Program edukacji ekologiczno-przyrodniczej dla dzieci w wieku

PROGRAM EDUKACJI
EKOLOGICZNO-PRZYRODNICZEJ
DLA DZIECI W WIEKU
PRZEDSZKOLNYM
...Pracujcie niestrudzenie dla ratowania tego, co ukochaliście... Pouczajcie o tym, że
idea ochrony przyrody jest ideą na wskroś demokratyczną, gdyż chroni ona skarby
przyrody dla całego społeczeństwa. Przez poznanie i ochronę przyrody - do jej
ukochania !........
Władysław Szafer
Wstęp
Wiek przedszkolny to okres wzmożonej aktywności poznawczej i szczególnej wrażliwości
emocjonalnej . Dlatego już w tym wieku należy dziecku pokazywać potęgę i piękno otaczającego
nas świata , uświadamiać mu fakt, że człowiek, rośliny, zwierzęta, przyroda martwa stanowią
cząstkę tego samego środowiska i mają w równym stopniu prawo do istnienia.
Proekologiczne wychowanie i nauczanie dziecka to celowa, planowa i systematyczna praca
nauczyciela przy współudziale rodziców i środowiska współpracującego z przedszkolem.
Według E. J. Frątczaków edukacja ekologiczna to ,,(...)świadomie zamierzona, celowa,
planowa, systematyczna i stopniowa działalność nauczycieli, rodziców, opiekunów wobec dzieci
przy ich pozytywnej motywacji i wielostronnej działalności(...)”. Dlatego już w przedszkolu należy
wprowadzać podstawowe elementy ochrony środowiska naturalnego, przez które będziemy
kształtować u dzieci postawę ekologiczną. Postawa ta będzie się charakteryzowała ciekawością
świata i współzależnością występująca w tym świecie, poczuciem więzi z przyrodą i ludźmi oraz
uczeniem się odpowiedzialności za przyrodę i środowisko.
Program Edukacji Ekologiczno-Przyrodniczej został opracowany zgodnie z
Podstawą
Programową Wychowania Przedszkolnego i powstał w oparciu o Program Wychowania
Przedszkolnego "Nasze Przedszkole" Małgorzaty Kwaśniewskiej i Wiesławy Żaby-Żabińskiej.
Zawarte w nim treści dają możliwość rozwijania u dzieci zainteresowań środowiskiem
przyrodniczym i człowiekiem jako jego integralną częścią a co za tym idzie w bezpośredni sposób
wpływają na kształtowanie się w nich postaw ekologicznych.
2
I. Cel główny
Celem głównym programu jest wykorzystanie i tworzenie okazji do poznawania
rzeczywistości
przyrodniczo
–
ekologicznej
poprzez
obserwowanie,
odkrywanie
i eksperymentowanie . Rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą, kształtowanie opiekuńczego
stosunku do świata roślin i zwierząt.
II. Cele szczegółowe
Dziecko:
−
dostrzega piękno otaczającego świata przyrody
−
chętnie uczestniczy w bezpośrednich obserwacjach i kontaktach z przyrodą
−
poznaje rożne ekosystemy występujące w najbliższej okolicy ( las , łąka , pole )
−
zna podstawowe zasady ochrony przyrody
−
poszerza słownictwo o treści ekologiczne
−
wykazuje przyjazny stosunek do roślin i zwierząt
−
rozumie zależność człowieka od przyrody i przyrody od człowieka
−
preferuje aktywne formy wypoczynku na łonie przyrody
−
zna przyczyny zanieczyszczenia wody , powietrza, lasów oraz sposoby ich zapobiegania
−
ma poczucie odpowiedzialności za stan najbliższego środowiska przyrodniczego
III. Spodziewane efekty :
Po zrealizowaniu programu ekologicznego dziecko :
−
zna i nazywa rożne ekosystemy
−
rozumie skutki niewłaściwego zachowania się w naturalnym środowisku
−
zna rolę i znaczenie ochrony naturalnego środowiska
−
operuje słownictwem wzbogaconym o treści ekologiczne
−
wie ,że życie bez kontaktu z przyrodą jest niemożliwe
3
−
zna swoje najbliższe środowisko przyrodnicze
−
wykorzystuje surowce wtórne w pracach plastyczno- technicznych
−
ma nawyk oszczędzania wody
−
świadomie i aktywnie korzysta z ekologicznego środowiska
−
bierze odpowiedzialność za stan środowiska przyrodniczego
−
nabywa przekonania , że woda i powietrze są niezbędnymi czynnikami dla życia na ziemi.
