Dębnik – Reaktywacja 28

Z KRAJU
Dębnik Reaktywacja
Powrót na rynek
B
lack Monk (Czarny Mnich), pod taką
nazwą czarny marmur (właściwie wapień) z Dębnika ma podbijać zagraniczne rynki. Kamień, który w poprzednich
epokach kształtował architekturę wnętrz w
gmachach reprezentacyjnych i obiektach
sakralnych w kraju i zagranicą, pod koniec
lat 60 –tych niemal zupełnie zniknął z mapy
kamieniarskiej Polski. Teraz powraca. Czy
znajdzie swoje miejsce na rynku i stanie
się konkurentem dla takich kamieni jak:
hiszpańska Nero Marquina czy Belge Noir.
Czas pokaże. Jedno jest pewne to obecnie
jedyna w Polsce kopalnia czarnego marmuru, a jej właściciele mają pomysły jak ten fakt
wykorzystać.
Dębnik to mała wieś niedaleko Krzeszowic w województwie małopolskim. Kopalnia została zakupiona dwa lata temu przez
spółkę Varia Stone z Warszawy. W ciągu tego
okresu przygotowywano się do uruchomienia złoża i dopinano sprawy formalne. Pod
koniec ubiegłego roku ruszyło wydobycie,
Fragment “Łomu Karmelickiego”, najstarszego miejsca eksploatacji czarnego “marmuru”
dębnickiego. Fot. J. Rajchel
a wraz z pierwszymi blokami pojawiało się
zainteresowanie dębnickim marmurem u
takich potentatów świata kamieniarskiego
jak: Bruno Zanet czy Antolini Luigi. Dlaczego nikt wcześniej nie wpadł na pomysł
wznowienia wydobycia tego unikalnego kamienia? – Trudno powiedzieć. Uruchomienie kopalni pod kątem pozyskiwania pełnowartościowych bloków handlowych wiąże
się z ogromnymi nakładami finansowymi.
Poza tym problemem mogła być skomplikowana sytuacja prawna tego terenu, część
kopalni nadal należy do zakonu karmelitów.
Nam udało się podpisać z nimi umowę na
dzierżawę tej części kamieniołomu – mówi
Mirosław Szymański, prezes zarządu Varia
Stone. Do spółki należy teren o powierzchni
5 hektarów. Według wstępnych analiz geologicznych bloczność złoża szacowana jest
na 10 procent, jeśli chodzi o uzysk pełnowartościowych bloków handlowych, 20 procent to dwu- trzymetrowe bryły. Planowana
jest również produkcja kruszywa, zgodnie z
polityką kopalni, według której nic nie może
się zmarnować. Po przeprowadzonych wierceniach na głębokości 60 metrów zasobność złoża obliczana jest na 7 milionów ton
kamienia, z czego 5,5 miliona ton stanowią
czarne wapienie, ok. 1,5 miliona ton to wapień odbarwiony, który, jak się okazało, ma
interesującą żółto – różową barwę, prawdopodobnie on również znajdzie swoje zastosowanie. Jak na razie jest to nadal tajemnica
natury, która będzie stopniowo odkrywana
wraz z otwieraniem nowych frontów eksploatacyjnych. W kalkulacjach założono
roczne wydobycie na poziomie 100 -150 tys.
ton skały, co oznacza perspektywę 50-70 lat
eksploatacji.
szych planach zakładają postawienie własnego zakładu obróbczego. Skłania do tego
rachunek ekonomiczny. Sugerowana cena
metra sześciennego bloku to 600 euro, po
przeróbce na polerowane płyty jego cena
Portal z czarnego “marmuru” dębnickiego przy wejściu na dziedziniec klasztoru oo.
