toksycznych składników spalin samochodowych. Sylwan 4: 21-30
Dąbrowska-Prot E., 1987: Rola zadrzewień w krajobrazie rolniczym. Wiad. Ekol. 33(1): 47-59
Górka W., 1988: Wpływ zadrzewień o różnej formie i budowie na kształtowanie się pokrywy śnieżnej. Prace IBL 659: 53-78
Górka W., 1989: Penetracja gruntów uprawnych przez korzenie drzew niektórych gatunków w zadrzewieniach. Prace IBL 678: 3-26
Górny M., 1993: Rola zadrzewień w krajobrazie rolniczym. W: Sołtysiak U. (red). Rolnictwo ekologiczne od teorii do praktyki. Stow. Ekoland, Warszawa
Gutry-Korycka M., Kędziora A., Starkel L., Ryszkowski L. (red.), 2006: Długookresowe przemiany krajobrazu Polski w wyniku zmian klimatu
i użytkowania ziemi. Komitet Narodowy IGBP-Global Change PAN i ZBŚRiL PAN, Poznań
Jaworski A., 2011: Charakterystyka hodowlana drzew i krzewów leśnych. Wyd. PWRiL, Warszawa
Karg J., Karlik B., 1993: Zadrzewienia na obszarach wiejskich. ZBŚRiL PAN, Poznań
Koźmiński C., Michalska B. (red.), 2001: Atlas klimatycznego ryzyka uprawy roślin w Polsce. Wyd. AR w Szczecinie
Latos A., Lipiński K., 1995: Zadrzewienia. Bibl. Leśn. 58
Liro A., Szacki J., 1993: Korytarz ekologiczny: przegląd problematyki. Człowiek i Środ. 17(4): 299-312
Łęcki R., 2001: Wykorzystanie zadrzewień śródpolnych przez drobne ssaki. Przegląd Przyr. 12: 127-134
Łonkiewicz B, Zajączkowski K., Fronczak E., Hildebrand R., 1993b: Ramowe wytyczne dla planistów miejscowych i regionalnych na temat krajowego
programu zwiększania lesistości i zadrzewień. Dokumentacja ZBiSIP IBL, Sękocin
Łuczyńska-Bruzda M., 1995: Zadrzewienia w krajobrazie otwartym. Ekologiczne i kulturowe przesłanki zadrzewień w krajobrazie rolniczym w świetle
literatury przedmiotu. Studia i Materiały. Krajobrazy, 6 (18). Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu - Narodowa Instytucja Kultury, Warszawa
Milewski J., Hejmanowski S., 1965: Drzewa i krzewy stosowane w zadrzewieniach. PWRiL, Warszawa
Norma branżowa BN-76/9212-02. Materiał sadzeniowy. Sadzonki drzew i krzewów do upraw leśnych, plantacji i zadrzewień. 1977. Wyd. Norm.,
Warszawa
Olędzka-Graffstein I., 1983: Zagadnienia ochrony środowiska w otoczeniu dróg. Wyd. Kom. i Łączn., Warszawa
Ostrowski J., Łabędzki L., Kowalik W., Kanecka-Geszke E., Kasperska-Wołowicz W., Smarzyńska K., Tusiński E., 2009: Atlas niedoborów wodnych
roślin uprawnych i użytków zielonych w Polsce. Wyd. IMUZ, Falenty
Pawłowska K. (red.), 2001a: Architektura krajobrazu a planowanie przestrzenne. Podręcznik dla wyższych szkół technicznych. Wyd. PK, Kraków
Polityka Ekologiczna Państwa. II. 2000. Ministerstwo Środowiska, http://www.mos.gov.pl
Prat J.-Y., Retournard D., 1993: Cięcie drzew i krzewów ozdobnych. Oficyna Wyd. Delta W-Z, Warszawa
Puszkar T., 1981: Zadrzewienia śródpolne a choroby i szkodniki roślin uprawnych. Sylwan 7-9: 135-140
Richling A., Solon J., 2002: Ekologia krajobrazu. PWN Warszawa: 320 ss.