IV. Metody i formy pracy
W realizacji wymienionych celów pomocne mogą być następujące metody i formy pracy
oraz przedsięwzięcia :
−
spacery i wycieczki przyrodnicze ( do lasu , do parku , ogródków działkowych , na łąkę )
−
wycieczki krajoznawcze i w poszukiwaniu pomników przyrody (wycieczka do Borówekwspółpraca z ,, Wrzosową Krainą ” , wycieczka do Przemkowskiego Parku Krajobrazowego,
zajęcia z edukacji ekologicznej w terenie. Udział nauczycieli i rodziców w zorganizowaniu
wycieczek krajoznawczo- przyrodniczych . Współpraca z Nadleśnictwem Chocianów)
−
organizowanie wystawek tematycznych w kąciku przyrody , gromadzenie i
wystawianie
eksponatów
−
wykonanie zielnika – albumu zawierającego liście z drzew występujących w naszej okolicy
-
prowadzenie ogródka przedszkolnego
-
udział w konkursie "Drugie życie śmieci"
-
udział w konkursie " Zbieramy zużyte baterie"
−
prowadzenie hodowli( roślin doniczkowych , sadzenie kwiatów cebulkowych, hodowla
fasoli,cebuli)
−
obserwacja stanu pogody
−
uczestniczenie w akcjach sprzątania świata, dokarmiania zwierząt zimą
−
gromadzenie literatury (książki, czasopisma o tematyce przyrodniczej )
−
organizowanie spotkań z pracownikami nadleśnictwa
−
zabawy piaskiem i materiałem przyrodniczym
−
wykonywanie prostych doświadczeń z zakresu przyrody nieożywionej
4
V. Treści programowe :
Człowiek i przyroda
−
wielozmysłowe poznawanie otaczającego świata
−
dostrzeganie piękna otaczającego nas środowiska przyrodniczego
−
dobór odzieży w zależności od pory roku i stanu pogody
−
zapoznanie z cyklem produkcyjnym cukru i mąki
−
poznanie rożnych sposobów przechowywania i przyrządzania warzyw i owoców
Rośliny
1.Rozróżnianie i nazywanie :
−
popularnych warzyw i owoców krajowych i egzotycznych roślin uprawnych
−
drzew i krzewów występujących w najbliższym otoczeniu
−
popularnych kwiatów i krzewów ozdobnych
−
niektórych roślin polnych ( kwiaty , zboża trawy )
−
grzybów jadalnych i trujących
2.Bliższe poznanie środowisk roślinnych ( las , park , ogród łąka , pole , sad), prowadzenie
obserwacji w rożnych porach roku.
3.Gromadzenie tworzywa przyrodniczego do kącika przyrody.
4.Obserwacja rozwoju roślin:
−
poznawanie cykli rozwojowych roślin
−
pomoc w pielęgnowaniu roślin doniczkowych
−
rozumienie znaczenia wody, powietrza, słońca i gleby dla rozwoju roślin
−
określenie podstawowych części roślin
5. Rozumienie znaczenia ochrony niektórych roślin w Polsce, przestrzegania zakazu ich zrywania .
Zwierzęta
1.Rozróżnianie i nazywanie wybranych gatunków :
−
zwierzęta domowe i hodowlane
−
zwierzęta żyjące w w naturalnym środowisku w Polsce i na świecie
−
zwierzęta chronione w Polsce
2.Rozumienie znaczenia zwierząt hodowlanych i domowych dla człowieka .
3.Zapoznanie z życiem wybranych zwierząt :
- obserwacja niektórych zwierząt w ich naturalnym środowisku
5
- poznanie sposobów odżywiania , poruszania i rozmnażania się niektórych zwierząt
- obserwowanie jaki wpływ na życie zwierząt maja zmiany zachodzące w przyrodzie wraz
z nadejściem zimy i wiosny
4.Rozumienie potrzeby pomagania zwierzętom w czasie zimy , dokarmianie ptaków .
5.Znaczenie niektórych owadów dla przyrody -pszczoła , mrówka ,biedronka
6.Zachowanie ostrożności w kontaktach ze zwierzętami
Atmosfera i zjawiska w niej zachodzące
1. Dostrzeganie zmian zachodzących w pogodzie, nazywanie zjawisk atmosferycznych
2. Obserwacja ruchu , kierunku i siły wiatru przy pomocy latawca , wiatraczka
3. Wykorzystanie powietrza przez człowieka( elektrownie , butle tlenowe, paralotnie itp. )
4. Znaczenie powietrza dla życia i wzrostu żywych organizmów .
5. Różne źródła zanieczyszczenia powietrza .
Woda
1. Zapoznanie ze zbiornikami wodnymi występującymi w naturalnym środowisku:
−
rozróżnianie i nazywanie rożnych zbiorników wodnych
−
obserwacja roślin i zwierząt żyjących w rożnych akwenach
−
rozumienie znaczenia wody w życiu człowieka , roślin i zwierząt
−
przyczyny i rodzaje zanieczyszczeń wód
2. Przeprowadzenie doświadczeń prezentujących :
−
rożne stany skupienia wody
−
obieg wody w przyrodzie
−
zjawisko rozpuszczania i krystalizacji soli i cukru w wodzie
3. Podejmowanie rożnych działań mających na celu oszczędzanie wody :
−
racjonalne gospodarowanie wodą
Gleba
1.Prowadzenie obserwacji gleby :
−
zapoznanie z życiem zarówno roślin jak i zwierząt żyjących w ziemi
−
zrozumienie znaczenia gleby dla wzrostu organizmów w niej żyjących
2.Poznanie przyczyn zanieczyszczenia gleby
3.Oglądanie i poznawanie wybranych minerałów : węgiel, sól kamienna, kryształ górski
(zastosowanie)
6
4. Poznanie sposobu wydobywania , właściwości i znaczenia węgla , miedzi, soli dla człowieka
5. Podejmowanie działań mających na celu ograniczenie zanieczyszczenia gleby :
−
rozumienie potrzeby ograniczenia ilości śmieci np. poprzez opakowania
wielokrotnego użytku
−
nabywanie potrzeby konieczności segregowania odpadów wytwarzanych przez człowieka
−
wdrażanie do wyrzucania śmieci tylko w miejscach do tego przeznaczonych
Przyroda nieożywiona
1.Obserwacja zjawiska pływania i tonięcia ciał
2. Prowadzenie doświadczeń z wykorzystaniem magnesów - przyciąganie i odpychanie się ciał
3.Obserwacja pogody :
−
obserwowanie zjawisk meteorologicznych charakterystycznych
dla każdej pory roku .