Karmelitów w Czernej. Fot. J. Rajchel
wzrasta pięcio – sześciokrotnie. Zanim ten
projekt zrealizują, stoi przed nimi zadanie
doprowadzenia do istotnego zwiększenia
wydobycia bloków. – Zadanie wprowadzenie
na rynek dębnickiego marmuru traktujemy
bardzo poważnie. Długo przygotowywaliśmy
się na ten krok. Chcemy poprowadzić cały ciąg
zadań, oprócz zakupu złoża, musimy wyposażyć kopalnię w nowoczesny sprzęt, aby poprowadzić intensywną i wydajną eksploatację, a
później wypromować nasz produkt – mówi M.
Szymański. Na dzień zamknięcia składu „noWyłącznie najnowsza technologia
wego Kamieniarza” dopinano na ostatni guPlany właścicieli kopalni zamierzają do zik formalności związane z finansowaniem
wykorzystania potencjału, jaki daje dyspo- zakupu maszyn. W pierwszej kolejności
nowanie jednym w Polsce złożem czarnego sprowadzony zostanie sprzęt wydobywczy:
marmuru. Chcą rozdawać karty nie tylko wiertnice, perforatory, napędy lin diamenjako dostawcy tego materiału, ale w dal- towych, ładowarki kołowe oraz dźwig typu
28
nowy Kamieniarz
Styczeń | NR 18 | 1/2006
www.nowykamieniarz.pl
Z KRAJU
operatorzy sprzętu. Kopalnia, w stanie oczekiwanym przez właścicieli, ma zacząć funkcjonować w drugiej połowie roku.
Kierunek zachód
Właściciele firmy nie ukrywają, że zamierzają wypromować swój produkt głównie
na rynku włoskim. - Już teraz otrzymaliśmy
list intencyjny z jednaj z dużych włoskich firm
o chęci zakupu 300 m3 bloków eksportowych
miesięcznie, to jest mniej więcej zakładana nasza miesięczna produkcja. Jednak nie chcemy
pomijać rynku polskiego, to doprowadziłoby
to paradoksalnej sytuacji, że dębnicki marmur
wracałby z Włoch do Polski w postaci przetworzonej – zapewnia Mirosław Szymański.
technologii, m.in. wprowadzane dopiero – Niestety w Polsce jest mało zakładów kamiena rynek samojezdne wiertnice z napędem niarskich przygotowanych do profesjonalnej
hydraulicznym. Zatrudnienie ma się ogra- obróbki marmuru i dysponujących odpowiedniczać do kilkunastu osób. Będą to głównie nim sprzętem.
Próbka czarnego wapienia Dębnik - ukazująca charakterystyczną kolorystykę kamienia
„derrick”. Park maszynowy ma się opierać
niemal wyłącznie na producentach włoskich. Brane pod uwagę są oferty producentów maszyn opartych na najnowszej
KARTA INFORMACYJNA - CZARNY MARMUR „DĘBNIK”
1. Kopalina: wapień
2. Położenie złoża: miejscowość Dębnik, gmina Krzeszowice, woj. małopolskie
3. Użytkownik: „Varia Stone” Sp. z o.o.
4. Adres: Warszawa 00-526, ul. Krucza 16/22
5. Telefon: (0-22) 627 29 28 , e-mail: varia
[email protected]
6. Jednostka nadzorująca eksploatację: Okręgowy Urząd Górniczy w Krakowie
7. Kierunek rekultywacji: leśny
8. Poziomy wodonośne: 1 poziom – dewoński głębokość:
od 385.7 m. n.p.m.do 414.4 m n.p.m.