Ryszkowski L., Bałazy S., 2002: Rola zadrzewień w programie zalesiania Polski. Post. Nauk. Roln. 3: 131-145
Ryszkowski L., Bałazy S., 2003: Kształtowanie krajobrazu rolniczego a polityka leśna państwa. Sylwan 10: 82-90
Ryszkowski L., Bałazy S., Kędziora A., 2003: Kształtowanie i ochrona zasobów wodnych na obszarach wiejskich. ZBŚRiL PAN, Poznań
Seneta W., 1975: Żywopłoty. PWRiL, Warszawa
Seneta W., Dolatowski J., 2008: Dendrologia. PWN, Warszawa
Szczepanowska H. B., 2001: Drzewa w mieście. Wyd. Hortpress Sp. z o.o.
Węgorek T., 1985: Wpływ zadrzewienia przeciwerozyjnego na niektóre elementy siedlisk przyległych pól. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 292: 151-165
Zajączkowski J., 2012: Zadrzewienia. PWRiL, Warszawa (w druku)
Zajączkowski J., 1998: Ekspert - program wspomagający dobór drzew i krzewów do zadrzewień. http://zadrzewienia.wl.sggw.pl
Zajączkowski J., Zajączkowski K., 2009: Farmland afforestations: new goals and guidelines for Poland. Fol. For. Pol. Ser. A - Forestry, vol. 51(1): 5-11
Zajączkowski K., 1982: Zagadnienia definicji zadrzewień. Sylwan 6: 13-19
Zajączkowski K., 1999: Produkcja materiału sadzeniowego do zadrzewień. W: Sobczak R. (red.). Szkółkarstwo leśne, ozdobne i zadrzewieniowe. Wyd.
Świat, Warszawa
Zajączkowski K., 2005: Regionalizacja potrzeb zadrzewieniowych w Polsce. Prace IBL, Rozprawy i Monografie, 4
Zajączkowski K., Tałałaj Z., Węgorek T., Zajączkowska B., 2001: Dobór drzew i krzewów do zadrzewień terenów wiejskich. Wyd. IBL, Warszawa
Żarska B., 2002: Ochrona krajobrazu. Wyd. SGGW
UWAGI24):
Wskaźniki ilościowe charakteryzujące moduł/przedmiot25) :
Szacunkowa sumaryczna liczba godzin pracy studenta (kontaktowych i pracy własnej) niezbędna dla osiągnięcia zakładanych efektów
kształcenia18) - na tej podstawie należy wypełnić pole ECTS2:
45 h (1,8 ECTS)
Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich:
(18 h wykłady + 12 h ćwiczenia + 5 h konsultacje)
1.4 ECTS
Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia laboratoryjne,
projektowe, itp.: (12 h ćwiczenia + 5 h konsultacje + 10 h dokończenie projektów w ramach pracy własnej)
1.1 ECTS
Tabela zgodności kierunkowych efektów kształcenia efektami przedmiotu 26)
Nr /symbol efektu
Wymienione w wierszu efekty kształcenia:
Odniesienie do efektów dla programu kształcenia na kierunku
01
Identyfikuje zagrożenia i potrzeby użytkowe środowiska
oraz wskazuje główne funkcje zadrzewień
K_W01++ K_W04+ K_W05+ K_W06++ K_W07+ K_U03++
K_U04+ K_U11++ K_S03++ K_S05++ K_S06++
02
Rozpoznaje historyczne uwarunkowania aktualnego
stanu zadrzewień na danym terenie
K_W01+ K_U11+
03
Inwentaryzuje zadrzewienia w terenie
K_U11++ K_S07+
04
Zna zasady dopasowania cech strukturalnych zadrzewień
do ich przewidywanych funkcji
K_W05+ K_W06+++ K_W07+++ K_U03+++ K_S03+++
05
Sporządza projekt i kosztorys zadrzewień
K_W06++ K_W07++ K_U10++ K_S06+
06
Zna techologię zakładania, pielęgnowania, ochrony
i użytkowania zadrzewień
K_W07++ K_U10++
07
Pracuje w zespole
K_S02++
K_S07+++