VI. Procedury osiągania zamierzonych celów :
Program edukacji ekologiczno – przyrodniczej zawiera szereg zamierzeń , które sprowadzają
się do rozbudzania u dzieci świadomej postawy młodego ekologa .
Osiągniecie zamierzonych celów będzie możliwe poprzez :
−
organizowanie dzieciom bezpośredniego kontaktu z przyrodą
−
bezpośrednia obserwacja stanu naturalnego środowiska
Pomocne również będą:
−
pogadanki
- konkursy
−
inscenizacje
−
pokazy
−
doświadczenia
−
spacery i wycieczki
Najważniejszą jednak częścią powodzenia w realizacji programu będzie aktywna praca dzieci,
włączanie ich do praktycznego działania i zastosowania zdobytej przez nie wiedzy w praktyce .
7
VII. Ewaluacja :
Zadaniem ewaluacji programu na poziomie wychowania przedszkolnego jest refleksja
metodyczna . Celem ewaluacji jest zbadanie stopnia opanowania wiadomości , umiejętności
i postaw dzieci w zakresie edukacji proekologicznej . Te walory będą podlegały ocenie poprzez
kompleksową obserwację dziecka . Dobrą oceną będą również opinie rodziców i nauczycieli .
8
Przykładowy plan spacerów, wycieczek i działań z uwzględnieniem
tematyki przyrodniczo-ekologicznej
WRZESIEŃ
• Wycieczka na ogródki działkowe: dziecko poznaje środowisko przyrodnicze ogrodów,
utrwala znajomość nazw owoców i pojęć - sad, owoce, drzewa owocowe, warzywa.
Dostrzega piękno ogrodu jesiennego.
PAŹDZIERNIK
• Wycieczka do lasu: dziecko poznaje piękno lasu w jesiennej szacie, poznaje owoce leśne.
Zwrócenie uwagi na właściwe zachowanie się w lesie (nie hałasujemy, nie śmiecimy, nie
niszczymy runa leśnego, nie łamiemy gałęzi).
LISTOPAD/GRUDZIEŃ
• Założenie kącika przyrodniczego.
• Spacer do parku, obserwacja ptaków pozostających u nas na zimę.
• Wycieczka do Nadleśnictwa Chocianów. Spotkanie z leśniczym. Zwiedzanie sali tradycji
leśnictwa. Dokarmianie zwierząt.
• Sadzenie cebulek kwiatów w ogródku przedszkolnym.
STYCZEŃ
• Wycieczka do parku: dziecko poznaje park w pięknej, zimowej szacie.
• Dokarmianie ptaków zimą.
• Spacer ulicami miasta. Wdychanie powietrza nosem w celu jego przefiltrowania.
LUTY/MARZEC
• Spacer po parku: obserwacja obcinania gałęzi drzew o krzewów wczesną wiosną.
• Wycieczka na ogródki działkowe: dziecko poznaje prace wiosenne w polu. Zwrócenie
uwagi na nie niszczenie zwierząt żyjących w glebie (kret, dżdżownica) i na ograniczenie
stosowania nawozów sztucznych, a zastąpienie ich nawozami naturalnymi.
KWIECIEŃ
• Założenie warzywniaka: uprawa rzodkiewki, cebuli, sałaty.
• Spacer na ogródki działkowe. Zwrócenie uwagi na wykorzystanie każdego poletka
na działce. Obserwacja pierwszych wiosennych kwiatów.
• Spacer do parku: obserwacja budzącej się do życia przyrody. Wsłuchanie się w śpiew
ptaków.
MAJ
• Spacer na łąkę. Założenie zielnika.
• Wycieczka do lasu: obserwacja przyrody (rozwijanie się roślin, głosy ptaków, przyglądanie
się owadom). Rozpoznawanie i nazywanie drzew liściastych i iglastych. Ochrona przyrody,
zachowanie ciszy i czystości w lesie.
CZERWIEC
• Wycieczka do gospodarstwa agroturystycznego i parku krajobrazowego. Zajęcia z edukacji
ekologiczno-przyrodniczej w terenie (współpraca z "Wrzosową Krainą")
• Wycieczki według harmonogramu poszczególnych grup uwzględniające treści przyrodnicze.
9