9. W granicach złoża powierzchnia jest
zajmowana przez: wyrobisko, hałdy nadkładu, pola uprawne i nieużytki
10. Zagrożenie środowiska przez
wydobycie: nie występuje
11. Zagrożenie środowiska przez
przeróbkę: nie występuje
12. Kopalina główna złoża: wapień czarny i wapień odbarwiony
13. Kopaliny współwystępujące
i towarzyszące: nie występują
14. Występujące podtypy kopalin:
wapień płytowy, wapień falisty
15. Stan zagospodarowania złoża:
wyrobisko eksploatowane
16. Sposób eksploatacji: odkrywkowy, mechaniczny
30
17. System eksploatacji: stokowo - wgłębny
18. Stratygrafia stropu: czwartorzęd, jura
19. Stratygrafia spągu: dewon środkowy
(żywet)
20. Stratygrafia lokalna (warstwy): dewon środkowy i górny (żywet i fran)
21. Forma złoża: pokład
22. Powierzchnia złoża: ogółem 6.8 ha,
w tym:
a) złoże wapieni czarnych pod nadkładem poniżej 8m – 1.8 ha
b) złoże wapieni czarnych pod nadkładem powyżej 8m – 4.0 ha
c) złoże wapieni odbarwionych – 1.0 ha
23. Zasoby bilansowe złoża w kat. B:
ogółem 6.529.000 t w tym:
a) wapień czarny – 1.116.000 t
b) wapień czarny – 5.084.000 t
c) wapień odbarwiony – 329.000 t
24. Głębokość spągu /wapieni czarnych/: ogółem złoże min 411.1 max: 343.0
średnio: 380.8 m n.p.m.
w tym:
a) min: 411.1 max: 364.3 średnio:
392.1 m n.p.m.
b) min: 408.3 max: 343.0 średnio:
373.7 m n.p.m.
c) /wapieni odbarwionych/ min: 410.0 max: 410.0 średnio: 410.0 m n.p.m.
25. Miąższość złoża/wapieni czarnych/
ogółem: min: 7.0 max: 75.9 średnio:
38.6 m w tym:
a) min: 7.0 max: 56.0 średnio: 27.6 m
b) min: 10.6 max: 75.9 średnio: 45.8 m
c) /wapieni odbarwionych/ min:
13.0 max: 15.2 średnio: 14.5 m
26. Metoda obliczania zasobów:
przekrojów geologicznych
27. Parametry jakościowe:
- gęstość pozorna [G/cm³]: min 2.65 max: 2.70 średnio: 2.68
- nasiąkliwość [%]: min: 0.10 max: 0.30 średnio: 0.20
- wytrzymałość na ściskanie [MPa]:
na sucho: min 110 max: 169 średnio: 140
na mokro: min 108 max: 136 średnio: 122
- ścieralność w bębnie L.A.: min: 5.5
max: 6.4 średnio: 6.0
- mrozoodporność: wg metody
bezpośredniej; ubytek masy: min: 0,3 max: 1.5 średnio: 0.9
- zawartość CaCO3 [%] : 93.6
Badania wykonał Instytut Badawczy Dróg i Mostów.
Oznaczenie norm: wapień szary – PN-B-
11110-I÷II DĘBNIK i PN-B-11112; 1996
28. Kierunki zastosowania kopaliny: wa
pień o walorach dekoracyjnych
29. Litologia skał otaczających kopalinę: gliny, piaski, piaskowce,
iły i dolomity ▪
nowy Kamieniarz
Styczeń | NR 18 | 1/2006
www.nowykamieniarz.pl
Z KRAJU
Czarny Dębnik - retrospekcja
Nie wiadomo dokładnie kto odkrył kamieniołomy dębnickie, pierwsze wzmianki na temat jego użycia pochodzą z XIV
wieku. Później, wg tradycji, patronowali
jej król Zygmunt Stary i królowa Bona,
która sprowadziła z Włoch mistrzów kamieniarskich. Eksploatacja na większą
skalę rozpoczęła się w XVII w., wtedy też
przypadł szczytowy okres popularności
Czrnego Dębnika. Stosowano go zwłaszcza w wyposażeniach wnętrz kościołów
krakowskich. Zbudowano z niego grobowce, pomniki i sarkofagi w katedrze na
Wawelu, m.in. króla Jana III Sobieskiego,
Michała Korybuta Wiśniowieckiego, czy
księcia Józefa Poniatowskiego. Czarnym
marmurem wyłożono wnętrze klasztoru
w Czernej koło Krzeszowic, na Jasnej Górze w Częstochowie, a także w kościołach
i klasztorach we Lwowie, Wilnie, Gdańsku,
Fromborku, Mitawie, Wigrach, Chełmnie,
Gnieźnie, Poznaniu, Sierakowie, Głogowie, Wrocławiu, Lublinie, Łucku, Ołyce,
Zasławiu, Kamieńscu Podolskim.
W stolicy pojawił się około 1620 r. Rozwój
budownictwa sakralnego i kontrreformacyjna moda na czarny kolor doprowadziły
do znacznej popularności dębnickiego
marmuru. Zygmunt III sprowadził ten kamień przede wszystkim do warszawskiej
fary, dla której wykonano monumentalne
portale w przejściach do kaplic. Jednym z
większych zamówień dla Warszawy było
wyposażenie kaplicy Kotowskich przy
kościele dominikańskim św. Jacka.
Do rozkwitu kamieniołomów dębnickich
przyczynił się również Stanisław August, dostarczając w połowie XVIII wieku
ogromnych ilości marmuru na potrzeby
Przed firmą stoi teraz zadanie wprowadzenie kamienia na rynek. Pierwszym
ruchem marketingowym ma być dotarcie
z informacją do architektów i firm budowlanych. Wkrótce ma być dostępna również
strona internetowa firmy.
Black Monk (Czarny Mnich), pod taką nazwą dębnicki marmur ma funkcjonować na
rynkach zagranicznych. Nazwa nawiązuje
do zakonu karmelitów, którzy nadal są właścicielami części złóż. Wnętrze znajdującego
32
budownictwa królewskiego w Warszawie,
m.in. wykonano z nich tafle dla Rotundy
w Łazienkach i wykończenia sal: Assamblowej i Marmurowej. Okres rozbiorów
Polski to czas stagnacji nie tylko dla Dębnika, ale i całego kamieniarstwa. W latach
1820 – 1830 następuje ponowne, choć
krótkotrwałe ożywienie produkcji czarnych marmurów, głównie do dekoracji
wnętrz gmachu Towarzystwa Nauk (Pałac
Staszica). W 1890 roku kopalnia trafia w
ręce przemysłowca Juliusza Johna, który
zakłada fabrykę marmurów w Tenczynku
koło Krzeszowic. Po jej likwidacji kopalnia
eksploatowana jest przez kilku miejscowych kamieniarzy. W latach 1926 – 1940
kamieniołom wydzierżawiają od karmelitów z Czerny bracia Trembeccy. Po zakończeniu wojny marmur dębnicki znajduje
swoje zastosowanie do dekoracji wnętrz
wielu gmachów państwowych i reprezentacyjnych lokali. Wśród nich jest czarno-biała posadzka z marmurem Carrara
położona w Bibliotece Stanisławowskiej
zamku warszawskiego, elementy dekoracyjne gmachu Sejmu RP. Dębnicki marmur odnaleźć można również w muzeum
Martyrologii w Oświęcimiu, Urzędzie
Wojewódzkim w Szczecinie, Operetce
Warszawskiej, Szpitalu Miejskim w Łodzi,
Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach i w wielu innych obiektach na terenie całego kraju. Wydobycie prowadzono
do końca lat 60 – tych, później pojawiały się sporadyczne próby przywrócenia
eksploatacji na większą skalę, niestety
bez większych efektów, aż do 1993 roku,
w którym z przyczyn organizacyjnych w
ogóle zaprzestano wydobycia. ▪
się w popliżu klasztoru jest namacalną reklamą marmuru. Wykonane są z niego portale,
elementy ołtarza oraz czterometrowe kolumny wykonane z jednego bloku. Potwierdza to fakt, że takie bloki można wydobywać, a kamień jest podatny na obróbkę. W
obiegu krajowym pozostanie nazwa Czarny
Dębnik- znana wśród kamieniarzy i funkcjonująca od lat w literaturze fachowej. 
Agnieszka Środoń
nowy Kamieniarz
Styczeń | NR 18 | 1/2006
www.nowykamieniarz.pl